DGOS-jaarverslag 2008 - Buitenlandse Zaken

Koninkrijk belgië
Federale Overheidsdienst
Buitenlandse Zaken,
Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingssamenwerking
DGOS Jaarverslag 2008
DGOS - Directie-Generaal
Ontwikkelingssamenwerking

Een woord over de vorm. Dit jaarrapport verschijnt dit jaar voor het eerst enkel in
een cd-versie, en niet meer op papier. Bovendien publiceren wij dit rapport samen
met een rapport van BTC, onze partner voor de uitvoering van de bilaterale samenwerking.
Het financiële verslag en de statistische gegevens voor 2008 vindt u zoals
gewoonlijk terug in de bijlagen, althans voor wat betreft de globale cijfers van DGOS.
Ook andere departementen dragen bij aan de totale Belgische ontwikkelingshulp
(ODA), maar deze gegevens waren bij het ter perse gaan nog niet allemaal bekend.
In de loop van de volgende maanden zullen meer detailgegevens opgevraagd kunnen
worden, via de websites van DGOS en BTC en via een uitgebreidere cd-rom.
Het DGOS Jaarverslag 2008 is een uitgave van de Federale Overheidsdienst
Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
Gratis verkrijgbaar in het Nederlands, Frans en Engels.

Inhoudstafel
Voorwoord door Charles Michel,
minister van Ontwikkelingssamenwerking 2
1. Internationale beleidscontext: ontwikkelingsagenda onder druk 5
1. Trage voortgang millenniumdoelstellingen 7
2. Economische crisis treft arme landen 8
3. Hoge voedselprijzen, mondiale schaarste 13
4. Een klimaatgevoelige ontwikkelingssamenwerking 18
2. Doeltreffendheid van de hulp 20
1. De internationale context 23
2. De Belgische praktijk 27
3. Voorbeeld van een nieuw samenwerkingsprogramma: Mali 29
4. Voorbeeld van een nieuw samenwerkingsprogramma: Niger 31
5. Doeltreffende hulp en de realiteit van fragiele staten 33
6. Resultaatgericht beheer 36
7. Hulp afstemmen op systemen van het partnerland 39
8. De harmonisatie met niet-gouvernementele actoren 43
9. Doeltreffendheid van de multilaterale samenwerking 46
3. Sensibiliseringsactiviteiten van DGOS 49
4. Bijlagen 53
1. Belgische officiële ontwikkelingshulp (ODA) 2004-2008 54
2. Meerjarige bilaterale verbintenissen en budgethulp 56
3. Meerjarige verbintenissen voor de nieuwe
ngo- en programmafinanciëring 58
Organigram 62
Lijst van afkortingen 65
1
Foto cover en deze pagina: Novo Mundo

1
Voorwoord
Wereldwijde armoede blijft een weerbarstig en veelzijdig fenomeen. De
wereld van de internationale samenwerking evolueert daarom constant,
op zoek naar de meest effectieve aanpak om resultaten te boeken
en armoede op een duurzame manier te bedwingen. De Belgische
Ontwikkelingssamenwerking sluit zich resoluut aan bij deze dynamiek.
Het voorbije jaar was er een van veel overleg, diverse verschuivingen, een
inhaalbeweging op het vlak van bilaterale programma’s.
Met dit jaarrapport willen we deze evolutie tonen, en vooral ook de
resultaten van het werk laten zien. Dat lijkt eenvoudiger dan het is. We
hebben al te vaak de neiging om van een jaarrapport een activiteitenrelaas
te maken: laten zien wat we allemaal gedaan hebben, hoeveel geld
we uitgegeven hebben.
Liever willen we, net als vorig jaar, laten zien welke effecten, welke resultaten
wij realiseren met onze samenwerking. Uiteraard gaat het uiteindelijk
om de resultaten op langere termijn op het terrein. Elke vorm van
ontwikkelingssamenwerking streeft immers finaal naar een verbetering
in levensomstandigheden van de armste bevolkingsgroepen, zij die dit
het meeste nodig hebben. Maar daar zijn vaak veel tussenstappen voor
nodig. Het is immers van langsom minder de bedoeling dat donorlanden
eigenhandig dat verschil op het terrein gaan maken. Onze partnerlanden,
met hun beleidsverantwoordelijken, hun bevolking en hun instellingen zijn
zelf verantwoordelijk en moeten eigenaar zijn van het ontwikkelingsproces.
Dat betekent dat wij, om echt doeltreffend te zijn op langere termijn,
onze manier van samenwerken moeten aanpassen, en soms radicaal veranderen.
Ook op dat vlak, in onze eigen administratie en in onze relatie
met de verschillende actoren van de samenwerking, worden er lessen
getrokken en resultaten geboekt waarover we willen rapporteren.
2

Maar Ontwikkelingssamenwerking opereert niet in een vacuüm. We
constateerden in het afgelopen jaar ernstige verschuivingen op andere
beleidsvlakken – financieel-economisch, klimaat, voedselprijzen. Dit
zijn telkens crisissen met een grote impact, zowel op de ontwikkelingsmogelijkheden
van onze partnerlanden als op de budgetten voor ontwikkelingssamenwerking.
Ook daar willen we in dit jaarrapport even bij blijven
stilstaan en aangeven hoe we daar met Ontwikkelingssamenwerking
op inspelen.
Dit jaarrapport dient dan ook niet om enkel achterom te kijken, als iets
om op te bergen wat voorbij is, maar als een uitnodiging om verder
te doen, beter te doen en meer te doen. De uitdagingen op korte en
middellange termijn zijn immers enorm.
In de eerstvolgende jaren wachten er ons verschillende deadlines waarop
België rekenschap moet afleggen over de uitvoering van een aantal principes
en verklaringen die wij onderschreven hebben.
In 2010 wordt onze samenwerking onderzocht door het ontwikkelingscomité
van de OESO. In deze ‘peer review’ worden het hele beleid, de
procedures en de ontwikkelingsprogramma’s voorgelegd aan het oordeel
van twee andere leden van deze internationale organisatie. In 2010
draagt België ook de verantwoordelijkheid voor het Europees voorzitterschap.
Een uitgelezen moment om de ontwikkelingsagenda vooruit te
helpen. In 2011 moeten wij laten zien welke vooruitgang we boekten in
de uitvoering van de Parijsverklaring en het Accra-Actieprogramma inzake
doeltreffendheid van de hulp. En in 2015 ten slotte, verwacht de wereld
de realisatie van de Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen.
Charles Michel
Minister van Ontwikkelingssamenwerking
3

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder druk
4

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder druk
© Béatrice Petit
1. Trage voortgang millenniumdoelstellingen
2. Economische crisis treft arme landen
3. Hoge voedselprijzen, mondiale schaarste
4. Een klimaatgevoelige ontwikkelingssamenwerking
5

In dit hoofdstuk staat het jaarrapport vooral stil bij de gevolgen van crisisjaar
2008 voor ontwikkelingslanden. België heeft ook inspanningen geleverd
om de negatieve gevolgen van de economische en financiële crisis voor
de ontwikkelingslanden te bedwingen.
6

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder druk
1. Trage voortgang
millenniumdoelstellingen
2008 was een bewogen jaar. Terwijl de wereld volop
nadacht over de risico’s van klimaatverandering voor
het Zuiden, kwam er eerst een voedsel- en energiecrisis
en daarna een zware economische recessie. De
urgentie van de actualiteit bepaalde voor een belangrijk
deel de mondiale ontwikkelingsagenda van 2008.
Toch werkte de internationale gemeenschap ondertussen
gestaag verder. Het bereiken van de
Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen (afgekort
MDG) tegen 2015 blijft het belangrijkste beleidskader.
Ban Ki-Moon, secretaris-generaal van de Verenigde
Naties, gaf in september 2008 een MDG-rapport vrij
waaruit blijkt dat de vooruitgang die werd geboekt
onvoldoende is. Volgens het rapport zal globaal
gezien de armoededoelstelling weliswaar worden
gehaald (dankzij de sterke economische groei in
China en India), maar lang niet door elk land. De doelstellingen
inzake gender en onderwijs zullen globaal
niet worden gehaald, maar er is vaak toch enige vooruitgang.
Het meest teleurstellend is de gebrekkige
vooruitgang op het vlak van kinder- en moedersterfte.
Ook inzake water- en sanitaire voorzieningen blijft de
kloof tussen de gemaakte en de voorziene vooruitgang
vrij groot.
Uit meer gedetailleerde analyse blijkt dat de vooruitgang
ongelijkmatig verdeeld is over de verschillende
regio’s. De meeste regio’s boeken wel degelijk
vooruitgang, maar het ritme is niet hoog genoeg om
de 2015-streefdatum te kunnen halen. Het rapport is
verder verontrust over de groeiende interne ongelijkheid,
ook in landen die een goed gemiddelde halen.
De kloof tussen arm en rijk is in vele landen groter
geworden. Elk jaar stelt DGOS een specifiek MDGrapport
op voor het parlement. Dit is beschikbaar op
www.dgos.be.
1. Extreme armoede
en honger bestrijden
5. De gezondheid van
de moeder verbeteren
2. Basisonderwijs
voor iedereen
6. Hiv/aids, malaria en andere
dodelijke ziekten bestrijden
3. Gelijke kansen
voor de vrouwen
7. Zorgen voor een duurzaam
milieu
4. De kindersterfte
terugdringen
8. Een wereldpartnerschap
voor ontwikkeling creëren
7

1
2. Economische crisis treft arme
landen
Minder groei
De mondiale economische groei onderging een flinke
terugval door de financiële en economische crisis.
Hoewel arme landen geen grote belangen hebben
op de internationale financiële markten, voelen ze
toch de effecten van de crisis. De gevolgen verschillen
sterk naargelang de economische situatie van
het land, de blootstelling aan risico’s en de capaciteit
om problemen op te lossen. Midden-inkomenslanden
lijken harder te lijden onder de economische crisis
dan lage-inkomenslanden omdat ze sterker geïntegreerd
zijn in de wereldeconomie en de financiële
markten. Maar lage-inkomenslanden hebben minder
middelen en capaciteit om de crisis te bezweren.
Het is duidelijk dat de crisis alle ontwikkelingslanden
treft, ook de allerarmste landen die op de financiële
markten bijna volledig afwezig zijn.
‘Soorten’ landen
De Wereldbank deelt economieën in volgens hun Bruto Nationaal Inkomen (BNI) per capita.
Op basis hiervan bepaalt de bank de modaliteiten en de voorwaarden om leningen toe te kennen.
Lage-inkomenslanden: een BNI per capita van minder dan 936 US dollar.
11 van de 18 partnerlanden van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking zijn lage-inkomenslanden.
Lager-midden-inkomenslanden: een BNI per capita tussen 936 en 3.705 US dollar. De partnerlanden
Algerije, Bolivia, Ecuador, de Palestijnse Gebieden, Peru en Marokko behoren tot deze groep.
Hoger-midden-inkomenslanden: een BNI per capita tussen 3.706 en 11.455 US dollar.
Zuid-Afrika is het enige partnerland dat in deze groep thuishoort.
Hoge-inkomenslanden: een land met een BNI per capita hoger dan 11.455 US dollar.
België zit in deze categorie. Bron: Wereldbank, 2009 (cijfers gebaseerd op BNI per capita 2007)
De 18 partnerlanden van de Belgische gouvernementele ontwikkelingssamenwerking
Noord-Afrika :
1. Marokko
2. Algerije
Midden-Oosten :
14. Palestijnse gebieden
Latijns-
Amerika :
15. Ecuador
16. Peru
17. Bolivia
15
16
17
West-Afrika :
3. Mali
4. Niger
5. Senegal
6. Benin 5
1
2
3
6
4
Centraal-Afrika :
7. DR Congo
8. Rwanda
9. Burundi
7 8
9
13
10
11
12
14
Oost-Afrika :
10. Uganda
11. Tanzania
12. Mozambique
18
Azië
18. Vietnam
13. Zuid-Afrika
8

Volgende vier gevolgen van de crisis komen
bij de ontwikkelingslanden hard aan:
1. Handel loopt terug. Heel wat landen in het
Zuiden zijn afhankelijk van de uitvoer van grondstoffen.
Door de economische recessie kende een aantal
grondstoffenprijzen in de tweede helft van 2008 een
sterke daling. Vooral de prijs van olie en metaalertsen
ging in vrije val. Ontwikkelingslanden met een aanzienlijke
grondstoffenexport zien hun inkomsten fors
inkrimpen. Ook de exportvraag neemt af doordat de
geïndustrialiseerde landen minder orders plaatsen.
2. Investeringen drogen op. Ontwikkelingslanden
worden door investeerders als risicovoller beschouwd
dan geïndustrialiseerde landen. Bovendien stroomt
er opvallend minder investeringsgeld uit het Noorden
naar het Zuiden. Het vertrouwen is zoek. Banken
en investeringsfondsen zitten krap bij kas. In 2007
bedroegen investeringen in ontwikkelingslanden
ongeveer 1 biljoen dollar, goed voor 8% van het
mondiale BNP. Die investeringsstroom is in 2008
gehalveerd tot 500 miljard dollar.
TCX - innovatieve financiering in de
lokale munteenheid
Financiële crisissen tonen de impact van het
wissel risico aan, dat ondernemers en lokale banken
in ontwikkelingslanden benadeelt. De beruchte
hyperdevaluaties van eind jaren negentig illustreren
de rampzalige gevolgen voor de financiële
stelsels en de economieën. Tal van onderne mingen
konden hun leningen niet meer terugbetalen
omdat deze buitensporig duur waren geworden.
Het Currency Exchange Fund (TCX), bestemd om
investeringen in de lokale munteenheid te bevorderen,
reikt hiervoor een oplossing aan. Het fonds
kan de wisselrisico’s, vroeger gedragen door de
lokale entiteiten, overnemen waardoor hun expansie
niet in het gedrang komt.
Instellingen zijn dan niet langer blootgesteld
aan risico’s die ze zelf niet kunnen dragen. De
Belgische Investeringsmaatschappij voor
Ontwikkelingslanden (BIO) investeerde 10 miljoen
dollar in TCX.
Het fonds is uniek in zijn soort. TCX heeft
de ambitie om mogelijke wanbetaling door
ondernemingen drastisch terug te dringen en om
fors bij te dragen tot de ontwikkeling van de lokale
kapitaalmarkten. TCX is oorspronkelijk een initiatief
van de Nederlandse Financieringsmaatschappij
voor Ontwikkelingslanden (FMO), waarvan meerdere
bilaterale en multilaterale instellingen aandeelhouder
zijn.
www.tcxfund.com
9

3. Remittances nemen af. Migranten zijn de
belangrijkste brug tussen ontwikkelingslanden en de
rest van de wereld. Samen sturen zij méér geld op
naar hun land van oorsprong (de remittances) dan
het hele budget aan ontwikkelingssamenwerking van
alle donoren. Maar door de crisis zijn die sommen
afgenomen. Migranten verliezen hun werk, of het
leven wordt stukken duurder. Dat snijdt dus ook bij
de families in het thuisland.
4. Ontwikkelingshulp dreigt te verminderen.
Naast investeringen en remittances is ontwikkelingshulp
de derde grote geldstroom richting arme landen.
Maar het hulpbudget staat onder druk. Het is een
van de opmerkelijkste effecten van deze crisis. De
voorbije jaren beloofden veel donorlanden meer
geld uit te geven aan ontwikkelingshulp. Dat zouden
wel eens loze beloftes kunnen zijn, nu de neiging
om de hand op de knip te houden groter is. Vooral
voor Sub-Sahara Afrika zou dat dramatisch zijn: bijna
twee derde van de netto kapitaalinstroom bestaat
uit ontwikkelingshulp. In veel donorlanden is ontwikkelingshulp
gekoppeld aan het nationaal inkomen.
Wanneer de economie krimpt, zou dat een automatische
verlaging van het hulpbudget betekenen.
België blijft streven naar de
0,7%-norm
België besliste om tegen 2010 de Verenigde Natiesnorm
te halen. Die norm bepaalt dat industrielanden
0,7% van hun bruto nationaal inkomen (BNI)
aan ontwikkelingssamenwerking moeten besteden.
Deze beslissing werd in 2002 in een wet verankerd.
Daarmee is België ambitieuzer dan de EU, die
2015 als streefdoel voor de 0,7%-norm heeft
vooropgesteld.
Tot in 2005 werd dit groeipad gevolgd. In 2006 en
2007 stagneerden de federale uitgaven voor ontwikkelingssamenwerking.
Bovendien was er een
einde gekomen aan de periode van uitzonderlijk
hoge schuldverlichtingsoperaties. Daardoor daalde
de totale overheidshulp voor ontwikkelingssamenwerking,
zowel in België als bij de andere leden van
het OESO-Ontwikkelingscomité.
Om de negatieve tendens tegen te gaan, besliste
de regering de DGOS-begroting 2008 op te
trekken tot 1,11 miljard euro, een stijging met
244 miljoen euro (of 28% in vergelijking met de
realisaties in 2007). Het gebudgetteerde bedrag
werd volledig uitgegeven. Bij het opstellen van de
begroting 2009 werd de groeidynamiek bevestigd:
ondanks de moeilijke budgettaire toestand steeg
de DGOS-begroting met 252 miljoen euro (bijna
23%), tot 1,362 miljard euro.
De totale Belgische officiële ontwikkelingshulp
(ODA) omvat
■■ de uitgaven ten laste van de DGOS-begroting,
■■ de ontwikkelingsuitgaven van Buitenlandse
Zaken, Financiën en enkele andere federale
overheidsdiensten (FOD’s),
■■ de schuldverlichtingsoperaties van de Nationale
Delcrederedienst (dit is een openbare instelling
die exportbedrijven verzekert tegen allerlei
risico’s zoals wanbetaling, staatsgrepen,…)
■■ enkele uitgaven van de gemeenschappen,
gewesten, provincies en gemeenten.
Voor 2008 wordt de totale ODA geraamd op 0,47%
van het BNI (een voorlopig cijfer) t.o.v. 0,43% in
2007. De sterke stijging van de DGOS-uitgaven
wordt gedeeltelijk geneutraliseerd door een
verdere daling van de schuldverlichtingsoperaties.
10

