Ruimtelijke opgaven in beeld - Planbureau voor de Leefomgeving

twee
landbouw. Alleen in het droogste scenario is
klimaatverandering de dominante factor (PBL 2011b).
2.4.7 Mogelijkheden tot het verminderen van de
regionale zoetwatervraag
Er zijn nog veel mogelijkheden om de zoetwatervraag te
verminderen. Hoogwaardige zoutgevoelige teelten, zoals
de teelt in kassen, de sierteelten en tuinbouw, gaan
vanwege de benodigde waterkwaliteit al steeds meer
over op een eigen watervoorziening en raken zo wat
betreft de watervraag losgekoppeld van het regionale
watersysteem. Deze mogelijkheid is economisch niet
haalbaar voor de grootschaliger grondgebonden
akkerbouw. De meeste akkerbouwgewassen zijn echter
zouttoleranter dan de hoogwaardige teelten, en uit
onderzoek blijkt dat het tijdelijk oplopen van de
zoutgehaltes in het oppervlaktewater geen groot
probleem is omdat het zout nauwelijks de bodem
indringt. Door optimalisatie van het waterbeheer in
relatie tot zoutgehaltes kan de watervraag in droge tijden
mogelijk met tientallen procenten worden
teruggedrongen. De graslanden die een groot deel van
laag-Nederland beslaan, zijn weinig gevoelig voor hogere
zoutgehaltes. Ook op de Zeeuwse en Hollandse eilanden
zou door een aangepast beheer van het grondwater en
meer flexibiliteit in het waterbeheer veel gewonnen
kunnen worden (PBL 2011b). Het verminderen van de
aanvoer van gebiedsvreemd water kan in sommige
gebieden als bijkomend voordeel hebben dat de kwaliteit
van water en natuur verbetert.
2.4.8 Mogelijkheden tot het vergroten van de
wateraanvoer
Het noorden van Nederland en Noord-Holland krijgen
water uit het IJsselmeer, het westen en de zuidwestelijke
delta uit de grote rivieren en boezemwateren. Een
toekomstige droogte in het noorden kan met vrij geringe
kosten worden opgevangen door het peil van het
IJsselmeer enkele decimeters te verhogen en toe te staan
dat het verlaagt in zeer droge omstandigheden. Deltares
(2010) concludeert dat grootschalige maatregelen met
hoge kosten, zoals een hoge peilopzet op het IJsselmeer,
of een grootschalige uitbreiding van de watervoorziening
naar hoog-Nederland vooralsnog niet kosteneffectief
zijn. Nog niet goed bekend is wat de mogelijkheden en
kosten zijn om de verziltingsbestrijding bij de Nieuwe
Waterweg effectiever te maken. Gezien de potenties van
deze maatregel en mogelijk geringe neveneffecten, is dit
een serieuze optie om te beschouwen (PBL 2011b).
Een belangrijke vraag bij de beslissing hierover is of een
eventuele aanpassing van de zoetwatervoorziening
primair uit publieke middelen moet worden betaald, of
dat dit primair een sectorale verantwoordelijkheid is voor
de landbouw. Het laatste kan de effectiviteit van het
huidige doorspoelbeheer sterk vergroten. Een robuuster
watersysteem zou minstens een basiswaterafvoer en
-aanvoer moeten garanderen, met daarbovenop meer
mogelijkheden tot maatwerk. De mogelijkheden
daarvoor verschillen sterk voor de verschillende typen
landbouw (kassenteelten, bollenteelt, intensieve
sierteelten versus grondgebonden akkerbouw). Een
droogteprobleem in het westen lijkt alleen een probleem
te zijn voor de verzilting, wat eventueel kan worden
opgevangen door het stellen van minder strenge
zoutwaternormen, omdat veel landbouw en natuur in het
westen een minder strenge zoutwaternorm nog goed zou
kunnen doorstaan. De historisch brakke aquatische
natuur in Noord-Holland staat zelfs onder druk door
verzoeting (PBL 2011b).
2.5 Energietransitie, ruimte en
verkeer
Energiezekerheid en afspraken rondom het beperken van de
gevolgen van klimaatverandering nopen tot een energietransitie.
Welke ruimtelijke gevolgen heeft het halen van Europese
verplichtingen voor CO 2
-emissiereductie, duurzame energie en
energiebesparing?
2.5.1 Komende Europese energieverplichtingen
De EU (2010) heeft de ambitieuze doelstelling om in 2050
de uitstoot van broeikasgassen ten opzichte van 1990
met 80 procent te verminderen (figuur 2.18). Voor een
belangrijk deel moet de afname uit de energiesector
komen. Om dit doel te halen, is een aanzienlijk
beleidsinspanning nodig, ook in Nederland. De EU heeft
de doelen voor 2050 nog niet omgezet in verplichtingen
voor de lidstaten, voor 2020 wel. Zodoende heeft
Nederland de verplichting om nu te beginnen met het
verminderen van de uitstoot van (onder andere) CO 2
en
energie uit hernieuwbare bronnen te halen.
Hernieuwbaar is iets anders dan duurzaam. De bronnen
voor hernieuwbare energie, bijvoorbeeld wind, water en
zon, zijn in principe onuitputtelijk. De inspanningen die
Nederland hiervoor wil leveren, zijn vastgelegd in het
(door de EU verplicht gestelde) Nationaal actieplan voor
energie uit hernieuwbare bronnen 2010 (Rijksoverheid 2010).
2.5.2 Energie als onderdeel van ruimtelijk beleid
Projecten voor de energievoorziening blijken te kunnen
stranden in de ruimtelijke ordening, de
implementatiefase. Zo is er een succesvolle lobby
gevoerd tegen ondergrondse CO 2
-opslag nadat de
subsidie en de regels al rond waren. De meest rendabele
vormen van hernieuwbare energie zijn momenteel
windenergie op land, windenergie op zee en biomassa.
Veel projecten voor windenergie lopen vertraging op
door gebrek aan maatschappelijk draagvlak. Wat opvalt
42 | Ruimtelijke opgaven in beeld. Achtergronden bij de Ex-ante evaluatie Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte