DGD Jaarverslag 2010 - Buitenlandse Zaken - Belgium

Jaarverslag
2010
© J.M. Corhay

MET DANK AAN
Dit jaarverslag kwam tot stand met de medewerking van:
Maria Aerts, Alain Baetens, Marc Buys, Jean-Michel Corhay, Marc Deneer, Marc Denys, Lutgarde De Greef, Sophie De Groote,
Lieven De La Marche, Erik De Maeyer, Jan De Mets, Erwin De Wandel, Florence Duvieusart, Damien Fontaine, Anne Franklin, Andrée François,
Jeroen François, Corentin Genin, Catherine Gigante, Thomas Hiergens, Jacqueline Lienard, Maarten Lievens, Jan Luykx, David Maenaut,
Dirk Molderez, Francis Monet, Eddy Nierynck, Guido Raedschelders, Elise Pirsoul, Katja Remane, Luc Risch, Ignace Ronse, Xavier Rouha,
Melanie Schellens, Alain Schmitz, Chris Simoens, Cecilia Torrico Ballivián, Geert Vansintjan, Peter Van Acker, Antoon Van Broeckhoven,
Annemarie Van der Avort, Marion Van Offelen, Reinout Van Vaerenbergh, Martine Warck

Inhoudstafel
Voorwoord 6
Inleiding 9
Deel 1: De Belgische ontwikkelingssamenwerking anno 2010 11
1. De Millenniumdoelen: vooruitgang én obstakels 11
Groeiende ongelijkheid 11
Rendez-vous in New York 13
2. België begeleidt het EU-voorzitterschap 14
Ontmoetingen en Raden 14
De Europese Ontwikkelingsdagen 2010 14
3. Hervormen, evalueren, leren… voor meer doeltreffende hulp 16
Peer review van de OESO 16
Hervorming van de humanitaire hulp 16
Kennis en ontwikkelingsbeleid hand in hand 18
België als sector lead donor 19
Resultaatgericht beheer: van de theorie naar de praktijk 20
Doeltreffendheid van de hulp 21
Deel 2: De Belgische bijdrage aan het behalen van de Millenniumdoelen 23
Millenniumdoel 1: extreme armoede en honger 25
Mondiale stand van zaken 25
Belgische inbreng 26
Bolivia. ProCAPAS, meer werk en inkomsten voor landbouwers 27
Bolivia. Inca Pallay, “elk weefsel zijn verhaal” 28
Mozambique. Een geïntegreerde aanpak van voedselzekerheid 29
Mali. Bevorderen van veeteelt en kredieten dringen armoede terug 30
Uganda. Vrede brengt welvaart op gang 31
Uganda. Belgische ngo Trias helpt boeren zelfstandiger worden 32
Nieuwe strategienota: accent op familiale landbouw en grotere efficiëntie 33
3

Millenniumdoel 2: onderwijs 35
Mondiale stand van zaken 35
Belgische inbreng 36
Bolivia. Praktijkgerichte vorming voor kwetsbare jongeren 37
Uganda. Budgetsteun voor het ministerie van Onderwijs 38
Education For All: het Fast Track Initiative 39
Nuttige tools voor de milieudienst. Interview met Zo Elia Mevanarivo, CIUF-bursaal uit Madagaskar 40
Millenniumdoel 3: gender 43
Mondiale stand van zaken 43
Belgische inbreng 44
Mali. De vrouwen poneren de beste voorstellen voor hun gemeente 45
Mali. “We verkopen meer en betere tarwe in Timboektoe”. Gesprek met Habibatou Haïdara 46
DR Congo. Fistelkliniek haalt vrouwen uit de marginaliteit 47
Een resolutie voor vrouwen, vrede en veiligheid. Vrouwen zijn de peacekeeping forces 48
De oprichting van UN Women. Gendergelijkheid in de schoot van de VN 49
Millenniumdoel 4, 5 en 6: Gezondheidsdoelen: kindersterfte, moedersterfte en dodelijke ziektes 51
Mondiale stand van zaken 51
Belgische inbreng 52
Mozambique. Coherentie in de universitaire samenwerking. De Mozambikaanse ‘uitdaging’ 54
Bolivia. Investeren in gezondheid loont in El Alto 55
Bolivia. De ngo Louvain Développement 56
Bolivia. Multisectoraal programma voor nulondervoeding 58
Mali. Gezondheidszorg in achtergestelde regio’s 59
Uganda. Zoeken naar een nieuwe dynamiek in de gezondheidszorg 60
Millenniumdoel 7: duurzaam milieu 63
Mondiale stand van zaken 63
Belgische inbreng 64
Bolivia. Gemeenschappelijk bosbeheer stimuleren 66
Bolivia. Water en sanitatie in afgelegen gebieden 67
Mali. Een doordacht afvalbeheer in Sikasso 68
Uganda. Beter leven in de sloppenwijken van Kampala 69
DR Congo. Intenser wetenschappelijke samenwerking 70
KLIMOS: kennis en ontwikkelingsbeleid hand in hand 71
Europese Unie slaagt in Nagoya. Een historisch moment voor onze biodiversiteit 73
Het Jaar van de Biodiversiteit en aandacht voor DR Congo 74

Millenniumdoel 8: wereldpartnerschap 77
Mondiale stand van zaken 78
De officiële ontwikkelingshulp van België (ODA). Groeipad houdt aan 79
Coherentie in het beleid. Ontwikkeling, meer dan ontwikkelingssamenwerking alleen 80
Innovatieve financiering van ontwikkeling. De financieringskloof dichten 81
Goed bestuur en institutionele versterking. Tegen corruptie, vóór een sterke samenleving 82
Landen in fragiele situaties. Hulp beter stroomlijnen 83
België en MOPAN. Peilen naar de efficiëntie bij internationale instellingen 84
Noodzakelijke coherentie. Defensie, diplomatie en ontwikkelingssamenwerking 85
Mozambique. Betere inning van belastingen 86
Mozambique. Harmonisering van de Belgische en Vlaamse ontwikkelingssamenwerking 87
Mali. België steunt het decentraliseringsproces 88
“Inheemse bevolking heeft recht op consultatie”. Interview met Arnaud Chaltin, VN-vrijwilliger in Bolivia 89
Bijdrage via de Internationale Financiële Instellingen 91
Inleiding 91
Groei stimuleren helpt de Millenniumdoelen. Aanpak van de Wereldbank 91
- Interview met Gino Alzetta, bestuurder bij de Wereldbank 96
Een bijzondere relatie. Het Internationaal Monetair Fonds en de Millenniumdoelen 97
- Interview met Willy Kiekens, IMF 98
Deel 3: Sensibilisering in België 99
Bijlagen 102
Belgische officiële ontwikkelingshulp (ODA) 2007-2010 103
De Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen 105
Organigram DGD 106
5