© IFAD / R. Grossman
België en de Wereldbank
Om de gevolgen van de kredietcrisis aan te pakken,
heeft de Wereldbank nog in 2008 100 miljard dollar
extra uitgetrokken voor klassieke leningen aan
midden-inkomenslanden. De bank reserveerde ook
een extra 42 miljard dollar voor leningen tegen gunstige
voorwaarden aan lage-inkomenslanden. De
armste landen konden rekenen op een noodlening
tot 2 miljard dollar, op lange termijn en zonder
interesten.
De Belgische ontwikkelingssamenwerking had in
2008 ruim 195 miljoen euro veil voor de Wereldbank,
geld dat zowel in het kader van de vrijwillige
als verplichte bijdragen werd ingezet. Met deze
fondsen werden onder meer volgende programma’s
gefinancierd.
Belgian Poverty Reduction Partnership.
Dit is een programma dat België sinds 2000 bij de
Wereldbank financiert. België ondersteunt hiermee
o.a. 10 partnerlanden (Senegal, Mali, Niger, Benin,
Uganda, Burundi, Rwanda, DR Congo, Tanzania en
Mozambique) bij de opmaak en uitvoering van hun
strategieën ter bestrijding van de armoede. Met deze
bijdrage stelt de Wereldbank immers ‘armoedeeconomisten’
in deze landen aan het werk. Het
programma werd in 2006 geëvalueerd. De positieve
resultaten vormden de basis voor een nieuwe fase
van het programma.
Zo sluit in Mozambique een dergelijke expertise
nauw aan bij het programma ‘algemene begrotingshulp’
dat België enkele jaren ondersteunde (zie
hoofdstuk 2, blz. 40), en dat gekoppeld was aan de
hervorming van de publieke financiën. De expert
ondersteunde er het ministerie van Planning en
Ontwikkeling bij onderzoek naar de effecten van het
armoedebestrijdingsbeleid.
11

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder druk
© Wereldbank / Simone D. McCourtie
Fast Track Initiative (FTI). Het doel van dit initiatief
is sneller vooruitgang boeken op het vlak van
universeel basisonderwijs in de lage-inkomenslanden
(MDG 2 en 3). De donoren engageren zich met het
FTI dat elk partnerland een geloofwaardig nationaal
plan voor lager universeel en kwaliteitsvol onderwijs
kan uitwerken. Zij verschaffen de financiële middelen
voor dit plan. Een fonds helpt het partnerland met de
financiële overbrugging van onderwijsuitgaven in
afwachting dat de bilaterale donoren met eigen
steun over de brug komen. Sinds 2003 neemt België
deel aan de financiering van dit FTI-fonds met een
jaarlijkse vrijwillige bijdrage van 1 miljoen euro. In
Vietnam sluit dit nauw aan bij de sectorale begrotingshulp
die België toekent.
op te starten. Bijna 1 miljoen dollar zal zo worden
geïnvesteerd in 11 Afrikaanse landen. Meer dan 500
ondernemingen dienden een businessvoorstel in. Bij
de laureaten waren ook drie Afrikaanse ondernemers
uit België, met een brouwerijproject van sorghumbier
voor Burkina Faso, een project voor het winnen van
biobrandstof uit Jatropha in Ivoorkust en een ethisch
publiciteitsproject voor Mali en Burkina Faso.
The development Marketplace for African
Diaspora in Europe. D-MADE stimuleert mensen
van de Afrikaanse diaspora (die in Europa wonen) om
ondernemingen op te zetten in het thuisland. D-Made
verleende in 2008 aan 16 Afrikaanse ondernemers de
mogelijkheid om in hun thuisland een onderneming
© Béatrice Petit
12

“De hoge voedselprijzen van 2008 hebben er wellicht voor
gezorgd dat 44 miljoen kinderen permanente cognitieve of
fysieke schade hebben opgelopen door ondervoeding”
(Wereldbank, Global Economic Prospects 2009)
3. Hoge voedselprijzen,
mondiale schaarste
Voedselzekerheid onder druk
Humanitaire acties
2008 had nog een andere crisis in petto, die
van de hoge voedselprijzen en de mondiale
voedsel schaarste. Van Bangladesh en Haïti
tot Ethiopië braken er voedselrellen uit. De
Wereldgezondheidsorganisatie spreekt over 178
miljoen kinderen die in 2008 aan onder voeding
leden. In het licht van de eerste Millennium
Ontwikkelingsdoelstelling (de extreme armoede en
de honger halveren tegen 2015) is dit een pijnlijke
vaststelling.
De acties van humanitaire aard richten zich op het
verstrekken van voedselhulp bij schaarste. Het gaat
om het lenigen van de nood op korte termijn. De
Belgische voedselhulp wordt grotendeels besteed
via het Wereldvoedselprogramma (WFP), de Voedselen
Landbouworganisatie (FAO) en de Hulporganisatie
voor de Palestijnse Vluchtelingen (UNRWA). Daarnaast
wordt de voedselhulp ook via niet-gouvernementele
organisaties verdeeld. De uitgaven voor voedselhulp
kwamen in 2008 op 22,1 miljoen euro.
Hoewel ‘landbouw en voedselzekerheid’ al lang
een van de vijf prioritaire sectoren van de Belgische
ontwikkelingssamenwerking is, besliste België toch
haar inspanningen in de toekomst te verhogen:
tegen 2010 moet 10% van het totale hulpbudget aan
landbouw en voedselzekerheid worden besteed.
Dit percentage moet opgetrokken worden naar 15%
tegen 2015. In de 7 overeengekomen Indicatieve
Samenwerkingsprogramma’s in 2008 (zie verder
hoofdstuk 2) kozen 5 partnerlanden ‘landbouw en
plattelandsontwikkeling’ als prioritaire sector (Benin,
Bolivia, Mali, Niger en Mozambique).
België speelt ook een stuwende rol op het internationale
forum en is een pleitbezorger voor ongebonden
voedselhulp in cash, dus zonder de verplichting
het voedsel in het donorland aan te kopen. Ook
bepleit België bij het WFP en de FAO de aankoop van
voedsel(hulp) bij lokale boerenorganisaties en op
lokale markten (zie kader over P4P). Onder impuls
van België nam het WFP een beslissing in die zin over
haar aankoopbeleid.
Om de voedselzekerheid te kunnen waarborgen,
bewandelt het Belgische beleid twee sporen: acties
van humanitaire aard en structurele interventies.
13

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder druk
© FAO
P4P - België als voortrekker in de
strijd tegen de voedselcrisis
Een van de speerpunten van het Belgisch beleid is
de aankoop van voedsel(hulp) op lokale markten,
om zo hun ontwikkeling te versterken. Zo stimuleert
België sinds enkele jaren in Noord-Kivu (DR
Congo) de aankoop van maïs en bonen bij de lokale
boeren.
Dankzij aanhoudende inspanningen op internationaal
niveau heeft het Belgisch beleid navolging
gekregen. In september 2008 lanceerde het
Wereldvoedselprogramma het revolutionaire
initiatief ‘Purchase for Progress’ (P4P). Dit
initiatief wenst de manier waarop het WFP de
aankoop van levensmiddelen organiseert, grondig
te hervormen volgens de logica van de lokale
aankopen.
De Belgische ontwikkelingssamenwerking heeft
in 2008 557.500 euro vrijgemaakt voor het P4Pproject
in de Democratische Republiek Congo.
Daarmee is België het eerste land dat actief het
P4P-hervormingsinitiatief steunt. België heeft
als voortrekker dus ook een multiplicatoreffect
bewerkstelligd.
‘P4P’ wordt in de komende 5 jaar in 20 pilootlanden
in Afrika en Centraal-Amerika gelanceerd. Minstens
350.000 lokale boeren zullen makkelijker toegang
vinden tot betrouwbare markten, waar ze hun goederen
kunnen afzetten tegen eerlijke, concurrerende
prijzen.
14

“Het is zaak middelen uit te trekken voor
onderzoek naar duurzame landbouwmethodes,
want de wereldvoedselproductie
heeft wel degelijk een plafond bereikt.”
Olivier de Schutter, sinds 1 mei 2008 Speciaal
Rapporteur van de VN voor het Recht op Voedsel
© DGOS / Jean-Yves Standaert
Structurele interventies
Minstens even belangrijk zijn de structurele interventies
gericht op de verhoging en verbetering van de
voedselproductie. Waar voedselhulp dient om acuut
in te spelen op een voedseltekort, moeten structurele
interventies dergelijke tekorten voorkomen. Het
Belgisch Overlevingsfonds (BOF) werd speciaal opgericht
om de voedselzekerheid in de armste Afrikaanse
© DGOS / Jean-Yves Standaert
landen te verbeteren met behulp van langetermijnprojecten.
Dit fonds kwam er in 1999 op initiatief van
het parlement –het gaat in feite om de opvolger van
een ouder parlementair initiatief. Projecten van het
Overlevingsfonds beogen een geïntegreerde aanpak
van de voedselveiligheid: naast initiatieven ter
verbetering of verhoging van de voedselproductie is
er ook aandacht voor gezondheid, sanitatie, vorming,
institutionele versterking,…
Het korte regenseizoen laat er normaal slechts één
oogst per jaar toe. Door middel van irrigatie kunnen
boeren voortaan een kleine groentetuin houden,
waar ze tot 3 maal per jaar kunnen van oogsten. De
groenten vormen bovendien een rijke aanvulling van
het traditionele dieet. Na 2 jaar waren reeds 519
groentetuinen in gebruik.
Ten slotte kon men ook de kwaliteit en productiviteit
van het plaatselijke vee (runderen) verbeteren,
zonder het aantal dieren te moeten verhogen. Dit
werd gerealiseerd door meer voeder te voorzien,
betere veterinaire diensten en het ter beschikking
stellen van goede fokstieren. Ondertussen zijn reeds
486 kalveren van het verbeterde ras geboren.
Het BOF werd afgelopen jaar grondig geëvalueerd
en hier werden lessen uit getrokken voor een nieuw
meerjarenprogramma (zie hoofdstuk 2, blz. 37 e.v.).
Een sprekend voorbeeld van een project ter bevordering
van de voedselzekerheid, ondersteund door
het Belgisch Overlevingsfonds, werd uitgevoerd in
Oost-Tigray, in het noorden van Ethiopië. Als gevolg
van weerkerende droogtes, een verloederd milieu en
grensconflicten is het gebied constant bedreigd door
voedselschaarste.
De resultaten kunnen tellen. Meer dan 10.000 huishoudens
werden door het project bereikt. Traditioneel
werd aan vrouwen niet toegestaan het land te ploegen.
Met vorming en bewustmakings activiteiten in de
gemeenschappen kon het taboe worden doorbroken.
391 vrouwen die alleen instaan voor hun familie ploegen
sindsdien hun eigen akkers om.
Een tweede vorm van structurele interventie is de
steun aan de landbouwsector, zowel langs de bilaterale,
multilaterale als indirecte samenwerking. Een
voorbeeld hier is de gestegen financiering van het internationaal
landbouwonderzoek via de Adviesgroep
voor Internationaal Landbouwonderzoek (CGIAR).
Deze adviesgroep verbindt donoren met landbouwonderzoeksinstellingen
en ondersteunt landbouwonderzoek
ten bate van de armen. De onderzoeksinstellingen
zijn gespecialiseerd en bestrijken samen
zowat alle belangrijke voedingsgewassen en teelten
voor ontwikkelingslanden (viskweek en veeteelt, rijst,
aardappelen, maïs, bananen,...) maar ook bredere
thema’s zoals biodiversiteit of ontbossing.
15

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder druk
© Béatrice Petit
Op bilateraal vlak is er de hernieuwde aandacht
voor de landbouwsector in de nieuwe meerjarenprogramma’s
met de partnerlanden. Hieronder
vallen een hele reeks projecten en programma’s.
Enkele voorbeelden.
In Benin is België erg actief bij de verbetering
van de landbouwproductiviteit. In verschillende
programma’s wordt de overheid geholpen om
deze strategie uit te voeren. Eén daarvan is het
PAMRAD-project, wat staat voor ondersteuning van
het platteland in Atacora en Donga. Dit project wil
op duurzame wijze de voedselzekerheid aanpakken
en de opbrengsten voor de boeren verhogen door
andere teelten naast het katoen te bevorderen.
Het gaat om rijst, groenteteelt, cashewnoten en
teelten met een korte cyclus.
De resultaten waren aanvankelijk nogal wisselend.
Door het accent vooral te leggen op de institutionele
versterking, en minder op de productie
zelf, waren de effecten op de opbrengsten eerder
minimaal. Voor een duurzame voedselzekerheid zijn
hogere opbrengsten wel cruciaal. Toch zijn er uit
de groenteteelt meer inkomsten te verwerven als
men de problemen van opslag (bewaring) en afzet
kan aanpakken, en dat vergt sterkere organisaties.
Overtuigende resultaten werden bereikt op het
vlak van productiecontrole en commercialisering
van de cashewnoten.
In Mali steunt België de ontwikkeling van de veeteelt
met het project ter selectie en vermenigvuldiging
van het Azawak-runderras. Het doel is
dat zoveel mogelijk mensen uit Menaka eigenaar
worden van het vee als garantie voor voedselzekerheid
en tegen de armoede. Er is daarvoor
een mentaliteitswijziging nodig om zowel doel als
methoden van veeteelt te wijzigen, zeker na de
opeenvolgende droogtes. De telers beginnen langzaam
van het idee af te stappen dat hun overleven
afhangt van het pure bezit van dieren. De kwaliteit
van het onderhoud, de zorg voor de productie
en het behoud van het milieu worden belangrijker
doelstellingen.
Het project heeft opnieuw de groei van het
Azawak-runderras mogelijk gemaakt nadat deze
in de regio bijna was uitgestorven ten gevolge van
droogte en andere problemen. De algemene omstandigheden
voor de veeteelt zijn verbeterd
(voeding en gezondheid) en de melkproductie
is terug op gang. Men verwacht ook vooruitgang
wanneer de coöperatieve organisaties zijn
opgericht. In de huidige fase probeert men zich
te concentreren op de genetische verbetering en
de opwaardering van productie en inkomen uit de
veeteelt.
16

© Dierenartsen zonder Grenzen
In Niger steunt België het project ‘promotie en
verspreiding van de roodharige Maradi-geit’. Het
fokken van deze geiten gebeurt door de vrouwen
van de streek. Deze actie is erop gericht het
inkomen van de vrouwelijke veetelers te verhogen
door de productiviteit van de geiten te verbeteren.
Het voorlopig resultaat is een verhoging van die
productiviteit en dus van de inkomens, waardoor
de vrouwen versterkt zijn in hun autonomie.
In Tanzania steunt België het project voor de
duurzame verbetering van de bananenteelt. In
de streek van Kagera en het Kibondo-district wil
dit project de inkomsten verhogen en de voedselzekerheid
veiligstellen. Daarvoor is een versterking
van de institutionele capaciteit en van de
publiek-private samenwerking nodig zodat de
vernieuwingen in de teelt duurzaam verspreid
raken. In de eerste fase van het project heeft
de introductie van enkele superieure bananenvariëteiten
de productiviteit doen stijgen. Dit
bracht alternatieve inkomsten op en zo kwam
de sector van verwerking en vermarkting van
bananenproducten (wijn, bier, chips, bloem)
tot leven. 2,5 miljoen stuks van deze bananenvariëteiten
werden ondertussen geplant. Dit heeft
een positief effect gehad op de winsten maar ook
op vlak van het milieu (bodem en biodiversiteit).
17

