Volledig artikel - Passiefhuismarkt
Volledig artikel - Passiefhuismarkt
Volledig artikel - Passiefhuismarkt
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ENERGIEZUINIGE HUIZEN<br />
‘Groen’ mag dan een hype zijn,<br />
onze woningen zijn nog<br />
allerminst energiezuinig.<br />
Merkwaardig, want de<br />
technologie is aanwezig om een<br />
huis volledig zelfvoorzienend te<br />
maken op energiegebied.<br />
Maar daar komt verandering in:<br />
the times they are a-changin.<br />
NNatuurlijk kijkt de gemiddelde Nederlander<br />
glimlachend naar het half in grond en gras<br />
ingepakte hobbit ecohouse, de koepelwoningen<br />
van de Franse firma Domespace die<br />
meedraaien met de zon en de markante, met<br />
natuurlijke en gerecyclede materialen<br />
gebouwde ‘earthships’. Natuurlijk dromen<br />
we wel eens van een drijvende woning, powered<br />
by wind- en zonne-energie. Maar voor de<br />
gemiddelde consument ging zo’n energiezuinige<br />
huisvesting veel te ver: het was meer<br />
iets voor eco-fanaten. Bovendien liep het<br />
fenomeen ecohuis vast in de zogenoemde<br />
circle of blame. De consument vroeg niet naar<br />
een ecohuis omdat er geen aanbod was, en<br />
de projectontwikkelaars en andere huizenbouwers<br />
brachten geen ecohuizen op de<br />
markt omdat er geen vraag naar leek te<br />
bestaan.<br />
Die vicieuze cirkel staat op het punt doorbroken<br />
te worden. Energiezuinige woningen<br />
of energieneutrale huizen (de woning produceert<br />
evenveel energie als het verbruikt) hoeven<br />
geen half-ondergrondse bouwsels te zijn<br />
of een energie-efficiënte doos zonder uitstulpingen.<br />
En de tijd dat er wel ecohuizen of<br />
energiezuinige woningen beschikbaar zijn<br />
voor particulieren die graag ‘groen’ willen<br />
wonen, is nabij. Gemeenten en corporaties<br />
krijgen steeds meer oog voor duurzaamheid.<br />
In heel het land borrelen plannen op voor<br />
duurzame wijken, waarbij elke initiatiefnemer<br />
graag ‘de meest duurzame wijk van<br />
Nederland’ wil realiseren.<br />
Maar energiezuinige woningen zijn nog<br />
maar het begin van de duurzame revolutie in<br />
de bouw. In de toekomst zullen nieuwbouwwoningen<br />
in hun eigen energiebehoefte<br />
kunnen voorzien. En met het surplus aan<br />
opgewekte elektriciteit laad je gratis de elektrische<br />
auto op, als die op dat moment tenminste<br />
al een plekje in de garage heeft gekregen.<br />
De technologie is er al, de interesse bij<br />
de meer milieubewuste consument ook. Eén<br />
vraag blijft over. Waar wachten we op?<br />
14 VIVENDA
Het ‘groene’ wonen<br />
VIVENDA 15
ENERGIEZUINIGE HUIZEN<br />
‘Nederland loopt achter<br />
de muziek aan’<br />
In Duitsland en Scandinavië worden ze al veelvuldig gebouwd, in Nederland wilde het niet echt<br />
vlotten met de bouw van zeer energiezuinige passiefhuizen. Maar dat gaat op korte termijn<br />
veranderen, aldus Erik Franke, architect en voorzitter van de Stichting PassiefHuis Holland.<br />
Het fenomeen passiefhuizen kan nog steeds een goede reclame -<br />
campagne gebruiken. Laat het woord vallen in een gesprek en de kans<br />
is groot dat de andere partij je vragend aankijkt. Hoe kan een huis passief<br />
zijn? Het concept is echter niet zo moeilijk te begrijpen. Passiefhuizen<br />
zijn de grote schrik van de energie- en gasleveranciers. De Nederlanders<br />
leven nu nog voor 99% in klassieke woningen die actief, met behulp<br />
van externe energiebronnen, verwarmd of gekoeld worden. De kachel,<br />
de centrale verwarming, de airco, et cetera. De passiefhuizen zijn zo<br />
extreem goed geïsoleerd dat die actieve verwarming of koeling – in<br />
winter en zomer – vrijwel niet meer nodig is. Daarnaast maken ze slim<br />
gebruik van gratis verwarmingsbronnen in de woning, zoals binnen -<br />
vallend zonlicht, de warmte die apparaten afgeven en zelfs de lichaamswarmte<br />
van de bewoners. Bewoners van passiefhuizen hoeven zich dan<br />
ook niet veel zorgen meer te maken over de stijgende gasprijzen of<br />
energietarieven: de verwarmingskosten zullen direct 80 tot 85% láger<br />
uitvallen dan bij een klassieke woning.<br />
De prestaties van passiefhuizen mogen dan – op papier in ieder geval –<br />
indrukwekkend zijn, in Nederland zijn er nog maar enkele tientallen<br />
van gebouwd. Wie het idee heeft dat Nederland hard aan de weg<br />
timmert op het gebied van duurzaam wonen, hoeft voor de bijstelling<br />
van dat beeld maar even over de grenzen te kijken. In Duitsland,<br />
Oostenrijk en de Scandinavische landen is het concept veel meer<br />
aangeslagen en is het al bij vele tienduizenden woningen succesvol<br />
toegepast. Een kromme situatie, vindt ook architect Erik Franke van de<br />
