Eendenkooi, Kooiker en Kooikerhondje - Ria Hörter

jacht
• De eendenkooi Bakkerswaal bij Lekkerkerk,
gezien vanuit Google Earth.
• Het Kooikerhondje, de onmisbare hulp van een kooiker.
Eva-Maria Krämer
en ook in de boeken De Nederlandse
Hondenrassen en De Nederlandse Rassen
wordt uitgebreid aandacht aan
het rood-witte hondje besteed. De
vroegste geschiedenis van het ras –
hoogstwaarschijnlijk afstammend
van de Spioenen uit Spanje – is zelfs
in afbeeldingen te volgen. Diverse
Hollandse meesters hebben op hun
schilderijen rood-witte, spioenachtige
hondjes geschilderd, niet in een eendenkooi,
maar bij huiselijke taferelen.
Ondanks die populariteit lijkt het ras
rond 1900 vrijwel te zijn uitgestorven.
De teloorgang van dit intelligente en
lichtvoetige werkhondje heeft ook te
maken met het successievelijk verdwijnen
van de eendenkooien.
De rest van de geschiedenis is vrij
bekend: In de late jaren dertig van de
vorige eeuw neemt Baronesse M.C.S.
van Hardenbroek van Ammerstol het
voortouw bij het terugfokken van
het Kooikerhondje. Haar manier om
overgebleven ’types Kooikerhondje’
te vinden, kan op z’n minst origineel
worden genoemd. Zij schakelt een
marskramer in – die reizen immers op
het platteland en langs boerderijen –
en zo komt ze in het bezit van het
teefje ’Tommie’.
Na jaren van hard werken in een terugfokprogramma
wordt het ras in
1966 voorlopig erkend, in 1971 gevolgd
door een definitieve erkenning.
Het oude ras, de eendenkooi en de
rasvereniging vinden elkaar in de Eendenkooi
Stichting bij de zogenaamde
Stimuleringsregeling. Beide organisaties
stellen meer dan tweehonderd
euro beschikbaar als de kooiker van
een geregistreerde eendenkooi een
Kooikerhondje wil aanschaffen ten
behoeve van het kooibedrijf.
De kooiker
Een kooiker is zeer nauw verbonden
met de natuur en gewend om
in alle rust en stilte te werken. Zijn
dagschema is volledig aangepast aan
de gedragingen van wilde eenden,
broedseizoen of vangseizoen. Elk jaar
op 15 augustus gaat de jacht open en
dan is er voldoende werk aan de winkel.
Maar ook in de andere maanden
van het jaar is er altijd wat te doen in
een eendenkooi: reparaties, snoeien,
rietschermen vervangen, vangpijpen
uitbaggeren, beschoeiingen controleren
of het kooihuisje schilderen.
In 2005 zijn er tien kooien waar
gevangen eenden worden ge ringd,
met de bijbehorende admini stratie.
Tegenwoordig zijn de kooikers georganiseerd
in de in 1929 opgerichte
Nederlandse Kooikersvereniging.
Tienduizenden mensen in Nederland
dragen de achternaam (van der) Kooi,
(van der) Kooij, Kooiker, Kooiman of
variaties erop. Dat kan ook bijna niet
anders, want eind zestiende, begin
zeventiende eeuw zijn er meer dan
duizend eendenkooien in ons land.
Eendenkooien toen en nu
Het droogmalen van polders en een
beter waterbeheer doen het aantal
eendenkooien sterk verminderen.
Ook de dichte bebouwing, waardoor
stilte en rust onder druk komen te
staan, is een oorzaak van het verdwijnen
van veel eendenkooien. Er zijn
in Nederland 3.000 locaties bekend
waar een eendenkooi heeft gelegen;
de meeste worden in de zeventiende
eeuw aangelegd. Behalve de jachtfunctie
is een eendenkooi dan ook
een statussymbool van de eigenaar.
Zijn er in 1813 nog 264 geregistreerde
eendenkooien, dit aantal bedraagt
vandaag de dag nog maar 118. Meer
dan de helft is in handen van natuurbeschermingsorganisaties;
de rest is in
48 onze HOND 12/2007