Krax 10e jaargang N4 (pdf) - Steunpunt Jeugd

KRAX I 24
Kunnen we nog van een
inclusieve visie spreken
wanneer een apart aanbod
wordt gerechtvaardigd in
naam van inclusie en
diversiteit?
De ‘onverschilligheid’ van
het (reguliere) jeugdwerk
‘Diversiteit’ slaat in essentie op hoe
verschillen tussen mensen zich aandienen
of aan ons verschijnen als
een gegeven: onbegrensd, complex,
ongrijpbaar en uitdagend. Sinds
diversiteit voorwerp van beleid is
geworden, wordt het abstract, vereenvoudigd,
begrensd, geoperationaliseerd
en hanteerbaar gemaakt. De
recente diversiteitfocus binnen het
jeugdwerk(beleid) gaat voorbij aan
de diverse realiteit. Diversiteit geraakt
niet verder dan een nog meer
uitgebreide doelgroepenbenadering
waarin individuen worden geproblematiseerd.
Het jeugdwerk blijft
hangen in de illusie dat zijn diverse
aanbod beantwoordt aan de diversiteit
binnen elke doelgroep. Het ontslaat
reguliere werkingen van alle
verantwoordelijkheid, en het gedifferentieerde
aanbod verantwoordt
segregatie van jongeren.
Moeten jongeren nu blij zijn als ze
plots tot een specifieke doelgroep in
het jeugdwerk behoren? Het zegt
vooral dat ze niet mogen of kunnen
toetreden tot de ene ‘werking die
openstaat voor iedereen’ en moeten
of kunnen toetreden tot de andere
‘werking die vooral (enkel?) voor hen
is bedoeld’. Het bevestigt de kloof
tussen hen en de ‘mainstream’, een
kloof enkel gebaseerd op ‘het verschillen’
ervan.
In het streven naar een meer inclusieve
(jeugd)werking is een verschuiving
noodzakelijk van angst voor het
verschil naar een opwaardering van
het verschil. Verschillen moeten niet
ondervangen worden in aparte werkingen,
maar moeten net het jeugdwerk
uitdagen en confronteren met
de gehanteerde normen binnen dat
jeugdwerk. De vraag is of de jongeren
en het jeugdwerk terug aansluiting
willen vinden bij de hen ooit
toegedichte kritische, progressieve
rol in de samenleving die het verschil
kan maken, of dat ze zich liever wentelen
in het behoudsgezinde en comfortabele
deken van onverschilligheid?
Op zoek naar een
inclusief jeugdwerk!
Inclusie of insluiting als perspectief
is niet nieuw, noch een tijdelijke
hype. Het is internationaal verankerd
in diverse VN-verdragen en overstijgt
alle levensdomeinen. Inclusie positioneert
zich tegenover exclusie of
uitsluiting in de samenleving, en
vertrekt vanuit het mensenrechtenperspectief.
Het recht om op een
volwaardige manier te participeren,
samen met anderen, met behoud van
identiteit, staat centraal. Terwijl de
diversiteit zichtbaar wordt in de realiteit,
wordt de mate van inclusie
zichtbaar in hoe de samenleving,
organisaties, mensen… met die realiteit
omgaan. Inclusie is niet te
vatten als een product of een doel op
zich, maar eerder als een proces, als
een toestand of situatie van erbij
horen die verdwijnt, of verdampt,
wanneer het vanzelfsprekend wordt.
Het inclusieperspectief wordt te
weinig verbonden met mensenrechten
en ethiek. Het draait rond fundamentele
ethische vragen als ‘Hoe
kunnen jongeren samenleven en
spelen binnen een samenleving met
verschillen?’, ‘Kunnen we uitsluiting
of discriminatie rechtvaardigen wanneer
de rechten van het kind of de
mens centraal staan?’… De vraag is
dus niet ‘Wanneer of voor wie zijn we
inclusief?’, maar wel ‘Hoe kan het
morgen meer inclusief voor iedereen?’.
Inclusie als ethisch project overstijgt
bijgevolg de tweedeling tussen regulier
en doelgroepspecifiek jeugdwerk.
De vraag ‘Wat is inclusief
jeugdwerk?’ kunnen we dan beter
begrijpen als ‘Wat is de rol van het
reguliere en doelgroepspecifieke
jeugdwerk in het streven naar een
meer inclusieve samenleving?’, of
‘Hoe positioneert het jeugdwerk zich
tegenover uitsluiting van jongeren en
welke bijdrage wil het hier leveren?’.
Een inclusief jeugdwerk vertrekt
vanuit het recht van elke jongere om
samen met jongeren waar hij of zij
voor kiest in een aanbod te stappen
naar zijn of haar keuze. Het is aan
het jeugdwerk en -beleid om vanuit
dit recht aandacht te besteden aan
beeldvorming en drempels bij de
begeleiders, organisaties en jongeren.
Aan de koepels, steunpunten of
overheden is het om dit uit te dragen
en maximaal te ondersteunen. De rol
van het reguliere jeugdwerk is hierin
cruciaal, want het moet garanderen
dat de keuze tussen een regulier
aanbod en een doelgroepspecifiek
aanbod voor de jongere een echte
gelijkwaardige keuze is. ×