Scenario's in kaart - Feweb - Vrije Universiteit Amsterdam

‘company towns’ vinden, waarvan Philipsdorp en Batadorp de bekendste zijn).
Op veel plekken groeiden dorpen hierdoor aan elkaar tot conglomeraten, in
omvang variërend van grote dorpen via ‘vlekken’ als Etten-Leur, Uden, Veghel
en Oosterhout tot Tilburg, dat lange tijd de grootste stad van de provincie was.
Nog altijd woont een relatief groot deel van de Brabantse bevolking in grote
landelijke nederzettingen (grofweg tussen de 5.000 en 50.000 inwoners) met
een veelal industriële basis.
De provincie Noord-Brabant kent een vrij groot aantal waardevolle natuurgebieden.
Het gaat hierbij zowel om loofbossen en natte natuurlijke milieus in
de beekdalen als om heidevelden, vennen en (in de Peel) hoogveen op de
zandplateaus. Al deze milieus zijn kwetsbaar voor verandering van de waterstand
en voor gif- en meststoffen die door het oppervlaktewater, grondwater
of door de lucht van elders worden aangevoerd. Deze kwetsbaarheid wordt
nog vergroot door het relatief kleinschalige karakter en door de nabijheid van
bevolkingsconcentraties, industrie en intensieve landbouw.
Herstructurering intensieve veehouderij
De varkenspestepidemie van 1997 maakte duidelijk dat het noodzakelijk was
de varkenshouderij te herstructureren om te voorkomen dat ziekten zich in de
toekomst op grote schaal zouden kunnen verspreiden. De uitbraak van monden
klauwzeer in 2001 illustreerde dit opnieuw, terwijl de vogelpest in 2002 liet
zien dat ook de pluimveehouderij zich niet aan die herstructurering kon onttrekken.
Het was duidelijk dat een dergelijke herstructurering voor veel dorpen
grote gevolgen zou hebben. Hierdoor kreeg zij in Noord-Brabant een tweede
doelstelling: de revitalisering van het platteland. Verbetering van natuur,
milieu en landschap is hiervan een integraal onderdeel.
In het streekplan worden drie soorten gebieden onderscheiden:
1. landbouwstimuleringsgebieden, waar de landbouw binnen de grenzen van
de milieuwetgeving mag groeien
2. extensiveringsgebieden, die de hoofdfunctie natuur krijgen en waar de
intensieve veehouderij niet mag uitbreiden
3. verwevingsgebieden, waar natuur en landbouw geïntegreerd kunnen
worden en waar uitbreiding van intensieve veehouderij alleen is toegestaan
als de ‘ruimtelijke kwaliteit’ niet wordt aangetast.
Bij de vaststelling van extensiveringsgebieden wordt ernaar gestreefd de
hydrologische grenzen te volgen. Door zoveel mogelijk hele stroomgebieden
tot extensiveringsgebied te maken zou het hele watersysteem (kwel- en
oppervlaktewater) kunnen worden hersteld. Varkensvrije zones lopen daarom
als lange banden van minimaal een kilometer breedte om en door het
Brabantse zandgebied, dat zij zo in compartimenten verdelen.
Om deze varkensvrije zones te realiseren moeten de bedrijven die in die zones
gevestigd zijn, worden beëindigd dan wel verplaatst. Hiervoor is onder meer
gebruik gemaakt van de ‘Ruimte-voor-Ruimte’-regeling: boeren krijgen subsidie
om hun bedrijf te beëindigen en hun stallen af te breken. Daarbij koopt
het rijk ook de bijbehorende mestrechten op, met als doel de mestproductie
Achtergronden bij de casus Noord-Brabant 36 • 37