handelsrechtbanken in het gerechtelijk arrondissement dendermonde
handelsrechtbanken in het gerechtelijk arrondissement dendermonde
handelsrechtbanken in het gerechtelijk arrondissement dendermonde
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
HANDELSRECHTBANKEN IN HET GERECHTELIJK<br />
ARRONDISSEMENT DENDERMONDE<br />
Al tijdens de late middeleeuwen hadden handelaars de gewoonte hun zakelijke conflicten te laten<br />
beslechten via een eigen, gespecialiseerde rechtbank. Bijgestaan door een rechtsgeleerde<br />
oordeelden handelaars zelf op grond van de gebruiken <strong>in</strong> de sector over de geschillen tussen<br />
collega’s. Dit systeem, dat reeds <strong>in</strong> de 15 de eeuw <strong>in</strong> vele Zuid-Franse steden bestond, kende een<br />
groot succes. Ook de rechtbanken van sommige gilden en corporaties <strong>in</strong> de Vlaamse en Engelse<br />
steden uit de 13 de -14 de eeuw, kunnen als onrechtstreekse voorlopers van onze huidige<br />
<strong>handelsrechtbanken</strong> worden beschouwd. Een Franse ordonnantie uit 1563 heeft de praktijk van de<br />
Zuid-Franse steden geïnstitutionaliseerd : consuls, gekozen door de handelaars van de stad,<br />
beslechten voortaan <strong>in</strong> heel <strong>het</strong> kon<strong>in</strong>krijk zelf hun geschillen gezien de bijzondere kennis en de<br />
praktijkervar<strong>in</strong>g die daarvoor nodig was. Vandaar de benam<strong>in</strong>g tribunaux consulaires. Tijdens de<br />
Franse Revolutie heeft de Constituante, die alle <strong>gerechtelijk</strong>e <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen van <strong>het</strong> Oud Regiem<br />
afschafte, uitzonderlijk deze <strong>handelsrechtbanken</strong> behouden en hun bevoegdheden zelfs uitgebreid<br />
omwille van hun degelijkheid en hun efficiënte werk<strong>in</strong>g.<br />
In de Zuidelijke Nederlanden, die s<strong>in</strong>ds 1 oktober 1795 bij de Franse Republiek waren <strong>in</strong>gelijfd,<br />
werd dit systeem dan ook <strong>in</strong>gevoerd. Op 3 Vendémiaire VII (24 september 1798) verscheen de<br />
wet waarbij tien <strong>handelsrechtbanken</strong> werden opgericht <strong>in</strong> de verenigde departementen. In <strong>het</strong><br />
departement van de Schelde kreeg alleen Gent een aparte koophandelskamer (1). De Rechtbank<br />
van Eerste Aanleg van Dendermonde, opgericht bij wet van 27 ventôse jaar VIII (18 maart 1800),<br />
bleef bevoegd voor de handelsgeschillen <strong>in</strong> haar ressort. Het Wetboek van Koophandel, van<br />
1807, bekrachtigde <strong>het</strong> bestaan van de <strong>handelsrechtbanken</strong> en verklaarde ze bevoegd voor een<br />
geheel <strong>arrondissement</strong> of een gedeelte ervan en niet meer alleen voor de stad waar ze gevestigd<br />
waren. In elke kamer zetelden drie door de handelaars gekozen handelsrechters, bijgestaan door<br />
een beroepsjurist, de referendaris. Hun vonnissen waren voortaan vatbaar voor hoger beroep bij<br />
<strong>het</strong> hof van beroep.<br />
Bij decreet van Napoleon uitgevaardigd te Schönbrunn op 6 oktober 1809 werd te S<strong>in</strong>t-Niklaas<br />
een handelsrechtbank opgericht met jurisdictie over <strong>het</strong> hele <strong>arrondissement</strong> Dendermonde (2).<br />
Volgens de versie van S<strong>in</strong>t-Niklaas zou dit een compensatie vanwege Napoleon geweest zijn<br />
1
