Ruimtelijke opgaven in beeld - Planbureau voor de Leefomgeving

twee
Figuur 2.11
(On)zekerheid ontwikkeling aantal huishoudens
2008 – 2020 2020 – 2030
2030 – 2040
Krimp of stabilisatie
Groei of krimp
Groei of stabilisatie
Groei
Bron: PBL (2011d)
De (on)zekerheid over de ruimteclaims voor wonen verschilt regionaal aanzienlijk.
Opvallend is dat de onzekerheid over de toekomstige
ontwikkeling groter is in regio’s met groeiperspectieven
dan in regio’s met uitzicht op krimp. Vooral regio’s die
voorlopig nog geen omslag naar krimp te duchten
hebben, zitten met een complexe opgave. Het is
wenselijk een onderscheid te maken tussen enerzijds
robuust ‘no regret’-beleid, dat wil zeggen opgaven en
maatregelen die grosso modo voor elk scenario gelden,
en anderzijds opgaven en maatregelen die
scenarioafhankelijk zijn. De robuuste opgaven liggen vaak
op het terrein van water en natuur. Voor de stedelijke
opgaven (wonen, werken, infrastructuur), waar de
onzekerheid groter is, is een flexibele planning van
belang, bijvoorbeeld door het maken van ruimtelijke
reserveringen die pas worden gevolgd door maatregelen
op het moment dat een ruimtelijke ontwikkeling zich ook
daadwerkelijk gaat voordoen (Van der Wouden et al.
2007).
2.3.2 Het accepteren van krimp
Ook als de bevolkingsomvang daalt, kan het aantal
huishoudens als gevolg van verdunning (verkleining van
huishoudens) nog steeds toenemen. Bij een
bevolkingsontwikkeling volgens de prognose, wordt tot
2040 in ongeveer 10 procent van alle gemeenten
huishoudenskrimp verwacht. Eerder dan
huishoudenskrimp, zal de beroepsbevolking in omvang
afnemen: hiermee krijgen voor 2040 bijna alle gemeenten
te maken. De consequenties van krimp voor de
woningmarkt beginnen in het algemeen door te dringen.
Maar urgenter en vooralsnog minder belicht zijn de
gevolgen voor de ruimte die nodig is voor werken.
Het ruimtelijk beleid is decennialang gericht geweest op
groei. Het vraagt een forse omslag in het denken om met
krimp te kunnen omgaan. Na een ontkenningsfase zijn er
vaak pogingen om krimp te bestrijden door het
aantrekken van bevolking. Het risico van dergelijk beleid
is een vergroting van de uiteindelijke leegstand.
Krimp vraagt om tijdig anticiperen en een strategie van
begeleiden in plaats van bestrijden. Belangrijke
aandachtspunten zijn coördinatie en financiering. Er is
regionale samenwerking nodig tussen lagere overheden,
bedrijfsleven, woningcorporaties en
belangenorganisaties. Rijk en provincies kunnen
bijdragen aan de bewustwording van de
krimpproblematiek en aan het ontwikkelen van regionaal
instrumentarium (Verwest & Van Dam 2010).
Bij het thema krimp is een parallel te trekken met het
thema ‘leefbaarheid van het platteland’. Onderzoek op
dat thema wijst uit dat er geen duidelijke samenhang is
tussen de ontwikkeling van het aantal inwoners, de
economische vitaliteit en de ontwikkeling van het lokale
voorzieningenniveau (Thissen 1995). Voorzieningen zijn
echter geen voorwaarde voor leefbaarheid; de
bereikbaarheid is dat wel (Gardenier et al. 2011).
Leefbaarheid hangt vooral samen met (bereikbaarheid
van) voorzieningen voor autoloze groepen, vooral
ouderen en jongeren. Scholen, supermarkten en
postkantoren hebben al jaren te maken met
schaalvergroting. Het bijbouwen van enkele huizen
32 | Ruimtelijke opgaven in beeld. Achtergronden bij de Ex-ante evaluatie Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte