fiscaal tijdschrift Vermogen - Sdu

More documents

Recommendations

Info

24 ftV kind na diens overlijden mag worden verkregen door diens partner. Vaak is die partner er nog niet of kennen ze deze slechts oppervlakkig. Veiligheidshalve maken zij hun kinderen of kleinkinderen dan verwachters en geven ieder kind de bevoegdheid om bij testament over het overschot te beschikken. Zo bereiken zij dat het kind in wie ze vertrouwen hebben zelf actie moet ondernemen. Voorts kan de bezwaarde aldus met instandhouding van een tweetrapserfstelling bepaalde goederen aan anderen dan de verwachters legateren. 9 Vaststellen van het overschot 9.1 Algemeen De bezwaarde dan wel diens erfgenamen moeten bij het einde van het bezwaar aantonen dat de niet meer aanwezige bezwaarde goederen zijn verteerd of door toeval zijn tenietgegaan (art. 4:138 lid 2 jo. art. 3:215 lid 1 BW). 26 Indien dat bewijs niet kan worden geleverd, mag de verwachter het aanwezige vermogen beschouwen als het vermogen dat daarvoor in de plaats is gekomen Het bewijs van vertering of tenietgaan ligt bij de bezwaarde of diens erfgenamen. Hieruit blijkt hoe belangrijk de boedelbeschrijving is voor de bewijspositie van de bezwaarde dan wel diens erfgenamen. 9.2 Zaaksvervanging/vergoedingsrechten Blijkens art. 4:138 lid 2 BW geldt de zaaksvervangingsregeling van art. 3:213 BW voor het vruchtgebruik ook voor de fideï-commissaire makingen. Tot het overschot behoren de goederen die in de plaats treden van de bevoegdelijk door de bezwaarde vervreemde goederen. Hetzelfde geldt wanneer fideï-commissaire vorderingen worden geïnd, alsmede vorderingen tot vergoeding van schade of waardevermindering aan, respectievelijk van fideï-commissaire goederen. Voordelen die de fideï-commissaire goederen opleveren, behoren ook tot het fideï-commissaire vermogen tenzij ze als vruchten zijn te beschouwen. Een waardestijging van een fideï-commissair goed komt dus ten goede aan het overschot (art. 4:138 lid 2 jo. art. 3:213 lid 2 BW). De bezwaarde met vervreemdingsbevoegdheid beschikt bevoegd. Deze regeling van zaaksvervanging is echter onvolkomen. Er wordt immers geen aandacht gegeven aan de vraag uit welk vermogen – het ‘vrije’ of het ‘gereserveerde’ vermogen van de bezwaarde – het vervangende goed is gefinancierd. Ten laste van welk vermogen komt de tegenprestatie? Een criterium ter zake ontbreekt. Het zal bij de verkrijging van het vervangende goed duidelijk moeten zijn tot welk vermogen het zal behoren. 27 In het nieuw voorgestelde art. 1:95 lid 1 (Wetsvoorstel ‘Aanpassing wettelijke gemeenschap van goederen’, 28 867) wordt als voorwaarde voor zaaksvervanging gesteld dat het vervangende goed voor meer dan de helft van de tegenprestatie ten laste van het eigen vermogen van de handelende echtgenoot komt. Anders valt het vervangende goed in de gemeenschap. Dit criterium zal ook voor de fideï-commissaire making moeten gelden. Voor zover er wel respectievelijk geen zaaksvervanging kan worden aangenomen, lost de kwestie zich op in vergoedingsrechten. In dit verband merk ik op dat een goede administratie kan doen uitwijzen wanneer er zaaksvervanging optreedt ten aanzien van onder het fideï-commissair verband vallende goederen. 28 Het is alleszins verdedigbaar daarbij de beleggingsleer van het eveneens nieuw voorgestelde art. 1:87 BW (Wetsvoorstel 28 867) toe te passen, waardoor er sprake is van zowel juridische zaaksvervanging als van economische zaaksvervanging (vergoedingsrecht gebaseerd op de beleggingsleer). Juist omdat de zaaksvervanging bij het fideï-commis zo gebrekkig geregeld is, is het van belang om in het testament (of de tweetrapsschenking) zelf maatregelen te nemen. Sonneveldt en Vegter signaleerden recent onder andere de problematiek die zich voordoet als de bezwaarde een tot het fideï-commissair vermogen behorend registergoed vervreemdt en met de verkoopopbrengst een vervangend registergoed aanschaft. 29 Het zal dan niet zo zijn dat het nieuwe registergoed onder ontbindende voorwaarde aan de bezwaarde en onder opschortende voorwaarde aan de verwachters wordt geleverd, nog afgezien van de vraag of het, als er ongeborenen als verwachters zijn aangewezen, überhaupt mogelijk is om – buiten de fideïcommissaire making en schenking – een goed onder opschortende voorwaarde aan een ongeboren verkrijger te leveren. Kortom: door zaaksvervanging verandert het door de bezwaarde onder ontbindende voorwaarde verkregen vermogen geleidelijk aan in onvoorwaardelijk verkregen vermogen. De akte dient een regeling in te houden met de strekking dat de goederen die (onvoorwaardelijk) voor de oorspronkelijke (voorwaardelijk verkregen) goederen in de plaats zijn getreden, door (de rechtverkrijgenden van) de bezwaarde aan de verwachters moeten worden geleverd. De goederenrechtelijke aanspraak van de 26 Vgl. Klaassen-Luijten-Meijer, Erfrecht (2002) p. 192. 27 Stollenwerck (diss.) p. 137/8. 28 Vgl. Kleijn, Nieuw Erfrecht, april 2006. 29 ‘De gift over de hand, civielrechtelijk en in het licht van de Successiewet 1956 bezien’, WPNR 2006/6679 en 2006/6680. 12 Juni – 2007 <strong>Sdu</strong> Uitgevers
ftV 24 verwachters wordt daarmee een (minder sterke) obligatoire aanspraak. Bij de tweetrapsschenking kan men dit probleem overigens goed oplossen door de bezwaarde, die immers partij is bij de akte, een onherroepelijke volmacht te laten verstrekken aan de schenkers en de verwachters (in de praktijk vaak de andere begiftigden) om de vervangende goederen die door de bezwaarde abusievelijk onvoorwaardelijk zijn verkregen aan de verwachters te leveren. 30 In dit verband verdient nog opmerking dat de analogische toepassing van de ‘vruchtgebruikrechtelijke’ zaaksvervanging op grond van art. 4:138 lid 2 BW niet geldt voor het fideï-commissaire legaat of het tweetrapslegaat. 9.3 Openstaande schulden Aan welk vermogen moeten de schulden worden toegerekend, die de bezwaarde heeft aangegaan tijdens het bezwaar en die onbetaald zijn gebleven bij het einde van het bezwaar? Tot op heden is deze rechtsvraag in de rechtspraak onbeantwoord gebleven. Verdedigbaar is dat de aard van de openstaande schuld beslissend is. Zo zal een schuld aangegaan ten behoeve van herstel en/of onderhoud van een fideïcommissair goed of een schuld uit hoofde van opgelegde aanslagen onroerendezaakbelasting ter zake van een fideï-commissaire onroerende zaak ten laste van het fideï-commissaire vermogen moeten worden gebracht. Indien de aard van de schuld onduidelijk is, zal moeten worden aangenomen dat er sprake is van een privéschuld, behoudens tegenbewijs. 31 Overigens heeft de bezwaarde op grond van zijn recht tot verteren, de bevoegdheid om openstaande schulden tot fideï-commissaire te bestempelen bijvoorbeeld door op een ingekomen rekening aan te tekenen dat deze zal worden voldaan ten laste van het fideï-commissaire vermogen. Art. 1038 lid 2 (oud BW) bepaalde uitdrukkelijk dat aantekeningen van de bezwaarde als bewijs dienden. Dit is zo vanzelfsprekend dat dat niet meer in de wet behoefde te worden bepaald. Het probleem van de openstaande schulden blijkt zich vooral te openbaren bij hypothecaire geldleningen. De bezwaarde gaat in privé een schuld aan en geeft als zekerheid voor de terugbetaling daarvan een recht van hypotheek op een fideï-commissair registergoed. Bij het einde van het bezwaar is de lening niet afgelost en het fideï-commissaire registergoed wordt door de vervulling van de opschortende voorwaarden verkregen door de verwachter(s) maar belast met een (derden)- hypotheek. De vraag is dan of hier sprake is van verteren – met andere woorden, heeft de bezwaarde door het verhypothekeren van het goed dat goed ‘opgegeten’ of is de door de bezwaarde aangegane schuld een schuld van de verwachter(s) geworden? In een casus waarin vaststond dat de geleende gelden door de bezwaarde waren gebruikt voor de bestrijding van kosten en levensonderhoud, besliste de Rechtbank Den Haag (enkelvoudige kamer) dat het verhypothekeren van het bezwaarde huis als verteren moet worden aangemerkt. 