voor <strong>het</strong> verlies van haar rechtbank van Eerste Aanleg bij de <strong>gerechtelijk</strong>e hervorm<strong>in</strong>g van 1800.<br />
De verkiez<strong>in</strong>g van de eerste voorzitter en rechters had plaats op 14 juli 1810. Voorzitter werd<br />
Paul Tack, rechters waren Van der Varent-Janssens, Talboom-De Smedt en J.Emm. Braeckman.<br />
Tot plaatsvervangers werden Jean Benoit Ost en Joseph Van Doorselaer benoemd. Griffier werd<br />
advocaat Louis Lebègue. De eerste zitt<strong>in</strong>g van de handelsrechtbank werd pas gehouden op 16<br />
november 1810 omdat men een probleem had met <strong>het</strong> v<strong>in</strong>den van een geschikt lokaal (3).<br />
Na de Belgische Omwentel<strong>in</strong>g kon de handelsrechtbank van S<strong>in</strong>t-Niklaas haar werkzaamheden<br />
hervatten op 18 oktober 1830 (4). Alhoewel men te Dendermonde en te Aalst van <strong>in</strong> den beg<strong>in</strong>ne<br />
ongelukkig was met de situatie bleef de handelsrechtbank te S<strong>in</strong>t-Niklaas bestaan voor <strong>het</strong> ressort<br />
van <strong>het</strong> hele <strong>gerechtelijk</strong>e <strong>arrondissement</strong> Dendermonde (5).<br />
Voor de beslecht<strong>in</strong>g van hun handelsgeschillen moesten de handelaars uit de dorpen van <strong>het</strong> Land<br />
van Aalst dus naar S<strong>in</strong>t-Niklaas. Dit was zeer ver, tijdrovend en kostelijk, daar waar <strong>het</strong><br />
eigenlijke doel van een handelsrechtbank er toch <strong>in</strong> bestaat om handelsgeschillen snel,<br />
doeltreffend en goedkoop op te lossen. In die tijd dat er geen telefoon, fax of e-mail bestond lag<br />
<strong>het</strong> dan ook voor de hand dat er niet veel zaken uit <strong>het</strong> Dendermondse en <strong>het</strong> Aalsterse te S<strong>in</strong>t-<br />
Niklaas op de rol stonden. G<strong>in</strong>der een procedure voeren was immers te kostelijk. Men kon<br />
moeilijk een advocaat <strong>in</strong> S<strong>in</strong>t-Niklaas kiezen die men enkel per brief kon <strong>in</strong>strueren. Een<br />
advocaat uit Aalst sturen was dan weer duur en al te riskant. Dikwijls immers werd de zaak<br />
uitgesteld en diende de raadsman onverrichter zake terugkeren. En <strong>het</strong> was nog reizen met de<br />
diligence, zodat de advocaat maar één zaak per dag kon behartigen! Soms moest de advocaat<br />
zelfs blijven overnachten. Een dergelijke situatie was een aanfluit<strong>in</strong>g van een efficiënte<br />
rechtsbedel<strong>in</strong>g, zeker <strong>in</strong> handelszaken.<br />
Onder impuls van de Kamers van Koophandel van Aalst (opgericht <strong>in</strong> 1841) en van<br />
Dendermonde (opgericht <strong>in</strong> 1848) werden talrijke parlementaire tussenkomsten gedaan om elk<br />
een eigen handelsrechtbank te bekomen.<br />
Graaf d'Andelot diende tijdens de Senaatszitt<strong>in</strong>g van 8 februari 1844 een aanvraag <strong>in</strong> om Aalst<br />
een handelsrechtbank te bezorgen. Hij steunde zich op <strong>het</strong> verzoekschrift dat de Aalsterse Kamer<br />
van Koophandel op 17 februari 1842 aan Leopold I had gestuurd (6). Het verzoek werd <strong>het</strong> jaar<br />
2
daarop herhaald. Justitiem<strong>in</strong>ister J. d'Anethan verwierp de vraag echter omdat <strong>het</strong> aantal zaken<br />
dat een handelsrechtbank te Aalst te behandelen zou krijgen <strong>in</strong> feite te verwaarlozen was en<br />
