Scenario's in kaart - Feweb - Vrije Universiteit Amsterdam

Of een locatie geschikt is voor een bepaald gebruik, kan dus worden verklaard
uit diverse factoren. Denk bijvoorbeeld aan fysieke geschiktheid: de grondsoort
bepaalt in belangrijke mate welk agrarisch gebruik de hoogste opbrengst
kent. Een ander belangrijk aspect is de nabijheid van voorzieningen: een bedrijf
kiest bij voorkeur een goed bereikbare locatie. Daarnaast is binnen de Nederlandse
context beleid van groot belang: in bepaalde gebieden gelden sterke
restricties op bijvoorbeeld woningbouw.
Ruimtescanner en Leefomgevingsverkenner
In Nederland zijn enkele ruimtegebruiksmodellen beschikbaar die een vergelijk
met operationele buitenlandse modellen goed kunnen doorstaan. Twee van
deze modellen zijn veelvuldig ingezet voor het simuleren van toekomstig ruimtegebruik
ten behoeve van ruimtelijke planvorming: de Ruimtescanner en de
Leefomgevingsverkenner. Zij zijn vooral ingezet bij beleidsvoorbereidende
verkenningen en ex ante evaluaties van mogelijke ruimtelijke ingrepen. Beide
modellen zijn sterk gericht op ruimtegebruik, maar benaderen dat vanuit een
verschillende theoretische invalshoek. Beide modellen zijn gebaseerd op
een indeling van Nederland in rastercellen, dat wil zeggen: vierkantjes van 500
bij 500 meter. Daarom lijkt de uitvoer van beide modellen sterk op elkaar en
zijn de onderliggende verschillen niet direct zichtbaar. Hieronder gaan we kort
in op deze verschillen.
De Ruimtescanner is een ruimtelijk allocatiemodel dat uitgaat van een gegeven
ruimtevraag voor verschillende categorieën grondgebruik en van veronderstellingen
ten aanzien van de lokale geschiktheid van de grond voor deze categorieën.
Aan de hand van deze gegevens wordt het ruimtegebruik zodanig
over Nederland verdeeld dat iedere ruimtegebruikscategorie terecht komt op
plekken die voor die categorie zo geschikt mogelijk zijn. De Ruimtescanner
hanteert bij deze toewijzing een economisch georiënteerd mechanisme. Het
model is statisch, dat wil zeggen dat het de situatie op één bepaald moment
doorrekent. Om het ruimtegebruik in bijvoorbeeld 2030 te simuleren, wordt
eerst de ruimtevraag in dat jaar voor verschillende categorieën bepaald aan de
hand van andere modellen. Vervolgens worden voor dat jaar voor de verschillende
categorieën geschiktheidskaarten gemaakt.
De Leefomgevingsverkenner is gebaseerd op het principe van de zogenaamde
cellulaire automaat. Dit principe gaat uit van een ruimtegebruikskaart voor een
startjaar en een set van transitieregels, die aangeven hoe de vestigingsvoorkeuren
van elke ruimtegebruikscategorie samenhangen met het ruimtegebruik
in de omgeving. Aan de hand hiervan wordt voor het jaar na het startjaar voor
iedere locatie het meest waarschijnlijke ruimtegebruik bepaald. Vervolgens
wordt op basis daarvan de meest waarschijnlijke situatie in het daarop volgende
jaar bepaald, enzovoorts. Het model is dus inherent dynamisch: het rekent
een ontwikkeling door, geen eindsituatie. Om te zorgen dat de ontwikkelingen
van de totalen, bijvoorbeeld de totale oppervlakten voor wonen en werken
(per regio), plausibel blijven krijgt de Leefomgevingsverkenner restricties
opgelegd. Dit gebeurt door de verkenner te koppelen aan een regionaal-economisch
model.
Het simuleren van ruimtegebruiksveranderingen 20 • 21