Ruimtelijke opgaven in beeld - Planbureau voor de Leefomgeving

twee
beheerder van de open ruimte en (potentiële) leverancier
van groene diensten echter wel degelijk van groot belang.
De economische betekenis van het totale Nederlandse
agrocomplex is groter. Dit maakt, gemeten in
toegevoegde waarde (inclusief bedrijfstoeslagen in landen
tuinbouw), 9,1 procent uit van de Nederlandse
economie. De Nederlandse agrosector ontleent daarmee
zijn economische betekenis in belangrijke mate aan de
voedings- en genotmiddelenindustrie. Het aandeel van
de toegevoegde waarde van de agro-industrie en -handel
(verwerking, toelevering, van zowel binnen- als
buitenlandse grondstoffen) in het totale agrocomplex is
in de periode 1995-2005 gestegen van ruim 60 procent
naar circa 70 procent. De door het agrocomplex behaalde
toegevoegde waarde is overwegend gebaseerd op
binnenlandse agrarische grondstoffen, maar het aandeel
van buitenlandse grondstoffen is substantieel (35 procent
in 2006) en vertoont bovendien een stijgende lijn (Silvis
et al. 2009).
2.7.2 Locatiegebondenheid van greenports
De greenports zijn deels plaatsgebonden. Op basis van
marktontwikkelingen is uitplaatsing van enkele teelten
uit de Randstad goed mogelijk (bollen en groenten), maar
de mogelijkheden voor de verplaatsing van potplanten,
sierbloemen en boomteelt liggen genuanceerder. De teelt
van groenten, bollen en (deels) sierteelt verplaatst zich op
dit moment al uit de greenports. In aansluiting daarop
zou dit actief kunnen worden begeleid. Dat past bij de
marktontwikkelingen in de tuinbouwsector. ‘Vrijval’ van
ruimte op termijn is vooral denkbaar in Aalsmeer en in de
Bollenstreek. In relatie met de verplaatsing van de
productie van groenten uit het Westland-Oostland naar
elders, lijkt ook hier in beperkte mate ruimte te zijn om
grond voor andere functies te bestemmen. Wat betreft
Boskoop is naar verwachting sprake van een grosso
modo gelijkblijvende ruimtebehoefte, aangezien de
boomteelt ter plaatse mogelijk licht afneemt en de poten
containerteelt toeneemt (Grontmij 2009). Ook de
Adviesgroep Nijkamp concludeert dat niet alle productie
– en zeker niet de standaardproducten –
noodzakelijkerwijs in het westen hoeft te worden
gerealiseerd (Tuinbouwcluster Greenprt.nl 2010).
Een kengetallen kosten-batenanalyse (KKBA) van een
toekomst waarin in 2040 een kwart van de huidige
‘greenports’ wordt gebruikt voor woningbouw
(Koopmans et al. 2011) laat zien dat het bouwen van
woningen in de Bollenstreek maatschappelijk rendabel is
als de bollenteelt geleidelijk wordt verplaatst.
Woningbouw in het Westland is mogelijk rendabel als het
om extra woningen gaat.
De verschillen tussen het Westland en de Bollenstreek
zijn groot. De netto baten van transformatie van het
Westland zijn waarschijnlijk positief als er extra woningen
worden gebouwd en de tuinbouw binnen de Randstad
blijft. Verschuiving van woningen is daar niet voldoende
om de kosten voor de tuinbouw te compenseren. In de
Bollenstreek zijn de verplaatsingskosten kleiner. De
woningbouwbaten zijn daar zeer waarschijnlijk groter dan
de verplaatsingskosten, ongeacht of het om een
verschuiving van woningen gaat of om extra woningen.
De bandbreedte in de uitkomsten komt grotendeels voort
uit onzekerheid over de omvang van de
verplaatsingskosten.
2.7.3 Ruimtelijk beleid en agrarische grondprijzen
Planologische duidelijkheid en daarmee beheersing van
de agrarische grondprijzen is een noodzakelijke
voorwaarde voor behoud en ontwikkeling van de
grondgebonden landbouw als beheerder van het
cultuurlandschap en van een schone buffer in de
beïnvloedingsgebieden rondom Natura 2000-gebieden
(MNP 2007b). Succesvol beleid voor de landbouw als
beheerder van het cultuurlandschap is in de afgelopen
decennia een zaak geweest van lange adem, continuïteit
en duidelijkheid, waarbij regels direct waren gekoppeld
aan financiële regelingen. Alleen met een continue
beleidsinzet blijkt de overheid het vertrouwen van boeren
en burgers te kunnen krijgen. Dit betrof vooral het
Rijksbufferzonebeleid. Bervaes et al. (2001) stellen in een
evaluatie van dit beleid: ‘Indien het restrictief karakter en
de status van (Rijks)bufferzone komt te vervallen zal
planologische onduidelijkheid ontstaan. Er worden hier
en daar al gronden gekocht door beleggers of juist niet
verkocht vanwege de verwachtingswaarde, omdat men
verwacht dat stedelijke ontwikkelingen in deze gebieden
op den duur zullen plaatsvinden.’ De casus
Bloemdalerpolder illustreert dit (Van Bemmel & Kuiper
2010; zie ook het tekstkader.).
Ook de titel Nationale Landschappen blijkt een
meerwaarde te bieden als merknaam en succesvol te
werken voor het bevorderen van draagvlak en aantrekken
van investeringen van publieke en private partijen in het
landschap. De rijksbijdrage voor de Nationale
Landschappen werd ook gezien als een belangrijke
aanjaagfactor. Continuïteit van deze financiering, hoe
beperkt ook, is van groot belang voor het genereren van
betrokkenheid en geld van andere publieke en private
partijen (Royal Haskoning 2010; Veen & Graaff 2010).
Ruimtelijke opgaven en beleidsimplicaties | 49