Boekbespreking / Book Review

More documents

Recommendations

Info

$or segmental humerus fracture - a case report$

124 Van Rensburg se reis neem die leser na verskillende uithoeke van ons land: in die Kaap, Genadendal, die Noord-Kaap, die Oos-Kaapse dorp, Graaff-Reinet, en selfs die spore van die Voortrekers is nagevors. In die proses maak die skrywer boeiende ontdekkings. Talle Europese seevaarders het nooit hul bestemming in die Ooste bereik nie. Die reis was eenvoudig te ver. Kos en water kon nie hou nie. Daarvoor moes ’n plan gemaak word. Vars vleis kon maklik by die Khoi-Khoin gekry word, maar water was ’n ander storie. Dias het hom Khoin was water ’n belangrike besitting. Daaroor moes onderhandel word. Die verskillende groepe moes met mekaar praat. So het almal ’n klompie woorde oor en weer geleer. Te dikwels word Afrikaans soms net as ’n “afstammeling” van Nederlands beskryf. Van Rensburg wys egter hoedat ’n smeltkroes van tale, invloede, volke en verskillende lande in die wêreld gelei het tot die Afrikaans wat ons vandag ken. Nederlandse skepe het al teen die einde van 1500 die Kaapse kuste aangedoen. Die Khoi- Khoin het vroeg al die woord brokwa vir verskillende soorte brood gebruik. Dit beteken letterlik “brood-goed” en kom moontlik uit sowel Engels as Nederlands. Die Nederlanders het weer so vroeg as 1611 die woord kanna by die Khoi-Khoin geleer omdat hulle juis op soek was na daardie wortel met sy medisinale waarde. Ook boegoe, dagga en kierie is by die Khoi-Khoin oorgeneem. In 1647 het ’n groep van 62 Nederlandse seemanne vir meer as ’n jaar aan die Kaap oorgebly nadat hulle skip gestrand het. Hulle het die Khoi-Khoin in hul omgewing goed leer ken en daar was toe al tolke wat die oorlewingsomstandighede vergemaklik het. Autshumato (meer bekend as Herry) was so ’n tolk. Hy het ’n belangrike rol as tolk en onderhandelaar vervul. Die nedersetters wou later meer vee hê. Herry het beheer oor die handelstransaksies probeer uitoefen. Ander Khoi- Khoin-leiers soos Doman het Herry se voorbeeld nagevolg. So is daar al in 1626 ’n lysie van 31 Khoi-woorde opgestel deur Herbert wat vir agt dae in Tafelbaai was. Nog ’n Nederlandse boot het in 1655 vir drie weke in Saldanhabaai gelê. De Flacourt het toe ’n Khoi-woordelys van 221 woorde opgestel met Franse verklarings. Baie woorde wat ons vandag in Afrikaans het, kan daarin herken word: kers, kis, knoop, tou, koring ens. Twee belangrike geboorteplekke van tale, het navorsers al van vroeg af gevind, is markplekke en werkplekke. Met Afrikaans was dit nie anders nie. Hoe verwag ’n mens sou ’n teks van daardie vroeë Afrikaans lyk? Heel waarskynlik sou daar stukke swak Nederlands in wees, soos wat aanleerders gebruik, en miskien stukkies geykte Nederlands ook, soos groetformules. Leengoed uit ander tale sal ook daarin voorkom. Wat mens moet vasstel, is of herkenbare stukke Afrikaans, soos dit later sou blyk, ook daarin voorkom. Dan sou mens 350 jaar later daarvan kon praat as Afrikaans! ’n Plantkundige, Willen ten Rhyne het in 1673 vier weke aan die Kaap deurgebring. Hy het ’n paar Khoi-Khoin-vriende gemaak. Ten Rhyne hoor toe van ’n kennis wat in die Tweede Khoi- Khoin-oorlog gesneuwel het, en hy teken hierdie vertelling op: Dat is doet: was mak-om? Duytsman altyt Kall-om:icke Hottentots doot maak-om: Mashy Doot, icke strack nae onse groot Kapiteyn toe die man my soon witte Boeba ge-me. In Afrikaans sou dit so lyk: Wat is die dood? Wat maak dit saak? Die Hollanders sê altyd: Ek maak Hottentotte dood. Maskie (almaskie) Tydskrif vir Geesteswetenskappe, Jaargang 53 No. 1: Maart 2013
Dood, (gaan) ek reguit na ons groot kaptein toe die man sal my sulke wit osse gee. 125 Hierdie teks help dat ons die talelegkaart beter verstaan. Die naam “Kaaps” is al dikwels gebruik vir die voortsetting van hierdie soort Khoi-Afrikaans. Dit het nie lank gevat voordat hierdie taal baie mense se moedertaal geword het nie. En dit het steeds uitgebrei. Met hierdie publikasie beklemtoon Van Rensburg die veelfasettige afkoms van Afrikaans. Die skrywer lewer ’n waardevolle bydrae om vir eens en vir altyd die misverstande oor waar Afrikaans vandaan kom, by te lê. Sodoende word die nou byna afgesaagde gesegde dat Afrikaans ’n witmanstaal Afrikaans die eiendom is van almal wat Afrikaans praat. “Die onus rus nou op die sprekers om te wys wat hulle met die taal wil doen. En hoe hulle met ander tale wil inskakel.” So reis gerus saam met die skrywer langs al die bakens van Afrikaans. Dit beloof om die leser enduit te boei. Michael le Cordeur Departement Kurrikulumstudies Universiteit Stellenbosch Tydskrif vir Geesteswetenskappe, Jaargang 53 No. 1: Maart 2013
Page 1: Boekbespreking / Book Review 123 So

Boekbespreking / Book Review

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?