Ruimtelijke opgaven in beeld - Planbureau voor de Leefomgeving

twee
Figuur 2.12
Woningvoorraad naar bouwperiode, 2008
1600
duizend woningen
1200
800
400
0
Voor
1905
1906–
1930
1931–
1944
1945–
1959
1960–
1970
1971–
1980
1981–
1990
1991–
2000
2001–
2010
Bron: ABF Research – Systeem woningvoorraad (Syswo)
In de komende decennia is de renovatie- en herstructureringsopgave groot. Bijna de helft van de Nederlandse woningvoorraad dateert namelijk
uit de periode 1960-1990.
brengt de supermarkt in kleine kernen niet meer terug.
Het bevorderen van meer woningbouw op het platteland
vanwege leefbaarheidsmotieven mist dan onderbouwing
(Horsten van Santen et al. 1998).
2.3.3 Gemeentelijke inkomsten en krimp
In vergelijking met andere Europese landen heffen
Nederlandse gemeenten relatief weinig lokale
belastingen (Besseling et al. 2008). Het grootste deel van
de gemeentelijke financiën is afkomstig uit het
Gemeentefonds, maar daarbij gaat het om geoormerkte
uitgaven. Hogere inkomsten uit de WOZ-belasting
worden ‘verevend’ door een lagere uitkering uit het
Gemeentefonds. Ook in deze verevening gaat Nederland
internationaal gezien ver (Allers 2005). Geld uit
ontwikkeling is daarentegen ‘vrij’ te besteden. Inkomsten
uit grondexploitatie worden bijvoorbeeld niet in de
verevening meegenomen. Gemeenten hebben daarom
een groot financieel belang in ruimtelijke ontwikkelingen
binnen de gemeentegrenzen (Tennekes & Harbers 2011).
De opgave bij het thema krimp ligt vooral in de
financieringsstructuur van gemeenten (Verwest & Van
Dam 2010).
De gebieden waarvan het nog onzeker is of er sprake zal
zijn van krimp of groei, vergen een beleid dat enerzijds is
gericht op reserveren van voldoende ruimte, anderzijds
op het voorkómen van mogelijke overinvesteringen door
een realisatie verspreid over de tijd (PBL 2011d).
Gemeenten moeten ruim voor de krimpperiode
aanbreekt nadenken over de laatste groei-investeringen.
Een tijdelijk woningtekort laten ontstaan kan een uitweg
bieden. Ook kan bij de plaats, tijd en vorm van de laatste
uitbreidingen alvast rekening worden gehouden met de
toekomstige herstructureringsopgave (PBL 2011d).
2.3.4 Strategie voor omgaan met onzekerheden
Adaptief plannen is een manier om met onzekerheden
om te gaan. Hierbij worden investeringen voor een zo
kort mogelijke toekomst vastgelegd, waarna steeds
wordt gekeken of de geplande vervolginvesteringen nog
steeds nodig zijn met het oog op de laatste
ontwikkelingen. Grote, risicovolle investeringsprojecten
worden in delen opgeknipt, die zo nodig worden
gefaseerd of afgelast als de prognoses tegenvallen. Een
adaptieve planning gaat vaak met wat hogere kosten
gepaard, maar die vallen in het niet bij de
maatschappelijke kosten van onjuiste investeringen.
Met adaptief plannen kunnen de risico’s op onder- en
overinvesteringen worden beperkt, maar niet
weggenomen. Er zullen altijd grote projecten zijn die de
ruimtelijke structuur in een gebied voor lange tijd
vastleggen, maar die niet kunnen worden uitgesteld of
gefaseerd. Voor die projecten is het verstandig een
afwegingskader uit te werken, waarmee de kans op
overinvesteringen en de maatschappelijke kosten
daarvan kunnen worden afgezet tegen de kans op
onderinvesteringen en de daarbij horende
maatschappelijke kosten (PBL 2011d).
2.3.5 Sterk toenemende herstructureringsopgave
Meer nog dan bij nieuwe woningbouwlocaties, ligt de
opgave in de komende decennia bij herstructurering van
de bestaande woningvoorraad. Figuur 2.12 laat zien dat
bijna de helft van de Nederlandse woningvoorraad
dateert uit de periode 1960-1990. Deze woningen zijn in
Ruimtelijke opgaven en beleidsimplicaties | 33