Ruimtelijke opgaven in beeld - Planbureau voor de Leefomgeving

twee
Tabel 2.2
Ruimtelijk patroon en aandeel in de werkgelegenheid van de clusters van nationaal belang
Cluster Ruimtelijk patroon Aandeel werkgelegenheid Nederland
1. Food, nutrition & flowers Meervoudige concentratie 5,1%
1a. Flowers Meervoudige concentratie 0,3%
2. Hightechsystemen en materialen Meervoudige concentratie 6,3%
3. Life sciences Spreiding 1,7%
4. Water, maritiem en deltatechnologie Meervoudige concentratie 0,4%
5. Transport en logistiek Meervoudige concentratie 3,5%
5a. Mainport Rotterdam Enkelvoudige concentratie 11,3%
5b. Mainport Schiphol Enkelvoudige concentratie 2,2%
6. Chemie Spreiding 1,6%
7. Creatieve industrie Enkelvoudige concentratie 3,1%
8. Energie Spreiding 0,5%
9. ICT en nieuwe media Enkelvoudige concentratie 5,8%
10. Zakelijke en financiële diensten Enkelvoudige concentratie 10,9%
11. Internationaal recht, vrede en
veiligheid
Enkelvoudige concentratie 0,1%
Bron: Raspe & Van den Berge (2010)
openbaar vervoer en opleidingsmogelijkheden. De
internationale literatuur kent echter op dit punt – zeker in
empirische zin – een ‘blinde vlek’ (Luttik et al. 2009). PBLonderzoek
geeft indicaties dat een goede kwaliteit van de
leefomgeving (quality of living) een factor van betekenis is
bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven, zeker als
het gaat om kennisintensieve bedrijven (Weterings et al.
2011). Ook op een andere schaal komt het belang van de
leefomgevingskwaliteit terug. Zo geven hoogopgeleiden
in de WoON-enquête vaker dan anderen aan in de buurt
van hoogstedelijke voorzieningen, zoals theaters,
bioscopen, bibliotheken en horeca, te willen wonen
(VROM 2010b).
2.1.4 Ruimtelijke spreiding en massa van clusters
Naast het versterken van agglomeratie-effecten kan het
(ruimtelijk) faciliteren van clusters van specifieke sectoren
van nationaal belang zijn: juist regio’s met een sterke
specialisatie trekken veel buitenlandse investeringen aan.
Gespecialiseerde hightechregio’s trekken bijvoorbeeld in
het algemeen veel hightechinvesteringen aan en regio’s
gespecialiseerd in kennisdiensten veel buitenlandse
kennisdiensten (Raspe et al. 2010).
Er zijn echter geen gouden regels voor een succesvolle
clustering. Voor sommige sectoren is clustering relevant,
voor andere minder. Bovendien blijkt uit het recente
verleden dat niet alle clusters een garantie voor
economisch succes zijn. Deels komen de clusters te
gespreid voor om er op nationaal niveau een zinvol
ruimtelijk beleid voor te kunnen voeren, deels lijken ze te
weinig massa te hebben om echt van nationaal belang te
zijn (tabel 2.2). De tabel laat bijvoorbeeld zien dat
mainport Rotterdam een cluster is dat wel ruimtelijk is
geconcentreerd, en een belangrijke bijdrage levert aan de
werkgelegenheid van Nederland.
2.2 Bereikbaarheid en verstedelijking
Wat zijn vanuit een mobiliteitsperspectief de meest geschikte
locaties voor wonen en werken? Hoe is te voorkomen dat
verstedelijking van de best bereikbare locaties ertoe leidt dat deze
vervolgens slechter bereikbaar worden?
2.2.1 Definities van bereikbaarheid
Bereikbaarheid kan op verschillende manieren worden
gedefinieerd. Een definitie van bereikbaarheid is
bijvoorbeeld: zo snel mogelijk ergens komen. Een andere
definitie gaat uit van het aantal bestemmingen
(bijvoorbeeld arbeidsplaatsen) dat binnen een bepaalde
reisduur kan worden bereikt. Deze laatste definitie is
meer gangbaar in de wetenschap.
Figuur 2.6 laat zien dat in de tweede definitie de nabijheid
van arbeidsplaatsen veel bepalender is dan de
reissnelheid. De bereikbaarheid van werkgelegenheid
– het aantal banen dat kan worden bereikt binnen een
acceptabele reistijd – is het hoogst in de grootstedelijke
regio’s in de Randstad (PBL 2011d). Dat houdt in dat de
ruimtelijke verdeling van functies van groter belang is
voor de bereikbaarheid dan de ontwikkeling van de
infrastructuur.
Ruimtelijke opgaven en beleidsimplicaties | 27