Op weg met EDO (pdf, 5365KB) - Steunpunt Jeugd

d o ssi e r
EEN ROL VOOR HET
JEUGDWERK?
OP WEG MET EDO
Vira Bennekens
KRAX I 24

In 2005 riepen de Verenigde
Naties een ‘Decennium van
Educatie voor Duurzame Ontwikkeling’
uit, en dit tot 2014. Ook de
Vlaamse overheid heeft haar
schouders onder dit project
gezet en zich geëngageerd om er
werk van te maken. Maar wat is
Educatie voor Duurzame Ontwikkeling
(EDO) nu precies? En hoe
kunnen jeugdwerkers er concreet
mee aan de slag? Jürgen
Loones van het Departement
Leefmilieu, Natuur en Energie
geeft aan Krax de nodige tekst
en uitleg.
“Met Educatie voor Duurzame
Ontwikkeling willen we mensen
aanzetten om te leren nadenken over
en om te werken aan een duurzame
wereld”, zet Jürgen uiteen. “Zowel
reflectie als actie zijn belangrijk. De
bedoeling is om te komen tot een
betere wereld, en dat op sociaal,
ecologisch en economisch vlak. Niet
louter ecologisch, dus. En het wordt
zowel lokaal als mondiaal bekeken.”
Hij schetst meteen ook hoe EDO in
Vlaanderen geïmplementeerd wordt:
“Binnen de Vlaamse overheid zijn we
daar met twee mensen verantwoordelijk
voor. Aangezien onze dienst
Natuur- en Milieueducatie al sterk
met educatie bezig is en wij heel wat
doelgroepen in Vlaanderen kennen,
is EDO in onze schoot terechtgekomen.
Maar wij werken uiteraard niet
alleen. Er is een overlegplatform
gecreëerd met vertegenwoordigers
van verschillende beleidsdomeinen
die met educatie te maken hebben,
zoals ontwikkelingseducatie,
erfgoededucatie en vredeseducatie.
Bovendien werken we samen met
hogescholen, pedagogische begeleidingsdiensten,
de provincies, het
jeugdwerk en ngo’s. Wij hebben al
die mensen samengebracht om de
gemeenschappelijke kenmerken en
competenties samen te leggen en te
verbinden, om te komen tot EDO. Zo
hebben we een vijftal principes
onderscheiden.”
Vijf principes van EDO
1 Nieuwe kennis overbrengen
2 Systeemdenken bevorderen
3 Waardeontwikkeling
4 Met emoties omgaan
5 Actiegerichtheid
Verbanden zien
Het overbrengen van nieuwe kennis
is het eerste principe dat naar voor
wordt geschoven. “Hierbij focussen
we niet zozeer op feitenkennis,” stelt
Jürgen, “maar op kennis van
veranderingsstrategieën, op het
onderzoeken van grondoorzaken van
problemen en op het uitstippelen van
toekomstvisies. Kunnen we dingen
anders doen? En waar willen we dan
wel naartoe?” Het tweede luik is het
bevorderen van systeemdenken of,
duidelijker verwoord: “Alles hangt
met alles samen. We zien dat er heel
veel verbindingen zijn tussen
verschillende thematieken. De ecologische
problemen kan je niet
oplossen naast de sociale problemen
en omgekeerd. Het hangt allemaal
aan elkaar vast. Als de grondstoffen
straks uitgeput zijn, dan zal dat ook
invloed hebben op de economie. Via
systeemdenken proberen we
mensen te leren om verbanden te
zien en in te schatten wat het gevolg
is van een of andere actie, ook voor
anderen ergens anders op de
wereld.” Als derde pijler haalt hij
waardeontwikkeling aan: “Het gaat
om de vragen: wat vind je belangrijk
en handel je daarnaar of niet? In
hoeverre ben je consequent in
hetgeen je wenst? Ga met jongeren
of andere doelgroepen op zoek naar
wat ze werkelijk belangrijk vinden,
en koppel dat aan wat ze doen in de
praktijk. Op oudejaarsavond wenst
iedereen elkaar een goede gezondheid,
en vervolgens schuiven we aan
voor een copieuze maaltijd met veel
vlees en wijn. Dat staat al direct
haaks op onze nieuwjaarswensen.
Ook verschillende perspectieven met
elkaar confronteren is noodzakelijk,
want niet iedereen vindt hetzelfde
belangrijk. Misschien krijgen we op
die manier ook een stuk waardeverschuiving.”
Jürgen Loones staat in voor EDO in
Vlaanderen
Emotionele betrokkenheid
“Het omgaan met emoties, het vierde
principe, sluit aan bij die waardevorming”,
gaat de man verder. “Als je
bijvoorbeeld beslist om minder vlees
te eten, dan roept dat meteen al wat
weerstand op. Hoe ga je daarmee
om? Aan duurzaamheidproblemen
hangen altijd veel emoties vast. De
bedoeling is om die productief in te
zetten. Emoties zijn dikwijls de
drijfveer, ook bij jongeren, om actie
te ondernemen. Ze schieten in actie
vanuit verontwaardiging of omdat ze
dingen onjuist vinden.” Tot slot is er
actiegerichtheid. Jürgen benadrukt
dat er actie moet komen: “Het is niet
zomaar een beetje nadenken terwijl
alles bij het oude blijft. Daarentegen
hopen we dat mensen door actie te
ondernemen, ontdekken wat al dan
niet mogelijk is en daarover
reflecteren: komen ze tegemoet aan
hetgeen ze wilden bereiken door hun
actie en wat zijn de neveneffecten die
eventueel ontstaan?”
Om deze vijf principes op het terrein
te kunnen toepassen, heeft het
Departement Leefmilieu, Natuur en
Energie EDOMeN ontwikkeld, een
speelse gespreksmethode over
Educatie voor Duurzame Ontwikkeling.
“EDOMeN is een methodiek om
visieontwikkeling te stimuleren en
om te reflecteren over de eigen
werking van de vereniging. Met dit >
25 I KRAX