omdat de meeste advocaten gevestigd waren te Dendermonde of te S<strong>in</strong>t-Niklaas. Voor hen zou<br />
een verander<strong>in</strong>g zeer nadelig zijn (7).<br />
De politieke <strong>in</strong>grepen van de overheid <strong>in</strong> 1848 om mogelijke sociale en politieke onrust te<br />
kanaliseren wekte diverse verwacht<strong>in</strong>gen los, ook op <strong>het</strong> stuk van de juridische<br />
gebiedsomschrijv<strong>in</strong>gen. In <strong>het</strong> <strong>arrondissement</strong> Dendermonde was dat de herlokalisatie van de<br />
handelsrechtbank.<br />
Reeds op 14 december 1848 ondernam de Dendermondse gemeenteraad politieke stappen om de<br />
handelsrechtbank van S<strong>in</strong>t-Niklaas te laten overhevelen naar de Rechtbank van Eerste Aanleg te<br />
Dendermonde (8). Maar ook vanuit Aalst hernieuwde men <strong>in</strong> 1849 de aanvraag voor een eigen<br />
handelsrechtbank (9). Dit gebeurde opnieuw onder impuls van de plaatselijke Kamer van<br />
Koophandel (10). Als reden werd terug de grote afstand tot S<strong>in</strong>t-Niklaas opgegeven en <strong>het</strong> feit dat<br />
de behandel<strong>in</strong>g van een zaak per briefwissel<strong>in</strong>g meestal op voorhand verloren was. Aalst<br />
beschouwde <strong>het</strong> ook als een compensatie voor de aanleg van de spoorweg Gent-Brussel,<br />
waardoor de stad veel passanten had verloren. Bovendien zou een handelsrechtbank niets kosten<br />
want de lokalen werden gratis ter beschikk<strong>in</strong>g gesteld en de griffier van <strong>het</strong> Vredegerecht had<br />
beloofd om kosteloos dezelfde functie bij de handelsrechtbank te vervullen. De gemeenteraad<br />
steunde op 26 juni 1850 dan ook unaniem <strong>het</strong> voorstel. Maar S<strong>in</strong>t-Niklaas verzette zich hevig en<br />
vroeg op zijn beurt de opricht<strong>in</strong>g van een vierde <strong>gerechtelijk</strong> <strong>arrondissement</strong> met een rechtbank<br />
van eerste aanleg <strong>in</strong> haar stad, zodat de handelsbelangen van de regio optimaal zouden kunnen<br />
behandeld worden. In ruil zou de Rechtbank van Eerste Aanleg te Dendermonde eveneens<br />
bevoegd worden om de handelsgeschillen van haar eigen (afgeslankt) juridisch <strong>arrondissement</strong> te<br />
beslechten. Door deze opdel<strong>in</strong>g zou ook voor een stuk tegemoet gekomen worden aan <strong>het</strong> verwijt<br />
van Aalst dat een handelsrechtbank <strong>in</strong> S<strong>in</strong>t-Niklaas te ver was voor haar <strong>in</strong>woners. Dendermonde<br />
lag immers maar halfweg (11). Beide aanvragen bleven echter <strong>in</strong> de lade steken.<br />
Op 1 februari 1858 diende de Aalsterse volksvertegenwoordiger J. De Naeyer opnieuw een<br />
wetsvoorstel <strong>in</strong> voor de opricht<strong>in</strong>g van een eigen handelsrechtbank. Tegenkant<strong>in</strong>g kreeg hij van<br />
zijn collega Van Overloop (S<strong>in</strong>t-Niklaas) die poogde aan te tonen dat de bestaande Rechtbank op<br />
een meer dan behoorlijke wijze haar taak volbracht en die alle klachten ontzenuwde. Bijna<br />
3
tegelijk, namelijk op 5 maart 1858, vroeg de Dendermondse volksvertegenwoordiger Charles<br />
Vermeire, tevens voorzitter van de Kamer van Koophandel, om de rechtbank van Dendermonde<br />
uit te breiden met een tweede Kamer. M<strong>in</strong>ister Tesch had oren naar de diverse tussenkomsten en<br />