32 Ik kan mij niet verenigen met deze uitspraak, maar omdat deze zaak nog onder de rechter is volsta ik hier met de navolgende aanbeveling. In de uiterste wil van de insteller zou duidelijk moeten worden omschreven of onder de bevoegdheid tot verteren van de bezwaarde ook wordt begrepen het met een zekerheidsrecht bezwaren van fideï-commisaire goederen ten behoeve van door de bezwaarde (in privé) aangegane schulden. Voor alle duidelijkheid het gaat dus niet om tot het bezwaarde vermogen behorende schulden. 10 Slot De bekende dertigdagenclausule vertoont sterke gelijkenis met de tweetrapsmaking maar is zeker niet hetzelfde. De clausule wil juist vermijden dat er twee of meer elkaar opvolgende verkrijgers zijn. Het gaat erom dat er uiteindelijk maar één verkrijger is. De redactie van zo’n clausule is soms echter zo geredigeerd dat deze als een tweetrapsmaking kan worden aangemerkt met als gevolg dat zowel de eerste verkrijger als de tweede verkrijger voor het successierecht worden belast. 33 Blijkens de titel van deze bijdrage heb ik mij beperkt tot de making en heb ik de tweetrapsschenking slechts incidenteel aan de orde gesteld. 34 30 Ter zake van de vraag welk criterium bij de zaaksvervanging moet worden aangelegd heb ik dankbaar gebruikgemaakt van een gedeelte van de door Blokland en mij geschreven bijdrage ‘Voorwaardelijke makingen’ in het binnenkort te verschijnen Handboek Familievermogensrecht onder hoofdredactie van L.C.A. Verstappen en W.D. Kolkman, zodat ik hier ons gezamenlijke standpunt vertolk. 31 Stollenwerck (diss.) p. 91 e.v. 32 2 november 2005, NJF 2006, 22. Voor zover mij bekend zou van dit vonnis hoger beroep worden ingesteld. Het vonnis is besproken door Mellema- Kranenburg in JBN 2006, 53. 33 De zogeheten ‘toverformule van Verstappen’ voorkomt dit risico zie daarvoor Verstappen, Handboek Erfrecht (2006) p. 293 e.v. 34 Voor een uitvoerige bespreking daarvan verwijs ik naar Sonneveldt en Vegter, ‘De gift over de hand, civielrechtelijk en in het licht van de Successiewet 1956 bezien’, WPNR 2006/6679 en 2006/6680. <strong>Sdu</strong> Uitgevers Juni – 2007 13
Page 1 and 2: ftV fiscaal tijdschrift Vermogen Ju
Page 3 and 4: ftV De redactie verwelkomt met geno
Page 5 and 6: ftV 24 genoot - maar ook aan het re
Page 7 and 8: ftV 24 2 Meervoudige overgang (‘m
Page 9 and 10: ftV 24 heeft als rechthebbende onde
Page 11: ftV 24 onherroepelijk een voorwaard
Page 15 and 16: ftV 25 potestatieve opschortende vo
Page 17 and 18: ftV 25 route met toepassing van art
Page 19 and 20: ftV 25 Omdat de vervulling van de o
Page 21 and 22: ftV 26 vennootschap en het pand, ma
Page 23 and 24: ftV 26 dracht) en heeft zij derhalv
Page 25 and 26: ftV 26 - 27 gemeenschap geen aanspr
Page 27 and 28: ftV 27 een conflictbewind. De erfla
Page 29 and 30: ftV 27 ingesteld. Ik neem aan dat n
Page 31 and 32: ftV 27 gers. Zonder bewind kunnen z
Page 33 and 34: ftV 27 lingsbewindvoerder te benoem
Page 35 and 36: ftV 28 28 Fiscaal regeren over het
Page 37 and 38: ftV 28 Betreft het een legaat onder
Page 39 and 40: ftV 28 een tegemoetkoming voor de o

fiscaal tijdschrift Vermogen - Sdu

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?