spel kan je in team nadenken over je
eigen visie op die vijf principes: wat
kunnen we daarmee binnen onze
organisatie? Zijn we er al mee bezig
of niet? Willen we ergens sterker op
inzetten? Op het moment dat je iets
organiseert, een vorming of een spel
in elkaar steekt, kan je daar rekening
mee houden en een actieplan
opstellen. We denken dat de
ondersteuning voor organisaties op
die manier enorm zal verbeteren en
ze op weg worden gezet om werk te
maken van EDO.”
Kritisch in het leven staan
Overigens is een open geest nodig
om te evolueren naar een duurzame
samenleving. Volgens Jürgen
moeten we heel breed leren kijken
en uit ons eigen hokje stappen. “We
moeten inzien dat onze denkpatronen
sterk cultureel bepaald zijn. Er
zijn nog andere culturen op de
wereld. Misschien moeten we even
door hun bril kijken en daarover
reflecteren. En ook proberen
bruggen te bouwen naar die andere
groepen in de maatschappij. Wat wij
willen teweegbrengen? Mensen die
kritisch in het leven staan en die zelf
innovatieve en creatieve oplossingen
aandragen. De maatschappij is
zodanig complex en verandert zo
snel dat de oplossingen van vandaag
misschien niet meer geschikt zijn
binnen vijf of twintig jaar. Daarom is
het van belang om mensen te
vormen met een brede open blik die
hun eigen handelen en dat van de
maatschappij in zijn totaliteit kritisch
in vraag kunnen stellen en als het
nodig is ook durven aan te passen.
We zullen niet tot een duurzame
samenleving komen als we blijven
vastzitten aan datgene wat we ooit
hebben geleerd. Met EDO willen we
die vaste waarheden in vraag stellen.
Maar er moet blijvend aan worden
gewerkt. Het is niet zo dat je met
EDO de oplossing hebt gevonden
voor alle problemen in de wereld. Dé
duurzame wereld, ik denk niet dat
die voor morgen is.”
Jongeren prikkelen
Welke rol kan het jeugdwerk daarin
dan spelen? “Jeugdhuizen en
jeugdbewegingen kunnen een sterke
voorbeeldfunctie opnemen door de
manier waarop ze hun activiteiten
organiseren en hoe ze met hun
jongeren omgaan. Het feit dat
jongeren kunnen participeren, dat
democratische principe, vinden wij
heel belangrijk. Ook op het vlak van
infrastructuur en logistiek kunnen zij
een rol spelen: door de manier
waarop ze hun gebouw onderhouden
of hun kamp organiseren. Iets waar
op dit moment niet altijd aandacht
aan wordt besteed. Daarnaast is er
nog het vormingsluik. Jeugdwerkers
kunnen jongeren prikkelen om na te
denken over maatschappelijke
problemen. Ze kunnen hen daar een
uitspraak over laten doen en tot actie
laten komen. Ik heb gelezen dat
activiteiten voor jeugdbewegingen
voornamelijk leuk moeten zijn,
waardoor het vormende aspect niet
altijd aan bod komt. Misschien moet
je jongeren toch voor dilemma’s
durven te plaatsen. Misschien moet
je soms wel een keer achter hun
veren zitten en hen met andere
groepen laten samenwerken rond
duurzame ontwikkeling.” De startdag
van Chirojeugd Vlaanderen in 2010
was voor Jürgen alvast een mooi
voorbeeld. De organisatoren
maakten immers de afweging om
met alle aspecten rekening te
houden. “Ze wilden de organisatie
van hun startevenement verduurzamen:
in hoeverre houden we
rekening met ecologische grenzen?
Kunnen alle groepen vanuit
Vlaanderen er met de trein
geraken? Ook de sociale aspecten
namen ze onder de loep. Ze
informeerden de mensen uit de
buurt en betrokken hen bij hun
organisatie. En natuurlijk – een
jeugdbeweging zit niet altijd even
goed bij kas – moest het economisch
haalbaar zijn.”
De Boeboeks
Om jeugdwerkers een duwtje in de
rug te geven en met EDO aan de
slag te gaan, bracht het departement
‘Het keutelgekke Boeboekkamp’
uit, een vertaling van het
lespakket ‘Rovers in het Biezebos’
van Marc De Bel, bestemd voor het
onderwijs. “Het is een kampthema
rond de Boeboeks, waarbij we
hebben geprobeerd om de groepen
uit te dagen om duurzamer op
kamp te gaan. Green vzw heeft dat
samen met Globelink uitgewerkt.
De bedoeling is om jeugdgroepen te
prikkelen om het thema duurzame
ontwikkeling onder de aandacht te
brengen. We hopen dat het op die
manier geïnternaliseerd wordt in de
jeugdbewegingen. Maar ik denk dat
er voor Steunpunt Jeugd nog een
rol is weggelegd om de aandacht
voor duurzame ontwikkeling en
EDO te stimuleren.” ×
Meer weten?
KRAX I 26
Duurzaam op kamp
• Op www.lne.be/boeboekkamp krijg je tips om een
kampthema met een knipoog naar duurzame
ontwikkeling in te richten.
• Duurzaam kamperen leer je ook met het boek
‘Loslopend Wild – Deel 2’ van Steunpunt Jeugd:
www.steunpuntjeugd.be