legde op 28 april 1858 een wetsontwerp neer waar <strong>in</strong> art. 4 de gevraagde opricht<strong>in</strong>g van een<br />
nieuwe Kamer <strong>in</strong> Dendermonde werd voorzien. Het personeel van de Rechtbank van Eerste<br />
Aanleg zou worden uitgebreid met een ondervoorzitter, twee rechters, een plaatsvervangende<br />
rechter en een substituut (12). Tegelijk zou Aalst zijn eigen handelsrechtbank krijgen (art.8) (13).<br />
Ze zou bestaan uit een voorzitter, drie rechters, twee plaatsvervangende rechters en een griffier.<br />
De zitt<strong>in</strong>gen zouden plaats hebben op <strong>het</strong> stadhuis van Aalst, elke donderdag om 9 uur ’s<br />
morgens (13bis). De m<strong>in</strong>ister benadrukte dat de Prov<strong>in</strong>cieraad <strong>in</strong> 1850 al gunstig advies had<br />
gegeven om een dergelijke <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Aalst op te richten met bevoegdheid over de kantons<br />
Aalst, N<strong>in</strong>ove, Geraardsbergen, Zottegem en Herzele. Voortaan zou de handelsrechtbank van<br />
S<strong>in</strong>t-Niklaas enkel nog bevoegd zijn voor haar eigen juridische kantonomschrijv<strong>in</strong>gen en kreeg<br />
Dendermonde de bevoegdheid <strong>in</strong> handelsgeschillen voor de kantons Dendermonde, Hamme, Zele<br />
en Wetteren. Deze bevoegdheidsverdel<strong>in</strong>g bleef meer dan 100 jaar gehandhaafd, nl. tot oktober<br />
1970 (cfr. <strong>in</strong>fra).<br />
S<strong>in</strong>t-Niklaas was uitermate verbolgen en eiste dat de omschrijv<strong>in</strong>g van haar<br />
koophandelsrechtbank <strong>in</strong>tact zou blijven. Anders, zo stelden de volksvertegenwoordigers, waren<br />
zij voor altijd hun rechten en hun kansen, om ooit nog een rechtbank van eerste aanleg te<br />
bekomen, <strong>in</strong> de praktijk kwijtgespeeld.<br />
Na lange palavers en uitgesponnen debatten werd op 25 juni 1858 de wet gestemd waarbij de<br />
Rechtbank van Eerste Aanleg te Dendermonde een tweede Kamer kreeg en waarbij Aalst<br />
aangeduid werd als zetel van een handelsrechtbank. Deze wet werd reeds gepubliceerd op 26 juni<br />
1858 (14) en trad <strong>in</strong> werk<strong>in</strong>g op 15 oktober. Op 2 oktober van <strong>het</strong>zelfde jaar werd een K.B.<br />
afgekondigd rond de nieuwe omschrijv<strong>in</strong>g van de handelsrechtbank te S<strong>in</strong>t-Niklaas (15). Bij<br />
M<strong>in</strong>ister Tesch had de afstand die de <strong>in</strong>woners uit Aalst moesten afleggen om <strong>in</strong> S<strong>in</strong>t-Niklaas te<br />
geraken, alsmede <strong>het</strong> advies van de Prov<strong>in</strong>cieraad van 1850 de doorslag gegeven om <strong>het</strong> verzoek<br />
gunstig te beïnvloeden. Voor S<strong>in</strong>t-Niklaas, dat verzwakt was door de politieke tegenstell<strong>in</strong>gen<br />
tussen liberalen (Kamer van Koophandel) en katholieken, was dit een zware slag. Aalst en<br />
Dendermonde daarentegen waren zeer tevreden. Aalst, de motor achter de voorgestelde<br />
verander<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> deze periode, had immers een eerste stap gezet <strong>in</strong> zijn politiek streven voor een<br />
4
eigen juridisch <strong>arrondissement</strong>.<br />
Op 3 oktober 1858 kwamen de m<strong>in</strong>isters Charles Rogier (B<strong>in</strong>nenlandse Zaken), A. De Vrière<br />
(Buitenlandse Zaken) en Victor Tesch (Justitie) samen met gouverneur De Jaegher de nieuwe<br />
