Ruimtelijke opgaven in beeld - Planbureau voor de Leefomgeving

twee
kantooreigenaren de mogelijkheid biedt het verlies op
een leegstaand pand fiscaal weg te strepen tegen de
winst op andere panden.
In het overheidsbeleid en in de grondmarkt zijn allerlei
mechanismen werkzaam, met als onbedoeld effect dat
onzorgvuldig ruimtegebruik in de hand wordt gewerkt.
Zo draagt de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen
via het gemeentefonds bij aan de begroting van de
gemeenten. Bovendien is de bouw van nieuwe
bedrijventerreinen minder kostbaar dan de
herstructurering van bestaande terreinen. Aan de bouw
van nieuwe woningen op uitleglocaties verdienen
gemeenten gewoonlijk geld, terwijl op de transformatie
van binnenstedelijk gebied vaak geld wordt toegelegd.
Er zijn enkele opties om de onbedoelde effecten van deze
mechanismen beperken. Gedacht kan worden aan de
invoering van een gemeentelijke
herstructureringsbijdrage bij de aanleg van nieuwe
bedrijventerreinen; hiermee kan een regionaal of
nationaal fonds worden gevoed van waaruit de
herstructurering van bestaande terreinen financieel
wordt gesteund. Op een vergelijkbare manier kan een
transformatiebijdrage worden gevraagd bij de bouw van
nieuwe woningen op uitleglocaties. De verstoring van de
kantorenmarkt kan onder andere worden beperkt door
de fiscale aftrekbaarheid van leegstaande panden tot
enkele jaren te beperken – waarbij de eigenaar belasting
betaalt als een kantoor langer dan een bepaalde periode
op de markt wordt aangeboden – en door een
verwijderingsbijdrage bij nieuwbouw te vragen (PBL
2010a). Daarnaast zou het gemakkelijker kunnen worden
gemaakt om tijdelijk woonfuncties aan kantoren toe te
kennen, bijvoorbeeld door de bestaande
ontheffingstermijn tot maximaal vijf jaar op te rekken. Dit
vergt wel een aanpassing van de Wet ruimtelijke ordening
(PBL 2010d).
2.4 Veiligheid tegen hoog water,
klimaatverandering en
verstedelijking
Wat zijn de ruimtelijke effecten van beleidsalternatieven ter
verbetering van de veiligheid tegen hoog water en ter verzekering
van de beschikbaarheid van zoet water?
2.4.1 Overstromingsrisico’s in economisch
kerngebied
Zowel de ruimtelijke ontwikkelingen van de laatste
decennia als klimaatverandering nopen tot actualisering
van het waterveiligheidsbeleid. De huidige
veiligheidsnormen tegen hoog water dateren uit de jaren
zestig. Sindsdien zijn de bevolking en het in bebouwing
geïnvesteerde vermogen fors in omvang toegenomen, en
dit geïnvesteerde vermogen zal – afhankelijk van de
economische groei – naar verwachting in de komende
decennia verder toenemen. Omdat de mogelijke
gevolgen van een overstroming daarmee steeds groter
worden, is een aanpassing van het veiligheidsbeleid aan
de orde.
Op dit moment is circa 55 procent van het landoppervlak
overstromingsgevoelig vanuit zee of vanuit rivieren. Op
de langere termijn vormt de belemmering van de
uitstroom van de afvoer van de rivieren het grootste
gevaar. Naarmate de zeespiegel verder stijgt, stijgt het
waterpeil in het benedenrivierengebied, en nemen de
afvoermogelijkheden van de rivieren af. Op de langere
termijn loopt dit gebied, met onder andere mainport
Rotterdam en de Drechtsteden, het grootste risico,
omdat hier de zee en rivieren bij elkaar komen (MNP
2007b).
Aangezien er vooralsnog geen versnelling van de
zeespiegelstijging zichtbaar is voor de Nederlandse kust,
zijn er vanuit de klimaatverandering geredeneerd geen
extra investeringen in hoogwaterbescherming nodig. De
urgentie om in te grijpen, is in een aantal gebieden echter
wel degelijk aanwezig als wordt gekeken naar de
verwachte toename van potentiële schade. De
kwetsbaarheid van de overstromingsgevoelige gebieden
wordt bepaald door potentiële schade en door het
mogelijke aantal slachtoffers. De meest kwetsbare
gebieden uit het oogpunt van slachtofferrisico’s zijn in
kaart gebracht in figuur 2.15. In deze gebieden is het
schadepotentieel in de afgelopen decennia aanzienlijk
toegenomen (PBL 2008c). Omdat er nog steeds wordt
gebouwd, zal het schadepotentieel in de
overstromingsgevoelige gebieden naar verwachting
verder toenemen.
2.4.2 Veiligheidsknelpunten op korte termijn
Wereldwijd liggen de belangrijkste economische centra in
delta’s. Nederland is nu een van de meest veilige delta’s
van de wereld. Door dat beeld intact te laten of te
versterken, kan Nederland ook in de toekomst een
belangrijk concurrentievoordeel houden.
Op de korte termijn speelt vooral de aanpak van de veel
te hoge faalkans van de Maeslantkering. Voor de
veiligheid maakt het geen verschil uit hoe dit wordt
aangepakt; een tweede kering of vervanging van de
kering door een sluis. Voor de zoetwatervoorziening en
de scheepvaart maakt het echter wel uit: met een tweede
kering blijft de openheid voor de scheepvaart behouden,
maar wordt het zoutindringingsprobleem niet opgelost.
Maar behalve met een sluis, kan de zoutindringing
worden aangepakt met andere maatregelen, zoals
bellenschermen, beweegbare kleppen of drempels
(Werkplaats Zuidwestelijke Delta 2010).
38 | Ruimtelijke opgaven in beeld. Achtergronden bij de Ex-ante evaluatie Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte