Krax 10e jaargang N4 (pdf) - Steunpunt Jeugd

België - Belgique
PB Gent X
3/8812
DORP EN
PLATTELAND
DIVERSITEIT
JONGEREN
OVER DIVERSITEIT
HOE LEVEN DE
ROMAKINDEREN?
DE TOEKOMST VAN
HET JEUGDBELEID

PRIKBORD
Krax, tweemaandelijks vakblad van jeugdwerk en
jeugdbeleid. Krax is een initiatief van Steunpunt
Jeugd. De kernredactie van Krax bestaat uit
experten binnen en buiten het jeugdwerk.
—
“We all should know that diversity
makes for a rich tapestry, and we
must understand that all the
threads of the tapestry are equal
in value. No matter what their color.”
Maya Angelou, Amerikaans schrijfster
+
DIVERSE FILMTIPS:
Comedy
‘Bend it like Beckham’
(Etniciteit)
Drama
‘Crash’ (Etniciteit)
Jeugdfilm
‘Polleke’ (Etniciteit)
Jeugdfilm
‘Het paard van Sinterklaas’
(Etniciteit)
Drama
‘Boys don’t cry’
(Gender, seksualiteit)
Comedy/drama
‘Fucking Åmål’
(Seksualiteit)
EVELYNE BLANCKE
hoofdredactie
JAN DE RYCK
eindredactie
BART VANHOENACKER (GRAFFITI JEUGDDI-
ENST), BERT GYSSELS (JEUGDWERKNET), ELS
MEERSSCHAERT (JINT), FILIP COUSSÉE
(UNIVERSITEIT GENT, SOCIALE AGOGIEK),
FRANK STEVENS (VUB, SOCIOLOGIE), KATRIEN
CRISPEYN (VLAAMSE JEUGDRAAD), KRISTOF
D’HANENS (JEUGDWERKNET), LEEN BARTHO-
LOMEUS (VVJ), LOTTE DE BRUYNE (LADDA),
MIEKE NOLF (UIT DE MARGE)
kernredactie
NANCY DE BACKER, KIM JANSSEN, MATTI
VANDEMAELE, BRAM VERMEIREN, FEMKE
NOORDINK
losse en freelance medewerkers
SEBASTIAAN DE CONINCK, BERT PIETERS
medewerkers Steunpunt Jeugd
—
Redactieadres, reacties,
aanvragen proefnummer, abonnementen:
Steunpunt Jeugd - Krax
Arenbergstraat 1 D, 1000 Brussel
T 02 551 13 50
F 02 551 13 85
www.steunpuntjeugd.be
redactie: krax@steunpuntjeugd.be
abonnementen: abokrax@steunpuntjeugd.be
KRIS LAMBERTS
verantwoordelijke uitgever
—
Op de ‘Eurotastic Picnic’ van 12 augustus
in het Brusselse Warandepark vieren de drie
Belgische jeugdraden samen met Steunpunt Jeugd
en het Europees Jeugdforum de Internationale Dag
van de Jeugd. In het gezelschap van kinderen en
DRUK IN DE WEER, GENT
druk
EMMA THYSSEN
vormgeving
+
jongeren genieten ze van spetterende dj-optredens,
duurzame drankjes en een zelf meegebrachte lunch.
JAN VANHEE, WWW.YOUTHEUTRIO.BE,
BENNY PONCELET, LOTTE DE BRUYNE,
STAMPMEDIA, DAAN BAUWENS, VLAAMSE
JEUGDRAAD, YVES VAN REUSEL,
WWW.FLICKR.COM
fotografie
Globalisering is in onze wereld een feit. Dat heeft ook invloed op de directe
leefomgeving, die steeds multicultureler wordt. De mengelmoes van mensen
maakt de maatschappij kleurrijk en dynamisch, maar roept ook vragen op over
hoe we hier mee om (moeten) gaan. Daarom onderzoekt Krax in dit nummer
de diversiteit in de jeugdsector. Wat is het belang van inclusief jeugdwerk? Hoe
ga je om met diversiteit binnen de eigen organisatie? En hoe kijken jongeren
aan tegen leeftijdsgenoten die ‘anders’ zijn?
Sara van 18 verwoordt het mooi. “Iedereen en niemand is anders”, zegt ze.
“We verschillen van elkaar, maar we blijven ook allemaal mensen.” Daar sluit
Krax zich helemaal bij aan!
—

27
10
13
17
29
39
IN DIT NUMMER...
KeKi in de kijker
Youth 2010
Dossier: Diversiteit
Actieve tienermoeders
Ruil je werk in!
29
36
De start van het Kenniscentrum Kinderrechten
Belgische onderzoekers op internationaal congres
over
binnen de organisatie
Ervaringstraject ‘Switch’ voor jeugdwerkers
4
6
32
36
EN OOK NOG...
Klik!
Jeugdwerk gisteren, vandaag en morgen
Kindertijd met hindernissen
De toekomst van het jeugdbeleid
Kinderen heroveren de straat
De eerste Europese jeugdwerkconventie
Romakinderen in Gent
32

k
i k
!
l
KRAX I 4
DE STRAAT OP!
Woensdag 15 september nemen kinderen de Tuinwijklaan in Gent over.
In de startactie van de Aardig-op-weg-week richten de leerlingen van het
Koninklijk Atheneum Voskenslaan de straat volledig op kindermaat in en
geven er een rondleiding aan bezoekers. De laan is voor de gelegenheid
autovrij gemaakt, zodat de kinderen er naar hartenlust kunnen skaten,
turnen, stoepkrijten, en vooral hard kunnen rennen!
De Aardig-op-weg-week wil meer kinderen van de achterbank krijgen en
ze bewuster laten deelnemen aan het verkeer. Meer dan 400 acties tussen
16 en 22 september nodigen uit om over te stappen op duurzame mobiliteit;
van fietsvaardigheidsworkshops, autodeelparty’s tot de Autovrije
Zondag. De Aardig-op-weg-week is een initiatief van de Koepel Milieu en
Mobiliteit (Komimo) en Vlaams minister van Mobiliteit Hilde Crevits.
Foto © Jan Vanhee

5 I KRAX

JEUGDWERK:
WHAT’S IN A
NAME?!
EEN CONVEN-
TIE OVER GE-
SCHIEDENIS,
HEDEN EN
TOEKOMST
VAN HET
JEUGDWERK
Bram Vermeiren
g l az en bo l
© www.youtheutrio.be
KRAX I 6
Gent, de Vooruit: een gedroomde plek voor de
eerste Europese jeugdwerkconventie onder het
Belgische voorzitterschap van de Europese
Unie. Een locatie met karakter, veel jongeren
en een grote diversiteit aan jongereninitiatieven!
Van 7 tot 10 juli verzamelden meer dan
vierhonderd geëngageerde jeugdwerkers uit
vijftig landen om tijdens de conventie, die uitsluitend
ging over jeugdwerk, hun ervaringen te
delen. Inspirerende en kritische reflecties
werden er afgetoetst aan de lokale jeugdwerkpraktijken
uit de vele uithoeken van Europa. De
resultaten en aanbevelingen van deze jeugdwerkconventie
werden neergeschreven in een
officiële verklaring, vanaf nu kortweg de ‘Verklaring
van Gent’.
Een heilige, een dichter, een baron en een
kardinaal
Tijdens de voorafgaande conferentie over het ontstaan en de
ontwikkeling van het jeugdwerk in Europa (5-7 juli 2010)
werden de wortels van het jeugdwerk en vooral zijn onderliggende
ideeën blootgelegd. Een korte historische schets door
Filip Coussée (UGent).
De preventieve methode van Don Bosco
De Italiaanse priester Giovanni Bosco maakt zich zorgen om
de sociale wantoestanden en de weerslag ervan op de jeugd.
Zijn aandacht gaat in de eerste plaats naar de arbeidersjeugd,
wier ouders het platteland achter zich gelaten hebben
om lange dagen te kloppen in de fabriek. Jonge kinderen
zitten alleen thuis of zwerven doelloos rond op straat. Voor
hen vormt Bosco de zondagse catechismusles om tot een
opvanghuis. Hij biedt ze wat vrijheid en ook enige vorming.
Zijn patronaatsmethode verspreidt zich over Europa en ook in
België. Ze vormt de roots van wat we vandaag Chiro noemen.
Don Bosco geldt als de bedenker van ‘de preventieve methode’
in opvoeding.
De jeugdige romantiek van Rodenbach
Het uitgangspunt van de Belg Albrecht Rodenbach is anders.
Als collegestudent ergert de dichter-toneelschrijver zich
mateloos aan de verfransing van het onderwijs en de secularisering
van de samenleving. Hij verenigt studenten rond een
gedeeld ideaal, typisch voor de romantische stroming van die
tijd. Zijn studentenbeweging bekritiseert de bourgeois volwassenensamenleving
en idealiseert het jong zijn. Aan de
Leuvense universiteit tekent Rodenbach het grondplan uit
van een studentenbond met een goede overkoepelende
structuur en ‘keurmannen’ in alle colleges en kleinseminaries.
Dit zou later de grondstructuur worden van de KSA.
Baden-Powell: jeugdbeweging wordt methode van
jeugdwerk
Robert Baden-Powell is een Britse militair die bezorgd is
over het morele en fysieke peil van de jeugd in zijn land. Met
zo’n slappe jeugd is het moeilijk om het Britse imperium
verder uit te bouwen. Baden-Powell ontwikkelt dus een methode
die de jeugd spontaan uitdaagt om vaardigheden en
attitudes te ontwikkelen die van hen actieve, zelfzekere en
verantwoordelijke burgers maken. Zijn inspiratiebronnen zijn
heel uiteenlopend. Zo haalt hij ideeën uit het leger en uit de
voorname rol van de verkenners, maar ook het ‘Jungle Book’

© www.youtheutrio.be
inspireert de chief-scout tot het oprichten van een welpenafdeling.
De scoutingmethode van Baden-Powell krijgt vorm en
wordt een wereldbeweging die ook in België neerstrijkt.
Cardijn: van sociaal werk naar methode van
jeugdwerk
De Belgische kardinaal Cardijn richt zich volledig op jongeren
van veertien, dé leeftijd waarop de arbeidersjeugd van school
af gaat en naar de fabriek trekt. Hij legt sterk de nadruk op
aansluiting bij de concrete werkelijkheid. Onderzoek en studiekring
staan centraal in zijn methode. “Niet enkel om hun
informatieve waarde, maar ook omwille van hun vormende
kracht: het komt erop aan een juiste kijk op de realiteit te
hebben, deze te leren interpreteren en hieruit een juiste gedragslijn
af te leiden.” Hier lezen we al de ‘Zien-Oordelen-
Handelen’-stelregel die een steile opgang zal maken in de in
1924 opgerichte KAJ (Kristene Arbeiders Jeugd).
De historische opdracht van het jeugdwerk
Tijdens haar voordracht op deze conferentie bevestigde professor
Maria Bouverne-De Bie (UGent) de grondleggerrol van
deze vier pioniers en de zeer verscheiden ontwikkeling van
jeugdwerk sinds het begin van de twintigste eeuw. Het jeugdwerk
krijgt, als derde opvoedingsmilieu naast het gezin en
onderwijs, steeds meer een dubbelzinnige opdracht: het gaat
algemeen gezien om sociale opvoeding, maar in het bijzonder
ook om de preventie van ontwikkelingsproblemen en om
heropvoeding. Stilaan krijgt het jeugdwerk vorm als een
apart beleidsveld dat jongeren in de buitenschoolse tijd moet
voorbereiden op hun toekomstige rol in de samenleving. Deze
evolutie veroorzaakt later een toegankelijkheidsparadox (Filip
Coussée): het jeugdwerk slaagt er wel in om jongeren aan te
spreken, maar dit gebeurt in aparte circuits die de bestaande
maatschappelijke verhoudingen bevestigen. Bouverne-De Bie
besloot dat de nieuwe uitdaging er niet in bestaat om kinderen
en jongeren toe te leiden naar het jeugdwerk, maar om
de gescheiden leefwerelden in het jeugdwerk te doorbreken.
Jeugdwerk vandaag
Stilaan krijgt het
jeugdwerk vorm als
een apart beleidsveld
dat jongeren in de
buitenschoolse tijd
moet voorbereiden
op hun toekomstige
rol in de samenleving.
Voorafgaand aan de uitdagingen geformuleerd op deze geschiedenisconferentie,
werd in november 2009 door de Europese
Ministerraad Jeugd een resolutie goedgekeurd die de
zeer verscheiden ontwikkeling en realiteit van jeugdwerk in
Europa tracht samen te vatten:
“Jeugdwerk is een brede term, waaronder een breed scala
van activiteiten van sociale, culturele, educatieve of politieke
aard valt, zowel van, voor als met jongeren. Dergelijke activiteiten
omvatten ook steeds vaker sport en diensten voor
jongeren. Jeugdwerk behoort tot het ‘buitenschoolse’ onderwijs,
evenals de specifieke vrijetijdsactiviteiten die door professionele
of vrijwillige jeugdwerkers en jeugdleiders worden
georganiseerd, en is gebaseerd op niet-formele leerprocessen
en vrijwillige deelname.“
De jeugdwerkconventie in juli 2010 pikte deze brede beschrijving
weer op. De aanwezige jeugdwerkers voerden boeiende
discussies over de identiteit, de waarde en de rol van jeugdwerk
in de samenleving. Het resultaat hiervan werd gegoten
in een kortere en krachtiger formulering: “Jeugdwerk voorziet
ruimte en kansen voor jongeren om hun eigen toekomst
vorm te geven.”
De identiteit van jeugdwerk
Als input voor de Europese omschrijving, de Vlaamse decretale
invulling van het begrip jeugdwerk en de discussies over
de identiteit van het jeugdwerk tijdens de jeugdwerkconventie,
heeft Steunpunt Jeugd het afgelopen jaar een aantal
taken en werkmethoden beschreven die gebruikelijk zijn om
de identiteit van het jeugdwerk vandaag te vatten: “Jeugdwerk
brengt kinderen en jongeren samen in een warme,
plezierige en uitdagende omgeving. Jeugdwerk speelt zich af
in groep, met respect voor ieder individu in die groep. Kinderen
en jongeren worden er geprikkeld om te participeren,
zowel op organisatie- als op maatschappelijk niveau. Jeugdwerk
is met andere woorden door, met en voor kinderen en
jongeren. Op die manier wil jeugdwerk kinderen en jongeren
versterken, hen ondersteunen in hun proces tot identiteitsvorming.”
>
7 I KRAX

KRAX I 8
Het huidige
pedagogisch
systeem
slaagt er
niet automatisch
in om
kinderen en
jongeren tot
actorschap
aan te
zetten;
binnen het
jeugdwerk
komt dat wél
aan bod.
Tijdens de discussies op de conventie
bevestigden jeugdwerkers uit gans
Europa dat kinderen en jongeren ook
leren door te spelen 1 . Een jongerengroep
vormt een warme, uitdagende
omgeving waar kinderen en jongeren
zich thuis voelen, waar ze kunnen experimenteren
en waar ze mogen falen.
Jeugdwerk ondersteunt het proces tot
identiteitsvorming; het is een ideale
biotoop om zelfkennis, sociale vaardigheden
en meningen te delen en te
ontwikkelen.
Kinderen en jongeren als actoren
van de samenleving
Jan Van Gils (onderzoekscentrum Kind
en Samenleving vzw) vulde tijdens de
jeugdwerkconventie aan dat onze samenleving
een enorme behoefte heeft
aan initiatief, aan creativiteit en aan
persoonlijkheden. Naar kinderen en
jongeren toe zou je dit gebrek kunnen
omschrijven als een tekort aan actorschap.
Het huidige pedagogisch systeem
slaagt er niet automatisch in om
kinderen en jongeren tot actorschap
aan te zetten; binnen het jeugdwerk
komt dat wél aan bod. De kern van dit
actorschap is zingeving. Kinderen,
jongeren, mensen geven zin, betekenis
aan hun omgeving, aan de anderen,
aan zichzelf.
Het ontwikkelen van actorschap houdt
ook een maatschappelijke betrokkenheid
in. De samenleving isoleert jongeren
graag op een ‘eiland’, en ook jongeren
isoleren zich graag in hun
‘jeugdland’. Isolement kan verleidelijk
zijn en daar mag best ruimte voor zijn,
maar niet alléén daarvoor en niet
hoofdzakelijk daarvoor! Het jeugdwerk
1 Coyote magazine, juli 2010
moet zich bewust zijn van dat gevaar.
Het jeugdwerk speelt zich af in een
bepaalde context. Het ‘dagelijks leven
in de maatschappij’ moet worden meegenomen
in het bouwen aan een zelfbeeld,
want daar ontwikkelen zich het
actorschap en de zingeving.
In het jeugdwerk staat de begeleider
ook niet centraal. Jeugdwerk betekent
dialoog en interactie. De inbreng, en
zelfs het laatste woord in de processen
van zingeving en van empowerment,
ligt in de handen van de kinderen en
jongeren. Zij moeten ruimte krijgen die
ze zelf kunnen invullen, onder deskundige
maar tegelijk bescheiden begeleiding.
Niet de intentionele opvoeding
staat centraal, maar de zich ontwikkelende
kinderen en jongeren zelf.
Tijdens de conventie werd er tijd uitgetrokken
om dit actorschap ook echt te
gaan opmeten bij de talrijke Gentse
jongereninitiatieven. Er werden plaatsbezoeken
georganiseerd en goede
praktijkvoorbeelden zetten hun deuren
open voor de Europese gasten: van
initiatieven waar spel en ervaringsgericht
leren centraal staan tot organisaties
die jongeren betrekken via kunst,
beeld en klank of werkingen met kinderen
en jongeren die in armoede
leven.
De waarde van jeugdwerk
De jeugdwerkconventie bracht verder
aan het licht dat het voor jeugdwerkers
steeds belangrijker wordt om beleidsmakers
te overtuigen van de waarde
van jeugdwerk door daarbij een specifiek
jargon te hanteren. Met woorden
als ‘output’, ‘targets’ en ‘objectives’
raken ze sneller op de vereiste golflengte.
Graeme Tiffany (Federatie van
© www.youtheutrio.be

© www.youtheutrio.be
Straathoekwerkers, UK) betreurde
tijdens zijn speech waar deze evolutie
toe leidt: men zet zich enkel nog in
voor de gemakkelijkste groep jongeren
op straat, omdat je zo sneller je ‘target’
haalt. Hij noemt dit het ‘pistacchio
effect’: de harde en gesloten pistachenoten
overslaan om enkel nog de open
en makkelijke nootjes te verorberen.
Een ander geluid dat jeugdwerkers
vaak horen, is ‘de economische impact
van jeugdwerk’. Hoeveel besparen we
elders door te investeren in jeugdwerk?
Wat levert jeugdwerk rechtstreeks
op, duidelijk zichtbaar en op
korte termijn? Los van niet meteen
voor handen zijnde gegevens, zoals
aangetoond door Miriam Teuma (Universiteit
van Malta), rijst de vraag:
waar moeten we die economische
return on investment juist situeren?
Andy Demeulenaere (Jeugdwerknet)
gaat hierop verder: “In mijn jeugdbeweging
waren er 15.000 leid(st)ers,
allemaal onbetaalde vrijwilligers, en
80.000 leden (kinderen en jongeren).
Welke opbrengst zou u graag willen,
beste beleidsmakers? Wat denkt u van
de dagen en uren van onbetaald vrijwilligerswerk?
15.000 leid(st)ers, die
gemiddeld drie dagen per week investeren
in hun jeugdbeweging. Vertaald
in de wettelijke forfaitaire vrijwilligersvergoeding
in België van 30 € per dag,
is dat 23.400.000 € per jaar die u nu
niet moet investeren, alleen al voor
een van de honderden jeugdorganisaties
in Europa.”
Boeiende discussies in de vele thematische
werkgroepen toonden dus aan
dat jeugdwerk en beleidsmakers nog
een flinke afstand te overbruggen
hebben op het vlak van de identiteit,
erkenning en waardering van jeugdwerk
in de samenleving. Een aanzienlijke
stap werd alvast gezet tijdens de
jeugdwerkconventie.
De Verklaring van Gent
heeft aanbevelingen
Alle discussies en vaststellingen
werden op het einde van de jeugdwerkconventie
gebundeld in de Verklaring
van Gent. Een overzicht van enkele
aanbevelingen:
• Betere samenwerking tussen
jeugdwerkers en beleidsmakers:
dat is essentieel om tot meer wederzijds
begrip te komen.
Het
jeugdwerk moet nog sterker betrokken
worden bij de ontwikkeling,
uitvoering en evaluatie van jeugdbeleid.
• Evenwaardige samenwerking met
andere sectoren in de samenleving:
de deelnemers willen meer concrete
samenwerking met onder
andere onderwijs, werk, gezondheid,
justitie en welzijn. Dit kan
leiden tot een versterking en hogere
waardering van het jeugdwerk.
• Beter kennis delen: jeugdwerkers
moeten hun expertise, ervaringen
en goede praktijken vlotter met
elkaar delen. Op Europees niveau
werden reeds enkele goede initiatieven
opgezet, maar informatie
moet nog beter toegankelijk, verspreid
en geanalyseerd worden.
• Duurzame ondersteuning van
jeugdwerk: de nationale regeringen
blijven de eerste verantwoordelijken
Meer informatie vind je op de
website van het Belgisch EU
voorzitterschap Jeugd:
www.youtheutrio.be
voor de structurele ondersteuning
van jeugdwerk, dat verder moet
worden aangevuld door specifieke
Europese middelen voor uitwisseling,
kennisdeling en samenwerking
tussen jeugdwerkers.
En nu vooruit!
De conclusies van deze Verklaring
worden het komende jaar meegenomen
in de politieke initiatieven en
acties op Europees niveau. België heeft
als EU-voorzitter de kans gegrepen om
haar voortrekkersrol in jeugdwerk te
bevestigen. “In vergelijking met de
andere Europese landen ligt de deelname
aan jeugdwerk vier keer zo hoog
als het Europees gemiddelde”, stelt
Walter Baeten, (doctor in de geschiedenis,
opdrachthouder Arteveldehogeschool).
De Verklaring van Gent drukt de hoop
uit dat er de komende jaren in Europa
voldoende aandacht voor en focus op
jeugdwerk en jeugdbeleid blijft. Pascal
Smet, minister van Jeugd, sloot de
conventie af met: “Vlaanderen is een
koploper inzake jeugdwerk. Ik ben blij
dat we met deze Verklaring iets van
onze ervaring en rijkdom inzake jeugdwerk
kunnen doorgeven aan het Europese
niveau. Ik ben er ook van overtuigd
dat, eens deze Verklaring kan
worden omgezet in een Resolutie en
jeugdwerk een reëel agendapunt wordt
voor de Unie, ook onze eigen jeugdsector
daar beter van wordt.”
Voor ons, jeugdwerkers uit gans
Europa, wacht de verantwoordelijkheid
om dit krachtige proces vanuit onze
ervaring en expertise de komende
jaren nauwgezet aan te sturen en op te
volgen. ×
9 I KRAX

i n ter v i ew
KRAX I 10
DE KICK-
OFF VAN HET
KENNIS-
CENTRUM
KINDER-
RECHTEN
BRUGGEN SLAAN
TUSSEN WETENSCHAP,
BELEID EN PRAKTIJK
Sofie Poncelet, JINT vzw
Sinds enkele maanden heeft de Vlaamse kinderrechtenfamilie
er een broertje bij: KeKi.
KeKi klinkt dan wel als een exotische diersoort
of een nieuwe superheld, maar is in werkelijkheid
het nieuwe Kenniscentrum Kinderrechten.
Krax laat Ellen Desmet, werkzaam bij KeKi,
een portret schetsen.
Krax • Wat is KeKi?
Ellen Desmet • KeKi staat voor Kenniscentrum Kinderrechten
en bouwt verder op het Centrum voor de Rechten
van het Kind dat twintig jaar geleden werd opgericht aan de
Universiteit Gent. KeKi is een interuniversitair samenwerkingsverband
tussen onderzoekers verbonden aan verschillende
universiteiten en hogescholen (Universiteit Antwerpen,
Vrije Universiteit Brussel, Universiteit Gent, Hogeschool
Gent en K.U.Leuven). De oprichting ervan valt onder
het decreet van 18 juli 2008 houdende het voeren van een
Vlaams jeugd- en kinderrechtenbeleid. We zijn opgericht
eind 2009 maar pas echt van start gegaan in januari 2010,
als interdisciplinair en interuniversitair kenniscentrum.
Krax • Er bestaan in Vlaanderen al heel wat organisaties
die rond het thema kinderrechten werken. Was er dan
nood aan zo’n kenniscentrum?
Ellen • Er was ‘een gat te vullen’ binnen het grote aanbod
kinderrechtenorganisaties. Heel wat organisaties werken
rond sensibilisering en kinderrechteneducatie. Er was
echter nood aan een plek waar men wetenschappelijke
onderzoeksresultaten rond de rechten van het kind kon
© Benny Poncelet

verzamelen en toegankelijker maken
voor het beleid en de praktijk.
Krax • En wat doet zo’n kenniscentrum
dan?
Ellen • In de eerste plaats willen we
een ontmoetingsforum zijn voor wetenschappers
uit verschillende disciplines.
Zowel vanuit juridische als pedagogische
hoek brengen we expertise
inzake kinderrechten samen. We bevorderen
ook actief interuniversitaire
en interdisciplinaire samenwerking
tussen wetenschappers, bijvoorbeeld
door het organiseren van onderzoeksseminaries.
Daarnaast streven we ernaar een verbindingsforum
te zijn tussen beleid,
onderzoekers en praktijkactoren. Dit
forum wil de kennis over kinderrechten
toegankelijk maken voor beleid en
praktijk. Deze ontsluiting van wetenschappelijke
kennis is geen eenrichtingsverkeer
van de wetenschappelijke
wereld naar het brede publiek. De
wetenschappelijke kennis wordt op een
participatieve manier gecommuniceerd
in samenwerking met het praktijk- en/
of beleidsveld waarop dit gericht is. Op
lange termijn zal er dus een betere
doorstroming zijn van wetenschappelijke
kennis.
Tot slot doen we ook aan beleidsadvisering.
Op vraag van de Vlaamse overheid
of op eigen initiatief brengen we beleidsadviezen
uit over onderwerpen die
verband houden met kinderrechten.
Dat wil niet zeggen dat wij bepalen wat
er moet gebeuren of veranderen: we
geven een overzicht van resultaten van
wetenschappelijk onderzoek, maar
uiteindelijk is het de overheid die beslist
wat ermee gedaan wordt.
Krax • Tijdelijk werkten er slechts
twee personeelsleden bij KeKi. Hoe
kregen jullie alles georganiseerd?
Ellen • Wij hebben alle basistaken
verdeeld volgens onze persoonlijke
interesses en capaciteiten. Zo houdt
mijn collega Kathy Vlieghe, als Germaniste
en vanuit haar jarenlange ervaring
bij het Centrum voor de Rechten
van het Kind, zich vooral bezig met de
opzet en organisatie van de internationale
en nationale vorming en met de
algemene logistiek van het Kenniscentrum.
Zelf ben ik als juriste meer bezig
met de juridische aspecten en de beleidsadvisering.
Sedert 1 september vervolledigt een
derde collega ons team, Kenny Kolijn.
We kozen bewust voor iemand met een
sociaal-agogische achtergrond, zodat
we nog meer interdisciplinair kunnen
werken.
Krax • Wie kan er allemaal bij jullie
aankloppen?
Ellen • In principe alle organisaties die
op beleidsniveau bezig zijn met kinderrechten,
bijvoorbeeld de Vlaamse overheid,
academici en kinderrechten- en
jeugdactoren.
Lokale groepen en organisaties kunnen
voor hun vragen en klachten eerder
terecht bij het Kinderrechtencommissariaat
of bij een van de organisaties die
rond kinderrechteneducatie en sensibilisering
werken.
Momenteel werken we ook aan een
databank waarin we (inter)nationale
publicaties die er bestaan rond kinderrechten
in Vlaanderen zullen verzamelen,
ordenen en beschikbaar stellen. Dit
zal uiteraard iets zijn waar iedereen
gebruik van kan maken.
Krax • Waar situeert KeKi zich binnen
de ganse structuur van kinderrechtenactoren?
Ellen • KeKi situeert zich in de ‘bovenbouw’,
samen met de Vlaamse
Jeugdraad, Steunpunt Jeugd, VIP Jeugd,
de Vereniging Vlaamse Jeugddiensten
(VVJ) en JINT. Dit zijn organisaties die
vooral beleidsmatig werken. Verder heb
je dan de organisaties die rond ‘participatie
en informatie’ werken, zoals de
Kinderrechtencoalitie, de Kinderrechtswinkel,
het Kinderrechtenhuis...
Er is uiteraard een nauwe samenwerking
met het Kinderrechtencommissariaat,
dat advies verleent aan het Vlaams
Parlement. Ook in het algemeen streven
we naar voldoende overleg tussen alle
actoren, zodat niet iedereen op zijn
eigen eilandje blijft zitten. Bij de opstart
van KeKi is er een actorenbevraging
geweest bij verschillende organisaties
die rond kinderrechten en jeugd werken.
Hierbij werd de bedoeling van KeKi
uitgelegd en werd aan iedereen gevraagd
welke ‘leemten’ er te vullen
waren, om te voorkomen dat we in iemands
vaarwater terecht zouden
komen. Daaruit is onder meer gebleken
dat er een behoefte is aan het toegankelijk
maken van onderzoek rond kinderrechten
via een databank.
Kinderrechten
willen de
situatie
van
kinderen
verbeteren,
maar ze
kunnen ook
verbetering
in de weg
staan.
11 I KRAX

Enkele realisaties
van KeKi in 2010
KRAX I 12
• Op 20 mei vond het officiële openingsmoment
plaats, en voorafgaand
ook de eerste adviesraad van
KeKi. De adviesraad heeft tot doel
een constructieve samenwerking te
verzekeren tussen het Kenniscentrum
en de verschillende actoren
werkzaam rond kinderrechten en
jeugd. Hij is samengesteld uit vertegenwoordigers
van de academische
wereld, het beleid en het maatschappelijke
middenveld. De adviesraad
neemt onder meer kennis
van de activiteiten van het Kenniscentrum
en formuleert aanbevelingen
voor de toekomstige werking,
bijvoorbeeld inzake de keuze van
jaarthema’s en inzake leemtes in
het onderzoek over kinderrechten.
• Op 24 juni werd KeKi uitgenodigd bij
JINT voor de info- en discussiedag
‘Jeugdig Europa’. Halfjaarlijks
brengt JINT vrijwilligers en professionelen
samen rond een actueel
internationaal jongerenthema. Deze
keer werden kinderrechten onder
de loep genomen. Hier gaf KeKi een
presentatie rond de stand van zaken
van de EU-strategie over de Rechten
van het Kind. Er werden enkele
aanbevelingen geformuleerd, en
input gegeven die gebruikt kan
worden als Vlaamse bijdrage in
deze strategieontwikkeling.
• Van 5 tot 17 september stond de
internationale cursus ‘Children’s
Rights in a Globalized World: From
Principles to Practice’ op het programma.
Alle info hierover vind je
op www.iccr.be (en in het Nederlands
op www.keki.be).
• Van 8 tot 10 september 2010 vond
de expertenconferentie ‘Europe de l’
Enfance’ plaats in Antwerpen, in het
kader van het Belgisch voorzitterschap
van de Europese Unie. Het
Kenniscentrum Kinderrechten presenteerde
er op 9 september zijn
studie: ‘European and International
Policy Agendas on Children, Youth
and Children’s Rights: Comparison
and Possible Synergies’.
• Op 24 september organiseerde KeKi
een in-house seminarie voor de
leden van de Raad van Bestuur en
de Algemene Vergadering, om
verder te werken aan de uitbouw
van een gemeenschappelijke visie
op kinderrechten.
Krax • Jullie werken jaarlijks rond >
verschillende thema’s. Waarom is
dat?
Ellen • Omdat je niet alles in een keer
kan doen (lacht). Ergens moet je
keuzes maken en dan alles op alles
zetten. 2010 is het Europees jaar van
de bestrijding van armoede. Het
spreekt voor zich dat dit ook bij ons in
de kijker staat. Heel wat organisaties
zetten gedurende het hele jaar studiedagen
en allerlei acties rond dit thema
op touw. Aan het einde van 2010 gaan
we kijken wat daar nu allemaal uit is
gekomen en wat voor effect dit heeft
gehad. We brengen deze resultaten
dan naar de overheid, zodat zij hieruit
dingen kan meenemen voor de volgende
jaren. Het thema van 2011 moet
nog bepaald worden.
Een meerjarenthema is de integratie
van het jeugd- en kinderrechtenbeleid.
De twee beleidsdomeinen van jeugd en
kinderrechten werden in 2008 in één
decreet gegoten. Maar de concrete
implicaties daarvan zijn nog niet helemaal
duidelijk. In veel andere Europese
landen is er geen dergelijke integratie.
Daar zijn de domeinen jeugd en
kinderrechten meestal van elkaar
gescheiden en bijvoorbeeld ondergebracht
in verschillende departementen
(Welzijn en Onderwijs).
Krax • Hoe maken jullie de rechten
van het kind (inter)nationaal meer
bekend?
Ellen • We zijn niet hoofdzakelijk bezig
met sensibilisering en ervoor te zorgen
dat iedereen weet dat de rechten van
het kind bestaan. We hebben dus niet
direct een impact op het grote publiek.
Aan de andere kant is er wel een tweejaarlijkse
nationale en internationale
vorming. In de voorbije maand september
organiseerden we een internationale
cursus met sprekers en deelnemers
vanuit heel de wereld. Dit om
kennis te maken met ieders verschillende
visie op kinderrechten. Dat is wel
een moment waarop we willen gaan
sensibiliseren: dat kinderrechten niet
alleen geïmplementeerd moeten
worden, maar dat er ook kritisch over
moet worden nagedacht.
Volgend jaar is er op nationaal niveau
een postacademische vorming waaraan
mensen uit verschillende disciplines
kunnen deelnemen. De bedoeling
is om aan een Nederlandstalig publiek
(naast de internationale cursus) een
kritische kijk op kinderrechten mee te
geven.
Krax • Tot slot: kunnen kinderrechten
ook een struikelblok zijn?
Ellen: Kinderrechten willen de situatie
van kinderen verbeteren, maar ze
kunnen ook verbetering in de weg
staan. Hiermee bedoel ik dat kinderrechten
zeer nuttig kunnen zijn om de
levensomstandigheden van kinderen te
verbeteren, maar dat is niet altijd en
noodzakelijk zo in alle omstandigheden.
Daarom moeten ook het concept
kinderrechten en de context waarin
alles zich afspeelt kritisch worden
benaderd. Daartoe wil het Kenniscentrum
Kinderrechten bijdragen.
Krax • Bedankt en nog veel succes! ×
© Benny Poncelet

A LA
KARTE
GOES
UK!
VLAAMS ONDER-
ZOEK OP EEN
INTERNATIONAAL
ACADEMISCH
CONGRES
Lotte De Bruyne, Ladda vzw
13 I KRAX

KRAX I 14
st u d ie ko p
Begin 2010 reageerde Ladda
op de ‘call for papers’ van
Youth 2010, een congres georganiseerd
door verschillende
Engelse universiteiten. Ladda’s
alternatieve onderzoek, A
la Karte, werd geselecteerd
uit de vele inzendingen. In juli
2010 trok Ladda naar het Engelse
Guildford om er het rapport
voor te stellen en vooral
ook te luisteren naar tientallen
andere internationale presentaties.
Speciaal voor Krax:
het A la Karte-rapport en het
Youth 2010-congres in een
notendop!
Opzet en organisatie
Honderd onderzoekers, hoofdzakelijk
uit het Verenigd Koninkrijk maar ook
uit Duitsland, Oostenrijk, Australië,
Zweden, Canada, Estland, Tsjechië én
België, verzamelden gedurende drie
dagen in Guildford om kennis te delen
en ervaring uit te wisselen. Invalshoek
van het congres en de ingestuurde
papers:
At the end of the first decade of the 21 st
Century, in the context of rapid technological
change and extensive economic and
social uncertainty, the lives and identities
of young people continue to be the
subject of a broad range of scholarship
which is as stimulating as it is important.
Bringing together those studying young
people from a variety of disciplines and
perspectives, Youth 2010 seeks to provide
an inclusive and high profile forum
for the presentation and discussion of
research and ideas.
Ladda’s onderzoek werd ingedeeld bij
‘Policies, interventions and initiatives’.
Andere sprekers in deze sessie hadden
het over het fameuze mosquito-alarm
en het Europese Youth In Action-onderzoek
naar toegankelijkheid van
cultuur voor jongeren uit diverse Europese
lidstaten. Omdat honderd sessies
een beetje veel is om te bespreken,
geven we van enkele sessies een korte
weerslag. Afsluiten doen we uiteraard
met ons eigenste A la Karte.
What’s it for?
De conferentie start met een plenaire
openingsspeech van Robert MacDonald,
hoofd van Teesside University en
professor sociologie. Hij schiet uit de
startblokken met de vraag: ‘Waarvoor
dient jeugdonderzoek?’
Een mogelijk antwoord op deze vraag
is volgens hem dat jeugdonderzoekers
een uniek zicht hebben op sociale
processen en verandering. Wat je ziet
bij de jeugd en aan de basis, zet zich
immers vaak verder door. Binnen
jeugdonderzoek werkt hij vooral vanuit
jeugdtransities en focust hij voornamelijk
op de overgang onderwijs-werk.
Binnen dit perspectief vindt hij het
belangrijk om ook de culturele omgeving
van jongeren mee in kaart te
brengen.
De jonge mensen die hij volgt in zijn
onderzoek hebben elk een eigen levenstraject,
maar toch zijn er gelijkenissen
in hun verhalen: werkonzekerheid
en instabiliteit. Veel jongeren zijn
niet echt werkloos maar switchen
jarenlang tussen allerlei kleine, onaangename,
slecht betaalde jobs, allerlei
opleidingen en overheidsprojecten. Iets
anders wat MacDonald opvalt en wat
hij plastisch omschrijft als ‘gory life
experiences’ is de dosis ziekte en dood
waar behoorlijk wat jonge mensen aan
worden blootgesteld. Ook afkomst en
achtergrond, daarom niet altijd absoluut,
zijn elementen in zijn verhaal. Zo
vertelt hij dat sollicitatiebrieven afkomstig
van een bepaalde postcode
niet zelden onmiddellijk in de prullenbak
belanden. In zijn verhaal voel je
zijn bekommernis voor Britse jongeren
in de huidige politieke en sociale situatie.
Hij haalt dan ook stevig uit naar
het beleid en de mythe en het probleem
van de overkwalificatie.
Een inspirerende openingssessie die je
onmiddellijk een kritische instelling
meegeeft tegenover de papers die nog
moeten volgen: what is it for? Wat is de
relevantie?
De jeugdsubculturele
arena
Het onderzoek naar jeugdsubcultuur
dat tijdens de jaren ‘70 ontstond in het
centrum voor hedendaagse culturele
studies van de Universiteit van Birmingham
(CCCS) heeft een grote
impact gehad op de academische benadering
van jeugd. De erfenis van het
CCCS-project is een arena van verhit
debat en discussie, meestal tussen de
zogenaamde subculturalisten en de
aanhangers van het post-subculturalisme.
In de arena van het congres bevinden
zich deze keer Andy Benett, eerder
te kaderen aan de zijde van de postsubculturalisten,
en Christine Griffin,
één van de onderzoeksters binnen de
Birmingham school in de jaren ‘70 en
‘80. Beiden lijken in hun uiteenzetting
te zoeken naar een beter begrip en een
uitweg uit de discussie.
Benett doet dit aan de hand van een
lesje geschiedenis en een analyse van
de kritieken op beide stromingen. Tot
slot presenteert hij een aantal criteria
waar jeugdonderzoek aan zou moeten
voldoen zodat het beter bruikbaar,
vergelijkbaar en daardoor ook beter
maatschappelijk inzetbaar wordt. De
verdeeldheid binnen het
jeugd(culturele) onderzoeksveld komt

het onderzoek en de Engelse maatschappij
immers niet bepaald ten
goede.
Christine Griffin somt in haar uiteenzetting
de belangrijkste bijdragen en
beperkingen van het CCCS-subculturenproject
op en plaatst deze in de
historische, politieke en conceptuele
context waarin het model ontstond.
Ook weerlegt ze met veel overtuiging
enkele vooroordelen ten opzichte van
het CCCS. Zo was het model bijvoorbeeld
nooit bedoeld als een ultiem
algemeen en blijvend geldend model
voor jeugdculturen. Anderzijds geeft ze
ook aan dat bepaalde kritieken vandaag
terecht zijn en dat nieuwe inzichten
over bijvoorbeeld klasse zeker
meegenomen moeten worden. Tegelijkertijd
onderstreept ze dat klasse vandaag
nog steeds een belangrijk, niet te
negeren element is.
Bij een deel van de congresgangers, en
zeker bij de niet-UK onderzoekers, is
er een soort moeheid te merken omtrent
dit onderwerp en de subculturele
discussie. Ondanks deze en andere
verschillen in benadering en methodiek
(bijvoorbeeld tussen de transitieinvalshoek
en het culturele perspectief)
werd er op dit congres zeer aandachtig
en respectvol geluisterd en
gecommuniceerd. Er hing eerder een
geest van toenadering en samenwerking
dan een sfeer van concurrentie,
strijd of afkeuring.
Mainstream WTF?
Een heel interessante presentatie
brengt de Tsjechische Michaela
Pyšnáková. Michaela snijdt het begrip
‘mainstream’ aan en stelt dat er
binnen jeugdonderzoek vaak veel te
slordig met deze term en bijgevolg met
een grote groep jongeren wordt
omgesprongen.
De sociologie van de jeugd is van oudsher
vanuit twee verschillende en vaak
tegengestelde perspectieven bezig met
jeugd: vanuit jeugdtransities of vanuit
jeugdculturele hoek. Deze polarisatie
heeft volgens Michaela geleid tot de
verwaarlozing van de ervaringen van
een grote groep zogenaamde ‘normale’
jongeren. Op basis van een reeks van
focusgroepen en semigestructureerde
interviews maakte ze een analyse van
het consumptiegedrag van jongeren in
haar thuisland. Aan de hand van ervaringen
van jonge consumenten probeert
Michaela te begrijpen wat het
betekent om tot de mainstream te
behoren. De eerste resultaten geven
aan dat leden van de mainstream niet
noodzakelijk kritiekloze volgelingen
van dominante structuren zijn. Mainstream
wordt te vaak gelijkgesteld aan
passief conformisme, dit terwijl deze
jongeren eerder op een reflexieve,
soms erg paradoxale manier omgaan
met aangereikte producten en ideeën.
Michaela wil met haar doctoraat dan
ook de discussie en het gesprek over
dit begrip en deze groep jongeren aangaan.
The softening of
masculinity?
In zijn etnografisch onderzoek graaft
Mark MacCormack naar de relatie
tussen gender, seksualiteit en homofobie
onder 16- tot 18-jarige jongens uit
een Engelse klas.
Eén van zijn conclusies is dat deze
jongens bewust homofobe taal mijden
en eerder een ‘pro gay’-attitude aanhangen.
Ze lijken niet bang te zijn van
fysiek contact en emotionele intimiteit.
Toch stelt hij vast dat ook deze zeer
tolerante en allesbehalve homofobe
jongens aan zogenaamde ‘heteroseksuele
recuperatie’ doen. Hiermee be- >
Leden van
de mainstream
zijn niet
noodzakelijk
kritiekloze
volgelingen
van
dominante
structuren.
© Lotte De Bruyne
15 I KRAX

Veel jongeren zijn niet echt
werkloos maar switchen jarenlang
tussen allerlei kleine, onaangename,
slecht betaalde jobs, allerlei
opleidingen en overheidsprojecten.
eiste. Tot slot is het belangrijk om op
het vlak van sfeer, inkleding en communicatie
te kiezen voor formats waar
jongeren zich goed bij voelen. Want op
‘je gemak zijn’ in een museum is blijkbaar
geen evidentie.
Door de grote diversiteit onder de respondenten,
de methodiek én de bevraagde
topics die de lokale context
overstijgen, is A la Karte inzetbaar in
verschillende sectoren, diverse contexten
en locaties. Het onderzoek werd
goed ontvangen door het internationale
publiek. Niet enkel de resultaten
werden besproken, maar ook voor de
gehanteerde methodiek was er veel
aandacht en interesse.
KRAX I 16
doelt hij dat ze emotionele of fysieke
contactmomenten ‘rechtzetten’ door
toch duidelijk te laten zien dat ze
hetero zijn. Ze doen dit door middel
van ironie en grapjes. Zijn conclusie is
dat ondanks de afwezigheid van homofobie,
heteroseksualiteit wel duidelijk
dé norm blijft.
Hij voerde het onderzoek in een doorsnee
ASO-school in het Zuiden van
Engeland. De onderzoeker wil echter
duidelijk stellen dat deze bevindingen
niet te veralgemenen zijn en dat in een
beroepsschool de resultaten misschien
anders zouden zijn geweest. De onderzoeker,
die zelf ook homoseksueel is,
ervoer tien jaar geleden op diezelfde
school heel wat moeilijkheden en tegenkanting.
Hij is opgelucht dat de
houding bij leerlingen, leerkrachten en
de school veranderd is.
Een positief en interessant onderzoek,
dat anderzijds makkelijk vatbaar is
voor bepaalde kritieken die stellen dat
hedendaagse jeugdonderzoekers te
vaak vanuit eigen ervaringen vertrekken
en daardoor te gekleurd en zogenaamd
‘middenklasseonderzoek’
voeren.
A la Karte, een diner over
smaak
Ladda presenteerde het ‘A la Karte’-
onderzoek, dat het in 2009 voerde in
opdracht van MAS/Musea in Jonge
Handen. In het kader van een bevraging
nam Ladda diverse Antwerpse
jongeren met verschillende achtergronden
uit eten. Geleid door de diverse
gangen in een menu kwam het
telkens tot een diepgaand gesprek over
smaak, stad, leefwereld, geschiedenis,
cultuur(beleving) en musea. Doel van
de bevraging was te ontdekken wat
jongeren van een museum verwachten.
Iets opvallends wat doorheen verschillende
bevraagde topics vaak opduikt, is
het gegeven dat jongeren eigenlijk
niets tegen inhoud, musea en diepgang
hebben. Belangrijk is wel dat er steeds
raakvlakken met hun leefwereld zijn.
Hetzelfde geldt voor ‘vroeger’. Jongeren
zijn best wel geïnteresseerd in het
verleden, zolang ze maar op één of
andere manier een aanknopingspunt
kunnen vinden met hun eigen leven en
interesses.
Jongeren hechten veel aandacht aan
kwaliteit, dit zowel op het vlak van
inhoud, technologie en presentatie als
communicatie. Sterke communicatie is
dan ook cruciaal wanneer je jonge
mensen wil bereiken. Als organisatie
moet je iets te vertellen hebben en dat
ook in de vormgeving tonen. Verder zijn
offline communicatiemiddelen in combinatie
met een goede online aanwezigheid
onontbeerlijk om jongeren
optimaal te kunnen bereiken. Het is
geen goed idee om te gericht en zichtbaar
op de doelgroep jongeren te
werken. Jongeren voelen zich niet
graag een vreemde diersoort én ze
verschillen onderling zeer sterk.
Daarom lijkt het aangewezen om
vanuit een duidelijk onderwerp en
vanuit een aantrekkelijke invalshoek te
werken. Dialoog is hiervoor een ver-
Een geslaagde missie
Voor Ladda, als enige spreker niet
verbonden aan een universiteit, was
deelnemen aan dit congres een hele
uitdaging. Om jeugdonderzoek te
voeren, is het belangrijk om te weten
wat er leeft onder jongeren. Jeugdcultuur
evolueert zeer snel. Kort op de bal
spelen is dus vaak echt wel nodig.
Door grootschalig, langdurig academisch
onderzoek te koppelen aan de
dagelijkse acties en veranderingen op
het terrein, krijg je een scherper zicht
op de leefwereld van jongeren.
Tijdens dit congres ervoer Ladda zeer
duidelijk de rol als verbinder tussen de
academische wereld en de actie op het
jeugdculturele terrein. Andere onderzoekers
leken die positie van Ladda erg
interessant en waardevol te vinden. Of
om het met de woorden van onderzoekster
Mary Fogarty (University of
East London) te stellen: “De academische
wereld is ook een subcultuur die
soms nood heeft aan een ‘reality
check’.”
Het observeren en beter leren kennen
van de eigen(aardig)heden van de
jeugdsociologie en haar spelers was
interessant, leerrijk, verhelderend en
tegelijkertijd het ultieme argument dat
internationale uitwisseling noodzakelijk
is! Kortom, een geslaagde, inspirerende
missie, waar je onder de vorm
van één of ander Ladda-project nog
over zal horen! ×
Thanks a lotte: Frank Stevens, Paul, Michaela,
Robert, Herman & Nathalie

d o ssi e r
“Als je naar de geschiedenis van het jeugdwerk kijkt, dan zie
je dat het diversiteitthema altijd aanwezig is geweest”,
schetst Griet Verschelden. “Jeugdwerk is ontstaan vanuit de
emancipatiebewegingen van studenten en arbeidersjongeren.
Er was toen nog geen sprake van ‘jeugdwerk’ als benaming.
Het ging om diverse initiatieven waaraan veel kinderen
en jongeren participeerden, ook uit de lagere sociaaleconomische
klassen. Historisch gezien was er dus een diversiteit
aan jeugdwerkvormen. Dat is echter geëvolueerd naar een
standaardmodel. Vanaf 1919 (na WO I) komt het begeleiden
van jongeren in de vrije tijd als derde domein, naast gezin en
school, op de voorgrond. Het werken met kinderen en jongeren
wordt stilaan vernauwd, eerst onder jeugdwerk en dan in
het jeugdbewegingmodel, dat tussen de twee wereldoorlogen
en ook na WO II aan belang wint. De verschuiving naar een
standaardmodel is een probleem omdat dit de diversiteit aan
initiatieven en jeugdwerkvormen verengt tot één model. Er
komt immers hiërarchie in het aanbod, namelijk de jeugdbeweging
als hoogste en belangrijkste vorm. Op die manier
hebben beleidsmakers en jeugdwerkers de diversiteit er voor
een stuk uitgehaald en andere vormen van jeugdwerk als een
opstapje gezien of minder belangrijk. Het jeugdwerk leek zo
de aantrekkingskracht op de kwetsbaardere groepen te verliezen.”
“Wat je nu ziet, is dat diversiteit als norm wordt gehanteerd.
In 2005 was er in het sociaal-cultureel werk bijvoorbeeld een
grote discussie over de quota. Bert Anciaux, toenmalig minister
van Sport, Jeugd en Cultuur, wilde in al zijn beleidsdomeinen
quota voor allochtonen invoeren. Het idee was: we
moeten divers zijn. Zo zouden verenigingen die allochtonen in
hun bestuur hadden, extra middelen krijgen.” “En als een
overheid zich daarin profileert, dan wordt het aanbod opge- >
DIVERSI-
TEIT IS
GEEN
NOOD-
ZAKELIJK
KWAAD
Vira Bennekens
Diversiteit wordt nog te vaak als norm gebruikt.
Dat stellen onderzoeksters Griet
Verschelden (HoGent) en Griet Roets
(UGent) in een dubbelinterview met Krax
waarin ze hun licht laten schijnen over de
heersende diversiteitproblematiek in het
jeugdwerk. Zij verkiezen om de diversiteit
in onze samenleving eerder als een uitgangspunt
te nemen, en pleiten voor een
analyse van de sociale realiteit.
17 I KRAX
17 I KRAX

KRAX I 18
Je moet
niet
krampachtig
een
sociaalculturele
mix
willen
organiseren.
Dat
werkt
niet.
splitst naar verschillende doelgroepen”,
verduidelijkt Griet Roets. “Vaak
is de onderliggende gedachte dan
dat bijvoorbeeld mensen met een
handicap of die in armoede leven
conformeren naar de vooropgestelde
norm. Ze moeten bepaalde vaardigheden
ontwikkelen om aan die norm
te voldoen.”
Norm of uitgangspunt
Volgens Verschelden en Roets is de
maatschappelijke discussie nu te
veel geëvolueerd in de richting van
normering, terwijl er nog een andere
benadering bestaat om naar diversiteit
te kijken. “De ene is de norm en
de andere is het uitgangspunt”, licht
Verschelden toe. “Ofwel vind je diversiteit
een noodzakelijk kwaad dat
onze sociale samenhang bedreigt en
moeten mensen daarmee leren
omgaan om een goede samenleving
te bereiken waar iedereen met
elkaar in contact komt, waar een
mooie sociale mix is. Dat is een defensieve
benadering. Als je dat doortrekt
naar het jeugdwerk, dan is de
redenering als volgt: we moeten het
jeugdwerk inclusief maken, dus
meer toegankelijk voor de ‘moeilijk
bereikbare’ doelgroepen. Diversiteit
in het jeugdwerk moet de norm zijn
om te kunnen reageren tegen sociale
desintegratie en de teloorgang van
de sociale cohesie. Ofwel beschouw
je diversiteit als een uitgangspunt.
We leven in een samenleving waar in
Griet Roets (UGent)
verschillende gedaantes diverse
praktijken aanwezig zijn die te
maken hebben met etniciteit, cultuur,
klasse en gender. Dat is
gewoon een kenmerk van onze samenleving.
Je gaat ervan uit dat het
zo is en probeert organisaties, jeugdwerkers
en jongeren te ondersteunen
om hun weg daarin te vinden.”
“Diversiteit beschouwen als een
uitgangspunt is geen gemakkelijke
opgave”, gaat Verschelden verder.
“Jeugdwerkers en sociaal-culturele
werkers worstelen enorm met die
spanning. Je ziet dat bijvoorbeeld in
Ledeberg, een Gentse wijk die aan
zeer grote veranderingen onderhevig
is door allerlei vernieuwingsprojecten,
maar ook omdat er ongeveer
zeventig verschillende nationaliteiten
huizen. De sociaal-culturele werkers
zien die diversiteit, maar tegelijk
zeggen ze dat ze die niet begrijpen.
Ze geven aan dat ze geen zicht
hebben op hoe die mensen in hun
buurt staan. En aangezien ze niet
volledig vatten wat de verschillende
perspectieven zijn om daar te leven,
plooien ze zich terug op het organiseren
van een aanbod. Dan zie je dat
ze zich gaan richten op enkele doelgroepen.
Ze kiezen bijvoorbeeld voor
de groep ‘mensen in armoede’
omdat zo’n focus makkelijk in projecten
te gieten is en ook beleidsmatig
te verkopen valt. Als ze zich op die
verschillende doelgroepen richten,
dan beginnen ze te Programmeren,
Informeren, Coördineren en Organi-

seren. We noemen dat PICO. Ze doen
iets zonder eerst te kijken naar wat
er leeft en eventueel nodig is.”
Omgevingsanalyse
De onderzoeksters suggereren dan
ook dat je in het jeugdwerk best eerst
een analyse doet alvorens je een
aanbod creëert. “Het grootste deel van
je werk is je bezighouden met vragen
over de sociale realiteit”, meent Verschelden.
“Hoe komen jongeren met
elkaar in contact, waar leren ze iets
uit, wat vertrekt vanuit hun leefwereld
en wat verbreedt die? De feitelijke
situatie zal automatisch elementen
aanreiken die je kan aangrijpen als
handvatten. Eens je weet hoe jongeren
zich onderling organiseren, wat zij
belangrijk vinden aan contacten met
volwassenen en jeugdwerkers, dan
pas kan je nadenken over het aanbod.
Diversiteit is dan niet langer een probleem
of een norm, maar gewoon een
feitelijke situatie. Het jeugdwerk moet
echter veel meer tijd nemen om na te
gaan wat er in de complexe sociale
realiteit aan de gang is.” Roets is dezelfde
mening toegedaan. “Je moet
een omgevingsanalyse opstellen,
connectie maken met de leefwereld
van bepaalde mensen. Dat is niet
voorgestructureerd. Het is beginnen
en zien waar je uitkomt. Ik zou daar
een bepaalde vorm van chaos in toelaten.
Dat is veel boeiender dan turven
Griet Verschelden (HoGent)
en vinkjes zetten bij het aantal vrouwen
of allochtonen. Het is natuurlijk
de vraag of het jeugdwerk daarvoor te
vinden is, en hoe ze het dan gaat organiseren.”
El Paso
Verschelden haalt de situatie in het
Gentse jeugdhuis El Paso van enkele
jaren geleden aan als voorbeeld. “Het
jeugdhuis, dat werkt met kansarme en
allochtone jongeren, ging de hele tijd
over kop omdat er rellen waren met
die jongeren. Ze konden geen concrete
werking uitbouwen. Het meubilair
werd voortdurend kort en klein geslagen.
Op een bepaald moment heeft de
organisatie de hele boel stilgelegd en
is ze opnieuw begonnen. Ze hebben
ervoor gezorgd dat er op die site tal
van activiteiten plaatsvonden voor
allerhande mensen: jong en oud, man
en vrouw, allochtoon en autochtoon.
Zo hebben ze een hele hoop kippen op
het terrein laten rondscharrelen die
moesten worden onderhouden. Vooral
de senioren uit de wijk voelden zich
daarvoor verantwoordelijk. Ook een
groep Turkse moeders deed daar een
paar activiteiten. En achteraan de site
maakten de allochtone jongens zich
nuttig door fietsen te herstellen. Door
te vertrekken van de thema’s die
mensen interesseren en aanspreken,
kreeg het jeugdhuis een nieuwe boost.
Dat is helemaal niet organisatorisch of
exclusief vanuit het aanbod gedacht.
Nu kan je wel opwerpen dat er niet
altijd veel interactie was tussen die
groepen onderling, aangezien ze elk
apart zaten. Maar ze zaten wel samen
op één terrein!
Je moet ook niet krampachtig een
sociaal-culturele mix willen organiseren.
Dat werkt niet. Het is niet zo dat
inclusief en toegankelijk werken automatisch
ook divers werken is. Je moet
gewoon kijken naar wat jongeren
bezighoudt en ontgrenzend durven te
werken. Daarvoor moet je durven los
te komen van het gekende, en daarbij
is leren belangrijk. Ik heb het dan over
pedagogische momenten en processen.
Vertrekken van waar je mee bezig
bent maar er op een andere manier
naar kijken door wat je aan het doen
bent. Dat is eigenlijk leren.”
Twijfel en verwondering
“Die pedagogische momenten zijn een
belangrijke kapstok”, benadrukt
Roets. “Er wordt te weinig gekeken
naar wat mensen leren en waarom zij
aan bepaalde dingen deelnemen. Tapis
Plein in Brugge, het projecthuis actueel
erfgoed, is een andere organisatie
die leuk bezig is. Een aantal jaren
geleden hebben ze in Blankenberge
een groot project op poten gezet. Er
leefde daar erg veel onbegrip tegenover
de havenarbeiders. In plaats van
de plooien direct te willen gladstrijken,
zijn ze eerst in die buurt gaan rondneuzen.
Op basis van de inbreng van
de buurtbewoners heeft Tapis Plein
een heleboel activiteiten opgezet.
Iedere keer doen zij iets heel gericht.
Ze gaan naar rommelmarkten en laten
mensen zelf thema’s aanbrengen.
Daar spelen ze dan op het moment
zelf creatief op in. Het is bijna improviseren,
maar je ziet daardoor een heleboel
dingen gebeuren. Zoiets heeft
soms veel meer aantrekkingskracht
en laat een diepere indruk achter. Zo
zie je vaak interacties ontstaan tussen
mensen van wie je het nooit zou verwachten.
Natuurlijk vergt dat wel een
grote flexibiliteit. De basisattitude is
dan ook durven los te komen van je
eigen referentiekader, je eigen waarheden
en evidenties in vraag durven te
stellen, net als die van anderen. Belangrijk
daarbij is twijfel en verwondering
verhogen. Diversiteit doet reflecteren
over de maatschappelijke norm.
Je wordt geconfronteerd met je eigen
waarheid als je mensen tegenkomt
van een andere origine of met een
andere levensstijl. Geen van beide is
dan goed of slecht. Het gaat erom dat
je daarbij stilstaat en beseft dat het
ook anders kan.”
“Bovendien leer je op die manier zien
hoe je zelf in de samenleving staat”,
vult Verschelden nog aan. “Het gaat
ook over sociale rechtvaardigheid. Als
je alleen inzet op het in stand houden
van het traditionele verenigingsleven,
bijvoorbeeld, dan ben je sociaal onrechtvaardig
bezig, want er bestaan
verschillende perspectieven op vrije
tijd. Diversiteit betekent meer aandacht
hebben voor andere stemmen,
opvattingen, kenmerken en vormen
van samenleven.” ×
19 I KRAX