Voorwoord
De Belgische Ontwikkelingssamenwerking heeft de afgelopen jaren ingrijpende evoluties gekend. Er
werden een aantal belangrijke hervormingen doorgevoerd die de doeltreffendheid van onze hulp, voor
al onze samenwerkingskanalen, hebben verhoogd en tot meer impact van onze internationale solidariteitsinspanningen
hebben geleid.
De Belgische bilaterale samenwerking heeft zich ingeschreven in de Europese gedragscode over hulpdoeltreffendheid:
sectorspecialisatie en gedelegeerde samenwerking zijn nu de hoofdprincipes van
onze samenwerking. Wat de indirecte actoren betreft werden processen en structuren uitgewerkt om
zowel op het terrein als in Brussel een beroep te kunnen doen op hun specificiteit en complementariteit
en versnippering van de inspanningen tegen te gaan.
In de multilaterale samenwerking wordt het bestaande concentratiebeleid verder doorgezet en worden
sinds 2009 systematisch geoormerkte bijdragen voor specifieke projecten omgezet naar bijdragen voor
de algemene werkingsmiddelen van de multilaterale partnerorganisaties: dit geeft ons land meer invloed
in de overlegorganen met de partnerinstellingen en laat deze organisaties toe om meer autonoom
en aan lagere transactiekosten te werken.
Ook wat betreft de Belgische humanitaire hulp werd in 2010 gestart met belangrijke hervormingen die
moeten leiden tot een overkoepelend regelgevend en strategisch kader en een optimaal beheer van de
diverse financieringen mogelijk maken.
Naast de toegenomen kwaliteit van onze hulp is, in navolging van de wet van 2002 die het groeipad
voor de hulp vastlegt dat moet leiden naar bestedingen voor ontwikkelingssamenwerking ten bedrage
van 0,7% van het nationaal inkomen, het volume van de Belgische ontwikkelingshulp gestegen van
0,48% in 2008 naar 0,64% in 2010. Hoewel de doelstelling van 0,7% dus nog niet werd gehaald is dit
resultaat niettemin het hoogste cijfer dat ooit werd bereikt.
Ik ben dan ook bijzonder verheugd dat het OESO-panel dat onze ontwikkelingssamenwerking eind
2009 heeft doorgelicht, ons land gefeliciteerd heeft voor de geleverde inspanningen. De OESO stelt
dat de Belgische ontwikkelingssamenwerking in verscheidene domeinen een voorbeeld is voor andere
donoren. In het bijzonder wijst de OESO op de verhoging van de middelen, de uitgevoerde hervormingen
en het sterk engagement ten voordele van de minst ontwikkelde landen en fragiele staten.
De Belgische ontwikkelingssamenwerking heeft er resoluut voor gekozen om Afrika in het centrum
te plaatsen van haar activiteiten in de strijd tegen de armoede. Het lijkt erop dat deze inspanningen
vruchten beginnen af te werpen: sinds 2005 is de armoede in Afrika afgenomen met 1% per jaar.
Bovendien is de impact van de financiële en economische crisis op verschillende Afrikaanse landen
relatief beperkt gebleven: dit dankzij een sterk verbeterd overheidsbeheer dat heeft geleid tot uitstekende
macro-economische resultaten en voldoende bestendigheid tegen externe schokken. De directe
buitenlandse investeringen naar onze partnerlanden in Afrika ten zuiden van de Sahara zijn gedurende
de laatste tien jaar vervijfvoudigd van 6 naar 30 miljard USD: het verder ondersteunen van maatregelen
die het investeringsklimaat ten goede komen moet ertoe leiden dat de privésector de motor wordt van
duurzame ontwikkeling in Afrika.
6 DGD Jaarverslag 2010

Wat de Millenniumdoelen betreft heeft de topbijeenkomst van de Verenigde Naties van september 2010
in New York uitgewezen dat er aanzienlijke vooruitgang werd geboekt in onderwijs, gender, toegang
tot drinkbaar water, extreme armoede en honger. Daarentegen is er weinig vooruitgang merkbaar in
de MDG’s die te maken hebben met gezondheid. De globale resultaten verhullen eveneens dat er veel
verscheidenheid bestaat tussen de landen onderling: een aantal Afrikaanse landen zullen de MDG’s in
2015 niet halen.
We hebben de plicht als donor beschikbaar te blijven en de allerarmsten te steunen. Ons land zal dan
ook een actieve rol vertolken tijdens de vierde internationale conferentie rond de Minst Ontwikkelde
Landen die plaatsvindt in Istanboel in mei 2011 en een internationale agenda ondersteunt die zich richt
op de specifieke behoeften en uitdagingen van deze groep landen.
Ook heeft België tijdens de top rond de Millenniumdoelen en tijdens ons voorzitterschap van de Raad
van de Europese Unie in 2010 geijverd voor meer aandacht voor innovatieve financieringsmechanismen
ten voordele van ontwikkeling en meer in het bijzonder voor een heffing op wisseltransacties.
Gezien de economische groei op wereldvlak zich onvoldoende vertaalt in financiële middelen die een
antwoord bieden op de uitdagingen van de globalisering, worden we geconfronteerd met een solidariteitsdilemma.
Indien de internationale gemeenschap hierop geen antwoord biedt lopen we het risico
geconfronteerd te worden met economische en politieke instabiliteit die de ontwikkeling in de wereld
in gevaar brengt.
Tezelfdertijd staat de wereld voor de enorme uitdagingen die de gevolgen van de klimaatverandering
met zich meebrengen, en die in eerste instantie de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in de armste
landen zullen treffen. In Cancún in december 2010 droeg de delegatie van de Belgische ontwikkelingssamenwerking
bij tot de enkele positieve resultaten van de klimaattop. In de loop van 2011 zullen de
voorbereidingen starten voor Rio +20, de top in 2012 waar het creëren van een institutioneel kader
voor duurzame ontwikkeling centraal zal staan: België zal hier verder een belangrijke rol vertolken.
De laatste afspraak van formaat dit jaar zal ten slotte het forum rond hulpdoeltreffendheid zijn in
Busan in Zuid-Korea. De donorgemeenschap zal er zich buigen over de vraag hoe de principes voor
doeltreffende hulp van de Verklaring van Parijs werden omgezet in concrete ontwikkelingsresultaten.
Dit laat me toe te wijzen op de gedeelde verantwoordelijkheid van de internationale donorgemeenschap
enerzijds en de partnerlanden anderzijds in het bereiken van ontwikkelingsresultaten. Onderzoek van
de Wereldbank wijst uit dat landen met gebrekkige, slecht werkende instellingen over het algemeen
in de groep van landen vertoeven die het verst verwijderd zijn van de MDG’s. Goed bestuur, de strijd
tegen corruptie en het versterken van de overheidsinstellingen in partnerlanden zullen dan ook in 2011
beleidsprioriteiten zijn die kunnen rekenen op de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking.
Olivier Chastel
Minister van Ontwikkelingssamenwerking
7