CONCEPT MET ZWEEDSE ROOTS<br />
De geschiedenis van de passiefhuizen gaat terug tot de jaren tachtig van de vorige<br />
eeuw, toen Zweedse onderzoekers aan de slag gingen met de vraag: welke<br />
materialen en bouwmethoden voldoen het beste in een bepaalde klimatologische<br />
zone? Dr. Wolfgang Feist en architect Karl-Heinz Fingerling borduurden hierop<br />
verder en voegden aan het concept ook producten als drievoudig geïsoleerde ramen<br />
en diensten als het onderhoud aan de warmteterugwinning- en ventilatiesystemen<br />
aan toe. Typerend voor passiefhuizen is de goede thermische isolatie, een<br />
zorgvuldige plaatsing daarvan, koudebrugvrije constructies (koude lekt niet naar<br />
binnen via kozijnen en dergelijke), een luchtdichte, lekvrije constructie en<br />
comfortventilatie.<br />
Stichting PassiefHuis Holland. Als frontman van die stichting heeft hij<br />
zichzelf opgezadeld met de missie om passiefhuizen voor een breed<br />
publiek bereikbaar te maken. En met breed bedoelt Franke ook echt<br />
‘breed’. “Veel mensen denken dat passiefhuizen iets zijn voor yuppen<br />
of groene freaks,” zegt hij. “Maar niets is minder waar. Er worden<br />
passiefhuizen ontwikkeld voor de sociale huursector, voor starters,<br />
senioren en kopers van kavels. Iedereen dus.”<br />
Waarom blijft Nederland zo achter op het gebied van passiefhuizen?<br />
“Dat heeft alles te maken met de manier waarop de woningmarkt in<br />
elkaar steekt. In het buitenland domineert het particulier opdrachtgever -<br />
schap de bouwwereld. Milieubewuste opdrachtgevers hebben vanuit<br />
hun eigen overtuiging opdracht gegeven tot de bouw van passiefhuizen.<br />
In Nederland domineren de projectontwikkelaars en corporaties. Die<br />
bepalen wat er wordt gebouwd en sturen vooral op prijs en aanbod.<br />
Ze hebben minder oog voor de uiteindelijke gebruiker van de<br />
woning, de kwaliteit ervan en een duurzame toekomst. Dat is de reden<br />
waarom Nederland al meer dan tien jaar achter de muziek aanloopt.”<br />
De doorsnee consument zal denken: ‘Leuk die passiefhuizen, maar wat<br />
gaat me dat kosten?’<br />
“De extra bouwkosten zijn natuurlijk afhankelijk van de keuze voor<br />
de materialen en de toegepaste bouwmethoden. Bij een appartement<br />
moet je denken aan 8.000 tot 12.000 euro extra kosten. Bij een rijtjeswoning<br />
ben ik van mening dat je bij een uitgekiend ontwerp zelfs<br />
geen euro meer hoeft neer te tellen, mits je kiest voor een grote mate<br />
van prefabricage. De ervaring met grote vrijstaande woningen leert dat<br />
dit je op een meerprijs van 30.000 tot 35.000 euro komt te staan. Die<br />
investering zul je in tien tot vijftien jaar terugverdienen door de lagere<br />
energierekening. En dan is het hogere comfortniveau van het passiefhuis<br />
niet in berekening meegenomen.”<br />
Nederland is nogal passief geweest op het gebied van passiefhuizen.<br />
Hoe is de situatie nu?<br />
“Bij opdrachtgevers als woningcorporaties en gemeentes beginnen de<br />
opdrachten voor passiefhuizen los te komen. Momenteel zit de bouw<br />
van in totaal 1.400 passiefhuizen in de pijplijn. Almere krijgt de primeur<br />
van de eerste seriematige bouw van passiefhuizen in het Columbus -<br />
16 VIVENDA
‘Passiefhuizen zijn in 2015 de<br />
norm bij nieuwbouw’<br />
kwartier. Het gaat daarbij in totaal om 103 zeer energiezuinige huizen.<br />
Zelf zijn we onder andere betrokken bij de bouw van 30 passiefhuizen,<br />
waaronder 16 all-electric starterswoningen in het dorpje Wissenkerke in<br />
de gemeente Noord-Beveland. Een ander groot project is de eerste<br />
grootschalige passiefhuisrenovatie van 246 huurwoningen van de<br />
woning corporatie Aramis AlleeWonen in De Kroeven in Roozendaal.<br />
Deze huurwoningen worden dan op het energiezuinige niveau van<br />
een passiefhuis gebracht.”<br />
Ben je bij het ontwerp van een passiefhuis niet ontzettend beperkt in je<br />
mogelijkheden?<br />
“Het is niet zo heel moeilijk om een zeer energiezuinige woning te<br />
ontwerpen. Gooi er een laag aarde overheen of zet er een stolp op, en<br />
je hebt een zeer energiezuinige woning. Maar dat is natuurlijk niet de<br />
bedoeling. Er is tegenwoordig meer aandacht voor een mooie vormgeving<br />
van een passiefhuis. Wel moet je een aantal uitgangspunten in je<br />
achterhoofd houden. De positionering ten opzichte van de zon is een<br />
belangrijk gegeven. Verder zijn tierelantijnen als dakkapellen en erkers,<br />
elementen van de meer klassieke bouwstijlen, geen handige zaken als<br />
je een energiezuinig huis wilt bouwen. Daarnaast nog een meer<br />
technisch gegeven: de verhouding tussen het volume van de ruimte en<br />