d o ssi e r
KRAX I 20
DE
ANDERE
LEER-
LING
JONGEREN
OVER DIVER-
SITEIT OP
SCHOOL
© 2010 ‘StampMedia’ Ruud Boeckx
Diversiteit op school is een
veelbesproken thema. Beleidsmakers
breken zich al
langer het hoofd over hoe ze
jongeren van allerlei slag
harmonieus kunnen laten
samenleven. Leeft de problematiek
echter meer bij
hen dan op de speelplaats
zelf? Hoog tijd om de hoofdrolspelers
van dit diversiteitverhaal
aan het woord te
laten: de schoolgaande
jeugd.
Wat betekent diversiteit?
Onder diversiteit – brede definitie
– verstaat men ‘alle mogelijke verschillen
die kunnen bestaan tussen
mensen: geslacht, huidskleur, sociale
achtergrond, seksuele geaardheid,
lichamelijke en verstandelijke
mogelijkheden, religie en etniciteit’.
Op een school ontmoeten al deze
verschillen elkaar. Vlaams minister
van Onderwijs en Jeugd Pascal Smet
ijvert ervoor om de verschillende
jongeren in contact te brengen en
het samenhorigheidsgevoel te versterken.
Mooi streefdoel, maar wat
denken de scholieren er zelf van?
Wie is nu juist anders? Betekent
anders-zijn ook buitengesloten
worden? Zijn er problemen tussen
autochtone en allochtone jongeren?
Wat doet hun school en wat zou ze
moeten doen? Om hier antwoorden
op te vinden, organiseerde het jongeren
persagentschap StampMedia
een enquête op het internet. Een
aantal jongeren tussen twaalf en
negentien jaar gaf zijn mening over
het samenleven met ‘andere’ leerlingen.
Wie is anders?
Jongeren houden niet van hokjesdenken.
Het antwoord van Sara (18
jaar) is typerend: “Iedereen en niemand
is anders. We verschillen van
elkaar, maar we blijven ook allemaal
mensen.” In de online enquête
werden enkele kenmerken aangeboden:
andere huidskleur, ander land
van afkomst, ander geloof, andere
kledij, handicap of andere seksuele
geaardheid. Een handicap vermelden
de meeste leerlingen (13) als anders,
gevolgd door een ander geloof (7) en
een andere huidskleur (6). Iemand
met een andere seksuele geaardheid
wordt het minst (2) als anders
gezien.
De scholieren vinden zich verschillend
van iemand met een handicap
omdat zijzelf geen beperkingen
hebben en zich niet goed kunnen
inbeelden hoe het leven is met een
handicap. Nick (18 jaar): “We zijn niet
beter, maar we hebben het veel gemakkelijker.
Gehandicapte mensen
kunnen niet altijd overal binnen. Dit
is discriminerend, maar dat feit
maakt hen ook anders dan anderen.”
Ze benadrukken evenwel dat anders
© StampMedia

zijn niet negatief is. Nina (19 jaar):
“Die persoon heeft een ernstige
handicap, ik niet. Daarom zijn we
anders, maar dat hoeft niet slecht te
zijn.”
Voel je mensen met volgende kenmerken
als anders aan?
Kenmerken
Aantal keer
vermeld
Handicap 13
Ander geloof 7
Andere huidskleur
Ander land van
afkomst
Andere kledij 5
Andere seksuele
geaardheid
Wie wordt buitengesloten?
In de scholen van de bevraagde jongeren
worden leerlingen vooral buitengesloten
omwille van hun uiterlijk
(20 vermeldingen) en kledij (12).
Verwijzingen naar hun etniciteit of
godsdienst zijn er níet bij. Het land
van afkomst scoort zelfs het laagst
(5). “Dit suggereert dat de respondenten
subcultuur belangrijker
vinden dan de etnische cultuur”, zegt
Norbert Vanbeselaere, sociaal psycholoog
en hoogleraar aan de
K.U.Leuven. “Jongeren, en mensen
in het algemeen, willen een positief
zelfbeeld. Dit komt mede tot stand
door hun eigen opvattingen als beter
te beoordelen en zich af te zetten
tegen groepen waarmee ze zich niet
identificeren. Uiterlijk en kledij zijn
triggers van visies of levenswijzen
van een andere subcultuur.”
Buitensluiten veroordelen de jongeren
zeer sterk. “Ik ben hier strikt
tegen. Plagen is oké, maar als
iemand zich uitgesloten voelt, is de
grens bereikt”, vertelt Gilles (14
jaar). Achttien respondenten zeggen
dan ook het niet te doen. Elke (13
jaar): “Pesten of die dingen, dat ligt
niet in mijn aard!”
6
5
2
Problemen tussen
autochtonen en allochtonen?
Veel aandacht gaat in de politieke en
wetenschappelijke wereld naar het
samenleven van autochtone en allochtone
leerlingen. Van de 28 geïnterviewde
jongeren zeggen 21 dat zij
geen problemen ervaren tussen
allochtonen en autochtonen op hun
school. Het maakt hen dan ook
weinig uit of er meer of minder allochtone
leerlingen zouden zijn. ”Als
het maar personen zijn waar je plezier
mee kan maken”, vertelt Caroline
(14 jaar), “dan doet geloof of
huidskleur er niet toe.” Nicky (18
jaar) gaat akkoord: “Zolang iedereen
zich maar gedraagt, is alles oké.”
Nick (18 jaar): “Hoe meer diversiteit,
hoe meer je kan leren.” De meeste
jongeren beseffen dat de omgang
met allochtonen een bron van wijsheid
inhoudt. Volgens Ann-Katrien
(14 jaar) is dat een groot voordeel:
“Je leert hun cultuur, standpunten
en gewoontes kennen. Je hoeft
daarom niet akkoord te gaan. Maar
door meer te weten, kan je er beter
over oordelen.” De jongeren halen
echter wel de misverstanden aan die
ontstaan omdat iedere cultuur zijn
eigen gewoontes heeft. 1
Wat doet de school?
In het onderwijsplan van minister
Smet ligt een grote nadruk op de
waarde van diversiteit. Toch zeggen
24 jongeren dat hun school niets
doet om haar diverse leerlingen bij
elkaar te brengen, of dat ze er althans
geen weet van hebben. Directeur-generaal
van het Vlaams Secretariaat
van het Katholiek Onderwijs
Mieke Van Hecke reageert verbaasd.
“Wij hebben veel aandacht voor diversiteit
vanuit het respect voor eigen-zijn.
In de lessen kijken wij naar
hoe verschillende groepen omgaan
met levensvragen en actuele gebeurtenissen.
In onze scholen lopen diversiteitprojecten
en zetten we feesten
van andere godsdiensten in de
1 In deze bevraging kwamen ook geen grote
verschillen voor tussen de antwoorden van
Vlaamse leerlingen en die met één of twee
buitenlandse ouders.
Om welke redenen worden leerlingen
op jouw school uitgesloten?
Kenmerken
Aantal keer
vermeld
Uiterlijk 20
Andere kledij 12
Andere huidskleur
Ander geloof 8
Handicap 8
Andere seksuele
geaardheid
Ander land van
afkomst
kijker. En onze leerkrachten worden
begeleid in het omgaan met diversiteit.
We willen de slaagkansen van
onze leerlingen optimaliseren, en
daarvoor hebben ze een brede kijk
nodig.” De andere onderwijsnetten
waren niet bereikbaar voor een reactie.
Wat moet de school doen?
Over hoe contact tussen verschillende
groepen nog verbeterd kan worden,
bestaat er eensgezindheid. De scholieren
menen dat samen opdrachten
volbrengen of leuke activiteiten ondernemen
de beste oplossing is.
Brecht (17 jaar) wil leerlingen zelf een
free podium laten organiseren en Siel
(14 jaar) stelt voor om samen naar
een fuif te gaan. De jongeren denken
dat het samenzijn voldoende is. Het
contact zal dan vanzelf komen. De
Vlaamse Scholierenkoepel (VSK) is
ervan overtuigd dat dit een goede
start is. “De onderwijsminister moet
wel aandacht blijven besteden aan het
thema”, zegt voorzitter Timur Michelashvilli.
“Leerlingen vinden dat de
school een plek moet zijn voor onderling
contact en dialoog. De school
moet hen voorbereiden op het samenleven
in de maatschappij, wat
samenleven in diversiteit betekent.” ×
Meer info?
Surf naar www.vsknet.be of naar
http://ond.vsko.be.
8
6
5
21 I KRAX

WEINIG
DIVERSITEIT
BINNEN
EEN DIVERS
JEUGDWERK
Beno Schraepen, INCENA Study Centre for Inclusion
& Enablement Plantijn Hogeschool Antwerpen
d o ssi e r
KRAX I 22
Eind april 2010 stelde Steunpunt
Jeugd het praktijkonderzoek
‘Diversiteit in de jeugdsector’ 1
voor. Kort samengevat, en misschien
even kort door de bocht,
is het besluit dat een weliswaar
diverse jeugdsector te weinig of
niet gericht is op diversiteit.
Voorspelbaar? Jazeker! Onderzoek
van Chiro en Scouts leert
ons dat 97% van de leden van
Belgische afkomst is. Het betreft
vooral leerlingen uit een ASO- of
TSO-richting. Allochtone jongeren
en leerlingen van het BSO
zijn opvallend afwezig. “Zij
vinden blijkbaar moeilijk of niet
de weg naar onze jeugdbewegingen,
ondanks inspanningen
zoals diversiteitprojecten, open
kampen, stadswerkingen, vormingen,
materiaalbanken…” Het
lijkt de jeugdbewegingen te ontschuldigen:
“Wij doen al die inspanningen
en dan nog vinden
zij ons niet, hoe kan dat nu?”
1 Zie ook pagina’s 27-28 van deze Krax.
Onbenutte troeven?
Het jeugdwerk in Vlaanderen heeft
nochtans veel troeven die het kan
inzetten om te evolueren naar een
meer inclusief jeugdwerk. Een ruime
subsidiëring stimuleert een wijdverspreid
aanbod, vaak lokaal en regionaal
ingebed en dus bereikbaar voor
iedereen. Provincies en gemeenten
geven ondersteuning aan initiatieven
die het jeugdwerk toegankelijker
maken. Maximale participatie en
engagement staan centraal, ondersteuning
door professionelen is ingebouwd
en mogelijk waar nodig. Het
is een poel van jeugdige creativiteit
en ongebonden experiment! Middelen,
enthousiasme, creativiteit,
knowhow en ondersteuning... een
inclusief jeugdwerk had al lang een
feit moeten zijn.
Hoe komt het nu dat er veel lijkt te
bewegen in het jeugdwerk maar
echte veranderingen voorlopig uitblijven?
In deze tekst verkennen we
een aantal hypothesen. Vooreerst is
er de problematische omgang in de
praktijk met de concepten ‘inclusie’
en ‘diversiteit’ die vaak elke wetenschappelijke
grond mist en met de
natte vinger worden ingevuld. Ten
tweede overheerst in het jeugdwerk
nog steeds het integratieperspectief
dat vertrekt vanuit een wij-zij denken
en een problematiserende doelgroepenbenadering.
Het inclusieperspectief
dat gebaseerd is op het mensenrechtenkader
en resoluut kant kiest
tegen uitsluiting, labeling en segregatie
vindt er maar moeizaam
ingang. Ten slotte wordt er ingegaan
op de valkuilen van het doelgroepspecifieke
en de verantwoordelijkheid
van de reguliere werkingen.
Focus op diversiteit en
inclusie
Terwijl het jeugdwerk zich in essentie
richt tot één doelgroep, namelijk
alle jongeren, toont de recente
omgang met de concepten diversiteit
en inclusie dat dit minder evident is
dan het lijkt. Zo wordt met de term
‘diversiteit’ in het jeugdwerk niet ‘de
diversiteit’ bedoeld, maar wordt
beurtelings verwezen naar specifieke
kansengroepen (maatschappelijk
kwetsbare jongeren, jongeren
met een andere culturele herkomst
en/of jongeren uit gezinnen met een
lage economische status...). Soms
slaat de term op groepen die in een
ongelijkwaardige positie zitten of
meer concreet wordt het geoperationaliseerd
in geslacht, leeftijd, scholingsgraad
of origine. Steeds slaat
het op een bepaalde diversiteit die
een gedeelte van de werkelijkheid
dekt. Jongeren met een beperking
vallen blijkbaar buiten de diversiteitfocus
en vormen dan het doel van

inclusie. Maar hier presenteert de
ene organisatie zich als inclusief
omdat ze juist een aparte werking
heeft voor jongeren met een handicap,
en stelt de andere ‘inclusieve’
organisatie voor jongeren met beperkingen
zich open voor iedereen
zonder handicap. Nog een andere
werking noemt zich inclusief, net
omdat ze zich exclusief richt op jongeren
die nergens anders aan bod
komen.
Zo’n verschillende invulling is misschien
eigen aan een inclusief of
diversiteitperspectief, maar kunnen
we nog van een inclusieve visie spreken
wanneer een apart aanbod wordt
gerechtvaardigd in naam van inclusie
en diversiteit? Wanneer organisaties
segregatie en uitsluiting vergoelijken
en zelfs aanmoedigen? Of wanneer
jongeren in hun rechten bedreigd
worden omdat de keuze voor een
apart circuit vaak geen keuze is
maar een noodzaak? Dit hele discours
in het jeugdwerk is vaak dubbelzinnig
en werkt eerder verwarring
dan verandering in de hand.
Het jeugdwerk segregeert
‘diversiteit’
De historiek van het jeugdwerk toont
ons dat verschillende werkingen zijn
ontstaan in een geschiedenis van
verzuiling. De eigenheid van diverse
jeugd- of jongerenorganisaties wordt
zo zichtbaar in een categoriaal werkveld
en beleid. Om zo veel mogelijk
jongeren van de weldadige effecten
van het jeugdwerk te laten genieten,
werd de laatste decennia een meer
doelgroepspecifiek en welzijnsgericht
jeugdwerk uitgebouwd. Toch
blijft het jeugdwerk voor heel wat
jongeren ontoegankelijk en onbereikbaar,
of wordt een beperkte
groep bereikt.
Het praktijkonderzoek van Steunpunt
Jeugd legt hier enkele interessante
pijnpunten bloot. Vele jongerenorganisaties
dragen ‘openstaan voor
iedereen’ hoog in het vaandel, maar
realiseren dit zelden in de praktijk.
Als er al een visie op diversiteit bestaat,
is deze niet of te weinig ingebed
in de algemene visie. Diversiteit
wordt als een externe aangelegenheid
beschouwd en niet als iets inherent
aan het werken met jongeren.
Een beleid dat zich richt op een nog
te bereiken diversiteit buiten de organisatie
vergeet zo de aanwezige
diversiteit binnen de organisatie aan
te wenden. Dit alles wordt nog versterkt
door een fragmentarische kijk
op diversiteitmanagement, dat
(geheel of deels) geparkeerd wordt
bij één persoon die vanuit zijn of haar
functie niet bij machte is om de organisatie,
het team, de werking (en
laat staan een raad van bestuur) in
zijn geheel aan te sturen. Op die
manier krijgt zelfs het concept diversiteit
een ‘aparte’ behandeling!
De worsteling van het
doelgroepspecifiek
jeugdwerk
Algemeen klinkt in het jeugdwerk
sterk de roep naar een tweesporenbeleid
vanuit de overheid: enerzijds
ondersteuning van die reguliere
werkingen die zich meer open willen
stellen én anderzijds het versterken
van het doelgroepspecifieke circuit.
Dit moet vermijden dat onder de
noemer van inclusie het doelgroepspecifieke
opgaat in het reguliere, en
zo wordt elk in zijn bestaansreden
bevestigd. Inzetten op deze tweedeling
versterkt misschien wel een
divers aanbod in het jeugdwerk,
maar het bestendigt ook de zwaktes
van elke vorm in plaats van ze weg te
werken. Het bekrachtigt een jeugdwerk
dat jongeren verdeelt en apart
zet. De evolutie naar een meer inclusief
jeugdwerk blijft zo hangen op de
tegenstellingen tussen het doelgroepspecifieke
en/of jeugdwelzijnswerk
en het algemene, reguliere
jeugdwerk.
Doelgroepspecifieke werkingen
voelen zich hier vaak in de hoek
geduwd. Wat is hun plaats binnen
een inclusief jeugdwerk? Zij bereiken
toch die jongeren die anders uit de
boot vallen? Zij zijn toch meer inclusief
dan het reguliere jeugdwerk?
Bestaan doelgroepspecifieke werkingen
niet bij gratie van de tekortkomingen
van het reguliere jeugdwerk,
omdat dit er niet in slaagt alle jongeren
te bereiken? Omdat de aanval de
beste verdediging is, profileren
steeds meer doelgroepspecifieke
organisaties zich als een inclusieve
werking. De vraag is of dit fundamenteel
bijdraagt tot een inclusief
jeugdwerk.
Wanneer inclusie synoniem wordt
voor doelgroepspecifiek verschilt het
weinig van de integratiebenadering:
via een aparte werking worden jongeren
geïntegreerd in het jeugdwerk
of indien mogelijk toegeleid naar
reguliere circuits. De idee blijft bestaan
dat inclusie enkel voordelen
heeft voor deze specifieke jongeren
en niet voor iedereen. Doelgroepspecifieke
werkingen doen bovendien
extra inspanningen om ofwel andere
jongeren te bereiken, of jongeren uit
de doelgroep toe te leiden naar reguliere
organisaties. De kans is echter
groot dat de jongere zijn of haar weg
niet vindt in dat reguliere circuit. Als
hij/zij al terugkeert naar de doelgroepspecifieke
organisatie is iedereen
een faalervaring rijker: de jongere
zit met het gevoel er niet bij te
horen, het reguliere jeugdwerk ziet
bevestiging dat het deze jongere
niets te bieden heeft, en de doelgroepspecifieke
organisatie heeft
gefaald in het ‘toeleiden naar’. De
extra inspanningen van de organisatie
(of ‘het toeleiden’ nu lukt of niet)
worden niet beloond. Omdat niet elke
werking zich als inclusief profileert,
ontstaat een inclusief circuit als
derde parallelle vorm naast of
tussen het reguliere en doelgroepspecifieke.
De vraag is of de kinderen
en jongeren en hun ouders en het
jeugdwerk gebaat zijn met een dun
gezaaid, moeilijk bereikbaar derde
maar inclusief circuit?
De evolutie naar een meer inclusief
jeugdwerk dreigt hier in elk geval
vast te lopen op ofwel een enge interpretatie
van de concepten diversiteit
en inclusie, of op een doorgedreven
integratiemodel. Het meest opvallend
is wel dat er voorbij wordt
gegaan aan de motor van een inclusief
jeugdwerk, namelijk het reguliere
circuit. Het lijkt of veel reguliere
organisaties zich niet eens geroepen
voelen om te evolueren naar een
meer inclusieve werking. >
23 I KRAX

