Ruimtelijke opgaven in beeld - Planbureau voor de Leefomgeving


nu – de strengste veiligheidsnormen moeten worden
toegepast in de regio’s met de grootste
bevolkingsconcentraties (MNP 2007b).
5 Energietransitie, ruimte en verkeer
De Europese Unie heeft de ambitieuze doelstelling om in
2050 de uitstoot van broeikasgassen ten opzichte van
1990 met 80 procent te verminderen. Voor een belangrijk
deel moet de afname uit de energiesector komen. Om dit
doel te halen, is een aanzienlijke beleidsinspanning nodig,
ook in Nederland. De Europese Unie heeft de doelen voor
2050 nog niet omgezet in verplichtingen voor de
lidstaten, voor 2020 wel. Zodoende heeft Nederland de
verplichting om nu te beginnen met het verminderen van
de uitstoot van (onder andere) CO 2
en energie uit
hernieuwbare bronnen (bijvoorbeeld wind, water en zon)
te halen. De inspanningen die Nederland hiervoor wil
leveren, zijn vastgelegd in het (door de Europese Unie
verplicht gestelde) Nationaal actieplan hernieuwbare bronnen
2010 (Rijksoverheid 2010)
De meest rendabele vormen van hernieuwbare energie
zijn momenteel windenergie op land, windenergie op zee
en biomassa. Veel projecten voor windenergie lopen
vertraging op door een gebrek aan maatschappelijk
draagvlak. Wat opvalt in deze projecten, is dat de
politiek-maatschappelijke en ruimtelijke inbedding pas
laat tot stand komen. Het vanaf het begin betrekken van
actoren in de ruimtelijke planvorming (conform het
advies van de commissie-Elverding) kan perspectieven
bieden voor het realiseren van maatschappelijk beladen
ruimtegebruik. Daarnaast heeft het Rijk met de Crisis- en
Herstelwet instrumenten in handen om de planvorming
te versnellen.
Inspanningen in de gebouwde omgeving kunnen ook
bijdragen aan de energiedoelstellingen. Verwarming en
verkoeling van gebouwen vragen veel energie. Veel kan
worden bespaard door warmtestromen van individuele
gebouwen op elkaar aan te sluiten en restwarmte uit de
industrie te benutten. Verder is nog veel winst te halen uit
het beter isoleren van bestaande woningen en
bedrijfspanden. Een groot deel van de bebouwing die
voor 2050 is voorzien, staat er nu al. Het is dan ook van
groot belang om herstructurering van de bestaande
voorraad bebouwing aan te grijpen om energiedoelen te
realiseren (PBL 2011a).
In het Europese Witboek Transport 2011 (Europese Commissie
2011) zijn voor de transportsector stevige ambities (geen
verplichtingen) opgenomen. Het realiseren van de CO 2
-
doelen door het personen- en goederenvervoer is lastig.
Zo is de CO 2
-uitstoot van het verkeer (zeescheepvaart en
luchtvaart niet meegerekend) in de afgelopen twee
decennia met meer dan 30 procent toegenomen (Hoen et
al. 2010). Voor de komende decennia wordt met het
vastgestelde beleid grofweg een stabilisatie rond het
huidige niveau voorzien. Het overnemen van deze
ambities betekent dat Nederland veel extra maatregelen
zal moeten inzetten om deze doelen binnen bereik te
brengen.
De Europese Unie heeft daarnaast de ambitie om in 2030
de helft van het stadsverkeer elektrisch af te handelen.
Het realiseren van deze ambitie kan grote
mobiliteitseffecten hebben. Elektrisch rijden gaat
waarschijnlijk gepaard met hogere vaste kosten en lagere
variabele kosten. Dat zou tot een toename van de
mobiliteit kunnen leiden. Zonder een precies inzicht in
deze kosten, is nu echter nog geen uitspraak te doen over
het effect op de ontwikkeling van de mobiliteit.
Energievoorzieningen hebben invloed op de ruimtelijke
inrichting en gevolgen voor het uiterlijk van het
landschap. Te denken valt aan centrales, maar ook aan
hoogspanningslijnen en windturbines. Een mogelijke
‘nieuwkomer’ is schaliegas, waarvoor al aan diverse
bedrijven opsporingsvergunningen zijn verleend. Omdat
dit gas slecht stroomt, zijn veel meer boringen nodig dan
normaal: het kan zijn dat om de paar honderd meter een
nieuwe put moet worden geboord. Dat kan de nodige
landschappelijke effecten hebben als tot winning wordt
overgegaan.
6 Internationale natuurverplichtingen en ruimte
Het kabinet hanteert het respecteren van internationale
afspraken als basis voor de herijking van de Ecologische
Hoofdstructuur. Europese en andere internationale
regelgeving verplicht Nederland tot het halen van
verscheidene doelen op het gebied van natuur en water.
Alleen inzetten op Natura 2000-gebieden biedt
onvoldoende perspectief voor het realiseren van de
doelen van de internationale afspraken, bijvoorbeeld die
op het terrein van de Europese Vogel- en
Habitatrichtlijnen. Vanwege de milieudruk en de externe
werking van deze richtlijnen zijn ook vaak maatregelen
nodig in de hydrologische beïnvloedingsgebieden
rondom de Natura 2000-gebieden (MNP 2007b). Deze
gebieden liggen voor een belangrijk deel wel binnen de
huidige Ecologische Hoofdstructuur. Bovendien zijn ook
delen van de Ecologische Hoofdstructuur buiten Natura
2000-gebied van belang voor beschermde soorten in dat
gebied, bijvoorbeeld voor de verbinding tussen
verschillende leefgebieden. Daarnaast zijn nog de
(kleinere) gebieden buiten de Natura 2000-gebieden van
belang waar zich concentraties bevinden van Europees
beschermde soorten. Tot slot zijn delen van de
Ecologische Hoofdstructuur buiten Natura 2000-gebied
van belang voor het halen van doelen van de Europese
Kaderrichtlijn Water. Denk bijvoorbeeld aan een
maatregel als het opnieuw laten meanderen van een
beek, die is ‘meegerekend’ in het maatregelenpakket van
het stroomgebiedsbeheerplan voor de Kaderrichtlijn
Bevindingen | 13