het vloeroppervlak moet in balans zijn. Hoe groter het aandeel van het<br />
vloeroppervlak ten opzichte van het volume, hoe energiezuiniger de<br />
woning.”<br />
Een passiefhuis is geïsoleerd en helemaal dichtgekit, alsof het om een<br />
ruimteschip of onderzeeboot gaat. Veel mensen zullen zich zorgen maken<br />
over het binnenklimaat.<br />
“Passiefhuizen zijn zeer goed kier- en winddicht, maar niet dichtgekit,<br />
om maar weer een misverstand uit de weg te ruimen. Uit recente<br />
onderzoeken van de TU Eindhoven naar het binnenklimaat van passiefhuizen,<br />
blijkt dat deze op het punt van het binnenklimaat zeer goed<br />
FOTO: HERMEN BUURMAN<br />
scoren. De concentraties CO 2 , CO en fijnstof, vocht en formaldehyde<br />
zijn dermate laag dat er altijd – ook zonder de ramen te hoeven<br />
openen – sprake is van verse binnenlucht. En om meteen maar nog<br />
een misverstand uit de weg te ruimen: de ramen in een passiefhuis<br />
kunnen gewoon open voor wat extra frisse lucht. Ook psychologisch<br />
gezien is dat belangrijk voor bewoners: het geeft je de macht om je<br />
woonomgeving aan te passen.”<br />
Hoe zie je de toekomst?<br />
“Passiefhuizen zijn de toekomst. In 2015 zal het de norm zijn voor alle<br />
nieuwbouwwoningen in de EU. Als alles volgens plan verloopt, zou<br />
Nederland volgens de ambitie van ‘Meer Met Minder’ in 2020 ruim<br />
3 miljoen passiefhuizen moeten tellen. En die ontwikkeling zet zich<br />
nog verder door. Ik zie de passiefhuizen overigens als dé opmaat naar<br />
de energieneutrale woningen. Dat is een woning die jaarlijks evenveel<br />
energie opwekt als dat ze zelf verbruikt. Het is de bedoeling dat in<br />
2019 alle nieuwbouwwoningen en nieuwe gebouwen in de EU<br />
energieneutraal worden gebouwd.”<br />
Dat is nogal wat. De bouwwereld zal zich drastisch moeten omvormen.<br />
“Grote bedrijven als BAM Vastgoed en veel toeleverende bedrijven in<br />
de bouw en installatietechniek zijn nu al bezig met de vraag op welke<br />
wijze ze met hun diensten en producten kunnen bijdragen aan de<br />
realisatie van passiefhuizen. Over de bouwbedrijven ben ik voorlopig<br />
nog wel sceptisch. De vraag is of deze erin slagen om voldoende<br />
kwaliteit te leveren, of dat we weer afglijden naar ‘mag het een onsje<br />
minder’? Dat zou een gemiste kans zijn; we moeten onszelf de druk<br />
opleggen om onze achterstand om te buigen naar een voorsprong.<br />
Bewoners en gebruikers willen graag, nu de bouwwereld nog.”<br />
Nog een tip?<br />
“Een renovatie, verbouwing of het realiseren van een aanbouw is een<br />
ideaal moment om na te denken over het omvormen van een bestaande<br />
woning tot passiefwoning. Op zo’n moment ga je toch al investeren in<br />
de kwaliteit van je woning. Nooit weg om dan eens advies in te<br />
winnen over de omvorming van de woning tot passiefhuis.” ■<br />
Voor meer info: www.passiefhuis.nl<br />
VIVENDA 17
ENERGIEZUINIGE HUIZEN<br />
Spelen met<br />
kilowatts<br />
Modern, met veel glas en voorzien van de 21e-eeuwse gemakken.<br />
De passiefwoning van ecoloog Jos Rademakers en Viola Peulen in<br />
Oijen lijkt niet op een energiezuinig eco-huis. Totdat je de<br />
energienota onder ogen krijgt.<br />
OOok al doet hun website onspassiefhuis.nl<br />
en het beroep van Jos misschien iets anders<br />
vermoeden, de bewoners van het Oijense<br />
passiefhuis zijn geen duurzaamheidsfananaten<br />
of ecologische activisten die, kleumend bij een<br />
houtkachel in een oude tochtige boerderij,<br />
het liefst ‘terug naar vruuger’ gaan. In hun<br />
strakke, moderne huis brandt op deze kille,<br />
zwaarbewolkte winterdag weliswaar een<br />
pelletkachel op matig vuur, maar die verwarmingsbron<br />
is al voldoende om de hele<br />
woning op een aangename temperatuur van<br />
20 graden Celsius te houden. En van terug<br />
naar ‘vruuger’ is weinig te merken. Vier<br />
computers, een breedbeeld-tv, moderne<br />
keuken en badkamer, auto voor de deur; bijna<br />
alles past in het beeld van een gemiddeld,<br />
modern gezin. Bijna, want de energierekening<br />
van het huis op enkele meters van de dijk<br />
langs de Maas is vooroorlogs laag. Het huis<br />
heeft geen aansluiting op het gasnet en het<br />
maandelijkse voorschot voor elektra bedraagt<br />
amper 20 euro per maand. Tel daarbij nog<br />
eens 20 euro op in verband met de stookkosten<br />
voor de pelletkachel, en je komt uit<br />
op 40 euro energiekosten per maand. Het is<br />
een bedrag dat een bewoner van een tradi -<br />
tioneel huis nooit zal halen, tenzij die<br />
– inderdaad – de cv afsluit en kleumend voor<br />
de kachel gaat zitten.<br />
KRONKELENDE DIJK<br />
Back to basics is dus nooit de bedoeling<br />
