Scenario's in kaart - Feweb - Vrije Universiteit Amsterdam

Doorwerking van het ruimtelijk beleid hangt voor een belangrijk deel af van
de overtuigingskracht van de ideeën en de consensus hierover.
In deze fasen van de planvormingscyclus worden geautomatiseerde planvormingstechnieken
ingezet. In de fase van onderzoek en analyse gaat het om
instrumenten die trends weergeven en analyseren. Daarbij kan gedacht worden
aan standaard gis-pakketten, maar ook aan op de gebruiker toegesneden,
gesloten informatiesystemen met slechts een beperkte functionaliteit. Een
stap verder gaan systemen die trends naar de toekomst extrapoleren, en een
aantal ruimtelijke scenario’s of prognoses opleveren. Dit soort simulatiesystemen
kan ook worden ingezet in de ontwerpfase. Door met de computer
ruimtelijke plannen te maken en deze te koppelen aan een evaluatiemodel,
kunnen ontwerpen worden getoetst op bijvoorbeeld ruimtelijke of milieueffecten.
De ontwerpfase is bij uitstek de fase waarin veel gebruik wordt
gemaakt van tekenpakketten.
Aan de hand van vier vragen die spelen in het planvormingsproces in een aantal
categorieën kunnen de instrumenten worden ingedeeld:
1. Wat gebeurt waar?
In de fase van onderzoek en analyse is het van belang te achterhalen welke
trends er spelen en welke ruimtelijke patronen hiervan de uitkomst zijn.
Deze vragen zijn voor alle planners van belang. Een informatiesysteem dat
op deze vragen antwoord kan geven, moet dan ook geschikt zijn voor een
groot deel van de planners. Het moet dus zeer gebruiksvriendelijk zijn.
2. Waarom gebeurt het daar?
Het ‘waarom’ van ruimtelijke ontwikkelingen is doorgaans minstens zo
interessant voor de planner als het ‘wat’. Is het bijvoorbeeld wenselijk ontwikkelingen,
zoals de uitbreiding van het stedelijke gebied, te beïnvloeden,
dan is kennis van de drijvende krachten hierachter onontbeerlijk. We moeten
weten hoe we een gewenst effect het beste tot stand kunnen brengen.
3. Wat zou waar kunnen gebeuren?
Deze vraag heeft te maken met het effect dat bepaalde maatregelen of
bepaalde trends zouden kunnen hebben op de ruimtelijke organisatie. Stel
dat, onder invloed van de groeiende buitenlandse migratie, de bevolking
blijft groeien, wat betekent dit voor de groei van het stedelijke gebied in de
Randstad? En wat gebeurt er als we het bouwen in het Groene Hart beperken?
Dit soort vragen kan worden beantwoord met behulp van prognoseinstrumenten
of scenariomodellen.
Op basis van de onderliggende systematiek en onzekerheden kunnen
dergelijke toekomstverkenningen worden onderverdeeld in verschillende
typen (Dammers 2000).
Bij een beperkte onzekerheid en een weinig systematische aanpak spreekt
Dammers van projecties. Hierbij zijn de uitspraken over de toekomst gefundeerd
op gegevens over ontwikkelingen in het verleden, zonder expliciet
naar onderliggende theoretische verklaringen te zoeken. De trends uit het
verleden worden met behulp van statistische analyses doorgetrokken. Deze
werkwijze kan worden toegepast als er voldoende gegevens beschikbaar
zijn die bovendien een consistent beeld laten zien. In dat geval is de onzeker-
Inleiding 12 • 13