4. Een klimaatgevoelige
ontwikkelingssamenwerking
Klimaatverandering heeft een directe impact op ontwikkelingsacties.
Volgens de Wereldbank loopt niet
minder dan een kwart van haar projecten een aanzienlijk
risico op schade door de nadelige gevolgen
van klimaatverandering. Een studie van de OESO
heeft aangetoond dat dit in sommige gebieden
zelfs kan oplopen tot 65%. Dit zijn ontnuchterende
cijfers. Daarom organiseerde de Belgische
Ontwikkelingssamenwerking in maart 2008 de
conferentie ‘Klimaatverandering en het Belgische
beleid van ontwikkelingssamenwerking: uitdagingen
en mogelijkheden’.
Het sluitstuk van deze conferentie was een rapport
van de Belgische klimaatprofessor Jean-Pascal van
Ypersele. Het rapport spreekt over ‘de fundamentele
onrechtvaardigheid van klimaatveranderingen’.
Terwijl de verantwoordelijkheid voor de opwarming
van de aarde voor het grootste deel bij de ontwikkelde
landen ligt, ondervinden de arme landen er de
meeste negatieve gevolgen van. Bovendien hebben
zij de minste middelen ter beschikking om zich aan te
passen.
Het antwoord op de klimaatveranderingen is
een combinatie van twee luiken: leniging en
aanpassing.
Leniging of matiging (mitigation) behelst maatregelen
die een vermindering van de uitstoot van
broeikasgassen tot doel hebben: energiezuinig vervoer,
koolstofarme industrie, energie-efficiëntie,...
Aanpassing (adaptation) verwijst naar ingrepen die
de gevolgen van de klimaatverandering voor onze
samenleving beperken: bouwen van dammen, terugdringen
van de verwoestijning, droogtebestendige
zaden en aangepaste landbouwmethodes,…
■■
Een klimaattest voor elk project
Annemarie Van der Avort is de nieuwe klimaatmedewerker
bij DGOS, waar ze de multilaterale
milieuprogramma’s versterkt. Zij schetst een stand
van zaken.
Hoever staat DGOS met de integratie van het klimaatgevoelig
denken?
“Er is een Task Force Klimaat opgericht met vertegenwoordigers
van DGOS, BTC en het kabinet van
de minister. Deze werkgroep heeft als opdracht de
aanbevelingen van het klimaatrapport te operationaliseren
in concrete acties. Als eerste actie werd
binnen onze dienst een cel leefmilieu/klimaat opgericht.
De werkgroep stelde een Actieplan Klimaat
op, en dit op basis van de 13 aanbevelingen van
professor van Ypersele.”
(© DGOS / Dimitri Ardelean)
18
Jean-Pascal van Ypersele stelt zijn klimaatrapport voor
aan minister Charles Michel

Welke aanbevelingen uit het rapport zullen vrij
gemakkelijk te verwezenlijken zijn, en welke heel
wat moeilijker?
“Van de 13 aanbevelingen zijn er twee waaraan de
voorbije jaren al gewerkt werd. We hebben heel
wat expertise opgebouwd rond duurzaam bosbeheer.
We hebben ervaring opgebouwd met projecten
voor hernieuwbare energie, bijvoorbeeld in
Rwanda. Ook verrichtten we beleidsvoorbereidend
werk over biobrandstoffen. Moeilijker te verwezenlijken
is het budget van ontwikkelingssamenwerking
nog verder verhogen en heroriënteren. Bij de
uitvoering van de bilaterale samenwerking, waar
het principe van ownership centraal staat, moet er
voor die heroriëntatie ook een vraag komen vanuit
het partnerland. Het initiatief ligt dus niet steeds
bij DGOS. In 2007 besteedde DGOS ongeveer 5%
van haar totaalbudget aan specifieke activiteiten
n.a.v. de klimaatverandering.”
In een eerste fase zullen de nieuwe projecten
aan een klimaattest onderworpen worden,
maar de test is bedoeld voor alle projecten.
Hoe groot is de kans dat lopende projecten
moeten teruggeschroefd worden wegens te
klimaatonvriendelijk?
“Bedoeling is om per project te kijken in welke
mate aanpassingen nodig zijn. De Task Force
Klimaat zou graag zien dat men in de budgetten
voor ontwikkelingssamenwerking ruimte voorziet
om projecten climate proof (klimaatbestendig) te
maken. Dit is echter een politieke keuze, die ook
door onze partners in het Zuiden moet gevalideerd
worden.”
Wat staat er op til in 2009?
“Voor het DGOS-personeel organiseren we
een vorming. Door deze interne sensibilisering
hopen we de strijd tegen klimaatverandering als
transversaal thema te kunnen opnemen in de
Belgische Ontwikkelingssamenwerking, bijvoorbeeld
bij het opstellen van komende Indicatieve
Samenwerkingsprogramma’s (ISP’s) met de
partnerlanden. Natuurlijk zijn er ook de klimaatonderhandelingen
met onder meer ‘COP 15’ in
Kopenhagen, de belangrijke klimaattop voor het
opstellen van een post-Kyoto-protocol. Een zeer
concrete actie wordt de compensatie van CO2-
uitstoot van de vliegtuigreizen van het DGOSpersoneel.”
(© Béatrice Petit)
België steunt het ‘Programma voor het behoud
van de biodiversiteit in de sites van het werelderfgoed’
in de DR Congo. Dit programma werd
opgestart door UNESCO, het Institut Congolais pour
la Conservation de la Nature (ICCN) en gespecialiseerde
ngo’s. Het programma maakt de bescherming
mogelijk van vijf sites met elk een zeer hoge
biodiversiteit. Er werden reeds enkele pilootacties
voor hun behoud gevoerd om zo de betrokkenheid
van de lokale gemeenschappen bij dit programma
te verhogen. Het ICCN werd versterkt in haar
monitoring-capaciteiten. Ook kwamen er enkele
dringende actieplannen voor de sanering van de
Nationale Parken.
In Bolivia steunt België een programma voor
integraal bosbeheer in de tropische wouden van
de Cochabamba-streek. Het resultaat dat het
programma mag verwachten, moet meer zijn dan
een loutere herbebossing van in gebruik genomen
stukken woud. Het moet leiden tot een gemeenschappelijk,
duurzaam beheer door de lokale
gemeenschappen. Zij worden opgeleid om nieuw
plantgoed te kweken en kleinere en grotere
stukken woud ecologisch te beheren.
19

2
Doeltreffendheid
van de hulp
(© Béatrice Petit)
1. De internationale context
2. De Belgische praktijk
3. Voorbeeld van een nieuw samenwerkingsprogramma: Mali
4. Voorbeeld van een nieuw samenwerkingsprogramma: Niger
5. Doeltreffende hulp en de realiteit van fragiele staten
6. Resultaatgericht beheer
7. Hulp afstemmen op systemen van het partnerland
8. De harmonisatie met niet-gouvernementele actoren
9. Doeltreffendheid van de multilaterale samenwerking
21

De Millenniumverklaring van de Verenigde Naties beschreef voor het eerst
de wederzijdse verplichtingen van zowel donor- als hulpontvangende
landen. De verklaring gaf ook de acht concrete Millenniumdoelen aan die
tegen 2015 moeten bereikt worden (zie hoofdstuk 1). In 2002 kwamen deze
landen in Monterey, Mexico, nogmaals samen om vorm te geven aan een
globaal partnerschap voor ontwikkeling. Ze bespraken ook de kwestie van
de financiering van het plan.
Maar het gaat niet alleen om kwantiteit. Opdat deze geldstromen een
impact zouden hebben op de fundamenten van het probleem - toegang voor
de armsten tot elementaire rechten - moesten er ook kwalitatieve regels
opgesteld worden. Dit was het onderwerp van internationale ontmoetingen
die in 2005 leidden tot de ‘Parijsverklaring’ inzake de doeltreffendheid van
de hulp.
In dit tweede hoofdstuk gaat het jaarrapport dieper in op enkele aspecten
van deze agenda voor meer doeltreffende hulp.
22

Doeltreffendheid
van de hulp
1. De internationale context
De Verklaring van Parijs
De Verklaring van Parijs heeft vijf principes vastgelegd
die samen de doeltreffendheid bepalen. Ze
komen voort uit de algemene vaststelling dat ontwikkelingssamenwerking
niet productief was, gestoeld
op goede bedoelingen maar onderuit gehaald door
tegenstrijdige en eigenbelangen.
De vijf principes zijn:
1. Eigenaarschap - ownership: ontwikkelingslanden
moeten zelf hun ontwikkelingsbeleid bepalen en
beleidsplannen uitvoeren.
2. Afstemming: de beleidsplannen van het partnerland
zijn het uitgangspunt, donoren moeten hun
samenwerkingsbeleid daarop afstemmen. De geldstromen
moeten gekanaliseerd worden via de
financiële systemen van de partnerlanden.
3. Harmonisatie: Doeltreffendheid wil ook zeggen
dat de donorlanden hun acties coördineren en elkaar
aanvullen, en niet meer ieder voor zich eigen vlaggen
willen planten.
4. Resultaatgericht beheer: Er moeten resultaten
vooropgesteld worden om uitgaven te kunnen
verantwoorden.
5. Wederzijdse verantwoordelijkheid: Er is voortaan
sprake van een partnerschap, waarin elke partij
rekenschap aflegt ten aanzien van de andere.
Het Actieprogramma van Accra
Er bleef een grote kloof tussen de intenties van
‘Parijs’ en de uitvoering ervan door de staten en
andere actoren. Zo zorgt de coördinatie van donoren
voor een verlies aan individuele zichtbaarheid door
opname in het geheel, wat moeilijk te aanvaarden is
en het enthousiasme afremt.
In september 2008 werd daarom een ontmoeting georganiseerd
in Accra, Ghana. Men wou de Verklaring
een nieuwe wind inblazen en aandringen op een snellere
toepassing van de toen uitgesproken principes.
Enkele aangepaste maatregelen en nieuwe deadlines
moeten nu de Verklaring van Parijs versterken. Tegen
2011 wordt een nieuw rapport verwacht over de mate
waarin ieder zich aan deze beloftes heeft gehouden.
Het Actieprogramma van Accra bevat aanbevelingen
die België en de andere OESO-landen moeten
integreren in hun ontwikkelingssamenwerking. Dit
veronderstelt een onvermijdelijke gedragsverandering
zodat het land deze politieke intenties kan omzetten
naar de realiteit op het terrein. Het gaat onder meer
om:
■■ minder geografische en thematische spreiding,
■■ focus op die landen en sectoren waar men expertise
en competenties heeft opgebouwd,
■■ meer coördinatie met andere bi- of multilaterale
donoren,
■■ meer een beroep doen op de bestaande systemen
in de partnerlanden zelf, begeleid met steunmaatregelen
om de lokale instellingen en opleidingen
te hervormen,
■■ voorspelbaarheid van de hulp,
■■ een betere coördinatie met alle betrokkenen
binnen ontwikkelingssamenwerking, ieder binnen
de eigen grenzen en procedures.
Accra wil met andere woorden dat zowel partner- als
donorlanden zich aan de beloftes houden: we willen
meer, beter en sneller.
23

Het echte criterium om de doeltreffendheid van hulp te
beoordelen is de verbetering van de levensomstandigheden
van de volkeren.
Enquête in 2006 over de opvolging van de Verklaring van Parijs,
Synthese van de resultaten, OESO 2007
‘Het schoolgebouw van gewapend beton bleef nog wel even
overeind, maar het onderwijs verbeterde niet wezenlijk’
De resultaten zijn altijd
gemeenschappelijk
Interview met Marc Denys,
Directeur Bilaterale Samenwerking
Op 1 december 2008 werd Marc Denys de
nieuwe directeur van de directie Bilaterale
Samenwerking. Het is zijn eerste job op het hoofdbestuur
in Brussel, na een staat van dienst van
liefst 31 jaar op het terrein. Hij begon zijn loopbaan
in Afrika als junior landbouwonderzoeker voor
de FAO, nu komt hij terug uit Uganda waar hij als
Attaché Internationale Samenwerking onder meer
voorzitter was van de donorgroepen ‘gezondheidsbeleid’
en ‘decentralisering’.
De klemtoon in het internationaal ontwikkelingsdenken
en -doen ligt vandaag op doeltreffendheid.
Was dat vroeger dan niet het geval?
De eerste omslag die zorgde voor een veel systematischer
en doelgerichtere aanpak, kwam er al
een twintigtal jaar geleden, toen we een methodologisch
kader begonnen te gebruiken op het
niveau van de projecten. Maar zelfs de meest
zorgvuldig ontworpen projecten bleven veel te
geïsoleerd, opgesteld door donoren, beheerd door
donoren, geëvalueerd door donoren. Eenmaal de
buitenlandse medewerkers wegvielen, stuikte
het al te vaak in elkaar, zonder impact, zonder
overdracht. Ook wanneer buitenlandse hulpverleners
in een ministerie van een partnerland werden
tewerkgesteld, was er te weinig overdracht en
interactie. In die tijd werden de onderwijsprogramma’s
van het bevoegde ministerie in Rwanda
opgesteld door buitenlandse adviseurs. Ze stelden
ook de examens op, en verbeterden ze. Enkel de
les werd gegeven door Rwandese leerkrachten, en
soms zelfs dat niet.
Je zag die aanpak ook weerspiegeld in het personeelsbeleid
van het toenmalige ABOS. Coöperanten
werden voor 1- of 2-jarige periodes geaccrediteerd.
Je moest daarvoor je eigen resultaat kunnen voorleggen,
jezelf bewijzen. Eigenlijk maakte je jezelf
best onmisbaar – en sommige lokale medewerkers
vonden dat trouwens wel zo gemakkelijk.
Welke resultaten blijven jou bij in je lange
carrière op het terrein?
Er waren onmiskenbaar concrete korte termijnresultaten,
de rechtstreekse ‘output’: schoolgebouwen,
vorming van personeel, aanplanting,…
maar ze leidden niet tot blijvende verandering,
omdat ze niet verankerd waren in een eigen lokaal
en nationaal plan. Het schoolgebouw van gewapend
beton bleef nog wel even overeind, maar het
onderwijs verbeterde niet wezenlijk. Een eigen
beleidskader bestond trouwens meestal niet.
Ik zie het als een gelukkige evolutie dat we nu
steun geven aan onze partnerlanden om dat eigen
beleid op te stellen. Het ontstaan van eigen kwaliteitsvolle
ontwikkelingsplannen, algemeen en voor
24

© Wereldbank / Scott Wallace
de verschillende sectoren, dàt is een belangrijk
resultaat.
En wanneer dat plan er is, kun je het best ondersteunen
met budgethulp. Je laat dan beter geen
geïsoleerde projecten meer toe. Elk project zorgt
voor scheeftrekkingen, zelfs onder de beste voorwaarden.
Wanneer je als donor een welbepaald
district ondersteunt, veroorzaak je een onevenwichtige
verdeling. Of dat ene district wordt bevoordeeld
ten opzichte van andere, of de externe
steun wordt afgetrokken van de financiering door
de eigen overheid. En er is altijd de neiging om
minder zorgvuldig om te springen met de middelen
van een donorproject dan wanneer je verantwoording
moet afleggen voor gebruik van eigen budgetten
tegenover de eigen autoriteiten.
Dat veronderstelt wel dat er een functionerend
nationaal opvolgings- en verantwoordingssysteem
bestaat…
Dat is precies wat me moeten ondersteunen: de
goede sectorale programma’s via budgethulp,
en tegelijkertijd, indien nodig via projecten en
technische assistentie, versterking van de instellingen
voor planning, monitoring en evaluatie.
Partnerlanden staan hier vaak nog niet ver in,
mede doordat donoren al te lang zelf hun eigen
projecten opvolgden. Maar ook daar zie ik de afgelopen
10 jaar resultaten. Zo is in Uganda nu veel
meer betrokkenheid van het parlement. Er is een
behoorlijk werkend ‘public accounts committee’,
dat op basis van de verslagen van een onafhankelijke
auditor-general (een soort rekenhof) de
verantwoording van de staatsuitgaven en de bereikte
resultaten per ministerie bekijkt, inclusief de
budgethulp.
Is de nadruk op ‘resultaten’ niet in tegenspraak
met de klemtoon op meer coördinatie, harmonisatie
en ‘ownership’? Hoe beter de onderlinge
samenwerking, hoe moeilijker om nog te spreken
over resultaten van de Belgische samenwerking?
Resultaatgerichtheid is geen kwestie van onze
eigen vlag te planten, maar van duidelijkheid over
wat we willen bereiken. Als donoren moeten we
beseffen dat resultaten gemeenschappelijk zijn,
en in de eerste plaats van het partnerland. Het
feit dat we met verschillende donoren gedurende
10 jaar de ontwikkeling van het basisonderwijs
in Tanzania ondersteunden via begrotingshulp,
heeft geleid tot betere onderwijsinstellingen van
Tanzania zelf, en tot betere scholingsresultaten.
Dat is een gemeenschappelijk resultaat. Donoren
moeten die resultaten niet zelf formuleren maar
overnemen van het partnerland. Partnerlanden
moeten eigen indicatoren kunnen ontwikkelen.
25