De 18 partnerlanden van de Belgische
gouvernementele ontwikkelingssamenwerking
Noord-Afrika :
1. Marokko
2. Algerije
Midden-Oosten :
14. Palestijnse gebieden
Latijns-
Amerika :
15. Ecuador
16. Peru
17. Bolivia
15
16
17
West-Afrika :
3. Mali
4. Niger
5. Senegal
6. Benin
5
1
2
3
6
4
Centraal-Afrika :
7. DR Congo
8. Rwanda
9. Burundi
7 8
9
13
14
10
11
12
Oost-Afrika :
10. Uganda
11. Tanzania
12. Mozambique
18
Azië
18. Vietnam
13. Zuid-Afrika

Inleiding
Dit jaarverslag wil aantonen dat de Belgische ontwikkelingshulp een bijdrage kan leveren aan de resultaten
in de strijd tegen de armoede. Het verslag is een samengaan van twee verslagen: het jaarverslag
van DGD en de jaarlijkse rapportage aan het Parlement over de Belgische bijdrage aan het behalen
van de Millenniumdoelen. Het verslag wil in de eerste plaats een resultatenrapport zijn. Het beoogt
verantwoording af te leggen over de manier waarop ontwikkelingsacties een positieve impact kunnen
hebben op het leven en het welzijn van mensen. Het verslag wil echter evenzeer de complexiteit
aangeven van ontwikkelingshulp en van haar omgeving, die maakt dat rigoureus geplande doelen niet
altijd het vooropgestelde resultaat bereiken.
Het eerste deel van het verslag schetst de grote dossiers, tendensen en veranderingen waarbinnen
de belangrijkste activiteiten van de Belgische ontwikkelingssamenwerking in 2010 plaatsvonden. Wat
was de specifieke bijdrage van België op de Millenniumtop in New York? Welke punten heeft België
op de internationale agenda gezet in het kader van het EU-voorzitterschap? Op welke manier leert de
Belgische ontwikkelingssamenwerking uit evaluaties en kennisplatformen? Wat wil ze bereiken met
interne hervormingen? Hoe wendt ze haar specifieke expertise aan?
Het tweede deel gaat specifiek in op de acht Millenniumdoelen. Na een korte schets van de mondiale
stand van zaken, beschrijft het verslag per Millenniumdoel de inspanningen van België op dat vlak.
Zwart op wit bewijzen en berekenen in welke mate België heeft bijgedragen tot een specifiek Millenniumdoel
is niet realistisch. Daarom wil dit verslag het Belgische aandeel aantonen via een exemplarische,
niet-exhaustieve aanpak, die een reëel inzicht biedt in de werking en resultaten van de Belgische
ontwikkelingssamenwerking.
Diverse cases uit verschillende partnerlanden moeten dit illustreren. De voorgestelde projecten, programma’s
en interviews willen vooral de mensen op het terrein aan het woord laten, mensen die de
impact van ontwikkelingshulp aan den lijve ondervinden of ontwikkelingssamenwerking concreet in
de praktijk brengen. Het zwaartepunt ligt daarbij op Bolivia, Mali, Uganda en Mozambique, vier van de
achttien Belgische partnerlanden, met de nodige aandacht voor de verschillende hulpvormen en –kanalen.
Zo wordt in een apart stuk dieper ingegaan op de bijdrage die België levert via de Internationale
Financiële Instellingen.
Het derde deel ten slotte brengt een overzicht van een aantal activiteiten om het Belgische publiek
te sensibiliseren voor ontwikkelingssamenwerking. Een wereldpartnerschap voor ontwikkeling, het
uiteindelijke streefdoel van de Millenniumdoelen, steunt immers ook in niet geringe mate op de inbreng
van de Belgische bevolking.
9