handelsrechtbank <strong>in</strong> Aalst openen, waarna hen <strong>het</strong> klassieke, kopieuse banket werd aangeboden.<br />
De eerste zetel was samengesteld met J.-Ch. Cumont-De Clercq als voorzitter en met de<br />
handelsrechters C. Van Langenhove, Fr. Liothier, J.-B. De Craecker-Notté, Ed. Van der Smissen<br />
en D. Dekens. Griffier werd de jurist J.J.D. Pappaert (16).<br />
In de rechtbank van Dendermonde was een tweede Kamer opgericht die bevoegd werd voor<br />
handelsgeschillen. In die hoedanigheid had zij zitt<strong>in</strong>g elke maandag om 11 uur; was deze dag een<br />
feestdag, dan zetelde men de dag daarop om 9 uur. De eerste zetel <strong>in</strong> 1858-1859 was<br />
samengesteld uit J.H. Mulkens, voorzitter, tevens ondervoorzitter van de Rechtbank, verder uit de<br />
beroepsmagistraten J. Haeck en F.A. Janssens met H. Corijn als plaatsvervanger. Het Openbaar<br />
M<strong>in</strong>isterie werd waargenomen door substituut Haus en P.J. Matel<strong>in</strong>ckx fungeerde als griffier<br />
(17). Het is opmerkelijk vast te stellen dat de handelsgeschillen <strong>in</strong> de districten Aalst en S<strong>in</strong>t-<br />
Niklaas werden beslecht door consulaire rechters en <strong>in</strong> <strong>het</strong> district Dendermonde door<br />
beroepsmagistraten. Tevens kan aangestipt dat de gebruikte taal van <strong>in</strong> den beg<strong>in</strong>ne tot ca. 1891<br />
uitsluitend <strong>het</strong> Frans was, behalve tussen 7 januari 1823 en 28 juni 1831 wanneer de rechtspraak<br />
uitsluitend <strong>in</strong> <strong>het</strong> Nederlands verliep.<br />
Vanaf 1891 werden, <strong>in</strong> S<strong>in</strong>t-Niklaas althans, de vonnissen gewezen <strong>in</strong> de taal van de conclusies <strong>in</strong><br />
de dossiers.<br />
Op 3 juni 1897 werden te Aalst de nieuwe lokalen van de handelsrechtbank, <strong>in</strong> <strong>het</strong> vroegere hotel<br />
Van Langenhove aan de Kapellestraat, plechtig <strong>in</strong>gehuldigd (18). Dit gebouw zou <strong>in</strong> gebruik<br />
blijven tot oktober 1970 wanneer de Rechtbank verhuisde naar <strong>het</strong> Adm<strong>in</strong>istratief Centrum op de<br />
Graanmarkt.<br />
Bij de <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> nieuw <strong>gerechtelijk</strong> wetboek van 1967, dat <strong>in</strong> werk<strong>in</strong>g trad op 1<br />
november 1970, verloor de Rechtbank van Eerste Aanleg haar bevoegdheid <strong>in</strong> handelsgeschillen<br />
(19). In elk <strong>gerechtelijk</strong> <strong>arrondissement</strong> werd één handelsrechtbank opgericht. Maar gezien de<br />
regionale gevoeligheid en de oude verworvenheden werd voor <strong>het</strong> <strong>arrondissement</strong> Dendermonde<br />
een uitzonder<strong>in</strong>g gemaakt. Deze rechtbank van Koophandel van Dendermonde werd opgesplitst<br />
5
<strong>in</strong> drie afdel<strong>in</strong>gen, namelijk Aalst (1ste en 2de kamer), Dendermonde (3de kamer) en S<strong>in</strong>t-<br />
Niklaas (4de kamer), elk onder <strong>het</strong> voorzitterschap van een beroepsmagistraat. Deze wordt<br />
bijgestaan door twee handelsrechters, die voor een termijn van vijf jaar benoemd worden door de<br />
kon<strong>in</strong>g op voorstel van de m<strong>in</strong>isters van justitie, economische zaken en middenstand.<br />