We moeten het uitvoeren van baseline studies
aanmoedigen.
Hoe verandert dan de rol van de Belgische
ontwikkelingssamenwerking?
België is actiever geworden in de technische en
politieke dialoog met het partnerland, en met de
andere donoren. Het gaat veel meer om beleidswerk,
en minder om de details van de uitvoering.
Budgethulp is immers meer een politieke zaak. Je
onderhandelt met een land over de manier waarop
het de schaarse middelen besteedt. Budgethulp is
daardoor een enorme hefboom. Je kunt als donorgroep
druk uitoefenen wanneer er bijvoorbeeld te
veel geld naar defensie gaat, of de uitgaven niet
evenwichtig verdeeld worden over de regio’s. Dat
is werk op het terrein, dat het ambassadeteam
moet opnemen – niet alleen door de attaché maar
ook de ambassadeur, en versterkt met expertise
van BTC. Om kort op de bal te spelen, moet dat
team voldoende beslissingsbevoegdheid hebben
en voldoende gevormd worden. Je moet, samen
met technische experts, de afweging maken of alle
beleids- en opvolgingsvoorwaarden vervuld zijn en
de vooropgestelde resultaten zijn bereikt om een
nieuwe schijf van 1 of enkele miljoenen te storten
in de begroting van het partnerland. Dat is een
heel ander soort verantwoordelijkheid, en die moet
je willen dragen.
26

2. De Belgische praktijk
In 2008 organiseerde België met verschillende
partner landen een inhaaloperatie in het vastleggen
van nieuwe samenwerkingsprogramma’s. ISP staat
voor Indicatief Samenwerkingsprogramma en is
het belangrijkste document in de bilaterale samenwerking.
In dit document wordt de relatie vastgelegd
tussen DGOS en elk partnerland voor de komende
vier jaar. Het ISP volgt de prioriteiten van de armoedebestrijdingsplannen
en van de sectorale ontwikkelingsplannen
van het land. Het document legt de
prioritaire sectoren vast en de te behalen resultaten,
alsook de strategie om dit alles uit te voeren. Het ISP
dient ook als basis voor Belgische standpunten bij de
politieke dialoog met het partnerland en bij het coördinatieproces
met andere donorlanden.
taakverdeling tussen donorlanden zal de Belgische
Ontwikkelingssamenwerking zich in de toekomst
concentreren op twee prioritaire sectoren in elk
partnerland (met uitzondering van de landen in de
Centraal-Afrikaanse regio wegens de omvang van de
Belgische Ontwikkelingssamenwerking). Het opstellen
van een ISP is een werk van lange adem waarbij
verschillende actoren betrokken zijn. Dit gebeurt in
twee fasen: de diagnose of analyse van het land en
de omschrijving van de strategie.
België wil meer samenwerking tussen het bilaterale
programma en de andere Belgische actoren werkzaam
in het partnerland (ngo’s, universiteiten,…).
Mogelijke partnerschappen en synergieën worden
onderzocht en aangemoedigd, om op die manier
ervaringen en good practices uit te wisselen. Daarom
werden alvast de ngo’s betrokken in de Gemengde
Commissies in Mali, Niger en Uganda. In Mali en
Uganda werden de ngo-vertegenwoordigers als waarnemers
uitgenodigd. België stelt in de partnerlanden
een studiefonds ter beschikking. Het partnerland kan
een gedeelte van dit studiefonds gebruiken om de
‘Verklaring van Parijs’ in praktijk te brengen.
(© DGOS / Dimitri Ardelean)
Henrique Banze, vice-minister van Buitenlandse Zaken en
Ontwikkelingssamenwerking van Mozambique en minister
Charles Michel ondertekenen op 10 april 2008 een nieuw
samenwerkingsakkoord
Bij het opstellen van de nieuwe ISP’s heeft België
grote inspanningen gedaan om ze te laten aansluiten
bij de nieuwe dynamiek inzake doeltreffende hulp.
Conform aan de Europese Gedragscode inzake
Ook wil België bekijken of de uitvoering van bepaalde
acties meer kan gedelegeerd worden naar andere
(bilaterale of multilaterale) donoren. België zal ongeveer
5% van het ISP-budget besteden aan acties die
buiten de prioritaire sectoren vallen. Die acties zijn
wel gericht op belangrijke thema’s zoals vrouwenrechten
(bv. genitale verminking), milieu, sociale economie,
strijd tegen hiv/aids,kinderrechten (bv. strijd
tegen uitbuiting en kinderhandel), maar ook naar het
oprichten van ondernemingen en de privésector (bv.
maatregelen die het handelsklimaat verbeteren).
27

België heeft niet stilgezeten en heeft in 2008 al met 7 partnerlanden nieuwe ISP’s opgesteld voor de komende
vier jaar. Het gaat om volgende landen en sectoren:
Landen Sectoren ISP-bedrag
Palestina
Benin
Mozambique
Bolivia
Mali
Niger
Uganda
Onderwijs en Samenlevingsopbouw
Landbouw en Gezondheid
Algemene budgethulp, Plattelandsontwikkeling
en gezondheid
Gezondheid en Landbouw
Decentralisatie, Plattelandsontwikkeling
en voedselzekerheid
Gezondheid, Plattelandsontwikkeling
en voedselzekerheid
Gezondheid en Onderwijs
50 miljoen euro
(2008-2011)
52 miljoen euro
(2008-2011)
48 miljoen euro
(2009-2012)
40 miljoen euro
(2009-2012)
50,5 miljoen euro
(2009-2012)
52 miljoen euro
(2009-2012)
64 miljoen euro
(2009-2012)
28

3. Voorbeeld van een nieuw
samenwerkingsprogramma: Mali
Malinese context
Onder impuls van het Development Assistance
Committee van de OESO stemde Mali in 1996 in met
een herziening van de hulp. Het land heeft ondertussen
grote vooruitgang geboekt op het vlak van
harmonisatie van de hulp. Het heeft onder meer een
gemeenschappelijke hulpstrategie aangenomen, een
technische cel en een secretariaat opgericht. België
heeft als voorzitter van de donorlanden (najaar 2006
tot voorjaar 2007) zijn schouders onder dit initiatief
gezet.
De technische cel is een ondersteuningsgroep die
de reflectie stimuleert binnen de groep van donoren
zodat een dialoog met Mali mogelijk is. Deze cel
wil als globaal doel de Verklaring van Parijs helpen
uitvoeren. België financiert de werking van het
secretariaat. Het is deze groep van donoren, ginds
Technische en Financiële Partners genoemd, die de
Gemeenschappelijke hulpstrategie (Stratégie
Commune d’Assistance au Pays - SCAP) heeft uitgewerkt.
Deze strategie wil zich richten op de
oriëntaties en prioriteiten van de regering. Een van
de elementen hieruit is de taakverdeling en de
complementariteit van de donoren in hun steunmaatregelen
voor de ontwikkeling van Mali. Het doel
is Mali te helpen bij de uitvoering van zijn beleid
ten aanzien van armoedebestrijding en groei. De
gemeenschappelijke strategie is gebaseerd op nieuwe
samenwerkingsafspraken, een financieringsplan en
de dialoog met de Malinese regering volgens een
opvolgingskader.
Verder is een gedetailleerde matrix van de donoren
opgesteld die een overzicht biedt van de huidige en
toekomstige hulp (2007-2011). De matrix beschrijft
verder de diverse taken van de donoren per sector.
België staat op de elfde plaats als donor voor Mali.
De hulp van België is goed voor 2,4% van de totale
internationale hulp voor Mali. Mali is een van de 31
landen die verkozen werden om de versnelde uitvoering
van de taakverdeling in het kader van de
Parijsverklaring te bewerkstelligen.
© BTC
© BTC
29

© BTC
Welke plaats neemt België in
dit proces?
In de periode 2004-07 was de Belgische bilaterale
samenwerking betrokken in zeven sectoren en zes
regio’s. Deze spreiding was niet bevorderlijk voor de
impact en de doeltreffendheid van de hulp. Om dit
te verbeteren wordt in het nieuwe ISP 2009-2012
de hulp beperkt tot twee prioritaire sectoren.
België weet zich bij deze sectoren verzekerd van de
Malinese erkenning en die van andere technische en
financiële partners.
moet dit 60% worden. Op het vlak van gebruik
van de eigen systemen van Mali voor openbare
aanbestedingsprocedures doen we al beter, het
percentage bedroeg in 2005 al 79%.
België voorziet 50,5 miljoen euro voor Mali in het
nieuwe ISP ter ondersteuning van het armoede- en
groeibeleid van Mali, geformuleerd als “herverdelende
groei en een verlaging van de armoede door
de heropleving van de productieve sectoren en door
de consolidatie van de hervormingen in de publieke
sector”.
Mali is een enorm uitgestrekt land en dat veronderstelt
een grote investering in tijd en menselijk
kapitaal om de acties op te volgen. De geografische
spreiding maakt het ook niet erg geschikt om tot
synergieën en complementariteit tussen acties te
komen. Door deze spreiding te beperken in aantal en
plaats kunnen de middelen beter worden ingezet
ten behoeve van de resultaten die Mali wil bereiken.
België wil het nationale beleid blijven steunen, voor
continuïteit zorgen en een langetermijn-visie ontwikkelen
inzake bilaterale acties.
De acties die gefinancierd worden door de Belgische
Ontwikkelingssamenwerking worden ingeschreven in
de begroting van Mali. Dit is een belangrijk aspect,
omdat Mali hierdoor de inkomsten en uitgaven voor
de verschillende sectoren veel beter kan plannen.
In 2005 was reeds 82% van de Belgische hulp ingeschreven
in de Malinese begroting. In 2010 moet dit
stijgen tot 85%.
Het eigenaarschap van de interventies wordt toevertrouwd
aan de verantwoordelijke Malinese instellingen.
Er komt een betere afstemming op de nationale
financieringssystemen.
De financiering richt zich bijgevolg op:
■■ plattelandsontwikkeling en voedselzekerheid
(eerste pijler van het Malinese beleidsplan), door
de steun van sectoren als veeteelt, visvangst en
landbouw;
■■ consolidatie van de hervormingen in de publieke
sector (tweede pijler), door de verworven decentralisering
in de regio van Koulikoro te verankeren.
België neemt deel aan de technische groep “landbouw
en milieu” in de schoot van de coördinatie van
donoren. Op basis van zijn vroegere interventies
(institutionele steun aan het Landbouwministerie en
het project met het Azawak-runderras) heeft België
in deze sector een centrale plaats bij de donoren
verworven. België heeft een echte meerwaarde bijgebracht
in de sector van plattelandsontwikkeling,
meerbepaald in de veeteelt waarin België de belangrijkste
bilaterale donor is en de leider van de groep.
Ook in het decentralisatieproject in Koulikoro (in de
regio’s Banamba, Kolokani en Nara) heeft België voor
een meerwaarde gezorgd, wat ook is erkend door de
Direction Nationale des Collectivités Territoriales als
zijnde een referentie- en pilootproject.
Een stap verder is het gebruik van de eigen
openbare financieringssystemen om de hulp te
kanaliseren (zeg maar stortingen via de Malinese
schatkist) van Mali. In 2005 was dit nog 0%, in 2010
Wat betreft de gedelegeerde ontwikkelingssamenwerking,
doet België het tweede jaar na elkaar
een interventie voor rekening van Cyprus. Deze
interventie (2008-09) kadert in de decentralisatie van
de Koulikoro-regio.
30

4. Voorbeeld van een nieuw
samenwerkingsprogramma: Niger
De context in Niger
In vergelijking met Mali is Niger minder ver gevorderd
wat betreft de uitvoering van de Verklaring van Parijs.
De coördinatie van donorlanden verloopt nog wat
terughoudend en er is nog geen matrix opgesteld
waarin alle donorbijdragen samengebracht worden
of waarin gemeenschappelijke doelstellingen geformuleerd
worden. Het proces van de interministeriële
coördinatie is zwak en laat nog niet toe dat de regering
het leiderschap hierover opneemt, wat de
dialoog afremt. Toch zijn er al inspanningen geleverd
op het vlak van de interne coördinatie van donorlanden
in de richting van een betere doeltreffendheid
van de hulp. Ook heeft de regering al enkele sectorale
kaders opgericht in de lijn van de strategieën,
de actieplannen en het kader waarin de uitgaven op
middellange termijn gepland worden (MTEF, medium
term expenditure framework).
De sectorale benadering, waarbij de ontwikkeling
van een sector (gezondheid, landbouw, onderwijs,…)
als geheel bekeken wordt en waarin dus niet louter
meer afzonderlijke projecten worden uitgevoerd,
heeft Niger zich nog niet helemaal eigen gemaakt.
Maar deze benadering lijkt wel aanvaard te worden
en begint vruchten af te werpen in de sectoren
Onderwijs en Gezondheid. De Technische en
Financiële Partners moeten nog werk verzetten op
het vlak van de afstemming van de hulp op de prioriteiten
van de regering.
Welke plaats neemt België in
dit proces?
Het vorige ISP 2004-08 had zich al geschaard achter
de doelstellingen van het armoedebestrijdingsplan
van Niger en focuste op drie sectoren: basiseducatie,
basisgezondheidszorg (met inbegrip van
kraamzorg, hiv/aids, voeding, water en waterzuivering)
en plattelandsontwikkeling (veeteelt, waterwerken
op het platteland en gender). Het ISP had al
een geografische concentratie, wat synergieën en
complementariteit tussen de interventies mogelijk
maakte.
De voorbereiding voor de volgende ISP 2009-2012
kon niet gebeuren volgens een matrix met daarin
de bijdragen van alle donoren omdat die nog niet is
opgesteld.
Volgens dezelfde principes als in Mali kon België
twee prioritaire sectoren kiezen waarin het in zijn
meerwaarde erkend is door Niger en door de andere
donoren.
De globale doelstelling van de directe bilaterale
samenwerking 2009-12 tussen België en Niger kadert
in de nationale strategie voor snellere ontwikkeling
en armoedebestrijding van Niger. De hulp
wordt toegespitst op twee sectoren: gezondheid en
plattelandsontwikkeling/voedselzekerheid. Om dit ISP
te realiseren werd een bedrag van 52 miljoen euro
ter beschikking van Niger gesteld.
31

© Béatrice Petit
De acties die België financiert liggen in het verlengde
van de nationale prioriteiten en van de sectorale
programma’s. België speelt een actieve rol in de
coördinatie van de hulp, vooral in de sector van de
gezondheidszorg waar België het leiderschap van de
donorgroep heeft. België maakt waar mogelijk gebruik
van de nationale systemen en wetgeving, zoals
voor openbare aanbestedingen. Het gebruik van de
nationale financieringssystemen is echter beperkt tot
sectorale budgethulp voor Onderwijs.
De sectorale budgethulp voor Onderwijs heeft de
beperkingen aangetoond van het gebruik van nationale
financiële systemen. Een financiële audit
wees immers op verduisteringen. Tegelijk toont
deze hulp aan hoezeer de dialoog tussen de regering
van Niger en de Technische en Financiële
Partners een rol speelt in het constructief oplossen
van deze crisis. Voor sommigen toonde deze
‘affaire’ dat de democratie in Niger beter begint te
functioneren: arrestatie van de hoogste verantwoordelijke,
een parlementair debat en een kabinetswijziging.
Het blijft evenwel een kwestie die
van nabij opgevolgd wordt.
Capaciteitsversterking is altijd een prioriteit geweest.
Het nieuwe programma voorziet een voortzetting
van van institutionele steun. Technische bijstand
mag niet een ‘in de plaats treden van’ worden,
maar moet bijdragen aan sterker instellingen van het
land zelf.
In het kader van de harmonisatie werkt België actief
samen met andere donoren aanwezig in dezelfde
regio’s: met Luxemburg in de Dosso-regio, en evengoed
met Dierenartsen zonder Grenzen en Unicef in
Maradi. België en Niger hebben nog geen (in 2010 te
bereiken) doelstellingen geformuleerd wat betreft
coördinatie, harmonisatie en afstemming. Dit werk is
gepland in de loop van 2009.
32

5. Doeltreffende hulp en de
realiteit van fragiele staten
De mooie principes die moeten leiden tot meer doeltreffende
hulp botsen al eens met de weerbarstige
realiteit van ontwikkelingssamenwerking. Die botsingen
zijn des te heviger in landen die in het internationale
ontwikkelingsjargon als ‘fragiele staten’ worden
gekwalificeerd. Het gaat om landen met zwakke
structuren die moeizaam de vicieuze cirkel tussen
conflict en onderontwikkeling doorbreken. Voor de
Belgische samenwerking gaat dit om een belangrijke
groep. Afhankelijk van de definitie horen ten minste
6 van de 18 partnerlanden thuis in deze categorie:
DR Congo, Burundi, Rwanda, Niger, Bolivia en de
Palestijnse gebieden.
Er bestaat consensus over het feit dat fragiele staten
andere antwoorden vereisen dan beter presterende
landen. In Accra hebben de partnerlanden en de donoren
zich formeel geëngageerd om hun beleid en
praktijken inzake hulpverlening aan te passen aan
fragiele situaties, en zich verbonden om die specifiekere
aanpak ook goed op te volgen.
de donoren gebruikt te worden. Deze zijn dan ook
niet geneigd om onmiddellijk over te schakelen op
begrotingshulp. Zo wordt in de sector onderwijs een
tussenstap ingebouwd in de vorm van een ‘gemeenschappelijk
fonds’ (fonds commun), waarin donoren
hun bijdragen storten. In plaats van een rechtstreekse
injectie in de begroting, beheerd door Burundi,
wordt dit fonds gemeenschappelijk beheerd door
Burundi en de deelnemende donoren. Tegelijk oriënteert
het beheer van het fonds zich naar een verbeterde
capaciteit van het beheer op het niveau van de
minister van Onderwijs. België leidt de donorcoördinatie
gedurende de eerste drie jaar van het Fonds
(zie ook hoofdstuk 2.7 op blz. 42).
De moeilijkheden waarmee de Belgische samenwerking
in de ‘fragiele’ partnerlanden geconfronteerd
wordt, illustreren de nood aan een eigen aanpak.
In landen als Niger vragen harmonisatie en afstemming
meer tijd, zoals blijkt uit het voorbereidingsproces
voor een nieuw samenwerkingsprogramma (zie
hierboven).
Burundi
Ook in Burundi wordt gezocht naar een gedifferentieerde
aanpak. De (financiële) beheerssystemen staan
nog niet voldoende op punt om zonder meer door
© Béatrice Petit
33

