Ruimtelijke opgaven in beeld - Planbureau voor de Leefomgeving

vier
sectorale wetten en regels die van toepassing zijn. Maar
de juridische complexiteit kan slechts voor een deel
worden verminderd, omdat zij inherent is aan een
rechtsgebied waarin zo’n grote hoeveelheid en diversiteit
aan ruimteclaims samenkomen, waarbij zo’n groot deel
van de regelgeving verplicht is door de EU (Van
Duinhoven 2010).
Om de juridische complexiteit op een zinvolle en haalbare
manier te verminderen is onderzoek naar de
achterliggende factoren nodig. Belangrijk is dat het
omgevingsrecht hierbij binnen de beleidscontext
(gebiedsontwikkeling, EU-beleid) en de maatschappelijke
context (risicomaatschappij) wordt bezien. Bij
vermindering van de juridische complexiteit is het
belangrijk om te bedenken dat nieuwe wetgeving vaak
tot risicomijdend gedrag leidt, vanwege de onbekendheid
met de mogelijkheden en beperkingen die de nieuwe
wetten bieden en het ontbreken van jurisprudentie en
vergelijkbare praktijkvoorbeelden (Barkhuysen et al.
2011). De betrokken partijen hechten veel waarde aan
rechtszekerheid en voor de snelheid van het proces is het
belangrijk om te voorkomen dat discussies over het
project heropend moeten worden en er nieuwe bezwaren
ontstaan.
4.5.2 Aandacht voor implementatie nieuwe
wetgeving
De ervaringen met de invoering van de Wro en de Wabo
wijzen uit dat nieuwe wet- en regelgeving grote effecten
heeft op de manieren waarop overheden intern
functioneren (PBL 2010a). In nieuwe wetgevingstrajecten
wordt meestal veel aandacht besteed aan de juridische
kant, maar weinig aan de organisatori sche kant. Zo
vergen de nieuwe procedures volgens de Wro en de Wabo
dat de medewerkers van de betrokken overheden snel
nieuwe professionele kennis en vaardigheden aanleren,
maar in de praktijk levert dit nogal eens problemen op
(Binnenlands Bestuur 2011). En de meer proactieve rol die
de Wro van de overheden verwacht vergt dat de
medewerkers eveneens nieuwe rollen spelen (PBL 2010a).
De praktijk laat zien dat veel ruimtelijke projecten
vertraging oplopen doordat er in de voorbereiding van de
besluitvorming onzorgvuldig wordt gewerkt en doordat
de kennis van de wetgeving gebrekkig is. Zo worden
ontheffingen van de Flora- en faunawet (tegenwoordig:
Natuurbeschermingswet) bijna altijd op procedurele
gronden afgewezen en zelden om inhoudelijke redenen
(Barkhuysen et al. 2011; Van Duinhoven 2010).
4.6 Gebiedsgerichte uitvoering
Ondanks de decentralisatietendens blijft de Rijksoverheid
direct betrokken bij vele ruimtelijke ontwikkelingen,
meestal gaat het om grootschalige
infrastructuurprojecten. Deze betrokkenheid loopt via
het ruimtelijk instrumentarium maar ook vooral via
financiering. Het MIRT is thans het belangrijkste kader
hiervoor.
4.6.1 Focus van Rijksoverheid en integrale aanpak
De focus van het kabinet op enkele regio’s en
infrastructuur heeft tot gevolg dat de rijksinzet in het
MIRT geografisch en thematisch smaller wordt, terwijl
het voormalige MIT enkele jaren geleden op verzoek van
de Tweede Kamer juist is verbreed tot het MIRT. In de
regio’s en voor thema’s die geen rijksprioriteit meer
krijgen is het aan de regionale partners (publieke en
private) om al dan niet de benodigde investeringen te
doen.
Het Rijk draagt in dit verband geen bevoegdheden of
middelen over. Bovendien stelt het Rijk geen geld meer
beschikbaar voor extra inpassingsmaatregelen voor
projecten die in kwetsbare landschappen worden
gerealiseerd. Het is aan de regionale partners om te
beslissen of zij de bovenwettelijke maatregelen zelf al dan
niet willen financieren, bijvoorbeeld om een oplossing
met een grotere ruimtelijke kwaliteit te vinden. Ook in dit
verband is er dus eerder sprake van afstoting dan van
decentralisatie.
Provincies hebben weliswaar al jaren ervaring met
gebiedsontwikkeling en beschikken over de nodige
gebiedskennis. Desondanks wijzen de ervaringen uit dat
het optreden in de praktijk lastig kan zijn. Daarom is het
belangrijk dat het Rijk de provincies via kaderstelling,
financiële ondersteuning en kennisuitwisseling begeleidt.
Hierbij gaat het eerder om het principe ‘Je draagt er aan
bij of niet’ (Kenniscirkel MIRT 2010).
Het is ook de vraag of er de komende jaren op regionaal
niveau voldoende investeringsgelden beschikbaar zijn om
oplossingen met een grotere ruimtelijke kwaliteit te
realiseren. De inverdiencapaciteit bij het ontwikkelen van
rode projecten is kleiner geworden. Het is dan ook niet zo
waarschijnlijk dat de regionale overheden erin zullen
slagen om meer samenwerking met de markt te vinden
via bijvoorbeeld publiek-private samenwerking (PPS).
Bij bepaalde soorten projecten (bewezen technologie,
niet erg ingewikkeld) levert PPS betere resultaten op dan
bij andere soorten projecten (nieuwe technologie, erg
ingewikkeld) (Commissie Ruding 2008). Bovendien tonen
private partijen bij ingewikkelde projecten, zoals de
Amsterdamse Zuidas, beperkte belangstelling, omdat zij
de financiële risico’s moeilijk kunnen overzien (Kreukels
2009). Het opdelen van ingewikkelde projecten in meer
overzichtelijke onderdelen kan een manier zijn om hen
over de streep te helpen. Er dient dan wel aandacht te
worden besteed aan de samenhang tussen de projecten.
Bestuurlijke aspecten | 81