2003 is voor de Handelsrechtbank van Aalst, Dendermonde en S<strong>in</strong>t-Niklaas allesz<strong>in</strong>s een<br />
historisch jaar. Op voorstel van m<strong>in</strong>ister van Justitie Marc Verwilghen werden, conform art. 3 §<br />
1 en art. 6 § 2 van <strong>het</strong> K.B. van 10 augustus 2001 (gepubliceerd <strong>in</strong> <strong>het</strong> BS van 17 augustus<br />
2001), de afdel<strong>in</strong>gen Aalst en S<strong>in</strong>t-Niklaas van de Rechtbank van Koophandel van Dendermonde<br />
op 1 januari 2003 buiten werk<strong>in</strong>g gesteld (20). Hiermee werd een beslissende stap gezet <strong>in</strong> de<br />
190-jarige geschiedenis van deze Napoleontische Rechtbank (21). De <strong>in</strong>greep, die uiteraard<br />
beroer<strong>in</strong>g verwekte <strong>in</strong> de twee betrokken prov<strong>in</strong>ciesteden en bij een aantal belanghebbende<br />
beroepsgroepen, kwam tot stand met unaniem akkoord van de <strong>gerechtelijk</strong>e overheden en dit <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> raam van <strong>het</strong> streven naar een beter management voor justitie, zoals <strong>in</strong> de reger<strong>in</strong>gsverklar<strong>in</strong>g<br />
opgenomen. Uitgangspunten hiervoor waren : een meer efficiënte organisatie van de Griffies,<br />
kostenbespar<strong>in</strong>g, toenemende specialisatie van magistraten <strong>in</strong> koophandelsaangelegenheden,<br />
tijdsbespar<strong>in</strong>g voor de Parketmagistraten, optimale dienstverlen<strong>in</strong>g (één-loketfunctie voor de<br />
burger) en dit gelet op <strong>het</strong> <strong>in</strong> deze tijd verwaarloosbaar worden van de afstanden tussen de drie<br />
vroegere afdel<strong>in</strong>gen, onder meer door de uitbouw van de “elektronische procesvoer<strong>in</strong>g” en de<br />
digitaliser<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> handelsregister.<br />
Met deze <strong>in</strong>grijpende hervorm<strong>in</strong>g wordt een blad van de geschiedenis omgeslagen maar wordt<br />
tevens een nieuwe bladzijde geopend. Met allen hier aanwezig wensen wij dat deze<br />
adm<strong>in</strong>istratieve fusie een nieuw élan mag geven aan de rechtbank en dit ten voordele van alle<br />
gebruikers, van alle medewerkers van <strong>het</strong> gerecht : magistraten, personeel, maar ook van de<br />
advocatuur en dat ze, eens de k<strong>in</strong>derziekten voorbij, tot nut mag zijn van alle rechtzoekenden.<br />
*<br />
* *<br />
6
S<strong>in</strong>ds haar opricht<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 1970 als autonome <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g stond de rechtbank van koophandel van<br />
Dendermonde onder <strong>het</strong> voorzitterschap van oud-referendaris André Cloquet (1970-1971), van<br />
Jean-Marie de Bruyn (1971-1993) en van Guido De Croock (1993 tot op heden). Hoofdgriffiers<br />
waren Georges Korte (1970-1990) en Theo Van Hiel (1990 - 1998) en Etienne Janssens (1998 tot<br />
op heden).<br />
Qua personeel is zij thans samengesteld uit één voorzitter (de Heer Guido De Croock), vier<br />
beroepsrechters (Mevrouw Re<strong>in</strong>hilde Wauters en de Heren Herman Huygens, Patrick Baudewijn<br />
en Paul Remerie) en uit 34 rechters <strong>in</strong> handelszaken. De eigen griffie bestaat uit de hoofdgriffier<br />
en een dertigtal gekwalificeerde griffiers, adjunct-griffiers en personeelsleden die vanaf 1 januari<br />