© Béatrice Petit
DR Congo
En ook in DR Congo, dat niet alleen alle kenmerken
van een fragiele staat vertoont, maar bovendien
immens uitgestrekt en divers is, botst de internationale
hulpgemeenschap op beperkingen. Congo
concentreert een groot aantal donoren vanuit de
hele wereld. Vanaf 2006 hebben deze donoren
een belangrijk proces op gang bracht, de Country
Assistance Framework. Dit is bedoeld om de hulp te
harmoniseren en coördineren via een systeem van
Thematische Groepen, overleg- en beslissingsfora die
een kader moeten bieden voor de uitvoering van de
hulp. Ook het Congolese luik van het Belgian Poverty
Reduction Partnership van de Wereldbank (zie ook
deel 1 van het jaarverslag) ondersteunt dit proces
met een aantal experts en studies.
Twee jaar later geven de resultaten een gemengd
beeld. Conceptueel werd het systeem door
een externe missie van de Wereldbank en het
Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties
(UNDP) erkend als exemplarisch. Maar de kloof
tussen theorie en praktijk is groot.
Zowel het gemeenschappelijk hulpkader (CAF) als
het Congolese armoedebestrijdingsplan bevatten
sectoren die sterk politiek zijn, zoals veiligheid, de
hervorming van de openbare administratie, steun
aan democratische instellingen. Dit blijft te veel een
zaak van ‘ontwikkelingsspecialisten’ zonder dat de
politieke besluitvorming zich betrokken voelt. Na tien
34

jaar oorlog was ontwikkelingshulp vrijwel beperkt tot
humanitaire hulp, beheerd door de humanitaire organisaties
en niet gericht op het ontwikkelen van een
eigen beleid door het land zelf. In deze context is het
niet gemakkelijk om zowel bij de externe partners
als in de Congolese structuren de economische ontwikkeling
en de strijd tegen de armoede politiek te
integreren. Als antwoord op de zwakte van de openbare,
privé- en ngo-structuren geven de donoren en
hun Congolese gesprekspartners te vaak substitutiehulp
die losstaat van de socio-politieke realiteit in
Congo: technische assistenten doen het werk nog te
vaak zelf, terwijl de Congolese organisaties zouden
moeten versterkt worden.
de EU en enkele lidstaten prioritair de technische
assistentie hervormen en minder sterk centraliseren
in de hoofdstad Kinshasa. Ook worden diplomaten
steeds meer ingeschakeld in de dialoog over de hulp
– wat er op wijst dat het politiek karakter onderstreept
wordt en dat het niet louter om een technische
kwestie gaat.
Ook wordt er werk gemaakt van een structurele
versterking van de organisaties uit de civiele samenleving,
in plaats van hen louter in te zetten voor de
uitvoering van de hulp. En tot slot komt er ook meer
en meer aandacht voor de informele economie, die
tenslotte 80% van de Congolese realiteit uitmaakt.
De afwezigheid van een echt ‘ownership’ geldt als
een belangrijke oorzaak voor het disfunctioneren
van de mechanismen die net in het leven geroepen
zijn om de doeltreffendheid van de hulp te doen toenemen.
Ook andere factoren spelen mee. Het macroeconomische
kader blijft voer voor specialisten en
iedereen verwacht meer en beter van de publieke
instellingen, in een staat waarvan het budget gelijk
is aan dat van buurland Congo-Brazzaville, dat 15
keer minder inwoners telt. De staat is nog niet overal
voldoende sterk aanwezig en heeft het bijzonder
moeilijk om de grote belangen van Congolese en buitenlandse
privé-investeerders correct te kanaliseren.
Sommigen onder hen zijn de eersten om de incompetentie
aan te klagen, maar anderzijds komt deze
chaos sommige malafide bedrijven ook goed uit.
De pijnlijke vaststellingen worden gedeeld door veel
betrokkenen op het terrein, en geven meer en meer
aanleiding tot bijsturing van de hulpaanpak. Zo willen
35

6. Resultaatgericht beheer
Het volstaat niet om aan te geven hoeveel middelen
een organisatie besteedt en welke activiteiten ze uitvoert.
Het is vooral belangrijk te weten wat ze daar
precies mee bereikt. De samenwerking moet dus
resultaatgericht zijn. Dit is minder vanzelfsprekend
dan het lijkt. Men heeft immers vooral de neiging om
aan te geven hoeveel geld men zal geven, en welke
activiteiten men gaat uitvoeren. In het voorbereidingsproces
voor de nieuwe Indicatieve samenwerkingsprogramma’s
wordt getracht ook duidelijk aan
te geven welke resultaten ze beogen. Ook bij de subsidiëring
van ngo’s wordt gevraagd om resultaten te
formuleren. Maar welke resultaten kan men zoal verwachten
van de ontwikkelingsprogramma’s?
Soorten resultaten
Resultaten zijn niet altijd makkelijk meetbaar of zelfs
zichtbaar. Het is van belang om goed af te bakenen
welk soort resultaten een project of programma voor
ogen heeft:
■■ Gaat het om de onmiddellijke materiële verwezenlijkingen
zoals een schoolgebouw, een waterpomp,
wegen, een opleidingsprogramma of een
nieuw organisatiemodel, dan spreekt men over
het product of de output.
■■
De outcome: de resultaten op korte en middellange
termijn die aantonen welke rechtstreekse
effecten het ontwikkelingsproject of -programma
gerealiseerd heeft. Heeft het schoolgebouw
geleid tot een verhoogd aantal kinderen dat onderwijs
kan volgen? Zorgde de waterpomp ervoor
dat vrouwen meer tijd overhouden voor andere
zaken?
■ ■ De impact op de ontwikkeling: dit resultaat op
langere termijn is moeilijker te meten of toe te
wijzen. Meestal is dat de resultante van een
samenspel van vele factoren. Naast de inspanningen
van het betrokken partnerland en de
gezamenlijke bijdragen van de verschillende
donoren spelen externe contextgegevens, zoals
het klimaat, de politiek, conflictsituaties, economische
schokken, net zo goed een rol.
■■ Uiteindelijk gaat het om de resultaten op langere
termijn op het terrein. Maar daar zijn vaak
veel tussenstappen voor nodig. Ook over die
tussenstappen, in de procedures en organisatie
van de eigen administratie en in de relatie met
de verschillende actoren van de samenwerking,
worden er lessen getrokken en resultaten
geboekt waarover dit verslag rapporteert.
De resultaten op basis van
evaluaties
Evaluaties van ontwikkelingsprogramma’s kunnen
helpen inschatten of de Belgische ontwikkelingshulp
goed besteed is en bijdraagt tot het verminderen van
de armoede in de wereld. De terugkoppeling van
hun resultaten zijn dus noodzakelijk, maar ze volstaan
niet. Het is niet voldoende om te weten wat de
evaluaties te vertellen hebben. Een relevante en efficiënte
evaluatie geeft ook duidelijk aan hoe de opgedane
ervaringen kunnen gebruikt worden.
Het belang van evaluaties staat niet meer ter discussie.
Het gebruik van deze resultaten veronderstelt
dus dat men beslissingen en maatregelen neemt
die erop gesteund zijn. Tegelijk kan een evaluatie
36

aangeven hoe de opgedane kennis, de technieken en
de nieuwe attitudes een invloed kunnen hebben op
deze beslissingen. Deze werkwijze is vooral belangrijk
bij de evaluatie van de versterking van organisatiecapaciteiten.
Hier moet immers iedereen nog leren.
De evaluaties in dit domein geven informatie om
strategieën voor capaciteitsversterking te verbeteren
en duurzamer te maken. Ook de manier waarop de
administratie van DGOS zelf te werk gaat, kan op
deze manier verfijnd en verbeterd worden.
Het is dus de verantwoordelijkheid van de evaluatiedienst
en van het management van DGOS om de
resultaten van evaluaties goed te gebruiken en om de
aanbevelingen goed op te volgen. Elke evaluatie moet
ook een antwoord bevatten, een reactie vanwege de
politieke besluitvorming en van het management. In
het recente verleden is te weinig rechtstreeks gebruik
gemaakt van de aanbevelingen, maar in 2008 kwam
hierin een kentering. Een van de indicatoren die het
managementplan van DGOS heeft vastgelegd om
resultaatgericht te beheren, is dat 100% van de evaluaties
een management respons moeten krijgen.
Maar niet alleen de directie is verantwoordelijk. De
evaluatierapporten moeten leesbaar en kwaliteitsvol
zijn, met conclusies gebaseerd op correcte informatie,
degelijk en beargumenteerd.
belangrijk leerproces. De voorgestelde veranderingen
zetten deze deelnemers aan om beslissingen te
nemen, te ageren.
De evaluaties van de Belgische ontwikkelingssamenwerking,
of ze nu uitgevoerd werden door de
eigen evaluatiedienst van DGOS of door de Dienst
Bijzondere Evaluatie, zijn te raadplegen op resp.
www.dgos.be en www.diplomatie.be. Wanneer
een ‘management respons’ werd geformuleerd, is
dit eveneens beschikbaar op de website.
De evaluatie van het
Overlevingsfonds
Het programma van het Belgisch Overlevingsfonds
(BOF) focust op voedselzekerheid, in partnerschap
met de Belgische Technische Coöperatie (BTC), ngo’s
en multilaterale instellingen. Een recente evaluatie
bestreek het activiteitenprogramma van 1999 tot
2007. Het evaluatierapport werd actief gebruikt en
vormt de basis voor een nieuw meerjarenprogramma
voor het Overlevingsfonds. Hierover werd breed
overleg gevoerd, zowel in het parlement als met de
verschillende actoren die projecten uitvoeren in het
kader van het BOF.
Ook een participatief proces kan de evaluatie versterken.
De evaluatiedienst van DGOS probeert dit
in de voorbereiding en de uitvoering van evaluaties
uit te werken. Bij elke evaluatie zijn de belangrijkste
pluspunten voortgekomen doordat beheerders,
personeelsleden en andere betrokkenen voluit
hebben deelgenomen. Voor hen is het ook een
Uit de conclusies van de evaluatie blijkt dat de context
van de samenwerking de afgelopen jaren flink is
geëvolueerd. Desondanks blijft de aanpak van het
BOF relevant:
■■ klemtoon op landbouw,
■■ geïntegreerde aanpak van voedselproblematiek
met andere sociale diensten,
37

© Dierenartsen zonder Grenzen
■■ capaciteitsversterking van basisorganisaties en
gedecentraliseerde overheden,
■■ aandacht voor de problematiek van individuele
capaciteit van personen en verdedigingsstrategieën
tegenover externe schokken.
Bovendien zijn projecten binnen het BOF vaak testcases,
laboratoria voor een vernieuwende aanpak
waardoor met relatief weinig middelen toch een complexe
thematiek kan aangeraakt worden.
Maar er zijn tegelijk ook zwakke punten. In de praktijk
is het aspect ‘verdedigingsstrategie’ tegen
bedreigingen op het vlak van de voedselzekerheid te
weinig uitgewerkt. Er ontbreken concretere richtlijnen
om dergelijke strategie toe te passen. Ook de criteria
voor de landenkeuze bleken in de praktijk weinig
operationeel. Het programma bereikt niet voldoende
systematisch de armste en de meest kwetsbare
groepen. Veel projecten blijken toch een relatief beperkte
bijdrage te leveren aan de eigenlijke voedselveilheid
– al komen ze zeker tegemoet aan de noden
van de begunstigden. En er is (te) weinig synergie
met andere samenwerkingsinitiatieven (van het BOF
zelf en van andere kanalen).
Deze conclusies en aanbevelingen werden gebruikt
om de krachtlijnen voor een nieuwe fase van het BOF
uit te tekenen.
De bijdrage van het BOF aan ontwikkelingssamenwerking
is immers meer dan ooit actueel, gezien de
huidige voedselcrisis. Om de doeltreffendheid van
een nieuw BOF-programma te verhogen, zullen onder
meer volgende aspecten beter aan bod komen:
■■ De specifieke focus op voedselzekerheid moet nog
verder aangescherpt worden;
■■ Betere integratie in de andere programma’s van
de Belgische Ontwikkelingssamenwerking. Dit
geldt zeker voor de bilaterale samenwerkingsprogramma’s,
maar ook voor het werk aan een
nieuwe strategienota landbouw, voor de toepassing
van de principes van de Verklaring van Parijs,
enz.;
■■ Grotere aandacht voor het ondersteunen van
lokale, gedecentraliseerde instellingen.
38

7. Hulp afstemmen op systemen
van het partnerland
Projecthulp en begrotingshulp
Klassieke projecthulp is doorgaans niet afgestemd op
de beheerssystemen van het partnerland. Een project
wordt in veel gevallen uitgevoerd buiten de nationale
begroting om, vaak ook buiten het beleidskader, aankopen
van materiaal voor een project gebeurt vaak
door (en in!) het donorland, enz. De eigen beheersinstellingen
van het partnerland worden er niet door
versterkt, vaak integendeel.
In veel gevallen is een vorm van begrotingshulp meer
aangewezen als hulpinstrument. De financiële bijdrage
wordt dan rechtstreeks gestort in de begroting
van het partnerland – die er zelf voor verantwoordelijk
wordt en het zelf beheert, onder welbepaalde
voorwaarden (zie kader).
België heeft al enkele jaren geëxperimenteerd met
verschillende vormen van begrotingshulp. De ervaringen
werden in 2007 geëvalueerd, wat begin 2008
resulteerde in een nieuw vademecum. Het biedt
een kader met criteria voor het afwegingsproces –
waarom al dan niet begrotingshulp in een welbepaald
land - en een praktische gids met procedures en
verantwoordingsmechanismen.
Hieronder beschrijven we drie voorbeelden van
Belgische begrotingshulp: Mozambique, Vietnam en
Burundi.
Wat is begrotingshulp?
Begrotingshulp is een instrument in ontwikkelingssamenwerking,
zoals ook projecten of grotere
programma’s dat zijn. Het grote voordeel van begrotingshulp
is dat het gebruik maakt van de beheerssystemen
van het partnerland, zodat er geen
parallelle circuits nodig zijn die de administratie
van het partnerland nodeloos belasten.
Begrotingshulp is evenwel geen blanco cheque.
Het gaat om geld dat rechtstreeks in de begroting
van het partnerland wordt gepompt, onder welomschreven
voorwaarden, als bijdrage aan het algemene
beleid van het land (algemene begrotingshulp)
of aan een welbepaalde sector (sectorale
begrotingshulp). De overheden van de donorlanden
(liefst gezamenlijk) en het partnerland zelf maken
de afweging. DGOS ontwikkelde in 2008 een nieuw
vademecum waarin precies wordt omschreven
onder welke voorwaarden België begrotingshulp
toekent. Zo geeft België zelf geen rechtstreekse
algemene begrotingshulp meer, maar kan dit
delegeren via de Wereldbank of de Europese
Unie (zoals in 2008 werd afgesproken voor
Mozambique). België is wel actief in sectorale
begrotingshulp, vooral in de sectoren gezondheid
en onderwijs.
Begrotingshulp staat of valt met de politieke dialoog
tussen het partnerland en de donoren. In die
dialoog worden de voorwaarden afgesproken (beleidsplannen,
doelstellingen, indicatoren) en de
opvolging gegarandeerd (aan de hand van afspraken
rond rapportering, evaluaties, auditverplichtingen,…).
Er wordt ook vrijwel altijd technische
39