geweest van de familie, maar Jos, die als<br />
ecoloog regelmatig wordt ingeschakeld bij<br />
projecten rond ruimtelijke ordening, had wel<br />
de ‘latente behoefte’ om een zeer energie -<br />
zuinig huis te laten bouwen. Ze hadden hun<br />
oog laten vallen op een kavel bij de Maas,<br />
waar de ecoloog enkele projecten begeleidt<br />
rond de omvorming van uiterwaarden tot<br />
natuurgebied. De omgeving heeft iets schilderachtigs.<br />
Een smalle, kronkelende dijk die op<br />
enkele meters van het perceel loopt, wat<br />
huizen en boerderijen, het dorpje Oijen en<br />
natuurlijk een kleine veerboot die voor de<br />
verbinding met ‘de overkant’ zorgt. Een<br />
gebied waar je normaal gesproken zelden<br />
komt, tenzij je bij mooi weer eens over die<br />
kronkelende dijken langs de Maas wilt fietsen.<br />
“Het was niet zo dat we ten koste van alles<br />
maar een energiezuinige woning wilden<br />
bouwen,” vertelt Jos. “In eerste instantie zijn<br />
we aan de slag gegaan met ons ideale plaatje<br />
van onze toekomstige woning. Daarna was<br />
het de vraag of we van dat ideale huis ook<br />
een passiefhuis konden maken.” Viola: “Bij<br />
eco-huizen heb je al snel het beeld van<br />
bewoners die met drie fleecetruien rondlopen<br />
om warm te blijven. Dat zag ik niet zitten.<br />
Op het vlak van comfort wilden we geen<br />
concessies doen. We zijn zelfs ’s winters op<br />
bezoek geweest bij een bewoner van een<br />
passiefhuis, om te ervaren of het allemaal wel<br />
leefbaar was.”<br />
KIERDICHT<br />
Gaandeweg verdiepten ze zich steeds meer in<br />
de passiefhuizen, een fenomeen waar vooral<br />
in Duitsland, België en Oostenrijk ervaring<br />
mee is opgedaan. Passiefhuizen zijn zo goed<br />
geïsoleerd en kierdicht gemaakt dat ze nauwelijks<br />
warmte afgeven aan de buitenlucht.<br />
Aan de andere kant maken ze slim gebruik<br />
van de mogelijkheden die gratis energiebronnen<br />
bieden. De warmte van de zon,<br />
aardwarmte, maar ook lichaamswarmte en de<br />
warmte die elektrische apparaten opwekken,<br />
worden ingezet om in de winter de woning<br />
op temperatuur te houden, terwijl het huis<br />
aan de andere kant over een aangenaam<br />
binnenklimaat beschikt door een goed<br />
functionerend ventilatiesysteem. Wie het<br />
energieverbruik voor verwarming weet te<br />
beperken tot een luttele 15 kWh per vierkante<br />
meter per jaar, voldoet aan de norm voor<br />
zo’n passiefwoning. 15 kWh is voor de leek<br />
een nietszeggend getal, totdat je beseft dat dit<br />
energieverbruik voor verwarming 4 tot 5 keer<br />
lager ligt dan bij de huidige nieuwbouw -<br />
woning en zelfs tien keer lager dan bij een<br />
bestaande woning.<br />
Het droomhuis van Jos en Viola dat uiteindelijk<br />
18 VIVENDA
op het perceel is verrezen, lijkt in niets op<br />
een energiezuinig huis. Geen piepkleine<br />
raampjes, geen lage plafonds, nee, ook geen<br />
dikke laag isolerende aarde over de woning.<br />
Niet alleen aan de warme kant, de zuidzijde,<br />
maar ook aan de koude kant (noord) heeft<br />
het huis een grote glazen pui die een<br />
prachtig uitzicht biedt op de dijk langs de<br />
Maas en het weidelandschap rond Oijen.<br />
Passiefhuizen zijn doorgaans compact<br />
gebouwd – de ideale vorm om zoveel<br />
mogelijk warmte binnen te houden – maar<br />
Viola en Jos kozen er desondanks voor om<br />
een dakkapel en een uitbouw voor de keuken<br />
te realiseren. Achteraf verbazen ze zich erover<br />
dat ze nauwelijks concessies hoefden te doen<br />
aan het oorspronkelijke bouwplan.<br />
VIVENDA 19
Jos: “Met een passiefhuis kun je heel veel<br />
kanten op. Zelfs met een glazen pui op het<br />
noorden lukt het om te voldoen aan de<br />
normen, mits je het maar slim aanpakt. Voor<br />
passiefhuizen is een rekenprogramma<br />
ontwikkeld, waar je de isolatiewaarden kunt<br />
invoeren plus de hoeveelheid energie die het<br />
huis verbruikt en zelf opwekt. Je speelt als<br />
het ware met kilowatts. In de praktijk<br />
betekent dit rekenen, aanpassen, rekenen en<br />
misschien nog eens aanpassen totdat het<br />
juiste getal onder aan de streep verschijnt.”<br />
Viola en Jos noemen het groot voordeel dat<br />
ze op milieu- en energiegebied niet meer<br />
het wiel hoefden uit te vinden. Al is er in<br />
Nederland relatief weinig kennis over passiefhuizen<br />
beschikbaar, in Duitsland is veel<br />
ervaring opgedaan met bouwmethoden en<br />
Hoe bouw je een passiefhuis?<br />
DE DEKEN<br />
De basis voor het passiefhuis in het Brabantse Oijen is een isolatieschil van<br />
45 centimeter dikte, die als een deken het dak, de noordgevel en de vloer inwikkelt.<br />