KRAX I 24
Kunnen we nog van een
inclusieve visie spreken
wanneer een apart aanbod
wordt gerechtvaardigd in
naam van inclusie en
diversiteit?
De ‘onverschilligheid’ van
het (reguliere) jeugdwerk
‘Diversiteit’ slaat in essentie op hoe
verschillen tussen mensen zich aandienen
of aan ons verschijnen als
een gegeven: onbegrensd, complex,
ongrijpbaar en uitdagend. Sinds
diversiteit voorwerp van beleid is
geworden, wordt het abstract, vereenvoudigd,
begrensd, geoperationaliseerd
en hanteerbaar gemaakt. De
recente diversiteitfocus binnen het
jeugdwerk(beleid) gaat voorbij aan
de diverse realiteit. Diversiteit geraakt
niet verder dan een nog meer
uitgebreide doelgroepenbenadering
waarin individuen worden geproblematiseerd.
Het jeugdwerk blijft
hangen in de illusie dat zijn diverse
aanbod beantwoordt aan de diversiteit
binnen elke doelgroep. Het ontslaat
reguliere werkingen van alle
verantwoordelijkheid, en het gedifferentieerde
aanbod verantwoordt
segregatie van jongeren.
Moeten jongeren nu blij zijn als ze
plots tot een specifieke doelgroep in
het jeugdwerk behoren? Het zegt
vooral dat ze niet mogen of kunnen
toetreden tot de ene ‘werking die
openstaat voor iedereen’ en moeten
of kunnen toetreden tot de andere
‘werking die vooral (enkel?) voor hen
is bedoeld’. Het bevestigt de kloof
tussen hen en de ‘mainstream’, een
kloof enkel gebaseerd op ‘het verschillen’
ervan.
In het streven naar een meer inclusieve
(jeugd)werking is een verschuiving
noodzakelijk van angst voor het
verschil naar een opwaardering van
het verschil. Verschillen moeten niet
ondervangen worden in aparte werkingen,
maar moeten net het jeugdwerk
uitdagen en confronteren met
de gehanteerde normen binnen dat
jeugdwerk. De vraag is of de jongeren
en het jeugdwerk terug aansluiting
willen vinden bij de hen ooit
toegedichte kritische, progressieve
rol in de samenleving die het verschil
kan maken, of dat ze zich liever wentelen
in het behoudsgezinde en comfortabele
deken van onverschilligheid?
Op zoek naar een
inclusief jeugdwerk!
Inclusie of insluiting als perspectief
is niet nieuw, noch een tijdelijke
hype. Het is internationaal verankerd
in diverse VN-verdragen en overstijgt
alle levensdomeinen. Inclusie positioneert
zich tegenover exclusie of
uitsluiting in de samenleving, en
vertrekt vanuit het mensenrechtenperspectief.
Het recht om op een
volwaardige manier te participeren,
samen met anderen, met behoud van
identiteit, staat centraal. Terwijl de
diversiteit zichtbaar wordt in de realiteit,
wordt de mate van inclusie
zichtbaar in hoe de samenleving,
organisaties, mensen… met die realiteit
omgaan. Inclusie is niet te
vatten als een product of een doel op
zich, maar eerder als een proces, als
een toestand of situatie van erbij
horen die verdwijnt, of verdampt,
wanneer het vanzelfsprekend wordt.
Het inclusieperspectief wordt te
weinig verbonden met mensenrechten
en ethiek. Het draait rond fundamentele
ethische vragen als ‘Hoe
kunnen jongeren samenleven en
spelen binnen een samenleving met
verschillen?’, ‘Kunnen we uitsluiting
of discriminatie rechtvaardigen wanneer
de rechten van het kind of de
mens centraal staan?’… De vraag is
dus niet ‘Wanneer of voor wie zijn we
inclusief?’, maar wel ‘Hoe kan het
morgen meer inclusief voor iedereen?’.
Inclusie als ethisch project overstijgt
bijgevolg de tweedeling tussen regulier
en doelgroepspecifiek jeugdwerk.
De vraag ‘Wat is inclusief
jeugdwerk?’ kunnen we dan beter
begrijpen als ‘Wat is de rol van het
reguliere en doelgroepspecifieke
jeugdwerk in het streven naar een
meer inclusieve samenleving?’, of
‘Hoe positioneert het jeugdwerk zich
tegenover uitsluiting van jongeren en
welke bijdrage wil het hier leveren?’.
Een inclusief jeugdwerk vertrekt
vanuit het recht van elke jongere om
samen met jongeren waar hij of zij
voor kiest in een aanbod te stappen
naar zijn of haar keuze. Het is aan
het jeugdwerk en -beleid om vanuit
dit recht aandacht te besteden aan
beeldvorming en drempels bij de
begeleiders, organisaties en jongeren.
Aan de koepels, steunpunten of
overheden is het om dit uit te dragen
en maximaal te ondersteunen. De rol
van het reguliere jeugdwerk is hierin
cruciaal, want het moet garanderen
dat de keuze tussen een regulier
aanbod en een doelgroepspecifiek
aanbod voor de jongere een echte
gelijkwaardige keuze is. ×

EEN REACTIE OP
BENO SCHRAEPEN
TERUG NAAR AF?
DE HARDNEKKIGE
MYTHE VAN HET
INCLUSIEVE
JEUGDWERK
Filip Coussée
d o ssi e r
Het jeugdwerk zal inclusief zijn
of het zal niet zijn, vindt Beno
Schraepen. De geschiedenis van
het jeugdwerk leert ons dat die
opdracht onhaalbaar is, en dat
het werken naar een inclusief
jeugdwerk contraproductief is.
Waarom is inclusief
jeugdwerk onhaalbaar?
Het verhaal van Beno Schraepen
klinkt goed, maar het is te abstract.
Losgekoppeld van de concrete realiteit
van jeugdwerkers, van kinderen
en jongeren of van hun ouders. Laat
ons eens kijken naar die concrete
werkelijkheid. Beno stelt: “Een inclusief
jeugdwerk vertrekt vanuit het
recht van elke jongere om samen met
jongeren waar hij of zij voor kiest in
een aanbod te stappen naar zijn of
haar keuze.” Mooi is dat, maar
waarom zou dit uitgangspunt leiden
tot inclusief jeugdwerk? Waarom
zouden jeugdigen kiezen voor een
inclusief aanbod? Kinderen en jongeren
kiezen voor een aanbod dat hen
aanspreekt, dat aansluit bij hun leefwereld.
Ze kiezen niet voor een
aanbod dat al bevolkt is met andere
jeugdigen waar ze geen aansluiting
bij vinden. En de ouders? Er zijn wel
wat voorbeelden die illustreren hoe
een jeugdbeweging die actief ‘kansengroepen’
aanspreekt met lede
ogen de ‘middengroepen’ ziet verdwijnen
uit haar werking (De Winter,
2010). En de leid(st)ers? Het gros van
de jeugdbewegingsleid(st)ers lijkt
van oordeel dat hun werking niet
draagkrachtig genoeg is om met
bijzondere doelgroepen te werken.
Trouwens, de meeste jeugdbewegingen
hebben nu al niet te klagen over
hun ledenaantal. Vaak integendeel.
Beno haalt zijn mosterd niet in de
praktijk van het jeugdwerk, maar in
die van het onderwijs. Er zijn echter
nogal wat verschillen die het overplanten
van het inclusieparadigma
niet vanzelfsprekend maken. Het
aspect van de vrijwillige deelname,
bijvoorbeeld, is in het jeugdwerk heel
sterk. Dat zien we ook aan de grote
verschillen tussen verschillende
jeugdwerkvormen. Speelpleinwerkingen
bereiken wel degelijk een vrij
divers publiek, maar niet in het minst
dankzij hun opvangfunctie.
Dat inclusief jeugdwerk onhaalbaar
is, ontslaat jeugdwerkers niet van de
taak om alert te zijn voor de diversiteit
binnen hun groep. Ons jeugdwerk
is al te vaak een ‘afvallingskoers’.
In alle vormen van jeugdwerk
zien we dat de diversiteit kleiner
wordt naarmate de leden ouder
worden. Het ontslaat jeugdwerkers
ook niet van de verantwoordelijkheid
om een open houding aan te nemen
ten aanzien van de omringende samenleving.
Schraepen wijst immers
terecht op onze opvoedkundige taak
om leefwereldverbreding te bewerkstelligen
en jeugdigen niet in te sluiten
in hun eigen leefwereld. Maar
inclusie is niet het antwoord.
Waarom is streven naar
inclusief jeugdwerk
contraproductief?
Geen enkel aanbod kan op maat zijn
van iedereen. De geschiedenis leert
ons dat pogingen in die richting
geleid hebben tot de marginalisering
van precies de meest kwetsbare
groepen. >
Het recht op jeugdwerk
moet niet
vertaald worden in
een toegankelijkheidsvraagstuk,
maar in een
bruikbaarheidsvraagstuk.
25 I KRAX

KRAX I 26
Het is immers niet zo – zoals Beno
beweert – dat het doelgroepspecifieke
jeugdwerk er is gekomen na en als
correctie op wat we naderhand het
reguliere jeugdwerk zijn gaan noemen.
De eerste jeugdwerkvormen (de patronaten)
waren gericht op arbeiderskinderen.
Ze waren dus doelgroepspecifiek.
Idem voor de eerste Vlaamse
jeugdbeweging, die een studentenbeweging
was. Voortgestuwd door de
Katholieke Actie werd net na WO I
trouwens een dekkend jeugdwerkaanbod
uitgewerkt bestaande uit allemaal
doelgroepspecifieke jeugdbewegingen:
de studerende jeugd, de boerenjeugd,
de arbeidersjeugd, de middenstandsjeugd…
telkens netjes opgesplitst voor
jongens en meisjes. Het uiteindelijke
doel stond centraal in het jeugdwerk:
actief burgerschap. Er werd echter
aangenomen dat de noden van jeugdigen
op dat vlak afhankelijk waren van
de situatie (de zuil en de stand) waarin
ze opgroeiden. Daarvoor was een gedifferentieerd
aanbod nodig. De scouts
waren er toen ook al, maar ze werden
niet als regulier jeugdwerk aanzien.
Ook voor hen was actief burgerschap
het einddoel, maar scouting stelde
haar methode centraal en niet een
doelgroep. Samen met de tot chiro omgevormde
patronaten werden ze ‘hulpwerken
van Katholieke Actie’. Ze
moesten hun leden toeleiden naar de
geschikte doelgroepspecifieke organisatie.
Natuurlijk was er hier vaak
sprake van een paternalistische houding.
Ontzuiling en emancipatie maakten
daarmee komaf. We hebben het
badwater (bevoogding) weggekapt,
maar we hebben het kind (aanbod
afgestemd op sociale context) erachteraan
gegooid. De oorspronkelijke
hulpwerken werden de maatstaf. Ook
de doelgroepspecifieke jeugdbewegingen
(KSA, KLJ) willen een ‘volwaardige
jeugdbeweging’ zijn, en vandaag betekent
dat dus: ‘we richten ons op iedereen’.
Zo is de aandacht verschoven van de
vraag ‘Wat hebben welke kinderen
nodig?’ naar een toegankelijkheidsvraagstuk.
Met andere woorden: eerst
namen we het aanbod op maat weg.
Vervolgens probeerden we hardnekkig
alle kinderen toe te leiden naar een
eenheidsaanbod dat niet noodzakelijk
bruikbaar en herkenbaar is voor hen.
Dat bleek ijdele hoop. Jeugdwerk was
een middenklasseaangelegenheid
geworden. In de golden sixties werd
dat weinig geproblematiseerd. Iedereen
zou immers emanciperen, armoede
en klassenonderscheid zouden
verdwijnen. Fout gedacht: armoede en
klassenonderscheid bleven bestaan.
Vanaf dat moment zijn we het jeugdwerk
gaan herdifferentiëren. Afstemming
op sociale context is terug in,
maar de methode blijft centraal, niet
de doelgroep. Zo wordt het jeugdwerk
met specifieke doelgroepen opgezadeld
met een toegankelijkheidsdilemma:
je leidt de jongeren toe naar het
‘reguliere’ circuit (en je maakt jezelf
overbodig) of je doet dat niet (dus je
bent overbodig).
Recht op jeugdwerk ≠ toegang
tot middenklasse
jeugdwerk
Benos pleidooi voor inclusief jeugdwerk
is niets meer dan een radicalisering
van het toegankelijkheidsvraagstuk
en à la limite ook van het integratiedenken
waartegen hij zich verzet.
Nog wat meer van hetzelfde dus. Het
recht op jeugdwerk moet niet vertaald
worden in een toegankelijkheidsvraagstuk,
maar in een bruikbaarheidsvraagstuk.
Ook de vraag naar de bruikbaarheid
van jeugdwerk moet worden
gekoppeld aan de grote diversiteit van
jeugdigen, maar diversiteit moeten we
niet zozeer vertalen in ‘individuele
kenmerken van jeugdigen’ zoals Beno
doet. We moeten veeleer kijken naar
de diversiteit aan situaties waarin kinderen
en jongeren opgroeien. Die diversiteit
is zo groot dat het ons niet
hoeft te verwonderen dat het ‘reguliere’
circuit te beperkt is om alle jeugdigen
aan te spreken, en dus aangevuld
moet worden. Het doelgroepspecifieke
jeugdwerk is dan ook een integraal
onderdeel van het reguliere circuit.
Precies de voortdurende bevestiging
van het onderscheid tussen regulier
en doelgroepspecifiek werkt contraproductief.
Bovendien leidt het tot
een beschuldigend discours ten aanzien
van het jeugdwerk. Het is weinig
ondersteunend en leidt tot een onnodige
verhoging van de kwetsbaarheid
van ons jeugdwerk. Alle jeugdwerk is
doelgroepspecifiek. Bewust of onbewust.
En dat is oké. We moeten
immers eerst aansluiten op de leefwereld
van jeugdigen en van daaruit proberen
verbreden. Dat perspectief is
productiever en constructiever dan het
voor de zoveelste keer hernieuwen van
de inclusiviteitmythe. Gras groeit niet
door eraan te trekken. Dat geldt voor
jeugdigen, net zo goed als voor jeugdwerkers.
×
Referenties
De Winter, E. (2010). Meer inclusie, minder diversiteit?
In: Bombaerts, G., Hillaert, W. & Coussée,
F. (red.). Curieuzeneuzenpastapot. Diversiteit en
toegankelijkheid in het jeugdwerk (126-151).
Gent: Academia Press.
Zin in meer?
Steunpunt Jeugd organiseert een
debat tussen Beno Schraepen en Filip
Coussée, gemodereerd door Guy
Redig, op woensdag 10 november 2010
van 14u tot 17u in Café Monk, Sint-
Katelijnestraat 42, 1000 Brussel.
Inschrijven kan tot vrijdag 5 november
via www.steunpuntjeugd.be (maximaal
40 deelnemers). Voor meer informatie
kan je terecht bij Miet Neyens (miet.
neyens@steunpuntjeugd.be) of op 02
551 13 77.

d o ssi e r
DIVERSITEIT
BINNEN JE
EIGEN
ORGANISATIE
ONDERZOEK NAAR
VOORBEELDIG DIVER-
SITEITMANAGEMENT
Steunpunt Jeugd nam in
2009-2010 het diversiteitbeleid
binnen jeugdorganisaties
in Vlaanderen onder
de loep. Het ging om een
kleinschalig praktijkonderzoek
dat werd gevoerd bij
twaalf actoren uit het
jeugdwerk. Bij hen werd
nagevraagd hoe zij diversiteit
‘managen’ binnen de
eigen organisatie. Krax
zoomt in op een aantal opvallende
vaststellingen uit
dit onderzoek 1 .
Diversiteit is geen IKEAmeubel
1 Gezien de kleinschaligheid van het onderzoek
zijn de resultaten niet generaliseerbaar, maar
ze geven niettemin enkele opmerkelijke indicaties.
Diversiteit is een bijzonder actueel
thema. Uit eigen overtuiging, maar
soms ook door verplichting van hogerhand,
streeft de jeugdsector
ernaar om zich meer en meer open
te stellen voor de verschillen in de
maatschappij en de verschillende
groepen van kinderen, jongeren en
volwassenen. Helaas wordt diversiteit
niet in een pakket met een simpele
gebruiksaanwijzing afgeleverd.
Er bestaat geen kant-en-klare
manier om een diverse organisatie te
zijn. Hoewel er meerdere theorieën
en instrumenten bestaan om diversiteit
te managen, blijft het een op
maat te maken meubel. En daar
knelt al eens het schoentje…
Op elk organisatieniveau
Het onderzoek van Steunpunt Jeugd
wees uit dat jeugdorganisaties enkel
duurzame resultaten kunnen boeken
als zij bewust kiezen voor een structurele
aanpak waarin op elk organisatieniveau
aandacht is voor diversiteit.
De inhoud en het proces bepalen
het slagen van diversiteitmanagement.
Het is van groot belang om
een heldere visie op diversiteit te
ontwikkelen in relatie tot de organisatievisie.
Het diversiteitbeleid moet
een integraal onderdeel van het
organisatiebeleid zijn. De visie, het
beleid en de praktijk dienen als één
geheel te worden gezien.
Het diversiteitsdenken en het geloof
erin moeten aanwezig zijn op alle
niveaus van de organisatie. De top
moet de noodzaak ervan uitdragen.
Op die manier zal het draagvlak
binnen de organisatie groot zijn en
heeft het proces een veel betere
slaagkans. Anders dreigen medewerkers
op termijn af te haken en
kan het verhaal in mineur eindigen.
Uit het onderzoek blijkt weliswaar
dat het diversiteitbeleid niet enkel
dient te worden uitgestippeld op
directie- of bestuursniveau. Anderzijds
mag het ook niet gereduceerd
worden tot die ene medewerker die
nu net diversiteit in zijn/haar takenpakket
heeft zitten. De bevraagde
jeugdorganisaties gaven, op basis
van hun eigen ervaringen, aan dat
iedereen over een juiste dosis motivatie
moet beschikken, in staat moet
zijn om de visie te vertalen in eigen
werkdoelen en de vaardigheden
moet hebben om correct te handelen
naar anderen toe.
Werken aan diversiteit is bovendien
niet iets wat over één nacht ijs gaat.
Het proces vraagt veel energie, tijd
en middelen. Je mag er dan ook niet
onbezonnen aan beginnen. >
27 I KRAX