2003 allen hun zetel zullen hebben <strong>in</strong> <strong>het</strong> gebouw Noordlaan 31 te Dendermonde.<br />
Dendermonde, 17 januari 2003<br />
Jozef DAUWE<br />
7
Bibliografie<br />
(1) Les Pandectes Belges.Corpus Juris Belgici o.l.v. E. PICARD, dl. 116, Brussel, 1923, kol.<br />
194-222; E. MEES-BRAUN, Le Tribunal de Commerce de Gand.1798-1898, Gent,<br />
1899, p. 4-7.<br />
(2) Bullet<strong>in</strong> des Lois, 4e rks., 275, nr. 5270; Pas<strong>in</strong>omie, 1e rks., dl. 14, p. 408.<br />
(3) G. WILLEMSEN, Le tribunal de Commerce de St. Nicolas (1809-1898), St.-Niklaas,<br />
1898, p. 6-11; E. DEHAAS, Tableau des présidents, juges, greffiers etc. du Tribunal<br />
de Commerce de Sa<strong>in</strong>t Nicolas, St.-Niklaas, 1892; L. LARTIGUE, La Jurisdiction<br />
Consulaire en Belgique, Brussel, 1898, p. 88-92.<br />
(4) Pas<strong>in</strong>omie, Gouvernement Provisoire, p. 11 : besluit van 5 oktober 1830.<br />
(5) Reeds <strong>in</strong> 1831 had Dendermonde zijn onvrede geuit over <strong>het</strong> feit dat de handelsrechtbank<br />
te S<strong>in</strong>t-Niklaas gevestigd was, buiten de zetel van de rechtbank van eerste aanleg.<br />
(6) H. VAN ROYEN, Politieke problemen rond de juridische gebiedsomschrijv<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de<br />
prov<strong>in</strong>cie Oost-Vlaanderen. 1830-1914, (Gent, onuitgegeven licentiaatsverhandel<strong>in</strong>g<br />
RUG 1989), p. 58-60.<br />
(7) Te Aalst werd enkel een Werkrechtersraad, bevoegd voor <strong>het</strong> hele adm<strong>in</strong>istratief<br />
<strong>arrondissement</strong>, opgericht bij KB van 26 februari 1844 (Cfr. Pas<strong>in</strong>omie 1844, dl. II,<br />
p. 23-24).<br />
(8) Rapport sur l'adm<strong>in</strong>istation et la situation des affaires de la ville de Termonde. Fait au<br />
conseil communal le 1e octobre 1850, Dendermonde (1851), p. 106-107.<br />
(9) Mémoire à l'appui de la création d'un Tribunal de Commerce à Alost...Alost, le 25 Ju<strong>in</strong><br />
1850, (Aalst, Drukkerij G. De Vos, 1850), 9 + (1) pag.<br />
(10) De Aalsterse Kamer van Koophandel was nauw betrokken bij de werk<strong>in</strong>g van de<br />
handelsrechtbank (Cfr. D. PODEVIJN, J. VAN GYSEGHEM en K. BAERT, Van<br />
paternalisme naar emancipatie. Een bijdrage tot de sociaal-economische<br />
geschiedenis van <strong>het</strong> <strong>arrondissement</strong> Aalst (1841-1991), Aalst, 1991, p. 57-61).<br />
(11) H. VAN ROYEN, o.c., p. 82-90; Le Conseil Communal de la Ville de St. Nicolas à<br />
Messieurs les Membres du Sénat et de la Chambre des Représentants...St. Nicolas, le<br />
30 Avril 1858, (St.-Niklaas, J. Edom, 1858), (4) pag.; A Messieurs les membres du<br />
Conseil prov<strong>in</strong>cial de la Flandre Orientale...St. Nicolas, le 6 Juillet 1850, (St.-<br />
Niklaas, 1850), 6 pag.<br />
8
(12) De Dendermondse Kamer van Koophandel heeft zich zeer sterk <strong>in</strong>gespannen voor <strong>het</strong><br />
bekomen van een eigen handelsrechtbank <strong>in</strong> haar ressort (Cfr. J. DAUWE, K.<br />
UYTTERSPROT en A. STROOBANTS, Van middeleeuwse ambachten tot<br />
georganiseerde handelskamers. De economische ontwikkel<strong>in</strong>g van <strong>het</strong><br />
<strong>arrondissement</strong> Dendermonde. 150-jaar Kamer voor Handel en Nijverheid. 1842-<br />
1992, Dendermonde, 1992, p. 35-36).<br />
(13) Projet de loi et Exposé des motifs. Augmentation du personnel des tribunaux de 1e Instance<br />
