OnderwijsInnovatie - Open Universiteit Nederland

voordoen. Het loont echter de moeite na te gaan of zo’n context
voor leren buiten onderwijs apart ontworpen zou kunnen worden;
niet alleen om dit leren te bevorderen, maar ook om een
extra impuls te geven aan onderwijsinnovatie. Het gaat dan om
thema’s als flexibilisering of onderwijs op maat, leren leren en
competentieleren. Bij de realisatie van deze drie thema’s zal ict
een onmisbaar hulpmiddel zijn. Ook het gebruik daarvan zou
buiten onderwijs wel eens gemakkelijker te organiseren kunnen
zijn dan daarbinnen.
Beperkingen
Waarom hebben onderwijsinstellingen hun beperkingen in de
realisatie van genoemde thema’s? Grof gezegd zou één oorzaak
wel eens kunnen liggen in de organisatie van onderwijsinstellingen
die aansturing op effectiviteit en efficiëntie moeilijk
maakt. Die organisatie gaat uit van de indeling van het onderwijsaanbod
in vakken of disciplines.Vanuit dit concept worden
de professionals gezocht die verantwoordelijk zijn voor onderdelen
van het onderwijsaanbod. De vakken of disciplines bepalen
dus de inrichting van de leerstof, de leerdoelen, de didactiek
en de toetsing. De programmering van dit alles laat geen ruimte
voor een grote mate van vrijheid van inrichting van individuele
studieprogramma’s. De vrijheid van plaats, tijd en tempo zijn
dus noodzakelijkerwijs ook zeer beperkt. In het algemeen zijn
de mogelijkheden voor onderwijsinstellingen om rekening te
houden met de motivatie en de persoonlijke kenmerken en omstandigheden
van studenten klein. Een instelling buiten onderwijs
zou die belemmeringen niet hebben.
Op verschillende plaatsen wordt inmiddels gewerkt aan de uitwerking
van het idee van innovatie met hulp van ‘edutainment’
buiten onderwijs. Eén van de problemen waarmee onderwijs op
dit moment kampt, is de geringe belangstelling voor bètavakken.
De traditionele onderwijskundige aanpak heeft dat niet
weten te ondervangen.Geen wonder dus dat er overal op de
wereld science-centers als paddestoelen uit de grond schieten.
Hier wordt de jeugd aangesproken in hun eigen taal en worden
techniek en wetenschap getoond op aansprekende wijze.
Onderwijsinstellingen maken daarvan graag gebruik, zoals ze
ook in toenemende mate gebruik maken van de diensten van
musea, die op beurt steeds meer aandacht besteden aan hun
educatieve taak.
CyberVillage
In een sinds enige tijd bestaand initiatief, CyberVillage, wordt
een aantal zaken met elkaar gekoppeld. De vrijheid van plaats,
tijd en tempo krijgt daarin ruimte in een nieuwe combinatie van
een fysieke en een virtuele omgeving. In die omgevingen vindt
men informatie over en voorbeelden van toepassingen van
techniek en bètavakken. Die worden niet alleen gepresenteerd
in zuivere vorm, maar ook in hun toepassing bij productieprocessen
binnen bedrijven. In de nieuwe leeromgeving vindt men
dus behalve ‘studeerbare’ informatie ook een schat aan informatie
over afzonderlijke bedrijven en over een bedrijfstak.
Bedrijven op hun beurt kunnen zo tonen wat voor effecten de
techniek in zijn toepassing heeft op het leven van mensen en
op de samenleving als geheel. Bovendien kunnen bedrijven in
deze omgeving ook samenwerken met onderwijsinstellingen.
Die onderwijsinstellingen vinden hier een omgeving voor samenwerkend
leren, ze kunnen er leerstof en oefenmogelijkheden
vinden, de omgeving gebruiken als opstap voor, of modificatie
van, duaal leren, en ze kunnen er didactische experimenten
doen zonder dat daarvoor het hele onderwijs op z’n kop
moet worden gezet. Op die manier zou bijvoorbeeld de grote
betekenis van de bètawetenschappen voor individu en samenleving
zichtbaar kunnen worden gemaakt.
In aanlopen tot ‘CyberVillage’is duidelijk geworden dat een dergelijke
omgeving niet alleen recreatiewaarde heeft, maar ook
goed te gebruiken is voor het bereiken van tevoren uitgezette
leerdoelen. Het ‘CyberVillage’-idee is inmiddels voorgelegd aan
onderwijsinstellingen, bedrijven, overheden en andere belanghebbenden.
Het zijn de financiën die een nog te nemen hobbel
vormen. Die hobbel zal slechts genomen kunnen worden als belanghebbenden
niet alleen een theoretisch, doch ook een praktisch
belang ontdekken. De voortekenen zijn niet ongunstig.
OnderwijsInnovatie december 2003 25