KRAX I 28
KRAX I 28
Diversiteit
moet een
bewuste
keuze zijn,
geen opgelegd
item.
Enkele tips:
• Leg eerst de fundering door je
goed voor te bereiden en te documenteren.
• Ga te rade bij anderen, want er is
genoeg externe expertise rond
diversiteitmanagement beschikbaar.
• Knoop gesprekken aan met organisaties
die al bezig zijn met diversiteitmanagement.
• Roep eventueel externe begeleiding
in om het proces te versoepelen.
Drie centrale vragen,
geen drie pasklare antwoorden
Het praktijkonderzoek stelt ons in
staat om enkele aanbevelingen 2 te
doen omtrent het vestigen van een
sterk diversiteitbeleid in jouw jeugdorganisatie.
Ze zouden je moeten
ondersteunen bij het doorlopen van
dat proces.
Visieontwikkeling als eerste
stap
Een eigen gemeenschappelijke visie
op diversiteit is het startpunt. Denk
met z’n allen na over vragen als:
2 Deze zijn gebaseerd op de expertise en
bevindingen van de bevraagden, de bestudeerde
literatuur en aangevuld met discussies met
de stuurgroepleden.
‘Wat verstaan wij onder diversiteit?’,
‘Wat is of wat zou de meerwaarde
van diversiteit voor ons kunnen
zijn?’… Dat zou moet leiden tot een
gedragen visie in alle lagen van de
organisatie. Diversiteit moet een
bewuste keuze zijn, geen opgelegd
item.
Ga er niet van uit dat het formuleren
van een heldere visie een eenvoudige
opdracht is. Je zal onderweg de
confrontatie moeten aangaan en
durven veranderen. Neem dus een
open houding aan ten aanzien van
divers gedrag en andere denkwijzen!
Na visie het organisatiebeleid
Het diversiteitbeleid moet een integraal
en ingebed onderdeel van het
organisatiebeleid zijn. Het thema
diversiteit vormt dan niet langer een
apart project, maar groeit uit tot een
integraal onderdeel van alle aspecten
van het beleid. Het diversiteitverhaal
mag niet enkel doorgedrongen
zijn in de te realiseren doelstellingen
van de jeugdwerkers op het veld,
maar moet ook ingebed zitten in
bijvoorbeeld het medewerkerbeleid,
het communicatiebeleid…
Het is essentieel dat een diversiteitbeleid
concrete maatregelen inhoudt
om de geplande doelstellingen te
bereiken. Focus met andere woorden
op de bijdrage die diversiteit kan
leveren aan het realiseren van de
organisatiedoelen. De te realiseren
doelstellingen en acties moeten
echter wel meetbaar en haalbaar
zijn. Stel voor het uitwerken van
diversiteitdoelen een meerjarenplan
op. Let erop dat in dit plan de voordelen
van diversiteit zichtbaar en
meetbaar zijn, zowel kwantitatief als
kwalitatief. Zo wordt het algemeen
belang ervan onderstreept.
En dan de praktijk binnen de
eigen organisatie
Tot een visie komen is zeer belangrijk,
maar trap niet in de valkuil van
te lang blijven filosoferen. Op een
bepaald moment moet je gewoon van
start gaan en daden stellen. De te
ondernemen acties hoeven trouwens
niet altijd immens groot te zijn of een
enorme impact te hebben op de
gehele werking. Onderneem kleine
experimenten, voer concrete en
praktische zaken uit, werk zorgvuldig
en maak ruimte voor evaluatie en
bijsturing.
Beschik je hiervoor over een extern
netwerk, dan betekent dat een grote
meerwaarde. Samenwerking, ondersteuning
en het delen van ervaringen
en expertise zijn altijd nuttig!
Het overheidsbeleid als
stimulans?
De motivatie en verantwoordelijkheid
om diversiteit te managen moeten
uit de organisatie zelf komen. Toch
kan de overheid gericht stimuleren
om ermee aan de slag te gaan. Het
mag echter geen verplichting worden
(historisch gezien is diversiteitbeleid
iets dat als belangrijk item naar
voren is geschoven vanuit de overheid),
want dat is een verkeerd uitgangspunt.
De overheid mag wel op
het belang van diversiteitbeleid
wijzen, maar dan moet ze dit verder
ondersteunen en mee mogelijk
maken. Hoe kan het overheidsbeleid
dit doen? Door voldoende tijd en
ruimte te geven aan organisaties om
te experimenteren, want veel jeugdorganisaties
staan nog in hun kinderschoenen
als het gaat over diversiteit.
×
Meer weten?
Het volledige onderzoek kan je
downloaden op
www.steunpuntjeugd.be/diversiteit/praktijkonderzoek-diversiteit.

co u le u r loc ale
JONGE
MAMA’S
ONDER
DE
HOEDE
VAN LEJO
Vira Bennekens
Tienermoeders die er met hun kroost
even tussenuit willen, kunnen daarvoor
terecht bij de vrijetijdswerking van
LEJO in Eeklo. Daar zijn ze al een tijdje
gestart met een jongerenwerking voor
mama’s, papa’s en hun kindjes. Educatief
medewerkster Kim Naessens doet
aan Krax het verhaal.
29 I KRAX

Eerste kindje
KRAX I 30
LEJO, Leren door Ervaringen voor
Jongeren, is een jeugddienst voor
maatschappelijk kwetsbare jongeren.
Vaak betreft het jongeren die in armoede
leven, uit de bijzondere jeugdzorg
komen of uit de wijkwerking. “Wij
willen jongeren die moeite hebben om
hun weg te vinden in onze samenleving
ervaringen laten opdoen waaruit ze
iets leren”, verklaart Kim. Om dit te
realiseren, steunt de vzw op vier pijlers.
Er zijn de Persoonlijke Ontwikkelingstrajecten
(POT), bedoeld voor leerplichtige
jongeren uit het deeltijds
onderwijs die omwille van hun situatie
niet meer naar school gaan of niet aan
het werk geraken. Voor hen wordt er
een persoonlijk traject uitgestippeld.
Daarnaast is er de Neboboot, de Gentse
jeugdinfrastructuur op het water, die
kan gebruikt worden voor feestjes,
meetings en allerhande workshops. De
XP trajecten zijn ervaringsgerichte
trajecten op maat van een groep jongeren
uit een school, een jeugdbeweging
of een instelling. Tot slot heeft LEJO
een vrijetijdswerking voor jongeren
tussen 15 en 19 jaar. Tijdens elke
schoolvakantie biedt de organisatie
kampen aan voor jongeren uit heel
Vlaanderen die elders niet aan hun
trekken komen. Met de vijf jongerenwerkingen
in Ronse, Eeklo, Vilvoorde,
Gent en Roeselare organiseren zij het
hele jaar door wekelijkse activiteiten.
Onder die laatste pijler is er nu ook
een vrijetijdsaanbod voor tienermoeders.
“De tienermoederwerking is
gegroeid vanuit de jongerenwerking in
Eeklo”, vertelt de medewerkster. “We
werken steeds samen met de lokale
jeugddienst van Eeklo. Via deze dienst
kenden we een aantal meisjes die
zwanger waren. Op de lange duur
merkten we dat er steeds meer vraag
was naar activiteiten voor die moeders.
Zo is het initiatief ontstaan, eerst nog
in een experimentele fase, maar sinds
2009 zijn we echt begonnen met de
subsidies die we toen hebben kregen.
De jongste moeder is nu achttien. De
rest is al in de twintig, maar toen ze
hun eerste kindje kregen, waren ze
nog tieners. Er is geen leeftijdsgrens,
maar het is wel belangrijk dat ze
moeder zijn geworden toen ze nog
tiener waren. Nu willen we bij de Persoonlijke
Ontwikkelingstrajecten van
LEJO in Gent en Antwerpen ook met
een werking starten omdat er steeds
meer tienermoeders zijn. Het is gemakkelijker
om zo’n werking uit de
grond te stampen als je de jongeren al
kent.”
Soep of fruitbrochettes
Gemiddeld zijn er vijf mama’s aanwezig
op de activiteiten, maar in totaal
bereikt LEJO acht moeders. “Misschien
lijkt dat niet veel, maar de kindjes
komen ook mee én de papa’s, als
ze niet moeten werken. De meesten
hebben meer dan één kind, twee of
drie zelfs. Het kan dus heel druk zijn!
Tegenwoordig komen er zelfs opa’s en
oma’s op onze activiteiten af. We zijn
met twee om dat te bolwerken, en
hebben onze handen meer dan vol. Om
die reden zijn we nog niet op pad
gegaan om nog meer tienermoeders te
ronselen”, legt Kim uit.
Tijdens de activiteiten is er voor elk
wat wils, zowel voor de mama’s, de
papa’s als de kindjes. “Vaak organiseren
we een lunch, met succes, omdat
de werking plaats heeft op woensdagmiddag
van twaalf tot twee uur. We
proberen altijd een boodschap mee te
geven. Dan maken we bijvoorbeeld
soep of fruitbrochettes, zodat ze leren
hoe ze op een gezonde manier kunnen
koken. Soms knutselen we iets voor
Moeder- en Vaderdag of voor de grootouders.
We organiseren verjaardagsfeestjes
of we doen een uitstap. We
hebben eens filmpjes van Bumba en
allerlei andere clipjes op een groot
scherm getoond. Dan konden de kindjes
dansen en samen uit de bol gaan.
Zwemmen doen we ook af en toe.
Daarvoor hebben we zelfs zwemluiers
ter beschikking. Dankzij de subsidies
konden we heel wat materiaal aankopen,
zoals reisbedjes, luiers, kinderstoeltjes
en knutselmateriaal.
Telkens wordt de jeugddienst even
omgebouwd tot een crèche. Volgend
jaar is het wel de bedoeling om naar
een andere locatie te trekken. We
zouden de werking dan in een lokaal
organiseren waar welzijnsorganisaties
zitten. Er is een opvang voorzien en
ook het OCMW is daar gevestigd. Zo
kunnen we de drempel naar andere
organisaties verlagen. Bovendien
komen de moeders dan in contact met
andere mensen, waardoor de stap
minder groot is om iets te gaan
vragen.”
Op weekend
“Wat de activiteiten betreft, laten we
hen vaak zelf kiezen”, gaat de medewerkster
verder. “Bij LEJO gaan we
veel losser met al onze jongeren om.
Op kamp stellen wij bijvoorbeeld
samen de regels op, waardoor ze die
gemakkelijker aanvaarden en sneller
weten wanneer ze over de schreef
gaan. Als er dan iets misloopt, proberen
we er in groep over te praten. Ook
tijdens de wekelijkse activiteiten laten
we hen in groep overleggen wat ze de
week nadien graag willen doen. Laatst
zijn we met onze moeders de hele dag
naar de Zoo van Antwerpen gegaan.
Daar komen ze met z’n allen op af. We
zorgen er altijd voor dat we de prijs

Het is onze bedoeling
dat de ouders door de
activiteiten op een
positieve manier leren
omgaan met hun
kinderen.
laag houden. Via het Steunpunt voor
Vakantieparticipatie kunnen wij onze
uitstappen aan een verminderd tarief
organiseren. Ieder betaalt dan 5 €, al
is het vervoer daar niet bij gerekend.
Zo hebben we ook al eens met de tienermoeders
Plopsaland bezocht. Dat
was een hele belevenis, want plots
stonden er aan de ingang een hele
hoop vrienden en familieleden op ons
te wachten. We hadden geen flauw
idee. Daarom moeten we in de toekomst
duidelijke regels opstellen:
wanneer mogen de oma’s en opa’s
meekomen, en wie kan er al dan niet
mee op uitstap.” De educatief medewerksters
streven er overigens naar
om volgend jaar een keer op weekend
te gaan. De tienermoeders staan
immers al te popelen. “Voor onze moeders
zijn er geen kampen, maar we
krijgen nu veel vragen om een weekendje
weg te gaan.”
Positief bevestigen
Naast de praktische organisatie van de
activiteiten proberen Kim en haar collega
Stefanie er vooral te zijn voor de
jonge mama’s. “Dat kan gaan om heel
eenvoudige dingen, zoals helpen bij het
verversen van luiers, maar ook een
keer positief bevestigen dat ze goed
bezig zijn. We zorgen ervoor dat iedereen
genoeg aandacht krijgt. Het is
eigenlijk onze bedoeling dat de ouders
door de activiteiten op een positieve
manier leren omgaan met hun kinderen.
En ze leren ook van elkaar. Als er
bijvoorbeeld in de winter een baby
meekomt die geen kousjes of schoentjes
draagt, dan zullen de anderen daar
iets op zeggen. Op het moment zelf
apprecieert die mama dat misschien
niet erg, maar ze zal het wel onthouden.
Het feit dat ze van elkaar leren is
erg belangrijk. Daarom stimuleren wij
hen daarin een beetje.”
De tienermoederwerking blijkt een
succesverhaal. Volgens Kim ligt dat
aan de mogelijkheid om even te ontsnappen
aan de dagelijkse routine.
“Het doet hen deugd omdat ze alles
even kunnen vergeten. De meeste
mama’s zijn werkloos en zitten de hele
dag thuis met hun kinderen. Ze zijn
iedere week blij dat ze een keer van
huis weg zijn. Bovendien beseffen ze
dat ze iets kunnen realiseren, ook als
ze mama zijn. En als er zich problemen
voordoen, dan wordt daarover gepraat.
Ze kunnen altijd bij ons terecht, zeker
bij mijn collega, die naast educatief
medewerker ook preventiewerker is bij
de jeugddienst van Eeklo. Zij zorgt voor
individuele gesprekken met de mama’s
als er iets niet gaat. Ze kent hen
immers sinds het prille begin.” Sommige
moeders moeten ze evenwel
doorsturen voor professionele begeleiding
of hulp. Daar is eveneens nood
aan. “Het merendeel van de moeders
komt uit de wijkwerking. Dat zijn
meestal jongeren uit kwetsbare gezinnen.
Ze kampen dan ook vaak met
financiële problemen. Sommigen
wonen nog bij hun ouders. Andere
koppels leven gescheiden, maar de
meesten zien we toch samenblijven. In
Curieuzeneuzepastapot
en 30 jaar LEJO
LEJO is 30! Al dertig jaar
lang timmert LEJO aan de
weg om voor jongeren in een
maatschappelijk kwetsbare
situatie aan jeugdwerk te
doen en vorming aan te
bieden in het deeltijds onderwijs.
Tegelijk met die
verjaardag lanceren Scouts
en Gidsen Vlaanderen,
Steunpunt Jeugd en LEJO
zelf het boek Curieuzeneuzepastapot.
Diversiteit en toegankelijkheid
in het jeugdwerk.
LEJO blikt terug op
dertig jaar divers en toegankelijk
jeugdwerk. Het boek
kijkt ook vooruit en schetst
de uitdagingen voor het
Vlaamse jeugdwerk.
Wanneer: Op vrijdag 15 oktober,
van 13u30 tot 17u
Waar: Neboboot, Stapelplein,
Gent
Programma: ‘Er zal divers
jeugdwerk zijn, of er zal geen
jeugdwerk zijn.’ Debat met
Pascal Smet, Filip Coussée
en enkele auteurs van het
boek. Surf naar www.lejo.be
voor de programmadetails.
het begin dacht ik dat we alleen de
moeders met hun kinderen zouden
zien, maar veel mannen zijn er ook
graag bij.
In Eeklo hebben we een stuurgroep en
proberen we samen te werken met
Kind en Gezin. Ook voor onszelf is het
goed om ons hart af en toe even te
luchten. Op termijn willen we de tienerouders
wat vorming meegeven,
maar niet op een schoolse manier,
want dan zullen ze afhaken. Bijna alle
tienermoeders roken, zelfs als ze
zwanger zijn. Het is onze rol om te
tonen wat gezond en ongezond is,
maar zij beslissen uiteindelijk zelf wat
ze doen. Het lijkt me vooral belangrijk
om te luisteren naar hun behoeften”,
besluit de educatief medewerkster. ×
31 I KRAX

KRAX I 32
ENKELE
REIS
LUNIK IX −
BRUGSE
POORT
KINDEREN
VAN DE
GENTSE ROMA
Daan Bauwens

o n g e z o ut e n
Europa blijft eeuwenoude en
onopgeloste vraagstukken
met zich meezeulen. Gedwongen
deportaties uit Frankrijk
en ontruimingen van kraakpanden
in Gent tonen aan dat
Roma nog steeds geen plaats
hebben gekregen binnen onze
maatschappij. Krax vroeg zich
af hoe een Romakind uit Gent
de wereld in de ogen kijkt.
Wie zijn de Roma?
Om alle onduidelijkheid uit de wereld
te helpen: Roma zijn geen zigeuners
en ook geen woonwagenbewoners.
Roma is de overkoepelende naam voor
een groep mensen uit Oost- en Centraal-Europa
met een verre voorgeschiedenis
in Rajastan, India. De Roma
hebben onder het communisme hun
rondtrekkende levensstijl moeten opgeven
en wonen sindsdien in huizen of
appartementen. ‘Rom’ is Romanes (de
taal van de Roma) voor ‘man’ en
‘Roma’ is gewoon het meervoud. ‘Zigeuner’
is dan weer Slavisch voor
‘dief’. Er bestaat niet zoiets als een
collectieve Roma-identiteit. Binnenin
de Romagemeenschap heerst een
enorme diversiteit. Er valt dus weinig
te veralgemenen.
Wat wel zeker is, is dat Gent de op één
na grootste Romagemeenschap in
Vlaanderen huisvest. Terwijl de Brusselse
Romagemeenschap overwegend
uit Roemenen bestaat en de Antwerpse
Roma uit ex-Joegoslavië komen, zijn
de Gentse Roma bijna uitsluitend afkomstig
uit Slowakije en Bulgarije.
Precieze cijfers over het aantal Roma
in de Oost-Vlaamse hoofdstad zijn er
niet. Wel schat men dat tussen eind
2007 en eind 2009 ongeveer 3.200
Roma de oversteek hebben gemaakt
naar Gent 1 .
1 Schatting uit de ontwerptekst ‘Stand van
zaken: nieuwe EU-burgers en Roma in Gent’,
uitgegeven in november 2009 door de Gentse
integratiedienst.
Bijna alle Slowaakse Roma in Gent
komen uit Kosice, de tweede grootste
stad van Slovakije. Daar zijn de Roma
ondergebracht in Lunik IX (negen), een
uitgestrekt complex van vervallen en
grauwe appartementsgebouwen waar
plaats is voor 2.500 inwoners, maar
men inmiddels met meer dan 8.000
huist. Lunik IX is de afgelopen jaren
vaak het onderwerp geweest van
schandaalreportages in kranten en
televisieprogramma’s. In Lunik IX
woont de grootste Romagemeenschap
van Slovakije. Bijna 100% van de bewoners
is werkloos. Tegenwoordig zijn er
geen gas, elektriciteit en water meer,
aangezien de meeste bewoners geen
huur of rekeningen betalen. Hepatitis,
luizen, meningitis en diarree komen er
vaak voor. In 1995 heeft het stadsbestuur
van Kosice besloten om bewoners
van kraakpanden, criminelen en
‘onaangepaste’ individuen te verkassen
naar Lunik IX. Ondertussen kregen
‘niet-problematische’ gezinnen op
aanvraag elders een ander onderkomen.
Dit plan wordt nog steeds uitgevoerd.
Lunik IX is vandaag de dag een
Romagetto. En het is vanuit Lunik IX
dat gezinnen op zoek naar een beter
leven naar Gent vertrekken.
Slachtoffers van de val van
de muur
Sarah Verdonck is trajectbegeleider bij
het onthaalbureau voor nieuwkomers
Kompas. Ze zorgt voor de toeleiding tot
onderwijs van kinderen zonder een
wettig verblijfsstatuut. Binnen die
groep zijn er volgens Sarah bijzonder
veel Slowaakse en Bulgaarse kinderen.
Hun aantal lijkt de laatste jaren trouwens
sterk aan te groeien.
“Lunik IX lijkt inderdaad op een concentratiekamp”,
vertelt Sarah aan
Krax, “en de dorpen er rond doen je
denken aan India. Je ziet kinderen die
naakt in het vuilnis spelen en de
mensen wonen er in hutten. De problemen
zijn pas begonnen na de val van
het communisme. Iedereen had tijdens
het communisme nog recht op onderwijs,
werk en loon. Die gelijkheid
kwam de Roma ten goede: ze kregen
een plaats in de maatschappij. Maar
het wegvallen van het communisme
heeft hen weer naar een gemarginaliseerde
positie verwezen. Het kapitalisme
dicteerde wie werk kreeg en wie
De Roma
zijn de
eerste en
grootste
slachtoffers
van de
val van de
muur.
niet, wie toegang kreeg tot onderwijs
en wie niet.”
Lies Horrie geeft les aan kinderen van
nieuwkomers in OKAN, het onthaalbureau
voor anderstalige nieuwkomers.
Ze vertelt hetzelfde verhaal: “Na de val
van de muur is het racisme beginnen
toenemen: vaste klanten werden
ineens niet meer toegelaten in hun
stamcafé, Romakinderen werden van
de ene dag op de andere verplicht om
helemaal achteraan in de klas te gaan
zitten. De Roma zijn de eerste en
grootste slachtoffers van de val van de
muur.”
De eerste migratiegolf van Slowaakse
Roma naar Gent kwam op gang in
1998. “Maar de families uit de jaren ‘90
verschillen van die van nu”, beweert
Lies. “De gezinnen die nu toekomen
zijn de armste van de armste. Het zijn
families met twaalf, dertien kinderen
die bijna niks kunnen, zelfs de ouders
bezitten niets van vaardigheden. Het is
schrijnend. De families uit de vorige
generatie hadden allemaal werk, die
hadden tijdens het communisme een
gouden tijd gekend. Die mensen >
33 I KRAX

