Ruimtelijke opgaven in beeld - Planbureau voor de Leefomgeving


Vooral wat betreft de internationaal belangrijke
veengebieden is een heroverweging van de rol van de
landbouw nodig. Verschillende onderzoeken wijzen uit
dat de verhouding tussen kosten en baten niet
vanzelfsprekend gunstig uitvalt voor het huidige
landbouwkundig gebruik. Als de moeilijk te
monetariseren natuurwaarden en de effecten op het
verminderen van de broeikasgasemissies worden
meegewogen, komen ook beheerstrategieën met hogere
waterpeilen, verbrede landbouw en geringere
bodemdaling in beeld. Uitgaande van een
gebiedsgedifferentieerde aanpak waarin rekening wordt
gehouden met de ontwikkelingsrichting van de
landbouw, zouden op langere termijn in het noorden de
meestal dunne veenpakketten grotendeels verdwijnen,
maar zouden in het westen, waar de dikste
veenpakketten liggen (plaatselijk 5 tot 12 meter dik), de
ook op Europese schaal unieke veenkwaliteiten
behouden kunnen blijven (PBL 2011b).
8 Landschap, toerisme en recreatie
Wandelen, fietsen en buiten recreëren zijn de
belangrijkste vrijetijdsactiviteiten in de buitenlucht
(Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen 2010).
De vraag naar zulke activiteiten is het grootst rond de
grote steden. Nu is besloten om geen nieuwe gebieden in
te richten specifiek voor recreatie om de stad, blijft
versterking van de recreatieve gebruiksmogelijkheden
van het agrarische cultuurlandschap als optie over. De
mogelijkheden hiertoe zijn echter beperkt. De
opvangcapaciteit voor recreanten is een stuk kleiner dan
van specifiek ingerichte recreatiegebieden. Daarnaast zal
het areaal cultuurlandschap door verstedelijking verder
afnemen.
Het overgrote deel van de buitenlandse toeristen komt
uit de buurlanden, en dat zal ook in de toekomst zo zijn.
Deze toeristen bezoeken Nederland juist ook vanwege
het landschap (Breman et al. 2008), niet alleen vanwege
de aantrekkelijkheid ervan, maar ook vanwege de goede
toegankelijkheid via wandel-, fiets-, en ruiterpaden en
vaarroutes. Gezien de motieven en voorkeuren van deze
toeristen, is ondersteuning van landschapsgerelateerd
toerisme en de bijbehorende product-marktcombinaties
gerechtvaardigd.
De komende jaren blijft het Nederlandse landschap in
ontwikkeling. De belangrijkste drijvende krachten zijn
verstedelijking, de aanleg van nieuwe infrastructuur
(autosnelwegen, hoogspanningsleidingen,
windmolenparken) en schaalvergroting in de landbouw.
Ruimtelijke gevolgen van
beleidskeuzes
In een situatie waarin op alle bestuursniveaus een minder
restrictief beleid voor woningbouwlocaties wordt
gevoerd, wordt waarschijnlijk in vergelijking met
voortzetting van het beleid uit de Nota Ruimte een groter
deel van de vraag naar wonen en werken
geaccommodeerd in de Randstad zelf (PBL 2011d). De
verstedelijkingsdruk in Flevoland en Gelderland neemt
volgens de berekeningen ten opzichte van de Randstad af
en de krimp in krimpregio’s wordt versterkt. De trend van
concentratie in de Randstad wordt daarmee eveneens
versterkt, waardoor er meer agglomeratie-effecten
kunnen worden verwacht.
Binnen de Randstad gaat dit mogelijk samen met minder
verdichting en herstructurering in bestaand stedelijk
gebied, en een relatief sterkere groei van de suburbane
gebieden. Een sterkere suburbanisatie binnen de
Randstad kan tot een extra belasting leiden van reeds
zwaarbelaste infrastructuur. Daarmee zou de
infrastructuuropgave voor de Randstad worden vergroot
(PBL 2011d).
Met behulp van de Ruimtescanner kunnen schattingen
van beleidskeuzes op een lager schaalniveau worden
gemaakt. In de modelvariant ‘minder restrictief beleid’ is
de kans op verstedelijking het grootst in de gebieden
nabij en tussen de grote steden, waar de restrictieve
beleidscategorieën uit de Nota Ruimte zijn komen te
vervallen en waar de ruimtedruk groot is. Te denken valt
aan delen van de voormalige Nationale Landschappen,
zoals de randen van het Groene Hart, het Kromme
Rijngebied ten oosten van Utrecht en de Veluwezoom, en
voormalige Rijksbufferzones als Waterland en Amstelland
ten noorden en zuiden van Amsterdam, het gebied tussen
Den Haag en Leiden en Midden-Delfland tussen Den
Haag en Rotterdam.
Bestuurlijke aspecten
Taken en verantwoordelijkheden
Welke ruimtelijke opgaven het Rijk moet oppakken, is een
politieke keuze. Het consequent toepassen van een
aantal inhoudelijke criteria uit onder andere de
welvaartstheorie en het subsidiariteitsbeginsel (wat een
sturend principe is van de Europese Unie) kan helpen bij
het meer systematisch beantwoorden van deze vraag.
Volgens de welvaartstheorie is overheidsingrijpen
gerechtvaardigd als er sprake is van onvolledige
marktwerking, publieke goederen, externe effecten of
coördinatieproblemen. Rijksinterventie wordt volgens
het subsidiariteitsbeginsel rechtvaardig geacht als de
Bevindingen | 15