expertise meegeleverd. De precieze bijdragen van
België of van een andere donor zijn niet meer terug
te vinden, België kan ook niet aantonen dat met
hààr geld een welbepaald resultaat werd bereikt.
Daar gaat het ook niet om. Het gaat erom dat het
partnerland versterkt wordt om zelf de vooropgestelde
resultaten te bereiken. België kan er dan fier
op zijn daaraan een bijdrage te hebben geleverd.
Begrotingshulp is niet alleenzaligmakend. Om in
te spelen op specifieke vragen die het partnerland
niet onmiddellijk zelf kan oplossen, blijven projecten
evenwel vaak een nuttige aanvulling, met name
op het vlak van vorming, als testcases,… Ook deze
projecten moeten zoveel mogelijk aansluiten bij de
systemen van het partnerland, en deze versterken,
bijv. op het vlak van aanbestedingsprocedures, rapportering
en financiële verantwoording, enz.
de verwezenlijkingen en de uitdagingen. In een
gemeenschappelijk advies over dit rapport stellen
de Wereldbank en het IMF in januari 2009 dat
Mozambique effectief vooruitgang boekte in een
aantal domeinen die cruciaal zijn voor zijn ontwikkeling.
Zo slaagde Mozambique er in, ondanks de economische
malaise, meer privé-investeringskapitaal
aan te trekken. De economische groei handhaafde
zich op een sterke 7%. Mozambique slaagde er ook in
meer eigen inkomsten te genereren via een efficiëntere
belastingheffing.
Mozambique – algemene
budgethulp
© Wereldbank / Eric Miller
Mozambique ontving de afgelopen 6 jaar 11 miljoen
euro van België in de vorm van algemene budgethulp.
Dit bedrag werd toegevoegd aan de algemene
begrotingsmiddelen van Mozambique, zonder specifieke
bestemming in een of andere sector. Dit is
geen blanco cheque, het geld dient ter ondersteuning
van het ontwikkelingsbeleid dat Mozambique zelf op
papier zette.
Over deze strategie wordt een beleidsdialoog
gevoerd met de verschillende donoren. Jaarlijks
wordt, in overleg tussen Mozambique en de donoren,
grondig nagegaan in welke mate dit beleid ook
effectief uitgevoerd wordt. De algemene begrotingshulp
gaat gepaard met begeleidende maatregelen
om het beheer van de openbare financiën van
Mozambique te verbeteren. Ook België droeg, naast
de algemene begrotingshulp, bij aan een hervormingsprogramma
van het ministerie van Financiën
en van het belastingssysteem. Onrechtstreeks,
via financiering van de Wereldbank, ondersteunde
België bovendien het Mozambikaanse ministerie van
Planning en Ontwikkeling met een expert inzake
armoedebestrijding.
De resultaten zijn te lezen in het jaarlijkse voortgangsrapport
dat Mozambique zelf opmaakt over
Het IMF en de Wereldbank loven verder het voorzichtige
monetaire beleid en de prijsstabiliteit. Belangrijke
vaststelling is dat Mozambique er effectief in slaagt
de armoede terug te dringen, met name op het
platteland. Maar er blijven ook aandachtspunten.
Tegelijk met een reële terugdringing van de armoede
dreigt er een grotere ongelijkheid – een evolutie die
van nabij opgevolgd moet worden. Het land blijft nog
sterk afhankelijk van buitenlandse hulp. Tot 2007 betaalde
het ook haar binnenlandse schuld netjes af,
maar dit stokte in 2008 doordat buitenlandse hulp
laattijdig gestort werd…
Mozambique houdt met moeite de inflatie onder controle,
o.a. wegens klimaatschokken (overstromingen!)
en hoge voedselprijzen. Het land blijft dus voorlopig
nog erg kwetsbaar, zeker in de huidige crisis. Er blijven
nog heel wat aandachtspunten te bespreken in
de beleidsdialoog tussen Mozambique en de donorgemeenschap.
Maar het land slaagt er onmiskenbaar
beter in zelf haar ontwikkeling ter hand te nemen.
De precieze bijdrage van de Belgische hulp aan dit
resultaat kan niet aangegeven worden – het gaat
immers om algemene budgethulp. Maar dàt België
effectief bijdroeg aan deze positieve evolutie, staat
buiten kijf.
40

© DGOS / Dimitri Ardelean
Vietnam - budgethulp voor
Onderwijs
het aanleren van vreemde talen en de ondersteuning
van de beroepsopleidingen voor eigen rekening.
België is een van de zeven donoren die via
gerichte budgetsteun een bijdrage leveren aan het
Vietnamese onderwijsprogramma ‘Education For
All’. Dit beleidsplan 2003-2015 werd opgesteld door
Vietnam, in overleg met de donoren. De eigen bijdrage
van Vietnam bedraagt ongeveer drie kwart
van het totale programmabudget. In 2009 is er geen
donorbijdrage meer voorzien. Op vraag van het
ministerie van Planning en Investering dragen de
donoren 25% bij in de financiering van 5 componenten
van de ‘National Targeted Programs’ voor het
basisonderwijs:
■■ veralgemening van het lager en lager secundair
onderwijs,
■■ vernieuwing van het curriculum en van de
tekstboeken,
■■ verbetering van de leraarsopleiding door de infrastructuur
van de opleidingsinstituten en de kwaliteit
van de opleidingsprogramma’s te verbeteren,
■■ ondersteuning van het onderwijs in achtergestelde
gebieden en voor etnische minderheden,
■■ verbetering van de algemene schoolinfrastructuur.
De Vietnamese overheid nam de onderdelen IT–
vorming en toepassing in scholen, versterking voor
De belangrijkste indicatoren, opgesteld om de
voortgang van het programma te meten, wijzen op
een aanhoudende positieve evolutie. Zo heeft
Vietnam de middelen voor onderwijs aan kinderen
van etnische minderheden aanzienlijk verhoogd.
Via het ‘Education For All’-programma en andere
programma’s in de sector onderwijs, slaagt Vietnam
erin om effectief veralgemeend basis- en lager
secundair onderwijs te leveren. Het land werkt aan
het verbeteren van de kwaliteit en de toegankelijkheid
van het onderwijs. Dit wordt gemeten aan de
hand van indicatoren zoals het aantal scholen dat
beschikt over een minimale infrastructuur, het aantal
leerkrachten die bijscholing volgden, het aantal leerlingen
per leerkracht, het percentage zittenblijvers
en uitvallers, het aantal gediplomeerden volgens
geslacht, bevolkingsgroep, locatie,…
De effectieve storting van de donorbijdragen is afhankelijk
van de kwaliteit van de rapporten die tweemaal
per jaar moeten worden voorgelegd (activiteitenrapport,
financieel rapport en audit). Die aanpak
zorgt voor verbetering in monitoring en financiële
rapportering door de Vietnamese instellingen, o.a.
door een betere samenwerking tussen de ministeries
van Onderwijs en Planning en Investering en de
Schatkist.
41

© Béatrice Petit
Burundi – Gemeenschappelijk
Fonds voor onderwijs
De nieuwe verkozen regering van Burundi heeft “onderwijs
voor allen” en gratis basisonderwijs vooropgesteld.
Nochtans zijn de uitdagingen groot: er is een
tekort aan leerkrachten, klassen, boeken, budget,...
Enkele donorlanden zoals Frankrijk, Verenigd
Koninkrijk, Luxemburg en België, stelden voor dit
ambitieuze project te steunen. Onder leiding van de
Burundese minister van Onderwijs Saïdi Kibeya vond
een belangrijke oefening plaats in beleidsdialoog over
een nationaal sectoraal plan, over harmonisatie van
procedures enz. De donoren kanaliseren hun hulp via
een gemeenschappelijk fonds.
Saïdi Kibeya: “Wij hebben een nationale strategie
rond armoedebestrijding. De derde pijler hiervan
betreft de ontwikkeling van het menselijk kapitaal
waarbinnen onderwijs een centrale plaats heeft.
Daarom begonnen we vanaf 2005 te werken aan een
sectoraal plan voor het onderwijs, geharmoniseerd
met de nationale strategie voor armoedebestrijding.
Maar dit plan heeft uiteraard financiële middelen
nodig.”
De rol van de donoren is dus louter financieel?
Jazeker, maar zij hebben ook een begeleidersrol. Zij
kunnen technische en financiële partners mobiliseren.
Het Gemeenschappelijk Fonds verenigt vier verschillende
landen. Is het niet moeilijk om met
een dergelijke groep te werken?
Het is een uniek en zeer effectief kader in vergelijking
met eerdere mechanismen. Nu is er een coordinatiestructuur
met de partners. De procedures
zijn uniek, de relaties eenvormig. De minister van
Onderwijs moet niet op vier verschillende projecten
of programma’s met diverse procedures reageren.
Er is één aanspreekpunt en die verspreidt de nodige
informatie. Het is stukken makkelijker werken met
een dergelijk eenvormig kader.
Welke aspecten financiert het Fonds?
Deze staan uitgewerkt in het sectorale plan. Het
basisonderwijs neemt het leeuwenaandeel voor zich:
50 à 60% van het budget, het middelbaar onderwijs
ontvangt 25% en het hoger onderwijs en de universiteiten
17%. Het eerste sectorale plan, dat nu in opstarting
is, behandelt de infrastructuur: kostenramingen
voor een 400 à 500 klassen. Andere elementen
behelzen meer de kwaliteit: de schoolboeken en de
vorming van de leerkrachten.
Training van personeel van financiële
beheersinstellingen
Het financieel beheer van overheidsfondsen is van
cruciaal belang om efficiënte en duurzame ontwikkelingsstrategieën
te implementeren. België
financierde bij het Internationaal Monetair Fonds
(IMF) voor de periode december 2007 – november
2008 twee trainingscursussen voor personeel van
Centrale Banken en ministeries van Financiën van
enkele Afrikaanse landen (zowel partnerlanden als
andere). Deze twee opleidingsprogramma’s werden
door deze landen bijzonder goed onthaald.
De eerste training voorzag in een programma in
‘Financial Programming and Policies’ voor 33 deelnemers
uit 17 Franstalige Afrikaanse landen (waaronder
de partnerlanden DR Congo, Mali, Marokko,
Niger, Rwanda en Senegal). De tweede training
focuste op ‘Macroeconomic Management and
Fiscal Policy’ voor 26 deelnemers uit 15 Afrikaanse
landen (waaronder de partnerlanden Mozambique,
Rwanda, Zuid-Afrika, Tanzania en Uganda).
Door het succes heeft het IMF beslist de opleidingsprogramma’s
te verlengen, opnieuw met bijdragen
van België.
42

8. De harmonisatie met
niet-gouvernementele actoren
Een van de werkprincipes van de Verklaring van Parijs
is harmonisatie van de hulp van de verschillende donoren,
zowel de verschillende landen als de diverse
actoren, dus ook multilaterale en niet-gouvernementele
organisaties (ngo’s). Met de ngo-sector werd
het afgelopen jaar heel wat overleg gepleegd over
verdere harmonisatie, met resultaten zowel op het
terrein als in België. De hervormde cofinanciering van
de sector (zie verder) moet in de toekomst tot een
betere kwaliteit leiden.
Overleg op het terrein -
voorbeeld Ecuador
In Ecuador hebben de verschillende betrokken
actoren niet gewacht op de Verklaring van Parijs
om nauwer samen te werken – ze doen dat al sinds
2000. Lieven De La Marche, attaché internationale
samenwerking, schetst de wijze waarop in dit partnerland
het overleg met en tussen de verschillende
gouvernementele en niet-gouvernementele partners
verloopt, en tot welke resultaten dit in de loop der
jaren heeft geleid.
“In Ecuador richtten we het ‘Forum van de Belgische
Actoren van de Ontwikkelingssamenwerking in
Ecuador’ op - www.fabec.org.ec. FABEC wil een
lokale overleg- en samenwerkingstructuur creëren
dat als referentiekader dient voor de Belgische
Ontwikkelingssamenwerking in dit partnerland. We
willen op die manier tot een grotere doeltreffendheid
in de werking van elk van de organisaties
komen. FABEC telt een vijftiental leden, waaronder
het Bureau Ontwikkelingssamenwerking (DGOS) en
BTC, een tiental ngo’s, VVOB, BIO en de lokale
vertegenwoordigers van de universitaire samenwerking.
Het Forum komt een viertal keer per jaar samen.
We wisselen informatie uit en voeren debatten over
thema´s en sectoren die door verschillende leden
worden gedeeld. Zo vond in 2008 een atelier plaats
rond specifieke landbouwmethodes en een dialoog
met Ecuadoraanse beleidsverantwoordelijken rond de
nieuwe grondwet. In dit kader wordt FABEC betrokken
bij de voorbereiding van strategienota’s en gouvernementele
samenwerkingsprogramma’s, een punt dat in
2009 extra zal worden belicht in de voorbereiding van
de Gemengde Commissie van 2010. Ook met betrekking
tot gezamenlijke rapportering en positionering
ten opzichte van voorstellen en beleidsopties van de
Ecuadoraanse overheid speelt FABEC een rol.”
Kun je de inspanningen van lokale en Belgische
niet-gouvernementele partners enerzijds en de
gouvernementele samenwerking anderzijds als
complementair beschouwen?
Er zijn reeds enkele samenwerkingsverbanden opgezet.
Ngo’s en VVOB werden betrokken bij de formulering
en uitvoering van bilaterale projecten - vooral
inzake rurale ontwikkeling en landbouw - en uit
een bilateraal project ontstond er een universitair
vormings project in de gezondheidssector. Deze
intensieve samenwerkingsvormen leidden meestal
tot goede resultaten. Het meest sprekende voorbeeld
was het bilaterale project PROLOZA, dat werkt
aan sociale en productieve infrastructuur in de
provincies Loga en Zamora Chinchipe, waar zowel
Vredeseilanden als VVOB en hun lokale partners
financieel en beheersmatig bij betrokken waren. De
samenwerkingsverbanden kunnen diverse vormen
aannemen. We verleggen de aandacht meer en meer
43

naar de versterking van de overheidsinstanties. Deze
moeten een adequaat beleid uitwerken en kwalitatieve
dienstverlening garanderen. Dit wordt onder meer
betracht in de nieuwe programma’s die werden voorgesteld
in het ISP 2007-2010. Ngo’s werken nog meer
met de uiteindelijke doelgroep(en) en “gebruikers”
van de publieke diensten. Ze vormen een aanvulling
op de bilaterale programma’s door bijvoorbeeld
deze gebruikers te organiseren en te omkaderen of
een sociale controle in te stellen. De ervaringen in
Ecuador leren dat samenwerkingsvormen daadwerkelijk
doeltreffend zijn wanneer de eigenheid van de
aanpak, interventiemodus en dynamiek van elk van
de organisaties wordt erkend en wanneer er goede
afspraken worden gemaakt over verantwoordelijkheden
en beoogde doelstellingen.
Overleg in België
1) De hervorming van de
co-financiering
De hervorming van het systeem van cofinanciering
stimuleert de kwaliteitsversterking van de ngo’s.
Organisaties met een bewezen transparante werking,
financiële gezondheid, goed beheer en doeltreffende
actie, kunnen genieten van een programmafinanciering
over drie jaar (in plaats van jaarlijkse actieplannen
of zelfs afzonderlijke projecten). De erkenning
als ‘programma-ngo’ brengt voor de betrokken
organisatie meer financiële zekerheid en minder
administratieve rompslomp.
58 van de 76 kandidaat-ngo’s kregen al een goedkeuring
voor deze driejaarlijkse financiering. DGOS heeft
reeds programma’s (2008-10) van 51 ngo’s gefinancierd.
Een tiental heeft in 2008 projecten ingediend –
dit blijft immers mogelijk.
Tegelijk moeten er dus ook maatregelen komen om
de opvolging, de evaluatie en de controle van deze
projecten en programma’s te verzekeren, in nauw
overleg met de ngo’s zelf. Er zijn reeds administratieve
en financiële procedures operationeel maar deze
kunnen nog vereenvoudigd worden.
© VVOB
Merk je de weerslag op het terrein van de ngohervorming:
van een losse projectbenadering
over jaarlijkse actieplannen naar een meerjarige
programma-aanpak?
Verschillende ngo’s zijn hier al jaren actief en hebben
duidelijk een eigen actieterrein en aandachtsveld
ontwikkeld. De hervormingen laten toe dat de ngo’s
een continuïteit in hun aanpak kunnen garanderen.
Ngo’s als VECO (duurzame landbouw), Protos (integraal
waterbeheer), Broederlijk Delen (milieu en
mensenrechten/burgerparticipatie) hebben een duidelijke
thematische focus en werken met een lange
termijnperspectief. Voor anderen, zoals Volens, is de
programma-aanpak relatief nieuw.
2) Dialoog met alle Belgische
indirecte actoren
De minister voor Ontwikkelingssamenwerking startte
een uitgebreide dialoog op met alle actoren die een
financiering van DGOS ontvangen (ngo’s, universiteiten,
enz.). De dialoog wil de doeltreffendheid
van de hulp en van de ontwikkelingssamenwerking
verbeteren.
In deze dialoog werd de rol van de ngo’s
onderzocht, zowel wat betreft hun activiteiten in
het Zuiden als in het Noorden, en dit op diverse
terreinen:
■■ sensibilisering, educatie en oproep tot acties bij
het publiek voor een gelijkwaardige Noord-Zuidrelatie;
■■ mobilisatie, coördinatie, uitwerking van voorstellen
inzake de Noord-Zuid-relatie: controle op
de overheid en de privésector opdat hun acties
en beleidsmaatregelen rekening houden met de
rechten van zwakkere bevolkingsgroepen uit het
Zuiden;
44