© Daan Bauwens
KRAX I 34
kwamen naar hier en namen de draad
terug op. Nu is het anders: het gaat om
mensen die altijd al gediscrimineerd
zijn, die nooit werk hebben gehad, die
nergens meetelden.”
Roma en problemen
De Slowaak Martin Balog is dertig,
Rom, en woont nu in Gent. Hij kwam
vier jaar geleden zijn ouders achterna,
die een twaalftal jaar tevoren wegvluchtten
uit Slovakije. Martin studeerde
Romacultuur en -taal aan de universiteit
en volgde in de middelbare
school een opleiding Romamuziek. “Ik
heb altijd gedacht dat ik zou werken
rond Roma en cultuur, dat ik naar India
zou trekken om de oorsprong van de
cultuur op te sporen, dat ik een boek
zou schrijven over de traditie... Nooit
had ik gedacht dat het dit ging worden:
ik werk nu rond Roma en problemen.”
Martin is voorzitter van Opera Roma,
een recent van onder het stof gehaalde
vzw die zich wil inzetten voor de kinderen
van de Roma. “Pas op”, maant hij
aan, “denk niet dat er zoiets bestaat
als Romaproblemen, of problemen die
specifiek zijn voor de kinderen van de
Roma. Hun problemen zijn dezelfde als
die van alle kinderen die in armoedige
situaties leven. Maar aan de andere
kant klopt het wel dat het grootste deel
van de kinderen die onder armoede
lijden de kinderen van Roma zijn. Er
bestaat geen twijfel over: de kinderen
zijn de grootste slachtoffers van de
hele situatie. Meer nog dan de ouders.
Ze zijn niet voorbereid op de plotse
drukte van dit leven: ze moeten op
korte termijn Nederlands leren om
mee te kunnen op school. Ze hebben
niet veel tijd om zich aan te passen aan
de nieuwe gewoontes en het nieuwe
land. Ze verhuizen geregeld van huis
naar huis, sommigen verblijven in
kraakpanden. Het is te veel voor hen,
te veel op korte tijd.”
Ingrid De Bock is brugfiguur op de
kleuter- en basisschool ‘t Klimrek in
de wijk Brugse Poort. ‘t Klimrek is een
zogenaamde concentratieschool: van
de 192 kinderen die er in 2009-2010
school liepen, waren er 135 Roma.
Kleine noot: de school krijgt 21 verschillende
nationaliteiten over de vloer,
de overblijvende 30% is dus bijzonder
gevarieerd.
Als brugfiguur legt Ingrid de link
tussen de ouders en de school. Haar
taak bestaat erin vertrouwen op te
bouwen bij de ouders van de Romakinderen.
“Daarnaast verzorg ik de eerstelijnshulp”,
zegt ze. “Romagezinnen
hebben namelijk veel ondersteuning
nodig. Ik probeer de randvoorwaarden
te verbeteren, zodat ze hun kinderen
gemakkelijker naar school sturen. We
doen aan materiële en financiële hulp:
we zorgen ervoor dat de kinderen
kleren hebben. Als ze de rekeningen
niet kunnen betalen, dan kunnen ze bij
ons kosteloos naar school komen. Voor
de kinderen die met een lege maag
opdagen, zorgen we voor brood en
beleg.” Ingrid gaat vaak op huisbezoek
om de ouders te stimuleren de kinderen
naar school te sturen, en om de
vinger aan de pols te houden van de
thuissituatie van de kinderen. “Huisvesting
is het allergrootste probleem.
De kinderen ontberen alle primaire
zaken. Ik ken gezinnen die al langer
dan een jaar in een kraakpand leven.
Het leidt tot een gevoel van onveiligheid
bij de kinderen: door de politie uit
een kraakpand gezet worden is een
traumatische gebeurtenis. Zo’n ervaring
heeft een serieuze impact op een
kind. Stel je voor dat je vader een deur
intrapt en zegt: “Dit is nu ons huis.” Er
zijn gezinnen bij die al op straat
hebben moeten slapen. Dat zijn dingen
die kinderen bezighouden. Daarnaast
is er de materiële kant: geen eten
hebben, geen kledij. Sommige kinderen
durven niet naar school uit angst
om door andere kinderen uitgelachen
te worden omdat ze geen mooie kleren
dragen.”
Sedert midden augustus is Ingrid weer
beginnen werken, en ze legt dagelijks
huisbezoeken af. “Het valt me op dat
de meeste gezinnen de hele dag
binnen zitten, zelfs bij mooi weer”,
vertelt ze. “Er is steeds een gevoel van
onveiligheid. Ik vertel de gezinnen dat
ze hun kinderen naar de speelpleinwerking
kunnen brengen, dat er begeleiding
is, monitoren die van alles organiseren
voor de kinderen. Maar ze
vertrouwen het niet om hun kind daar
achter te laten. Ze zijn bang dat de
politie zou langskomen om de papieren
van de kinderen te controleren.”
Lies Horrie vertelt over haar ervaring
met 12- tot 18-jarigen: “De kinderen
leren het snelst Nederlands en worden
dan vaak ingeschakeld als tolk van hun
ouders. Daardoor kennen ze de problemen
thuis maar al te goed: papieren,
huisvesting, geld. De kinderen beleven
geen echte kindertijd. Hoe klein ze ook
zijn, ze worden snel geconfronteerd
met de miserabele omstandigheden.
Ook ik maak me hieraan schuldig:
wanneer ik langsga bij een gezin en
met de ouders probeer te communiceren,
moeten de kinderen al snel te hulp

Francesca Krukova en Ingrid De Bock
schieten. Maar er is meer: de kinderen
kunnen vaak niet naar school omdat ze
hun ouders moeten vergezellen op
zoek naar een huis of voedsel. Het
schoolverzuim is groot. En dat is niet
omdat ze niet willen. We proberen ze
zoveel mogelijk te mobiliseren, maar
soms is het echt niet haalbaar.”
Volgens Sarah Verdonck zijn er bijkomende
problemen wat het onderwijs
betreft. “We merken dat er niet alleen
veel laaggeschoolde ouders, maar ook
laaggeschoolde kinderen in Gent toekomen.
Het zijn kinderen van negen,
tien jaar die niet kunnen kleuren, nog
nooit een schaar hebben vastgehad,
niet kunnen knippen of gommen. Ook
voor de scholen is het dus heel moeilijk
om met die kinderen om te gaan.”
Wat brengt de toekomst?
Ondanks alle onheilsberichten is er
hoop voor de Roma in Gent. Opera
Roma van Martin Balog ging in september
van start en wil het leven van
de Romakinderen verbeteren: “We
willen met de kinderen werken na
school. We trachten de kinderen te
motiveren om les te volgen en het
leven voor hen een stuk luchtiger te
maken. We willen hen duidelijk te
maken dat ze hier in België welkom
zijn, dat ze hier veel kansen hebben
om een echt leven op te bouwen. Als je
gaat studeren, ga je zeker werk vinden,
degelijk werk, en dan kun je geld verdienen
en een mooi huis kopen.”
Ook Lies, Sarah en Ingrid getuigen dat
het grootste deel van de Romagezinnen
na een erg moeilijke beginperiode
toch een huis, werk en stabiliteit vindt.
“Mits ondersteuning vinden die families
hun weg”, zegt Lies Horrie. “Het is
veel te gemakkelijk om te zeggen dat
het ons probleem niet is. En bovendien
hebben alle kinderen recht op een
toekomst.”
Sarah voegt toe: “Romakinderen
komen niet genoeg in contact met de
jeugdbeweging, terwijl ze er net zoveel
baat bij zouden hebben. Een jeugdbeweging
biedt structuur en kinderen
leren er hun positieve zelf kennen. Nu
doen ze heel veel negatieve ervaringen
op. Er zijn kinderen van elf die in het
eerste leerjaar geplaatst worden; wat
moet zo’n kind denken van zichzelf
tussen zes- en zevenjarigen? In de
jeugdbeweging kan een kind zichzelf
zijn en zijn of haar talenten laten zien.
Dat zijn positieve ervaringen, die essentieel
zijn voor Romakinderen. Ze
zijn uiteraard belangrijk voor alle kinderen,
maar Romakinderen hebben er
op dit moment echt nood aan.”
En wat zegt het Romakind?
Eigenlijk willen we ook eens echt
horen hoe Romakinderen hun eigen
situatie beleven, en dus moeten we
hen dat zelf vragen. Maar wat de problemen
betreft, houden ze hun lippen
stijf op elkaar. Tatjana Natzoliola (13)
klaagt over de Belgische regen en
verveelt zich tijdens de vakantie. Francesca
Krukova (13) houdt van kleren
kopen, door de stad lopen en winkelen.
Ze gaat niet graag naar school omdat
ze daar zo hard haar best moet doen.
En Victor (6) houdt van “cadeautjes
maken voor mama, met auto’s spelen
en kleren kopen.” Met andere woorden:
het verschil tussen Belgische en
Slowaakse Romakinderen is eigenlijk
heel klein. ×
De kinderen
leren het snelst
Nederlands en
worden dan
vaak
ingeschakeld
als tolk van
hun ouders.
Daardoor
kennen ze de
problemen
thuis maar al
te goed: papieren,
huisvesting,
geld.
35 I KRAX

niet vies van advies
DE TOEKOMST
VAN HET
LOKAAL EN
PROVINCIAAL
JEUGD(WERK)
BELEID
OVER PLANLAST-
VERMINDERING EN
INTERNE STAATS-
HERVORMING
Matti Vandemaele
Planlastvermindering
Kort gezegd gaat planlastvermindering, voor de jeugdsector,
over de toekomst van de lokale jeugdbeleidsplannen. De
gemeentelijke jeugdbeleidsplannen zullen waarschijnlijk
verdwijnen. Het Vlaams parlement wil immers minder sectorale
plannen en één groot gemeentelijk meerjarenplan.
KRAX I 36
In het Vlaams regeerakkoord staat te lezen dat
er nog slechts twee beleidsniveaus mogen
actief zijn in een bepaald beleidsdomein.
Hoewel er nog geen definitieve beslissingen zijn
genomen, moeten we ons toch al de vraag stellen
welke impact dit zal hebben op het toekomstige
jeugdbeleid. Er zijn duidelijk kansen, maar
ook bedreigingen.
Vooral voor wie op plaatselijk en provinciaal
niveau met jeugd(werk)beleid bezig is staat er
heel wat te gebeuren. De processen van ‘planlastvermindering’
en ‘interne staatshervorming’
zijn al een hele tijd onderwerp van gesprek.
Klinkt dit alles als Chinees in je oren?
Laat Krax dan even duidelijkheid scheppen…
en tegelijk een paar kritische kanttekeningen
plaatsen.
Een beetje geschiedenis…
De aanpak van het lokaal en provinciaal jeugd(werk)beleid
wordt geregeld door het decreet lokaal en provinciaal jeugdbeleid.
Er zijn jeugdraden actief op beide niveaus, er worden
jeugdbeleidsplannen geschreven en in ruil daarvoor krijgen
provincies en gemeenten centen van de Vlaamse overheid.
Deze manier van werken werd in 1993 geïntroduceerd. Aanvankelijk
waren er de jeugdwerkbeleidsplannen, maar die
werden in 2006 omgevormd tot jeugdbeleidsplannen, met
daarin een hoofdstuk jeugdwerkbeleid en een hoofdstuk
jeugdbeleid. De vraag van de Vereniging van Vlaamse Steden
en Gemeenten (VVSG) en enkele burgemeesters was er toen
al een van minder en vooral vrijer plannen schrijven. Het
decreet werd een stuk eenvoudiger en zo kwam de jeugdsector
voor de eerste keer tegemoet aan de steeds luider klinkende
roep tot planlastvermindering. Toch bleven vooral
VVSG en een reeks burgemeesters klagen dat ze te veel plannen
moeten schrijven voor te weinig middelen. Ze hekelden
bovendien het feit dat de Vlaamse overheid alles wil vastleggen
in allerhande regels. Het Vlaams parlement, dat voor een
groot stuk bevolkt wordt door lokale mandatarissen en zelf
de planlast heeft gecreëerd, wil die planlast nu aanpakken.

Eén gemeentedecreet
Sinds enkele jaren is het gemeentedecreet
in voege. Dit bepaalt op welke
manier de lokale besturen georganiseerd
worden. Aan dit decreet hangt
ook het gemeentefonds vast, en via dat
fonds krijgen de steden en de gemeenten
hun middelen, die ze vrij kunnen
besteden. Maar ook weer niet alle
middelen zitten in dit fonds! Denk
maar aan de financiële steun voor het
schrijven van een jeugdbeleidsplan:
geld dat gemeenten pas krijgen als
hun plan in orde is, en dat ze ook
louter kunnen aanwenden voor jeugdbeleid.
Het gemeentedecreet treedt stap voor
stap in werking. Zo zullen alle Vlaamse
steden en gemeenten vanaf 2013 een
gemeentelijk meerjarenplan schrijven,
het zogenaamde ‘masterplan’. Dit
strategisch plan beschrijft de belangrijkste
doelstellingen van het lokale
bestuur voor de komende zes jaar. Per
jaar zullen de plannen concreet vorm
krijgen. Het is de bedoeling dat het
huidige jeugdbeleidsplan, dat slechts
voor drie jaar geldt, verdwijnt en
opgaat in het nieuwe plan. Echter: hoe
dat exact moet gebeuren, is nog erg
vaag. Er zijn vandaag al een aantal
gemeenten waar gewerkt wordt vanuit
vrijetijdsdiensten. Maar kan geïntegreerd
jeugdbeleid op die manier eigenlijk
wel echt vorm krijgen? Indien
er in de toekomst, naar aanleiding van
de implementering van de gemeentelijke
masterplannen, meer geclusterd
zal worden (bijvoorbeeld tot één doelstelling
rond vrije tijd), dan kan deze
tendens versterkt worden. Anderzijds
lijkt de kans op een aparte doelstelling
rond jeugdbeleid eerder klein. Onduidelijkheid
troef!
Kans en gevaar
De laatste jaren zijn lokale actoren
steeds meer overtuigd van het zogenaamde
geïntegreerd jeugdbeleid. Als
het lokale jeugdbeleidsplan echt ingekapseld
gaat worden in het gemeentelijke
masterplan, dan kan dat een stap
vooruit betekenen voor geïntegreerd
jeugdbeleid. Maar alleen als er ook
voldoende inspraak is van kinderen,
jongeren en hun verenigingen!
Bij sommigen is er de wil om enkel
nog het gemeentedecreet over te
houden. Volgens dit decreet mag de
gemeente zelf kiezen hoe ze de inspraak
organiseert, wanneer, met wie
en in welke mate. De vrees is reëel dat
er dan geen enkele garantie meer is op
kwalitatieve participatie en inspraak.
Over het al dan niet hebben van een
lokale jeugdraad wordt in het decreet
evenmin gesproken. Wel staat er dat
de gemeente adviesraden mag oprichten
en invullen zoals ze dat zelf wil. De
totale vrijheid voor de gemeentebesturen
dus! Dat zal op een aantal plaatsen
ongetwijfeld goed lopen, maar of het
overal beter wordt, is nog maar de
vraag.
Geoormerkte middelen
Als je kijkt naar de middelen die vandaag
van Vlaanderen naar de gemeenten
vloeien voor lokaal jeugd(werk)
beleid, dan zien we dat er eigenlijk drie
onderdelen zijn. Er is het deel voor
jeugdwerkondersteuning (recurent) en
er zijn twee prioriteiten (impuls). Zoals
reeds gezegd, moeten de steden en
gemeenten die overheidsmiddelen
krijgen voor hun jeugdbeleidsplan deze
ook effectief inzetten voor jeugdbeleid.
Die middelen zijn geoormerkt. De gemeente
kan er dus bijvoorbeeld geen
wegen mee aanleggen.
Nu is het zo dat er in het gemeentefonds
geen oormerking mogelijk is.
Vlaanderen kan dus niet verplichten
dat een deel ervan naar jeugd(werk)
beleid gaat. Daarnaast geldt de algemene
regel dat alle middelen die bedoeld
zijn voor recurent beleid (dus
bedoeld voor het verderzetten van
beleid zoals jeugdwerksubsidies, onderhoud
van de sporthal…) via het
gemeentefonds naar de lokale besturen
moeten vloeien. Enkel extra middelen
(zogenaamde impulsmiddelen
voor ‘nieuw’ beleid) zouden nog los van
het gemeentefonds mogen worden
gegeven. Er stelt zich dus een probleem.
Nochtans stipuleren het Vlaams regeerakkoord
en de beleidsbrief van
minister Smet dat de geoormerkte
middelen voor jeugd(werk)beleid
zullen blijven bestaan. Hoe dat zal
werken in de toekomst is nog niet
duidelijk. Het zou dus kunnen dat alle
Vlaamse middelen voor het lokale
jeugd(werk)beleid via prioriteiten
zullen worden verdeeld.
Wat gebeurt
er met de
verenigingen
die vandaag
provinciaal
gesubsidieerd
worden?
Interne staatshervorming
In een notendop gaat interne staatshervorming
over het al dan niet voortbestaan
van provinciaal jeugdwerkbeleid.
Het jeugdwerk dat provinciaal
betoelaagd wordt, de ondersteuning en
het aanbod die vanuit de verschillende
provincies worden voorzien, komen dus
op de helling te staan. Een deel van de
taken en middelen gaat wellicht naar
de resterende twee niveaus. Maar hoe
dat allemaal zal gebeuren, is onderwerp
van discussie.
De provincies…
Over de geopperde ideeën valt één en
ander te lezen in het Vlaams regeerakkoord:
de bedoeling van de Vlaamse
regering is dat elk beleidsdomein
(jeugd, sport, welzijn) niet langer op
alle drie de beleidsniveaus (Vlaanderen,
provinciaal en lokaal) wordt aangepakt.
Maximaal twee niveaus zouden
zich mogen inlaten met jeugd, sport of
cultuurbeleid. Dat er in het Vlaams
parlement geen provincieraadsleden of
deputés zetelen, zou kunnen verklaren
waarom vooral de provincies hierbij het
gelag betalen.
De toekomstplannen voor de provincies
kan je lezen in het Groenboek
Interne Staatshervorming. Hierin staat
dat de provincies ‘terug zullen treden’
uit het jeugdwerkbeleid. Dit zou dus
eigenlijk het einde van provinciaal >
37 I KRAX

jeugdwerkbeleid betekenen. Daarnaast
zouden de provinciale uitleendiensten
samengevoegd worden tot één Vlaamse
uitleendienst, die dan wel in elke
provincie één of meerdere uitleenpunten
zou hebben.
KRAX I 38
Toch niet zo simpel
Als de provincies geen jeugdbeleid
meer gaan voeren, dan zullen er toch
een aantal problemen rijzen. Wat gebeurt
er met de verenigingen die vandaag
provinciaal gesubsidieerd
worden? Een aanzet tot antwoord luidt:
de lokale besturen of Vlaanderen
nemen deze middelen over en zullen
instaan voor de verdere ondersteuning.
Wie nog wat verder denkt, kan zich de
vraag stellen hoe de subsidies dan
zullen worden verdeeld. De subsidiesystemen
verschillen immers sterk per
provincie. Essentieel is dus op basis
van welk systeem/reglement de
Vlaamse subsidies voor provinciale
werkingen dan zouden worden verdeeld.
Een andere bedenking heeft te maken
met het geïntegreerd jeugdbeleid. Als
het jeugdwerkbeleid in de provincies
zou wegvallen en er dus geen rechtstreekse
belangen voor het jeugdwerk
meer zijn op provinciaal niveau, wie zal
dan naar de provinciale jeugdraad
gaan om het geïntegreerd jeugdbeleid
te adviseren? Of valt de provinciale
jeugdraad gewoon weg? En zal er geen
beleid naar kinderen, jongeren en hun
verenigingen zijn met betrekking tot de
thema’s die wel nog door de provincies
worden opgenomen? Veel vragen dus.
En nu?
De aangekondigde veranderingen –
zowel op lokaal als op provinciaal vlak
– kaderen in een beweging die veel
breder gaat dan enkel de jeugdsector.
Dat de toekomst er anders zal uitzien,
staat vast. Het lokale en provinciale
jeugdbeleid zullen (gedwongen) een
nieuwe weg inslaan, maar het is nog
lang niet duidelijk waarheen die weg
zal leiden. Wel is het zeker dat er
kansen en bedreigingen op het pad
liggen. Het is dan ook belangrijk om
waakzaam te zijn, en geen enkele kans
of bedreiging te missen. ×
Meer duiding over deze thema’s lees je
op www.steunpuntjeugd.be/planlast.
Oproep tot een
sensibiliseringsactie!
De Vlaamse Jeugdraad wil
met een campagne in eerste
instantie het lokale jeugdwerk
en de lokale jeugdraden
informeren over de tendensen
die een impact hebben op
lokaal vlak. Daarnaast roept
de Jeugdraad op tot actie!
Bezoek je gemeenteraad om
burgemeester, schepenen en
gemeenteraadsleden te overtuigen
van het belang van een
jeugdbeleid dat samen met
kinderen, jongeren en hun
verenigingen tot stand komt.
Zet je bezoek in de verf door
het dragen van de typische
blauwe jeugdbril en ondersteun
dit alles met een stevige
Facebook-aanwezigheid.
Voor meer informatie kan je
terecht op www.vlaamsejeugdraad.be.
Steunpunt Jeugd organiseert
een studiedag over de toekomst
van het lokaal en provinciaal
jeugdbeleid. De thema’s
‘planlastvermindering’ en
‘interne staatshervorming’
komen uitvoerig aan bod en er
wordt een aanzet gegeven over
hoe het nieuwe lokale en provinciale
jeugdbeleid er moet
uit zien. De afsluiting wordt
verzorgd door minister Pascal
Smet.
Wanneer? Maandag 25 oktober
2010, in Brussel
Meer info? Binnenkort op
www.steunpuntjeugd.be

wa r m w at er
© Yves Van Reusel
DOE DE
SWITCH!
ERVARINGS-
TRAJECT
‘SWITCH’ SLAAT
BRUGGEN IN HET
JEUGDWERK
39 I KRAX

KRAX I 40
Vorig jaar switchten elf jeugdwerkers
– vrijwilligers en beroepskrachten
– tijdelijk van
werkomgeving. Het project
Switch gaf hen de kans om in
een andere organisatie hun
licht op te steken over het
werken met andere doelgroepen
of andere methodes.
En wat heeft Switch hen nu
bijgebracht? Krax vroeg het
aan Sara, Liesbeth en Yves,
drie deelnemers, en aan Marjolijn,
Switchmedewerker bij
Uit De Marge.
Krax • Waar komt het idee voor
Switch vandaan?
Marjolijn • Het idee ontstond binnen
het platform Diversiteit van Steunpunt
Jeugd. We stelden vast dat initiatieven
om andere groepen te bereiken vaak
mislukken. Heel wat jeugdwerkingen
beweren wel open te staan voor diverse
groepen kinderen en jongeren,
maar bereiken in de realiteit vaak een
homogene groep. Of ze missen handvaten
om positief met die diversiteit
aan de slag te gaan. Anderzijds waren
jeugdwerkers die werken met maatschappelijk
kwetsbare kinderen en
jongeren vooral op zoek naar nieuwe
methodes om emancipatorisch te
werken. De gasten waar ze mee
omgaan, botsen vaak met de samenleving.
Jeugdwerkers zien dit te vaak
met lede ogen aan. Het ontbreekt hen
aan tools om deze problematiek samen
met hun jongeren op de agenda te
plaatsen. Eens over het muurtje kijken
bij een andere organisatie kan in beide
gevallen verhelderend zijn. Jeugdwerk-
en andere initiatieven wisselen
nog te weinig uit.
Krax • Wat was jullie jobwissel?
Sara • Ik ruilde Scouts en Gidsen
Vlaanderen in voor Tjiftjaf, een werking
van KIDS in Antwerpen-Berchem. Tjiftjaf
focust op de meest kansarme kinderen.
Ze doen daar inspanningen
voor: prijzen laag houden, kinderen
opvolgen die enkele malen niet komen
en goede contacten met de ouders
onderhouden.
Liesbeth • Ik trok van het CMGJ (Centrum
voor maatschappelijke gelijkheid
en jeugdwelzijn) naar Villa Basta. Ik
werk als jeugdwelzijnswerkster in
Diest en Leopoldsburg met Turkse en
Marokkaanse jongens. Villa Basta
stelde voor om een videoproject te
doen met mijn gasten.
Yves • Ik ben actief bij Yieha!, een
jeugdwerking voor kinderen en jongeren
met en zonder beperking. Ik
switchte naar de Jamclub van vzw
Jong in Gent, een werking met maatschappelijk
kwetsbare kinderen en
jongeren.
Krax • Wat trok je aan in Switch?
Sara • Switch wekte mijn interesse
toen ik pedagogisch projectmedewerker
Diversiteit was bij Scouts en Gidsen
Vlaanderen. Bij de scouts bereiken we
enkel de blanke middenklasse, terwijl
we toch een spiegel van de samenleving
willen zijn. Ik wilde eens meelopen
in een werking met maatschappelijk
kwetsbare of allochtone kinderen
en jongeren, om te zien hoe die laagdrempelig
werkt. Bij Tjiftjaf volgde ik
enkele activiteiten mee op, zoals de
clubs met de kinderen, een teamvergadering
en het buurtoverleg in verband
met ‘overlast’.
Liesbeth • Ik wilde me verdiepen in
een methode om met tieners aan de
slag te gaan. Ze zetten vaak een grote
mond op, maar eigenlijk voelen ze zich
minderwaardig. Via jeugdwerk willen
we hun zelfbeeld versterken. De sociaal-artistieke
methode intrigeerde mij,
omdat jongeren daarbij zelf iets verwezenlijken.
Dat geeft hen meer zelfvertrouwen.
Krax • Wat heb je geleerd?
Sara • Door Switch weet ik beter welke
drempels maatschappelijk kwetsbare
kinderen en jongeren moeten overwinnen.
Onze verwachtingen vormen een
belangrijke drempel. Daardoor beloon
ik sommige kinderen die het wel verdienen
en nodig hebben misschien
minder. Dat merkte ik toen we bijvoorbeeld
samen naar de film gingen. Kinderen
hebben weinig moeite om twee
uur stil te zitten voor een bioscoopscherm.
Dacht ik. Bij de scouts is dat
evident, bij Tjiftjaf niet. Of we verwachten
dat iemand elke week naar de
activiteiten komt. Ik leerde dat wat ik
vanzelfsprekend vind, dat niet altijd is.
Dingen die ik voorheen niet opmerkte.
Dat ervaar je enkel door met de kinderen
te spelen en te werken.
Liesbeth • De scenario’s voor het filmpje
kwamen uit de leefwereld van de
tieners. Het is een mooie manier om ze
beter te leren kennen. Samen naar de
filmpjes kijken was plezant en confronterend.
Het maakte dingen bespreekbaar.
De tieners leerden heel wat op
een niet-schoolse manier. Zich tien
minuten concentreren, bijvoorbeeld. Of
naar elkaar luisteren. En na deze
Switch kan ik met video overweg!
Yves • Groepen uitwisselen is niet
evident. Verschillende kinderen vragen
om een verschillende aanpak. Kinderen
met autisme, bijvoorbeeld, hebben
heel gestructureerde activiteiten nodig.
Zo’n strak stramien zou met de gasten
van de Jamclub niet lukken. Daar moet
je je net wat losser opstellen om de
jongeren te bereiken, of om ze niet te
verliezen. Je kan niet op één-twee-drie
verschillende groepen kinderen mixen.
Als begeleider heb je tijd nodig om een
relatie op te bouwen met de nieuwe
groep. En er moet een goede samenwerking
zijn tussen de begeleiders
onderling.
Krax • Is er iets bij jezelf veranderd?
Sara • Mijn begeleiderhouding. Nu
schat ik beter in of het mogelijk is om
maatschappelijk kwetsbare kinderen
te bereiken en te betrekken. En hoe dat
te doen. Jammer genoeg hebben vele
scoutsleiders deze ervaring niet. Zij
vertrekken vanuit een aanvoelen, of
enkel vanuit een theoretisch kader.
Liesbeth: In de toekomst kan zo’n
project ook dienen om een aantal problemen
aan te kaarten die de gasten in
de buurt hebben. Het kan een middel
zijn om de nood aan structurele verandering
in de kijker te plaatsen.
Krax • Moet er iets in je werking veranderen?
Sara • Kinderen voelen zich goed in
Tjiftjaf omdat ze samen zijn met anderen
die hen begrijpen. Ze voelen zich
verwant door een gelijkaardige leefwereld,
net zoals blanke middenklassekinderen
in de scouts. Hun leefwereld
verruimen is wel belangrijk: uitwisselen
en samen activiteiten doen. Maar
alle werkingen mixen lijkt mij niet
zinvol. Tjiftjaf is ook meer dan een
vrijetijdswerking. Men is er actief in
verschillende levensdomeinen: het

© Yves Van Reusel
onderwijs bijvoorbeeld, en de thuissituatie
van de kinderen. Tjiftjaf doet
bovendien aan belangenbehartiging,
door ervoor te zorgen dat kinderen
inspraak krijgen in de aanleg van een
speeltuin of door naar het buurtoverleg
te gaan. De scoutsleiding heeft deze
taak niet. De begeleiding bij Tjiftjaf let
tijdens de activiteiten echt op de kinderen
en evalueert nadien samen. De
reguliere scoutsgroepen zijn vooral
begaan met het slagen van de activiteit.
Binnen de scouts kan er niet
zoveel aandacht worden besteed aan
elk individueel kind.
Liesbeth • Ik vind het proces belangrijker
dan het product. Villa Basta is
meer gericht op het resultaat. Voor
hen moet het product goed zijn: prikkelend,
vernieuwend, artistiek verantwoord.
Dat creëert soms moeilijke
momenten: het geduld van de jongeren
wordt op de proef gesteld, ze moeten
stilzitten, soms eens wachten, maar
dan lopen ze weg… Het blijft voor mij
een moeilijk spanningsveld.
Krax • Is diversiteit in het jeugdwerk
wel mogelijk?
Sara • Initiatieven zoals Open Kamp en
de Uitwijker bereiken wel maatschappelijk
kwetsbare kinderen of kinderen
uit allochtone gezinnen. De leiding
daar ziet het als een uitdaging om met
die doelgroep te werken. Elke avond zit
men samen om de dag te evalueren en
moeilijke situaties te bespreken. Deze
doelgroepspecifieke initiatieven
werken, maar het is zeer moeilijk om
die kinderen te laten doorstromen naar
de reguliere scoutswerkingen. Het lijkt
me niet haalbaar om ze mee te krijgen
in een blanke middenklassegroep.
Zomaar mixen werkt niet. Sommige
initiatieven om maatschappelijk
kwetsbare kinderen en jongeren te
bereiken, lukken niet bij de scouts. De
initiatieven belasten de leiding meer:
ze moeten tijd investeren en ze
moeten steviger in hun schoenen
staan. Dus moeten we niet al onze
energie daarin stoppen. Ik geloof
meer in een open kamp of in uitwisselingsactiviteiten.
En we moeten
bruggen slaan naar elkaar.
Yves • De trend binnen het jeugdwerk
in het denken rond diversiteit was
ernaar te streven dat alle organisaties
met alle doelgroepen werken. In de
praktijk lukte dat niet. Het gebeurde
te oppervlakkig of geforceerd. Niet
alle kinderen en jongeren zijn geïnteresseerd
in het aanbod van je organisatie.
En dat is ook geen probleem. Je
hoeft niet per se je doelgroepen uit te
wisselen om met diversiteit bezig te
zijn. Je kunt de leefwereld van de
gasten ook op andere manieren verbreden,
bijvoorbeeld door het drempelspel
over het omgaan met een
beperking te spelen in de Jamclub. Of
door als begeleider uit te wisselen, zo
leer je over verschillende begeleiderhoudingen.
Krax • Betekent Switch nu een
aanzet tot nauwere samenwerking?
Marjolijn • Switch was een grondige
kennismaking tussen verschillende
jeugdwerkvormen. Soms leidde dat
tot verder samenwerken. En de jeugdwerkers
maakten kennis met de leefwereld
van andere groepen. Dat verruimt
de blik. De kennismaking is
Door Switch
weet ik beter
welke drempels
maatschappelijk
kwetsbare
kinderen en
jongeren
moeten
overwinnen.
nodig om solidair te zijn met andere
doelgroepen.
Yves • Samenwerken is het verhaal
van de toekomst. Het is belangrijk dat
we openstaan om van elkaar te leren.
Elke groep is verschillend, en het is
telkens een zoektocht naar manieren
om met een bepaalde groep te werken.
We kunnen elkaar daarin ondersteunen.
Krax • Ben je tevreden over het
Switchtraject?
Marjolijn • We zijn gestart met twintig
deelnemers. Uiteindelijk hebben elf
deelnemers het hele traject afgelegd.
Dat is omdat we kozen voor een intens
traject, met intensieve vorming, coaching
en ervaringsuitwisseling tussen
de deelnemers. Reflectie is belangrijk
om inzichten op te doen. We beschouwen
Switch dus zeker als succesvol. ×
41 I KRAX

hi p hip hi p
FILOSOFEREN MET
JONGEREN
INSPIRATIEAUTOMAAT
VOOR LEERLINGEN
KRAX I 42
HIP
HIP
HIP
“Filosoferen is praten over dingen
waar grote mensen geen antwoord op
weten”, aldus een zevenjarige. Helderder
kan het niet gezegd worden. Filosoferen
is het vormen van een denkgroep
met enkele mensen die samen
weten dat ze niet weten. Met elkaar
wisselen ze van gedachten en zoeken
ze naar nieuwe bouwstenen die hun
blik openen, verruimen en nuanceren.
Het departement Sociaal Werk van de
Katholieke Hogeschool Kempen ervoer
het heilzame effect van filosoferen in
sessies met maatschappelijk kwetsbare
jongeren en jongeren van allochtone
origine. In het begin was het een
proces van vallen en opstaan, maar
gaandeweg leerden de jongeren naar
elkaar te luisteren en daagden ze
elkaar uit met argumenten en vragen.
Een proces dat ze dichter bij elkaar
bracht.
Het Filosofencafé is opgesteld naar
aanleiding van de succesvolle sessies
en kan worden gebruikt als werkboek.
Het boek daagt uit om na te denken
over de zin van filosoferen in het onderwijs
en sociaal werk. Ook biedt het
materiaal om concreet aan de slag te
gaan als filosofisch begeleider. Met
inspirerende voorbeelden, het hoe, wat
en waarom van filosoferen met kinderen
en jongeren en een reeks praktische
oefeningen.
Het Filosofencafé van Daniël Janssens
wordt uitgegeven door Garant en is
vanaf nu beschikbaar.
Wil je de rechten en plichten van leerlingen
op school ontdekken? Of weten
waar je als jongere je mening kwijt
kan? Neem dan een kijkje op de vernieuwde
website van de Vlaamse Scholieren
Koepel (VSK). Handige informatie
voor scholieren, en voor de mensen
die met ze werken. Ook kan je er een
inspiratieautomaat raadplegen, met
bruikbare ideeën, voorbeelden, interviews
en hulpmiddelen voor leerlingenraden.
VSK is de koepel van leerlingenraden
in Vlaanderen. VSK organiseert activiteiten,
informeert en vertegenwoordigt
scholieren. Het bestuur van de vereniging
is volledig in handen van scholieren.
www.vsknet.be.

VRIENDSCHAP IN
TIJDEN VAN INTERNET
ZWIJGENDE TIENER =
CRIMINEEL?
GEZOCHT: ISLAMITI-
SCHE IDENTITEIT
Jongeren hebben vandaag veel meer
mogelijkheden om te communiceren
met hun vrienden dan pakweg vijftien
jaar geleden. Wanneer ze niet fysiek bij
elkaar zijn, kunnen ze nog altijd
sms’en, bellen, Facebooken of msn’en.
En online is het ook mogelijk om
nieuwe vrienden te ontmoeten.
Maar hoe ‘managen’ jongeren connecties
via deze media? Ontstaan er
nieuwe vormen van vriendschap?
Worden hechte vriendschappen soms
vervangen door oppervlakkige contacten?
Aan de hand van internationale
onderzoeksresultaten en eigen onderzoek
geeft Katrien van Cleemput (Universiteit
Antwerpen) een antwoord op
deze vragen tijdens ‘Apestaartjaren
Update 3.1’, een studieavond over jongeren
en nieuwe media, georganiseerd
door Jeugdwerknet en Graffiti Jeugddienst.
Naast Katrien spreekt ook Sofie Vandoninck
(Universiteit Leuven) over het
EU Kids Online project, dat onderzoekt
hoe Europese kinderen omgaan met
internet.
Apestaartjaren 3.1, 22 november,
19u00 – 22u00, Kunstencentrum
Vooruit, Gent. Inschrijving via
www.apestaartjaren.be.
Jongeren die niet goed met hun ouders
kunnen praten over dagelijkse activiteiten
of veel geheimen voor hen
hebben, vertonen vaker delinquent
gedrag. Dat blijkt uit recent Nederlands
onderzoek van de Universiteit
Utrecht. De onderzoeksresultaten
suggereren dat delinquentie kan afnemen
als ouders de controle meer vasthouden.
Maar dat werkt alleen in
minder goede ouder-kindrelaties. Als
ouders sterke controle gaan uitoefenen
in een goede ouder-kindrelatie leidt
dat eerder tot meer delinquentie.
Jongeren houden minder geheim als
ouders vragen stellen – mits die niet
privacyschendend zijn – en als ze de
jongere steunen. Ook vertellen jongeren
meer aan hun ouders als ze vaker
iets samen doen in hun vrije tijd.
De resultaten kan je nalezen in het
proefschrift Does your mother know?
van Loes Keijsers, dat is op te vragen
via http://igitur-archive.library.uu.nl.
Werk je met islamitische jongeren?
Duik dan eens in de methodiekendoos
over jongeren, islam en gender van
vormingsinstelling Motief. Het pakket
is vooral interessant voor mensen die
met groepen jonge moslims in gesprek
gaan over hun religieuze identiteit,
zoals diversiteitmedewerkers, leerkrachten,
moskeemedewerkers en
jeugd- en opbouwwerkers.
De doos bevat acht methodieken om
moslimjongeren te ondersteunen in
hun zoektocht naar een islamitische
identiteit. Deze zoektocht is een complex
proces, waarin veel verschillende
elementen een rol spelen. Factoren als
de relatie met andere moslims, leeftijdsgenoten
en familie, maar ook de
negatieve beeldvorming rond islam en
het zoeken naar rolmodellen. Onderzoek
wijst uit dat de religieuze identiteit
in belangrijke mate de beeldvorming
over man/vrouw-zijn beïnvloedt.
Daarom is er in de methodiekendoos
veel aandacht voor de factor gender.
Iedere methodiek bestaat uit een
handleiding en werkmateriaal, zoals
kaartjes, werkbladen en affiches. De
methodieken zijn op maat gemaakt
voor groepjes van acht tot tien jongeren
vanaf veertien jaar, maar kan je
met enkele aanpassingen ook gebruiken
voor individuele gesprekken, grotere
groepen en voor groepen van jongeren
met verschillende levensbeschouwingen.
Bestel de methodiekendoos
‘Jongeren Islam Gender’ via
www.motief.org.
43 I KRAX

Verantwoordelijke uitgever: Kris Lamberts I Arenbergstraat 1D I 1000 Brussel
ABONNEMENTEN
Krax verschijnt vijf maal per jaar.
Wil je Krax (blijven) ontvangen,
neem dan zo vlug mogelijk een
abonnement of hernieuw je
abonnement. Vervalt je
abonnement, dan ontvang je
automatisch een overschrijving
of factuur.
Een abonnement (5 nummers)
kost 20 euro voor individuen en
voor organisaties.
Een groepsabonnement
(vanaf 10 personen) kost
15 euro per persoon.
De voorwaarden vind je op
www.steunpuntjeugd.be/krax
Het overnemen van artikels is
toegelaten mits de bron volledig
wordt vermeld.