Onderwijsverslag 2006 / 2007 - Onderwijs Consumenten Organisatie

Geprogrammeerde onderwijstijd Zowel hbo als wo programmeren gemiddeld per
week 36 klokuren onderwijstijd. In het eerste studiejaar programmeren opleidingen
gemiddeld per week dertien klokuren contacttijd (41 procent van de hbo-opleidingen
en 34 procent van de universiteiten bevinden zich rond dit gemiddelde). Ruim een
kwart van de opleidingen programmeert meer dan vijftien klokuren per week, terwijl
een derde minder dan tien klokuren programmeert.
In de loop van de studie neemt de contacttijd af naar ongeveer zes uren in het laatste
studiejaar, terwijl de tijd voor zelfwerkzaamheid en stage toeneemt. Dit past bij het
streven van veel opleidingen om studenten een groeiende verantwoordelijkheid voor
het eigen leerproces te geven. Bovendien verschuift vooral in het hbo het accent in de
loop van de studie naar het opdoen van praktijkervaring. Er zijn grote verschillen tussen
opleidingen en de verhouding tussen contacttijd en onderwijstijd voor zelfwerkzaamheid
en stage verschilt per onderwijssector.
Gerealiseerde onderwijstijd De gerealiseerde onderwijstijd, zoals studenten die ervaren,
is in het hbo en het wo ongeveer gelijk. Het totaal aantal uren loopt op naarmate
de studie vordert: van 35 (hbo) tot 33 (wo) uur per week in het eerste studiejaar, naar
ruim 43 in het laatste jaar van de studie. Die stijging is het gevolg van een groeiend
aantal uren voor zelfwerkzaamheid en stage. De gerealiseerde contacttijd bedraagt
volgens studenten in het eerste jaar gemiddeld achttien uur voor het hbo en zestien
voor het wo. Het aantal contacturen neemt in de loop van de studie af: in het hbo naar
gemiddeld negen uur per week, in het wo naar tien uur per week. De gerealiseerde
onderwijstijd verschilt per onderwijssector.
Lesuitval In het hbo hebben studenten meer last van lesuitval (niet-gerealiseerde contacttijd)
dan in het wo. Ruim driekwart van de eerstejaars hbo-studenten zegt dat de
lesuitval 10 procent of minder bedraagt, in het tweede en derde jaar geldt dat voor twee
derde van de studenten, in het vierde jaar voor ruim 70 procent. Dit betekent echter wel
dat een kwart tot een derde van de hbo-studenten lesuitval van méér dan 10 procent
ondervindt. In het wo wordt in alle jaren door ongeveer 5 procent van de studenten
een lesuitval van 10 procent of meer gemeld, terwijl 95 procent van de wo-studenten
aangeeft dat de lesuitval 10 procent of minder bedraagt.
De intensiteit van het onderwijs, vooral in het eerste en tweede jaar van een opleiding,
is essentieel om studenten te motiveren en enthousiasmeren voor hun studie. In zijn
beleidsreactie op het onderzoek greep de minister de resultaten aan om samen met
onderwijsinstellingen een aanpak te ontwikkelen om tot betere prestaties te komen.
Inmiddels hebben enkele instellingen het initiatief genomen om de contacttijd te vergroten.
7.6.2 Spookvakken en cadeaupunten
Op verzoek van de minister deed de inspectie onderzoek naar spookvakken en cadeaupunten
(Inspectie van het Onderwijs, 2007c). De inspectie definieert spookvakken
als studieonderdelen waarbij studenten studiepunten krijgen zonder dat onderwijs is
aangeboden en zonder dat tentaminering plaatsvond. Cadeaupunten zijn studiepunten
waar geen evenredige studie-inspanning tegenover staat. Een ECTS-studiepunt, en
dus ook een cadeaupunt, staat gelijk aan 28 studie-uren.
138