de Bruxelles, Louva<strong>in</strong>, Charleroi, Termonde, Liège et D<strong>in</strong>ant; création d'un tribunal<br />
de commerce à Alost, Kamer 28 april 1858, Parlementaire Documenten 1857-1858,<br />
nr. 184; H. VAN ROYEN, o.c., p. 99-100.<br />
(13bis) Van de rechtbank van koophandel te Aalst zijn enkele <strong>in</strong>terne of dienstreglementen<br />
bekend die <strong>in</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van art. 208 en 209 van de wet van 10 juni 1869 op de<br />
<strong>gerechtelijk</strong>e organisatie bij Kon<strong>in</strong>klijk Besluit werden bekrachtigd. Het betreft hier<br />
onder meer <strong>het</strong> K.B. van 22 mei 1898 (28 artikelen), gewijzigd bij K.B. van 1<br />
september 1927 (BS 5-6 september 1927) (13 artikelen) en <strong>het</strong> K.B. van 12<br />
september 1955 (BS 13 oktober 1955).<br />
(14) Pas<strong>in</strong>omie 1858, p. 192 : wet 26 juni 1858 : “Loi qui augmente le personnel des<br />
tribunaux de première <strong>in</strong>stance de Bruxelles, Louva<strong>in</strong>, Charleroi, Termonde, Liège et<br />
D<strong>in</strong>ant et crée un tribunal de commerce à Alost”.<br />
(15) Pas<strong>in</strong>omie 1858, p. 342 : wet 20 oktober 1858.<br />
(16) H. VAN ROYEN, o.c., p. 129; Ville d'Alost.Inauguration des nouveaux locaux du<br />
Tribunal de Commerce.., Aalst, (1897) p.4; J. GHYSSENS, Industrie, handel en<br />
merknamen. Aalst 1840-1940, (Aalst, 1997), p. 134-137.<br />
(17) DENDERMONDE, RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG, Registre aux déliberations<br />
du Tribunal de 1e Instance à Termonde.1848 (16 novembre) - f<strong>in</strong> 1918, fol. 41v°.<br />
(18) Ville d'Alost.Inauguration des nouveaux locaux...o.c., 11 pag.<br />
(19) Wet van 10 oktober 1967, bijvoegsel, art. 4 § 14, tweede lid.<br />
(20) Kon<strong>in</strong>klijk besluit betreffende de <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g van afdel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de arbeidshoven, de<br />
arbeidsrechtbanken, de rechtbanken van koophandel en de politierechtbanken – 10<br />
augustus 2001 (BS 17 augustus 2001, p. 27740-27742).<br />
(21) Over de geschiedenis van de Rechtbanken van Koophandel <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>arrondissement</strong><br />
Dendermonde : J. DAUWE en A. DEMUYNCK, Justitiepaleizen te Dendermonde.<br />
Van vierschaar tot nieuw gerechtsgebouw, Dendermonde, 1997, p. 67-70. Tussen<br />
9
2000 en 2002 werden door de zorgen van <strong>het</strong> Rijksarchief te Beveren o.l.v. Dr. Karel<br />
Velle de omvangrijke archiefbestanden van de Rechtbanken van Koophandel van<br />
Aalst en S<strong>in</strong>t-Niklaas <strong>in</strong> veiligheid gebracht en geïnventariseerd : K. VELLE,<br />
Inventarissen van <strong>het</strong> archief van de Rechtbank van Koophandel te Aalst.<br />
Overdrachten 2002 (1858-1978), Brussel, ARA Inventarissen, 2003 (ter perse); K.<br />
VELLE, N. DE VOS en M. GENBRUGGE, Inventaris van <strong>het</strong> archief van de<br />
Rechtbank van Koophandel te S<strong>in</strong>t-Niklaas. Overdracht 2000 (RK SNKL 2000),<br />
Brussel, ARA Inventarissen, 2003 (ter perse); J. BUYCK en K. VELLE, Inventaris<br />
van <strong>het</strong> archief van de Rechtbank van Koophandel te S<strong>in</strong>t-Niklaas (oud bestand)<br />
(1810-1977), Brussel, ARA Inventarissen, 2003, (ter perse).<br />
10