■■
■■
versterking van lokale ngo’s en hun pogingen om
hun rechten duurzaam te verbeteren;
interventies in hoogdringende en kwetsbare
situaties.
In dit kader hebben de ngo’s ook een kritisch zelfonderzoek
gevoerd over hun sterke en zwakke punten
inzake doeltreffendheid. Ook dit onderzoek is terug
te vinden op de DGOS-website.
Doorheen dit debat kwam ook de vernieuwende rol
van de ngo’s ter sprake.
De dialoog wordt dus verder gezet en beoogt een
consensus over wat de ngo’s kunnen doen om hun
expertise en comparatieve voordelen nog te verbeteren
en hun doeltreffendheid te verfijnen. Deze dialoog
is ook te volgen op de DGOS-website
(www.dgos.be).
De auteurs van deze reflectie stellen dat “over de
doeltreffendheid van de ngo-sector in België noch
euforisch, noch pessimistisch moet gedacht worden.
Belgische ngo’s kunnen wat, maar moeten zeker hun
zwakheden wegwerken”. De overheid wil in deze eerlijke
dialoog meewerken.
Sterktes
Zwaktes
De coherentie van de ngo-programma’s met hun strategisch
kader inclusief de ontwikkeling van een eigen
specificiteit
Het resultaatgerichte karakter van hun acties. Hun
strategie om hun doelstellingen te behalen en hun
resultaten goed in te schatten
Het aanleveren van meerwaarde voor hun partners in
het Zuiden en de valorisering van hun partners in
bredere context
Hun zicht op synergie in het Zuiden en hun samenwerking
met verschillende actoren, maar minder met
de Belgische actoren
Hun solvabiliteit en liquiditeit
Hun brede achterban en gedecentraliseerde werking
in België
De diversiteit van de sector die nieuwe uitdagingen
aangaat
Op het niveau van de ngo’s zelf
De complementariteit tussen hun Noord- en
Zuidwerking
Het zwak toepassen van het logisch kader vooral wat
betreft de indicatoren en het toepassen van performante
monitoring en evaluatie
De visie-ontwikkeling op hun nieuwe rollen,
partnerverhoudingen
De formele relaties met de partners
De beschrijving van hun samenwerkingsmodaliteiten
en van hun financieringsbronnen
Bij sommige ngo’s een grote afhankelijkheid van de
financiering van DGOS
De gemiddelde werking van hun bestuursorganen
Op het niveau van de hele sector
De drempels om binnen die diversiteit werk te maken
van interne taakverdeling, schaalvergroting en
harmonisatie
45

9. Doeltreffendheid van de
multilaterale samenwerking
België heeft beslist om een fundamentele omschakeling
door te voeren in de financiering van de multilaterale
partnerorganisaties. België kiest voor een
maximale toepassing van de zogenaamde ‘corefinanciering’
– de bijdrage aan de algemene middelen
van een organisatie - en wil gelijktijdig de ‘geoormerkte
bijdragen’ afbouwen –dit zijn bijdragen
die België toekent aan specifieke projecten binnen
een organisatie. Daarnaast gebeurt de financiering
van de multilaterale organisaties voortaan op basis
van meerjarige programma’s – waardoor de Belgische
hulp beter voorspelbaar wordt. Dit nieuwe beleid
beantwoordt ten volle aan de roep om meer doeltreffendheid
in het functioneren van de multilaterale
ontwikkelingsorganisaties.
De VN-secretaris-generaal, de verantwoordelijken
van de Fondsen en Programma’s en de lidstaten van
de VN hebben herhaaldelijk gewezen op de noodzaak
van een herwaardering van de core-bijdragen.
De huidige financieringspraktijken van de donoren
zijn immers medeverantwoordelijk voor de bestaande
fragmentatie, overlapping en het gebrek aan
coherentie in het multilaterale systeem. Door te veel
‘geoormerkte’ bijdragen wordt het voor een
organisatie moeilijk om een eigen lange termijn
beleid uit te werken. Ze kan dan enkel de verschillende
projecten en programma’s op vraag van een
hele reeks donoren uitvoeren. Een beperkt aantal
specifieke financieringskanalen zullen niet deel nemen
aan deze omschakeling van ‘geoormerkte’ naar
‘core’- bijdragen, m.n. de bijdragen van het Belgische
Overlevingsfonds, voor de basisallocaties voor
vredesopbouw (preventieve diplomatie en conflictpreventie)
en voor een gedeelte van de humanitaire
financieringen.
De Belgische Ontwikkelingssamenwerking zal daarenboven
in het kader van de bilaterale samenwerking
met de 18 partnerlanden specifieke programma’s
met de multilaterale organisaties kunnen financieren.
Binnen de bilaterale enveloppes die daarvoor
beschikbaar zijn, kan een zeker percentage immers
worden gebruikt voor gedelegeerde samenwerking
met andere actoren, zoals multilaterale organisaties.
Dit moet uiteraard in overeenstemming gebeuren
met het bilaterale beleid in dat partnerland. België
heeft in het verleden specifieke interventies bij zijn
multilaterale partners gefinancierd, omdat de gekozen
partner werd gezien als een goedgeplaatste -
zoniet de best geplaatste - actor om in het gegeven
domein ontwikkelingsrelevante activiteiten uit te
voeren. Voorbeelden hiervan zijn de UNDP inzake versterking
van de parlementen, UNIFEM inzake gender
based budgeting, UNICEF inzake kinderbescherming,
enz.
De sterkere klemtoon op core-financiering betekent
wel dat de mogelijkheid om Belgische beleidsaccenten
te ondersteunen verdwijnt en dat de zichtbaarheid
op andere manieren moet worden ingevuld.
De partnerorganisaties worden in januari 2009 door
de minister aangeschreven en bezocht om deze
beleidswijziging aan te kondigen. Deze wijziging zal
ook veranderingen teweegbrengen in de manier
waarop DGOS de organisatie opvolgt. DGOS zal meer
proactief deelnemen aan de beheersinstanties.
46

© Unicef / G. Pirozzi
Doeltreffendheid in multilaterale
samenwerking:
“Eén VN” - pilootprojecten
Sinds begin 2007 heeft de Verenigde Naties in 8
landen pilootprojecten lopen om haar vele ontwikkelingsorganisaties
op het terrein voortaan als één
entiteit te laten functioneren, het zogenaamde ‘Eén
VN’-concept.
De pilootprojecten zijn een direct gevolg van het
rapport ‘Delivering as One’ uit 2006. Dit kwam tot
stand onder impuls van toenmalig secretaris-generaal
Kofi Annan om meer coherentie en doeltreffendheid
te scheppen in de operationele activiteiten van
de Verenigde Naties. De VN-organisaties worden in
het veld samengebracht volgens het ‘Four Ones’-
beginsel: één leider, één programma, één budget en
één kantoor.
Na het eerste jaar lijken de ‘Eén VN’-pilootprojecten
al enkele concrete resultaten op te leveren. Er blijkt
een veel sterker nationaal eigenaarschap van het
ontwikkelingsproces te ontstaan, evenals een betere
afstemming op de nationale prioriteiten. Er zijn
duidelijke tekenen van meer coherentie en minder
versnippering en dubbel werk. Ook wordt melding
gemaakt van lagere transactie- en administratieve
kosten voor het uitvoeren van de hulp. Anderzijds
vroeg het op punt stellen van de nieuwe werkwijze
zeer intensieve en soms kostelijke inspanningen van
de betrokken organisaties zelf. Op die manier wil de
VN de ontwikkelingsprogramma’s sneller en doeltreffender
maken, en zodoende de vooruitgang voor het
behalen van de millenniumdoelstellingen versnellen.
47

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder druk
Tegelijk zorgde dit project voor een sneeuwbaleffect
bij andere boeren die hier niet bij betrokken
waren.
48

3
Sensibiliseringsactiviteiten
van DGOS
49

•
1
Internationale
beleidscontext:
Sensibiliseringsactiviteiten
ontwikkelingsagenda
onder van druk DGOS
De impact van de klimaatverandering
is dramatisch
De Belgische Ontwikkelingssamenwerking
tekende present op de Open Bedrijvendag
van de FOD Buitenlandse Zaken op
zondag 5 oktober 2008. Met een ruime
tentoonstelling gaf DGOS er een overzicht
van haar activiteiten aan ongeveer 2.000
bezoekers.
Tegen 2080:
ondervoed.
weinig of te veel water.
laaggelegen gebieden moeten vluchten.
hebben risico op malaria.
Bron: UNDP
L’impact du changement
climatique est dramatique
D’ici 2080:
seront sous-alimentées.
pénurie ou d’excès d’eau.
les zones côtières et les régions de basse
altitude.
taires courront le risque de contracter la
malaria.
Source : UNDP
The impact of climate
change is dramatic
The situation in 2080:
nourished.
flooding or drought.
flee coastal zones and low-lying areas.
risk of contracting malaria. Bron: UNDP
Millenniumdoelstelling 7 : Waarborgen van een duurzaam milieu
Objectif du Millénaire 7: Assurer un environnement durable
Millennium development goal 7 : Ensure environmental sustainability
www.diplomatie.be
Aan de hand van mobiele
exposities informeert DGOS
het publiek over de Noord-
Zuid problematiek. Deze
tentoonstellingen staan
gratis ter beschikking van
Belgische scholen, gemeenten,
sociaal-culturele organisaties,
verenigingen…
Minister Charles Michel bezoekt de stand van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking
op de Europese Ontwikkelingsdagen 2008 in
Straatsburg (15 tot 17 november 2008).
50

Dimensie 3, het tijdschrift van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking,
kreeg in september 2008 een nieuwe look en
werd inhoudelijk geheroriënteerd, op basis van de resultaten
van een uitgebreid lezersonderzoek. In 2008 verschenen er
vijf nummers van Dimensie 3.
Sensibiliseringsactiviteit in de Brusselse
stations naar aanleiding van Wereldwaterdag
op 22 maart 2008. Ongeveer 20.000
informatieve kaarten werden uitgedeeld.
DGOS subsidieerde in 2008
opnieuw enkele audiovisuele
producties, waarronder ‘Les
Damnés de la Mer’, een docufilm
van de Belgische Marokkaan
Jawad Rhalib.
51

www.diplomatie.be
Bodemvriendelijke landbouw herstelt
g e d e g r a d e e r d l a n d i n d e U l u g u r u -
b e r g e n ( T a n z a n i a )
D o o r m a s s a l e o n t b o s s i n g e n i n t e n s i e v e l a n d b o u w o p d e
h e l l i n g e n s t r o o m t d e v r u c h t b a r e b o d e m w e g . H i e r d o o r
b r e n g t d e l a n d b o u w w e i n i g o p e n v e r v u i l t h e t w a t e r i n
d e v a l l e i . D u u r z a m e b o d e m v r i e n d e l i j k e l a n d b o u w b i e d t
e e n o p l o s s i n g : m i n i m a l e l a n d b e w e r k i - n g , m a x i m a l e b o
d e m b e d e k k i n g ( o n d e r m e e r m e t b o m e n ) , r o t e r e n v a n
g e w a s s e n . O o k t r a d i t i o n e l e k e n n i s w - o r d t b e n u t : c o m
p o s t e r e n o p h e t v e l d , t e r r a s b o u w .
L ’ a g r i c u l t u r e r e s p e c t u e u s e d u s o l
restaure les terres dégradées dans les
m o n t a g n e s U l u g u r u ( T a n z a n i e )
L a d é f o r e s t a t i o n m a s s i v e e t l ’ a g r i c u l t u r e i n t e n s i v e s u r
l e s c o t e a u x p r o v o q u e n t l e d é p l a c e m e -n t d e s t e r r e s f e r
t i l e s , r é d u i s a n t a i n s i l a p r o d u c t i o n a g r i c o l e e t p o l l u a n t
l’eau de la vallée. L’agriculture durable respectueuse du
s o l o f f r e u n e s o l u t i o n : t r a v a i l - m i n i m a l d u s o l , c o u
v e r t u r e m a x i m a l e d u s o l ( e n t r e a u t r e s p a r d e s a r b r e s ) ,
c u l t u r e s a l t e r n é e s . L e s a v o i r t r a d i t i o n n e l e s t é g a l e m e n t
m i s à p r o fi t : c o m p o s t a g e d e s c h a m p s , c o n s t r u c t i o n d e
t e r r a s s e s .
Soil-friendly agriculture revives
d e t e r i o r a t e d l a n d i n t h e U l u g u r u
m o u n t a i n s ( T a n z a n i a )
A s a r e s u l t o f m a s s i v e d e f o r e s t a t i o n a s w e l l a s i n t e n s i v e
a g r i c u l t u r e o n t h e h i l l s , f e r t i l e l a n d i s w a s h e d a w a y .
H e n c e , a g r i c u l t u r e i s l o w - p r o d u c t i v e a n d t h e w a t e r i n
t h e v a l l e y i s c o n t a m i n a t e d . S u s t a i n a b l e s o i l - f r i e n d l y
a g r i c u l t u r e o f f e r s a s o l u t i o n : a -m i n i m u m o f s o i l d i s
t u r b a n c e , a m a x i m u m o f s o i l c o v e r ( e . g . w i t h t r e e s ) ,
culture rotation systems. Traditional knowledge is also
b e i n g u s e d : i n - fi e l d c o m p o s t i n g , t e r r a c e c u l t i v a t i o n .
I n t e r u n i v e r s i t y c o - o p e r a t i o n o f K U L e u v e n ( V L I R - U O S )
B u d g e t : 3 0 0 , 0 0 0 E U R – 1 9 2 9 0 7 0 7
MOD 1 : Honger uitroeien MOD 7 : Duurzaam milieu
OMD 1 : Eradiquer la faim OMD7 : Environnement durable
MDG 1 : Eradicate hunger MDG7 : Sustainable environment
ER IS MAAR EEN AARDE
VOOR 6,6 MILJARD MENSEN
De opwarming van de
aarde is het gevolg van
de enorme uitstoot van
broeikasgassen door vooral
de rijke landen. Toch
betalen de arme landen de
grootste prijs : ondervoeding,
armoede, ziekte, migratie en
milieuschade.
Daarom wil de Belgische
ontwikkelingssamenwerking
deze landen bijstaan om zich
te beschermen tegen het
veranderende klimaat. Voor het
welzijn van de hele aarde.
‘ ‘
SAMEN DE AARDE
LEEFBAAR HOUDEN !
© NASA
22 april: Dag van de Aarde
UNE SEULE TERRE
POUR 6,6 MILLIARDS D’ÊTRES HUMAINS
Le réchauffement de la Terre
est le résultat des énormes
quantités de gaz à effet de
serre que rejettent surtout
les pays riches.
Cependant, ce sont les
pays pauvres qui en
paient le prix fort :
malnutrition,
pauvreté, maladies,
migrations,
dégradation de
l’environnement.
C’est pourquoi la
Coopération belge au
développement s’engage
à aider ces pays à se
protéger des changements
climatiques, pour le
bien-être de toute la Terre.
© NASA
22 avril : Journée de la Terre
TOUS ENSEMBLE
POUR UNE TERRE VIABLE !
FOD BUITENLANDSE ZAKEN, BUITENLANDSE HANDEL EN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING • www.dgos.be
SPF AFFAIRES ETRANGERES, COMMERCE EXTERIEUR ET COOPERATION AU DEVELOPPEMENT • www.dgcd.be
DGOS gaf in 2008 verschillende brochures uit,
waaronder over ‘Milieuzorg en Ontwikkelingssamenwerking’
en ‘Voedselhulp en Voedselzekerheid’.
Een advertentie in het kader van de Dag van de Aarde op
22 april 2008 in Het Nieuwsblad, Het Laatste Nieuws, le Soir,
La Dernière Heure en Metro. Via deze kranten werd een
lezerspubliek van 1,5 miljoen mensen bereikt.
© Jan Crab
De Algemene Infocyclus, het vormingsprogramma voor iedereen die zich actief wil inzetten voor ontwikkelingssamenwerking,
nam in 2008 een nieuwe wending. De Infocycli zijn voortaan nog interactiever, en sterker
gericht op concreet engagement.
52

43
Bijlagen
© Béatrice Petit
1. Belgische officiële ontwikkelingshulp (ODA) 2004-2008
2. Meerjarige bilaterale verbintenissen en budgethulp
3. Meerjarige verbintenissen voor de nieuwe
ngo-programmafinanciering
53

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder bijlagen druk
1. Belgische officiële ontwikkelingshulp
(ODA) 2004-2008
Technische samenwerking
en beurzen
Financiële samenwerking
en budgethulp
Speciale noodhulp
Centraal-Afrika (gestart in
2006)
2004 2005 2006 2007 2008
Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGOS)
Gouvernementele samenwerking
84.038.873 116.882.862 122.055.980 131.827.879 164.074.553
20.820.769 17.678.158 29.053.860 31.351.646 47.751.840
0 0 10.000.000 5.000.000 20.500.000
Beheerskosten BTC 9.472.500 23.029.208 19.053.589 20.306.000 21.032.890
Bijdrage aan
schuldkwijtscheldingen
Leningen van staat tot
staat
Subtotaal
Gouvernementele
samenwerking
13.634.000 20.208.491 0 0 0
22.706.038 20.226.866 26.767.703 25.559.245 16.045.620
150.672.179 198.025.585 206.931.131 214.044.770 269.404.903
Niet-gouvernementele samenwerking
Samenwerking via ngo’s 90.564.124 93.284.701 96.284.169 99.150.043 99.612.783
VVOB 7.875.062 8.028.469 8.400.000 8.596.316 8.452.767
APEFE 7.905.188 7.725.953 7.234.846 8.524.332 8.094.522
VLIR - Vlaamse
Interuniversitaire Raad
CIUF/CUD -
Interuniversitair centrum
van CFWB
Wetenschappelijke
instellingen
Andere nietgouvernementeel
Subtotaal Nietgouvernementele
samenwerking
24.160.539 26.805.442 28.327.157 26.607.871 28.729.722
22.858.533 21.070.392 24.927.496 23.910.341 23.782.966
11.249.727 11.795.108 12.977.337 13.476.508 14.150.776
9.303.627 18.662.082 9.049.536 7.456.760 10.425.793
173.916.799 187.372.146 187.200.541 187.722.171 193.249.328
54