Door gebruik te maken van de houtskeletbouw-methode, waarbij de wanden met<br />
isolerend cellulose zijn opgevuld, kon de dikte van de muren tot 45 centimeter<br />
beperkt blijven. Merkwaardig is de ‘opengewerkte gevel’ aan de zuidzijde, die eruitziet<br />
als een open veranda. Die ‘veranda’ is er niet gekomen als beschutting, maar om te<br />
kunnen voldoen aan de gemeentelijke eis van een dakgoot op 3 meter hoogte.<br />
DE POSITIE<br />
De gevel aan de tuinzijde is gericht op het zuid-zuidwesten en hoger gemaakt dan de<br />
gevel aan de straatzijde, zodat de zon ’s winters tot diep in de woning kan<br />
doordringen. Overigens was de positie van het Oijense huis al vooraf bepaald door<br />
het gemeentelijk beeldkwaliteitsplan. Het dak heeft aan de zuidzijde een hellingshoek<br />
van 36 graden, optimaal voor zonnepanelen bij huizen op deze breedtegraad.<br />
HR++++-GLAS<br />
HR++-glas is de norm geworden voor nieuwbouwwoningen. Passiefhuizen gaan een<br />
stapje verder en hebben over het algemeen een drielaagsbeglazing om het isolerend<br />
vermogen nog verder op te krikken. Ook de kozijnen zijn extra geïsoleerd.<br />
DE ‘BROODJESVLOER’<br />
Betonliggers met EPS-vulelementen, in de volksmond ook wel bekend als een<br />
‘broodjesvloer’, beschermen de woning aan de onderzijde voor het weglekken van<br />
warmte. Een extra, tien centimeter dikke laag van polystyreen verhoogt het isolerend<br />
vermogen van deze vloer.<br />
20 VIVENDA
‘Bij eco-huizen heb<br />
je al snel het beeld<br />
van bewoners die<br />
met drie fleecetruien<br />
rondlopen om warm<br />
te blijven. Dat zag<br />
ik niet zitten.<br />
Op het vlak van<br />
comfort wilden we<br />
geen concessies<br />
doen...’<br />
materialen die in het passiefhuisconcept passen.<br />
De kozijnen, het luchtventilatiesysteem en<br />
het houten skelet voor de woning zijn rechtstreeks<br />
afkomstig van Duitse leveranciers.<br />
Voor het ontwerp van de woning klopten<br />
Viola en Jos aan bij architectenbureau Ariëns<br />
& Schamp uit Oss. Deze had nog weinig<br />
expertise op het gebied van passiefhuizen,<br />
maar was wel bereid om zich er actief in te<br />
gaan verdiepen.<br />
Zomer 2009 betrokken Jos, Viola en hun<br />
twee dochters hun nieuwe passiefhuis in<br />
Oijen. Enkele maanden later ontvingen ze<br />
zo’n honderd bezoekers tijdens de open dag<br />
van de passiefhuizen. Op hun site onspassiefhuis.nl<br />
geven ze verder veel informatie over<br />
de bouw van hun passiefhuis. Niet omdat ze<br />
zich als ambassadeurs beschouwen van de<br />
passiefhuisgedachte, maar meer om een<br />
praktische reden. “We hebben veel gehad aan<br />
ervaringen van andere bewoners van passiefhuizen,”<br />
zegt Jos. “Zo moet je dat ook zien:<br />
onze kennis willen we nu via onze site graag<br />
met anderen delen.” ■<br />
Meer info: www.onspassiefhuis.nl<br />
EEN SLIMME KACHEL<br />
Zeker in een passiefhuis wordt het al snel veel te warm als je met een gewone kachel<br />
bij gaat verwarmen. De pelletkachel (pellets zijn geperste stukjes zaagsel) van de<br />
familie Rademakers-Peulen is aangesloten op een thermostaat, waardoor deze een<br />
tandje lager gaat branden als de temperatuur te hoog oploopt.<br />
SLIMME SYSTEMEN<br />
Een klimaatsysteem met warmteterugwinning is een klein wonder. De warmte van<br />
uitstromende lucht wordt gebruikt om (koude) instromende lucht op te warmen.<br />
De opgewarmde verse lucht is daardoor al bijna op kamertemperatuur als deze het<br />
huis binnenstroomt, wat je ‘bakken’ aan verwarmingsenergie scheelt. In het voortraject<br />
kun je instromende zeer koude lucht nog voorverwarmen door deze eerst door een<br />
bodemwarmtewisselaar te leiden. De lucht komt daarmee alvast op bodemtemperatuur.<br />
’s Zomers gebruik je diezelfde bodemwarmtewisselaar als gratis airco om instromende<br />
lucht af te koelen.<br />
ZONNEBOILERS EN ZONNEPANELEN<br />
Bij een passiefhuis verwacht je zonnepanelen en zonneboilers. Daar is het Oijense<br />
huis geen uitzondering op. De zonneboiler zorgt voor de verwarming van het<br />
tapwater en als de zon het laat afweten, wordt die taak overgenomen door de<br />
luchtwarmtepomp. De zonnepanelen op het dak leveren genoeg energie voor de<br />
(led-)verlichting en de elektrische apparaten.<br />
LUCHT- EN KIERDICHT<br />
Passiefhuizen hebben wel iets weg van onderzeeërs of ruimteschepen; er lekt<br />
nauwelijks lucht weg door kieren en gaten. De kieren die er nog zijn, worden met<br />
tape afgeplakt. Om de status van een ‘echt passiefhuis’ te krijgen, zal de woning ook<br />
een blowertest moeten doorstaan. Bij deze test wordt gemeten hoeveel lucht er naar<br />
buiten weglekt.<br />
VIVENDA 21
ENERGIEZUINIGE HUIZEN<br />
Het is groen en het…<br />
DE MOOISTE, DUURSTE OF OPVALLENDSTE ‘ECOHUIZEN’<br />
Gecamoufleerde schoonheid<br />
Ecohuizen associeer je al gauw met milieu-activisten, die met minimale middelen een nieuw<br />
onderkomen bouwen. The Orchid House bevindt zich juist aan de andere kant van het spectrum:<br />
de wereld van de celebs en upperclass. Het nog te realiseren Engelse eco-country house in de<br />
vorm van een orchidee werd in 2008 voor maar liefst 7,2 miljoen pond verkocht aan een<br />
mysterieuze koper, die uit de amusementswereld zou komen. Voor dat bedrag krijgt die mystery<br />
buyer niet alleen een bijzondere woning, maar ook een fantastisch uitzicht over een meer in het<br />
natuurgebied Cotswolds. Deze locatie is onderdeel van Lower Mill Estate waar tal van exclusieve<br />
architecturale pareltjes zijn verrezen.<br />
Architecte Sarah Featherstone baseerde het concept voor de woning op een orchideeënsoort, die<br />
door haar schutkleuren opgaat in de omgeving. De bedoeling is dat ook The Orchid straks zal<br />
versmelten met de natuurrijke omgeving door een patroon van camouflagekleuren en zijn<br />
organische, ronde vormen. Het hart van The Orchid wordt gevormd door de keuken, daaromheen<br />
bevinden zich flexibel in te vullen leefruimten, waarvan het merendeel op het water drijft. Een<br />
warmtepomp en geothermische warmte moeten ervoor zorgen dat het huis straks meer energie<br />
produceert dan het verbruikt. En dat mag je ook wel verwachten als je zo’n 7,9 miljoen euro<br />
neertelt voor een ecohuis.<br />
www.lmearchitecture.com<br />
Go eco, go iglo<br />
De Eskimo’s vonden hem lang geleden uit en<br />
wie weet wordt ie in de komende jaren ook<br />
populair ten zuiden van de poolcirkel. De<br />
Eco Iglo van het Nederlandse Intact<br />
Ecodesign was in 2009 een eyecatcher op<br />
onder andere de beurs Huis & Tuin in<br />
Leeuwarden. Een halve bol van staal en<br />
geïsoleerd glas, één verdiepingsvloer en in<br />
principe géén binnenwanden. Het bouwwerk<br />
kan op het land geplaatst worden in<br />
een betonnen bak, maar ook op het water<br />
drijven. Kees de Kraker van Intact Ecodesign<br />
greep met de eco iglo terug op een oervorm<br />
voor een woning, maar voegde daar wel<br />
hightech-installaties aan toe om de iglo leefbaar<br />
en zelfvoorzienend op energiegebied te<br />
maken. Een revolutionair schild met 21 zonnepanelen<br />
draait via een trackingsysteem met<br />
de zon mee en profiteert zo optimaal van de<br />
stand van het hemellichaam. Die zonnepanelen<br />
voorzien in de totale behoefte aan elektriciteit<br />
in de iglo. Uiteraard heeft de woning<br />
een Warmte Terug Win Installatie (WTW)<br />
voor de ventilatie, een warmtepomp en een<br />
zonneboilersysteem voor warm water. Het<br />
regenwater wordt opgevangen in een tank en<br />
gefilterd, waarna het gebruikt kan worden<br />
voor het toilet, de was- en vaatwasmachine<br />
en de glaswasinstallatie. Mogelijk is het<br />
gefilterde water zelfs bruikbaar als drinkwater.<br />
De amfibische Eco Iglo prikkelt de fantasie,<br />
al is deze helaas nog niet ‘in het echt’<br />
gerealiseerd. Mogelijk krijgt het Homerus -<br />
kwartier in Almere de primeur. Intact<br />
Ecodesign onderhandelt momenteel met de<br />
gemeente om daar zijn modelwoning en<br />
kantoor te bouwen.<br />
www.eco-iglo.nl<br />
22 VIVENDA
Weijnen-huizen op<br />
Steigereiland<br />
Als iemand zélf een zeer energiezuinige<br />
woning bouwt, is dat opmerkelijk. Architect<br />
Pieter Weijnen van Faro Architecten ging op<br />
het Steigereiland in het Amsterdamse IJburg<br />
nog een stapje verder. Hij bouwde daar twee<br />
zeer energiezuinige woningen, waarvan hij er<br />
één verkocht en één ging bewonen. De<br />
eerste woning waarmee Weijnen aan de slag<br />
ging, is een compleet houten huis met een<br />
opvallende blauwe gevel, waarvan de grote<br />
pui op het zuiden de woning van veel licht<br />
en warmte voorziet. Het koelsysteem is<br />
gebaseerd op oude Arabische koeltorens: de<br />
lucht uit de woning wordt door een ondergrondse<br />
buis gepompt en vervolgens weer<br />
gekoeld naar de woning geleid. Ook recyclede<br />
materialen als oude meerpalen uit het IJ en<br />
koperen plaatjes uit een kerk (gebruikt voor<br />
een geschubd plafond) werden bij de bouw<br />
gebruikt.<br />
Tijdens de bouw van de eerste woning, ging<br />
Weijen al aan de slag met een nieuw huis op<br />
het Steigereiland dat nóg energiezuiniger<br />
moest worden. Drielaagse beglazing, een<br />
volledige kierdichting en een warmteterugwininstallatie<br />
brengen de isolatiewaarde van<br />
de woning op passiefhuisniveau, terwijl twee<br />
windmolens in de nominale energiebehoefte<br />
voorzien. Faro Architecten noemt het zelf<br />
een energieneutraal huis: een huis dat in<br />
principe net zoveel energie verbruikt als<br />
produceert. Saillant detail is dat een boom,<br />
gekapt in de Amsterdamse grachtengordel, de<br />
tussen verdieping van de superenergiezuinige<br />
woning draagt.<br />
www.faro.nl<br />
FOTO: JEROEN MUSCH<br />
VIVENDA 23
ENERGIEZUINIGE HUIZEN<br />
My house=my power<br />
Met zijn Leusdense powerhouse geeft<br />
Johannes Out van InnoConstruct een flinke<br />
boost aan de promotie van de zogenoemde<br />
energiepluswoning. Een huis dat niet alleen<br />
in zijn ‘eigen’ energiebehoefte kan voorzien,<br />
maar ook nog de accu van de elektrische<br />
auto kan opladen? Jawel, het kan, en niet<br />
pas in 2030, maar nú.<br />
Al zeker een half jaar is de woning van<br />
Johannes Out en diens vriendin hot in de<br />
media. Minister Cramer opende maart vorig<br />
jaar Outs powerhouse in de Leusdense<br />
nieuwbouwwijk Tabaksteeg, wat het startschot<br />
betekende voor een stroom aan publiciteit<br />
voor de energiepluswoning. Dagbladen, vakbladen,<br />
het NOS-Journaal, ja zelfs de<br />
Chinese staatstelevisie besteedden aandacht<br />
aan het opmerkelijke huis dat jaarlijks meer<br />
energie produceert dan het opslurpt. Jaarlijks<br />
houdt het powerhouse een surplus van circa<br />
600 kWh over: een energievoorraad waarmee<br />
je een elektrische auto ongeveer 5.600<br />
kilometer kunt laten rijden. Het is de natte<br />
droom van elke automobilist: ‘gratis’ rijden<br />
en dat ook nog eens op ‘schone’ energie die<br />
door de eigen woning is opgewekt. Het<br />
powerhouse van Out bevat overigens een<br />
Energy Spot, een oplaadpunt voor elektrische<br />
auto’s, maar zo’n wagen is nog niet door het<br />
stel aangeschaft. Het wachten is, volgens een<br />
glimlachende Out, nog op de nieuwste en<br />
meer betaalbare modellen die dit jaar op de<br />
markt zouden komen.<br />
Is het concept voor het Leusdense powerhouse<br />
zo baanbrekend dat ze er – tot aan<br />
China toe – over moeten berichten? Zijn er<br />
dan geen andere energiepluswoningen in<br />
Europa met daken van zonnepanelen en<br />
knotsen van windmolens in de tuin die een<br />
hoop energie leveren? Bewoner Out bevestigt<br />
dat die huizen er wél zijn in het buitenland,<br />
maar dat de Leusdense variant uniek in haar<br />
soort is.<br />
“Er zijn bij mijn weten geen energieplus -<br />
huizen die het totale energieverbruik van<br />
een woning voor hun rekening nemen – dus<br />
inclusief alle apparaten als de vaatwasser en<br />
het koffiezetapparaat – en daarboven ook<br />
eens voor een energiesurplus zorgen,”<br />
reageert hij. Maar volgens Out is dat nog niet<br />
eens het meest opmerkelijke aspect van zijn<br />
woning, die door InnoConstruct in samenwerking<br />
met energieleverancier Eneco,<br />
Siemens en Philips is ontwikkeld. “Veel ecohuizen<br />
hebben een kubistische, futuristische<br />
vormgeving die goed van pas komt bij het<br />
thermisch isoleren van een woning,” aldus<br />
Out. “Wij zijn erin geslaagd een ecohuis te<br />
ontwerpen in een jarendertigstijl. Deze stijl is<br />
voorgeschreven voor de wijk Tabaksteeg,<br />
maar is weinig geschikt voor een ecohuisontwerp.<br />
Door een ecohuis in jarendertigsfeer<br />
te realiseren, hebben we het als het ware<br />
uit de geitenwollensokkensfeer gehaald.<br />
Minister Cramer reed in eerste instantie ons<br />
huis voorbij toen ze de woning officieel<br />
kwam inwijden. ‘Is dit nu het ecohuis?’ zei<br />
ze. Dat zie ik als een compliment.”<br />
HIGHTECH HUIS<br />
Het energieplushuis mag er van de buitenkant<br />
dan klassiek uitzien, eenmaal ontdaan<br />
van die traditionele jas blijft er een hightechhuis<br />
over dat slim gebruikmaakt van de<br />
24 VIVENDA
nieuwste inzichten op het gebied van<br />
isolatie, ventilatie en warmteterugwinning.<br />
De fundering bestaat uit een 50 centimeter<br />
dikke laag glasschuimgranulaat (gerecycled<br />
glas), een materiaal dat niet alleen uitstekend<br />
isoleert, maar ook voor een stabiele ondergrond<br />
zorgt. Op elkaar gestapelde Styro<br />
Stone-blokken, een nieuwe, innovatieve<br />
bouwmethode, creëren de benodigde ‘hoogisolerende’<br />
schil die elke energiepluswoning<br />
nodig heeft, aangevuld met driedubbele<br />
beglazing voor de ramen en isolerende vitrage<br />
van Luxaflex.<br />
Om het energieverbruik binnenshuis zo laag<br />
mogelijk te houden, is gebruikgemaakt van<br />
de meest energiezuinige apparaten die<br />
Siemens in het assortiment heeft en superzuinige,<br />
door Philips ontwikkelde led-lampen.<br />
Deze hebben niet meer 7 Watt nodig om een<br />