Multilaterale samenwerking
Verplichte multilaterale
bijdragen
7.052.650 7.407.129 7.440.313 6.678.391 8.296.267
waarvan aan VN 6.753.929 7.120.875 7.171.625 6.422.346 8.018.560
Vrijwillige multilaterale
bijdragen
92.490.130 79.412.997 96.389.812 90.791.450 95.567.930
waarvan aan VN 65.411.069 62.229.604 72.770.395 62.478.816 67.159.693
Europees ontwikkelingsfonds
en Bank
91.771.261 103.496.574 104.669.938 104.860.013 132.560.006
Wereldbankgroep 82.322.583 152.333.333 78.325.000 76.000.000 175.320.000
Regionale
ontwikkelingsbanken
19.710.918 18.379.920 29.938.415 27.266.541 30.860.353
Milieuverdragen 9.926.777 10.067.313 9.738.378 12.668.806 12.679.354
Multilaterale
Schuldkwijtschelding
Subtotaal Multilaterale
samenwerking
0 0 8.161.708 12.832.368 18.674.711
303.274.319 371.097.265 334.663.565 331.097.570 473.958.621
Belgisch Overlevingsfonds
Gouvernementeel/beheer/
sensibilisering
2.290.174 2.166.659 6.568.713 4.620.058 13.313.634
Via ngo’s 8.728.110 9.142.301 12.584.625 13.363.246 13.843.855
Via multilaterale
instellingen
Subtotaal Belgisch
Overlevingsfonds
8.981.241 8.690.648 8.346.622 12.014.882 6.484.181
19.999.526 19.999.608 27.499.960 29.998.186 33.641.671
Maatschappijopbouw 9.488.497 4.615.834 14.948.666 15.242.863 19.262.250
Humanitaire
voedselhulp
Lokale ngo’s van het
Zuiden
14.858.849 17.355.827 15.359.000 14.525.000 25.882.000
715.896 3.985.539 6.890.296 5.007.409 5.999.580
Africalia 1.680.000 1.628.651 1.935.000 2.310.000 2.015.000
Steun aan private
sector (o.a. via BIO)
30.592.014 27.895.000 19.871.551 28.138.365 44.626.496
Rentebonificaties 6.468.051 8.192.718 11.409.718 11.009.296 13.053.489
Sensibilisering en vorming
in België
Administratie, evaluatie,
andere
5.523.781 5.575.389 6.275.862 6.944.171 6.022.631
3.444.369 1.399.181 1.689.470 1.958.388 1.213.826
Totaal DGOS 720.634.281 847.142.744 834.674.759 847.998.189 1.088.329.793
55

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder druk
2. Meerjarige bilaterale verbintenissen
en budgethulp
Nieuwe meerjarige bilaterale overeenkomsten aangegaan in 2008
Land Project/programma Bedrag (in euro)
Benin
Landbouwondersteuning departementen Mono en Couffo 5.500.000
Expertisefonds 1.250.000
Institutionele steun aan het ministerie van landbouw 3.500.000
Institutionele steun sector gezondheid 4.300.000
Insititutionele en operationele steun aan het justitieapparaat 5.800.000
Institutionele steun Ministerie van Volksgezondheid 900.000
Steun hervorming paramedische vorming 2.000.000
Burundi
Institutionele steun Landbouwkundig onderzoeksinstituut (ISABU) 3.000.000
Institutionele steun Ministerie Nationale Opvoeding en
Wetenschappelijk Onderzoek 800.000
Steun aan het beroepsonderwijs 5.000.000
Lokale sociale en economische ontwikkeling – wegenwerken 10.000.000
Cambodja Basisgezondsheidszorg - consolidatiefase 3.000.000
Opleidingsprogramma Noord-Marokko 3.000.000
Marokko
Microkredieten 2.000.000
Afvalverwerking 14.500.000
Mozambique Rehabilitatie basisinfrastructuur 3.400.000
Palestina
Constructie & rehabilitatie scholen 10.000.000
Versterking gezondheidszorg 5.000.000
Institutionele steun sanitaire ontwikkeling Kigali 15.000.000
Ondersteuning kleinveeteelt 5.000.000
Rwanda
Reconstructie hospitaal Bushenge 1.800.000
Sociaal-economische en culturele ontwikkeling Noordprovincie 4.000.000
Drinkwatervoorziening en sanitatie 12.320.000
Senegal
Verzekeringssysteem gezondheidszorg 2.500.000
Capaciteitsversterking gedecentraliseerde financiële systemen 4.400.000
Tanzania
Duurzame verbetering banalenteelt 1.500.000
Inkomensgenererende activiteiten Kigoma en Kustregio 2.162.000
Vietnam
Watervoorziening en sanitatie 7.500.000
Institutionele versterking op provinciaal en districtniveau 2.500.000
Verschillende Heraanvullingen / verlengingen bestaande projecten en fondsen 6.130.000
partnerlanden
Totaal 147.762.000
56

Overzicht van nieuwe meerjarige engagementen voor begrotingshulp 2008
Land Programma Bedrag (in euro)
Uganda Decentraliseringsproces - investeringsplan lokale besturen 4.000.000
Sector gezondheid 10.000.000
Peru Sector gezondheid (ziekteverzekering) 3.000.000
Burundi Sector onderwijs 5.000.000
Ondersteuning economische hervormingen
4.000.000
(via Wereldbank Trust fund)
Totaal 26.000.000
Deze tabel bevat enkel de bedragen die overgemaakt worden aan het partnerland, niet de bijbehorende
expertisekosten.
57

1
Internationale
beleidscontext:
ontwikkelingsagenda
onder druk
3. Meerjarige verbintenissen voor de
nieuwe ngo-programmafinanciering
Meerjarige ngo-programma’s goedgekeurd 2008
Prog. 2008-2010
Ngo Titel Subsidie (in euro)
11 11 11
Vanuit internationaal perspectief betere Noord-
Zuidrelaties afdwingen door krachten te bundelen in
Vlaanderen
16.568.039
ACTEC Un métier pour tous 7.109.885
AQUADEV
VBRC-OS Rotary
ATOL
Programme pour le renforcement des organisations de
microfinance africaines
Vacci-plus en RD du Congo – Province Ville de Kinshasa –
secteur de la santé
Methodologische ondersteuning van ontwikkelingsinitiatieven
in het Zuiden
2.199.936
1.258.448
917.860
Autre Terre Entreprendre autrement au Nord et au Sud 1.630.641
Artsen zonder
vakantie
Versterking van het gezondheidssysteem met de nadruk
op de ziekenhuizen
1.653.600
Bevrijde Wereld Voedsel voor de toekomst 4.205.596
Broederlijk
Delen
Solidariteit voor duurzame ontwikkeling 22.232.465
CARAES
CDI-Bwamanda
CEMUBAC
Orthopedagogische Zorg en Geestelijke
Gezondheidszorg voor de Regio van de Grote Meren
Bijdrage aan de sociaal-economische ontwikkeling in
de N-Evenaarsprovincie (DR Congo), de Yaka Regio (DR
Congo) en Zuid-Borgou (Benin)
Développer le bien-être des populations par
l’amélioration de la santé et la lutte contre la faim dans
le respect des OMD
3.037.978
3.086.883
1.969.508
58

NGO Titel Subsidie (in euro)
CETRI
CNCD-11.11.11
DMOS
COTA
Mieux comprendre le monde pour le changer - points de
vue du Sud
Coordonner les acteurs de la Coopération internationale
pour promouvoir les Objectifs du Millénaire et le droit au
développement
Integrale vorming gericht op opwaartse mobiliteit en
actief burgerschap van jongeren in Zuid en Noord
Information, sensibilisation et appui-qualité aux acteurs
de coopération
577.372
1.912.430
16.363.835
1.048.269
Rode Kruis
België
Présents, toujours, partout 6.499.815
Damiaanactie
Verbetering van de basisgezondheid in ontwikkelingslanden
via lepra- en tuberculosebestrijding
13.720.686
DISOP Employabilité et citoyenneté 11.562.652
Djapo Van basisschool tot wereldschool 1.838.030
Echos
Communication
Entraide et
fraternité
Solidarité
Socialiste
FOS
Handicap
International
Promouvoir de nouvelles pratiques de coopération au
développement pour accompagner l’émergence d’un
nouveau paradigme de coopération au développement
centré sur l’homme
Promouvoir l’agriculture paysanne par des démarches
citoyennes
Renforcement d’acteurs sociaux du Sud et du Nord engagés
dans des réseaux pour la promotion de la démocratie
et des droits économiques et sociaux
Organisaties in Noord en Zuid Solidair voor Recht op gezondheid
en Recht op waardig werk
Vivre debout : pour une société qui prévient les handicaps
évitables, pour une société pour tous où les
personnes en situation de handicap jouissent de leurs
droits
1.156.874
3.536.276
9.123.039
10.937.501
13.295.362
Les Iles de Paix Une opinion publique plus éclairée et agissante 1.145.477
59

NGO Titel Subsidie (in euro)
IPIS
ITECO
Louvain
développement
Max havelaar
MEMISA
Miel Maya
Honing
Artsen Zonder
Grenzen
Informatie- en adviesdienst over thema’s die niet-gouvernementele
ontwikkelingsactoren aanbelangen
L’éducation comme vecteur de changement social Nord-
Sud
Le bien-être et la dignité recherchés par les populations
démunies de pays défavorisés sont améliorés ; LD contribue
ainsi à la politique de relations internationales de
l’UCL comme acteur dynamique de service à la société
Plus de développement durable au Sud grace à plus de
commerce de produits labélisés Fairtrade au Nord
Renforcement du système de santé aux différents
niveaux
Apiculture, développement durable et commerce
équitable
Amélioration de l’accès aux soins pour les personnes atteintes
du Sida et/ou de la tuberculose
436.582
1.177.642
8.560.418
1.358.844
9.663.471
660.984
12.258.964
Le Monde selon
les Femmes
Oxfam magasins
du monde
Le genre comme condition du développement 1.314.827
La démarche Made in Dignity avec les publics jeunes 1.328.783
Oxfam
Solidariteit
Oxfam
WereldWinkels
Petits Pas
Machtsverhoudingen wijzigen om respect voor sociale
en economische rechten af te dwingen - Changer les
rapports de force pour contraindre au respect des droits
sociaux et économiques
Fairtrade: Een Eerlijk Alternatief voor het Noorden én
het Zuiden
Renforcement des capacités au Nord et au Sud pour un
développement endogène et éco-responsable
10.795.967
2.493.827
477.945
60

NGO Titel Subsidie (in euro)
PROTOS Water : Hefboom tot ontwikkeling 8.701.896
Rode Kruis
Vlaanderen
De situatie van de meest kwets baren verbeteren 5.674.699
SCI Action/Formation Nord-Sud 495.393
Steunfonds
Derde Wereld
SLCD
Protestantse
Solidariteit
Empowerment voor het recht op gezondheid -
Empowerment pour le droit à la santé
Lutte contre la pauvreté des communautés rurales
ciblées par un programme de développement
socio-économique intégré
Appui à la lutte contre le VIH/SIDA, la tuberculose et la
lèpre en Afrique centrale et de l’ouest
2.733.885
3.199.999
3.422.476
SOS Faim Soutenir les Ruraux dans leur lutte contre la pauvreté 10.980.845
TRIAS
UCOS
Linking-up: lokale economische ontwikkeling in een
globaliserende wereld
Actief wereldburgerschap voor meer internationale solidariteit
en een duurzame ontwikkeling in Noord en Zuid
17.163.553
426.765
VIC Van integratie tot zelfbeschikking 3.878.401
Vredeseilanden
Dierenartsen
Zonder Grenzen
Wereldsolidariteit
Een leefbaar bestaan voor familiale boeren en boerinnen
door de deelname aan de markten
Optimiser la contribution de l’élevage dans l’économie et
la vie sociale des ménages agro-éleveurs
Promouvoir ensemble, avec les mouvements sociaux, le
travail digne et la protection sociale pour lutter contre la
pauvreté et l’exclusion sociale
17.772.898
4.355.527
12.073.830
299.996.880
61

1
Organigram Internationale
van de FOD beleidscontext:
Buitenlandse Zaken,
Buitenlandse ontwikkelingsagenda
Handel en
Ontwikkelingssamenwerking
onder druk
S0.4
Bijzondere evaluator
S0.1
Crisiscentrum
S0.2
Inspectie van
de Posten
S0.3
Kruispunt Gewesten
en Gemeenschappen
S0.5
Conflictpreventie en
Vredesopbouw
S0.6
Modernisering en
Managementondersteuning
S0.7
Veiligheid
P&C
Pers en
Communicatie
P&S
Protocol en
Veiligheid
62

Minister
Beleidscel
Voorzitter
Directiecomité
DG
Bilaterale Zaken
(B)
B&B
Begroting en
Beheerscontrole
DG
Consulaire Zaken
(C)
P&O
Personeel en
Organisatie
DG
Ontwikkelingssamenwerking
(D)
ICT
Informatie- en
Communicatietechnologie
DG
Europese Zaken
en Coördinatie
(E)
DG
Juridische Zaken
(J)
DG
Multilaterale Zaken
en Mondialisering
(M)
63

1
Internationale
Organigram DGOS
beleidscontext:
Directie-Generaal
Ontwikkelingssamenwerking
ontwikkelingsagenda
onder druk
Directeur-Generaal D
Algemene Zaken
en Secretariaat
D 0.0
Beleidsondersteuning
D 0.1
Kwaliteitscontrole
en evaluatie
D 0.2
Budget en ODA
D 0.3
Gouvernementele
programma’s
D 1
Speciale
programma’s
D 2
Nietgouvernementele
programma’s
D 3
Multilaterale
en Europese
programma’s
D 4
Sensibiliseringsprogramma’s
D 5
Noord-Afrika
en
Midden-
Oosten
D 1.1
Spoedhulp,
Rehabilitatie,
Voedselhulp
D 2.1
NGO’s
D 3.1
Verenigde
Naties en
Bretton
Woodsinstellingen
D 4.1
Sensibilisering
door derden
D 5.1
Centraal-
Afrika
D 1.2
Overlevingsfonds
D 2.2
Universiteiten
W e t e n-
schappe lijke
instellingen
D 3.2
Europese Unie
D 4.2
Sensibilisering
door DGOS
D 5.2
West-Afrika
D 1.3
Andere
partners
D 3.3
Sectorale
Fondsen en
Programma’s
D4.3
Zuidelijk
Afrika,
Oost-Afrika
D 1.4
Budgettaire
programmatie
en financiële
controle voor nietgouvernementele
programma’s
D 3.4
Latijns-
Amerika
en Azië
D 1.5
Regionale
samenwerking
D 1.6
64

Gebruikte afkortingen
BIO
BNI
BOF
BTC
DG
DGOS
DRC
EU
FAO
Hiv/aids
IMF
ISP
MDG
Ngo
ODA
OECD
UNDP
UNRWA
VN
VVOB
WFP
Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden
Bruto Nationaal Inkomen
Belgisch Overlevingsfonds
Belgische Technische Coöperatie
Directeur-Generaal
Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking
Democratische Republiek Congo
Europese Unie
Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties
Human Immonodeficiency Virus - Aquired Immunodeficiency Syndrome
Internationaal Monetair Fonds
Indicatief Samenwerkingsprogramma
Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen
Niet-Gouvernementele Organisatie
Belgische Officiële Ontwikkelingshulp (Official Development Aid)
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)
United Nations Development Programme
Hulporganisatie voor de Palestijnse Vluchtelingen
Verenigde Naties
Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en Technische bijstand
World Food Programme - Wereldvoedselprogramma
65

Colofon
FOD Buitenlandse Zaken,
Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
Dienst Communicatie
Karmelietenstraat 15
B-1000 BRUSSEL
België
www.diplomatie.be
www.dgos.be
Redactie en coördinatie: Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking
Eindredactie: Jan De Mets
Ontwerp en realisatie: www.cibecommunicatie.be
Productie: Dienst Communicatie
Contact: 02/501 81 11 – www.diplomatie.be/nl/contact
Verantwoordelijk uitgever: Dirk Achten, Karmelietenstraat 15, 1000 Brussel
De gegevens in deze publicatie zijn louter informatief en binden de FOD juridisch op generlei wijze.
Wettelijk depot: 0218/2009/10
April 2009

Federale Overheidsdienst
Buitenlandse Zaken,
Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingssamenwerking
www.diplomatie.be
www.dgos.be