helder licht te verspreiden, wat in geen<br />
verhouding staat tot de energieconsumptie<br />
van de traditionele 40 Watt peertjes.<br />
OVERTOLLIGE ENERGIE<br />
Al die superisolerende maatregelen zijn voor<br />
een energieplushuis nog niet voldoende. De<br />
woning moet immers ook energie opwekken.<br />
De motoren van het powerhouse zijn een<br />
windturbine, vier zonnewarmtecollectoren<br />
(voor het verwarmen van tapwater) en twaalf<br />
hoogrendement zonnepanelen op het dak.<br />
Daarnaast wordt warmte (en koelte) gewonnen<br />
uit de aarde via twee 70 meter diepe putten<br />
en beschikt het huis over een slim systeem<br />
voor natuurlijke ventilatie, waarbij de lucht<br />
vooraf verwarmd of gekoeld wordt via een<br />
ondergronds systeem. Door al deze voorzieningen<br />
wekt het powerhouse ’s zomers veel<br />
meer energie op dan nodig is en dat leverde<br />
VIVENDA 25
WAT KOST EEN ENERGIEPLUSHUIS?<br />
Thermische isolatie, slimme ventilatiesystemen,<br />
hoogwaardige bouwmaterialen… Hoe je het ook<br />
draait of keert, de bouw van een energiepluswoning<br />
kost meer dan de bouw van een traditionele<br />
woning. Johannes Out van InnoConstruct schat dat<br />
de bouwkosten 10% hoger uitvallen voor een<br />
woning in het middensegment en dat je daarnaast<br />
toch zo’n 50.000 euro moet reserveren voor<br />
energiezuinige installaties. “Hoe duurder de<br />
woning, hoe kleiner het aandeel van die extra<br />
investeringen in de totale bouwsom,” zegt Out.<br />
“Met onze bankpartner reiken we daarvoor deels<br />
een oplossing aan door de extra investeringen voor<br />
de installaties mee te nemen in de hypotheek voor<br />
het huis. Of de bewoners krijgen hiervoor een<br />
aanvullende lening tegen gunstige voorwaarden via<br />
de groenfinancieringsregeling.” Wie nog niet de stap<br />
kan of wil zetten naar een energiepluswoning maar<br />
toch iets aan het energieverbuik wil doen, kan ook<br />
bij InnoConstruct terecht voor afzonderlijke<br />
producten als zonnecollectoren, geavanceerde<br />
klimaatsystemen, warmtewisselaars etc.<br />
voor de bedenkers van het concept een luxeprobleem<br />
op. Wat doe je met de overtollige<br />
energie?<br />
Out: “Je kunt energie opslaan in accu’s, maar<br />
dat is niet zo’n praktische optie. Uit berekeningen<br />
bleek dat we de helft van de garage<br />
moesten vullen met accu’s om alle energie<br />
kwijt te kunnen. Dat is zonde van de ruimte<br />
en milieuonvriendelijke accu’s passen niet bij<br />
de uitstraling van een duurzame woning.<br />
Vandaar dat we kozen voor teruglevering aan<br />
het net, waar je bovendien een vergoeding<br />
van 2,5 maal de consumentenprijs voor kunt<br />
krijgen via de subsidieregeling. Dat zal voornamelijk<br />
in de zomer gebeuren, in de winter<br />
wordt er in huis meer energie verbruikt dan<br />
er opgewekt wordt.”<br />
Outs huis mag dan op allerlei punten energie<br />
besparen en op allerlei manieren energie<br />
winnen, het heeft ook een regelaar nodig die<br />
alle systemen op elkaar afstemt. Een zeer<br />
intelligent klimaatsysteem heeft 24 uur per<br />
dag de touwtjes in handen en regelt de<br />
aanvoer van verse lucht, de verwarming etc.<br />
Het systeem draait op speciale software en<br />
ontvangt constant gegevens via sensoren<br />
door het hele huis.<br />
Voor InnoConstruct, die het concept van het<br />
Leusdense powerhouse ontwikkeld heeft, zijn<br />
de belangen groot. Doel is uiteraard om het<br />
concept landelijk uit te rollen. Dit jaar gaat<br />
InnoConstruct aan de slag met de realisatie<br />
van zes gloednieuwe powerhouses. Als projectontwikkelaars,<br />
corporaties of parti culiere<br />
opdrachtgevers de komende jaren ‘ineens’<br />
besluiten om massaal energieplus huizen te<br />
gaan bouwen, dan kan een kant-en-klaar,<br />
beproefd concept goud waard zijn. Verrassend<br />
genoeg speelt InnoConstruct niet uitsluitend<br />
de kaart van de ‘duurzaamheid’ om het<br />
concept aan de man of vrouw te brengen.<br />
“We zeggen vaak: als je het niet doet voor<br />
het milieu, doe het dan voor je eigen<br />
portemonnee,” reageert Johannes Out. “Een<br />
energieplushuis vraag om extra investeringen,<br />
maar die ga je op de lange termijn meer dan<br />
terugverdienen. Hoeveel je winst bedraagt, is<br />
weer afhankelijk van de energieprijzen, waar<br />
bewoners van traditionele woningen mee te<br />
maken krijgen. En natuurlijk voegt het<br />
energieplus-karakter extra waarde toe aan<br />
een woning: duurzaamheid is iets waar steeds<br />
meer woningkopers op gaan letten.” ■<br />
Voor meer info: www.innoconstruct.nl<br />
26 VIVENDA
‘We hebben het ecohuis uit<br />
de geitenwollensokkensfeer<br />
gehaald’<br />
VIVENDA 27