De Millenniumdoelen
Wat zijn de Millenniumdoelen?
In de Millenniumverklaring van 2000 onderschreef de internationale gemeenschap acht ‘Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen’,
kortweg Millenniumdoelen of MDG’s. Ze vormen samen een ambitieus plan om tegen 2015 de levensomstandigheden in
ontwikkelingslanden te verbeteren. Omdat de MDG’s een duidelijke richting aangeven en de neerslag zijn van een internationaal
engagement, heeft België ze als centraal referentiekader opgenomen.
Extreme armoede
en honger
bestrijden
Basisonderwijs
voor iedereen
Gelijke kansen
voor de vrouwen
De kindersterfte
terugdringen
De gezondheid
van moeders
verbeteren
Hiv/aids,
malaria en andere
dodelijke ziekten
bestrijden
Zorgen voor een
duurzaam milieu
Een wereldpartnerschap
voor ontwikkeling
creëren

DEEL I
De Belgische ontwikkelingssamenwerking
anno 2010
1. De Millenniumdoelen: vooruitgang én obstakels
In 2010 stond er nog 5 jaar op de klok om de Millenniumdoelen te behalen. Voor de internationale gemeenschap was dit een
aanleiding om terug te blikken op het voorbije decennium, om de vooruitgang naar de Millenniumdoelen in kaart te brengen. We
weten nu dat de wereld voor sommige MDG’s op schema zit, maar voor andere ernstig tekortschiet. Deze tussentijdse evaluatie
was bijgevolg ook een goed moment om te bepalen wat nodig is om alsnog alle doelen te behalen en hoe de voortgang kan versneld
worden.
Er is een algemene consensus dat, globaal genomen, het welzijn van de wereldbevolking er de laatste decennia spectaculair is op
vooruitgegaan. Miljoenen mensen klommen uit het dal van de armoede, kregen toegang tot onderwijs en gezondheidszorg, verwierven
inspraak op het beleid. De economische vooruitgang was het meest zichtbaar in Azië, waar sterke groeicijfers duidelijk
leidden tot betere levensomstandigheden. Het Zuiden heeft ook de recente economische crisis vrij goed doorstaan. Afrikaanse
landen laten weer groeicijfers optekenen waarvan het Westen slechts dromen kan.
Toch kan niet ontkend worden dat deze vooruitgang niet alle regio’s en alle bevolkingsgroepen ten goede is gekomen. Er is ook
geen enkele garantie dat de vooruitgang definitief is verworven. Ook vragen grensoverschrijdende fenomenen zoals globalisering
en klimaatverandering om een gedifferentieerde aanpak en innovatieve oplossingen van beleidsmakers wereldwijd.
Wat de Millenniumdoelen betreft is de geboekte vooruitgang voor bepaalde doelen duidelijk niet voldoende. België vindt dit
zorgwekkend. Op de VN-Millenniumtop in New York in september 2010 heeft ons land intens geijverd voor een krachtig politiek
engagement voor armoedebestrijding en menselijke ontwikkeling (zie p. 13). Ook al was de uiteindelijke slotverklaring vager dan
verhoopt, toch zal België zich ook de komende jaren blijven inzetten voor elk van de acht MDG’s.
Groeiende ongelijkheid
Na 10 jaar MDG’s kunnen we enkele lessen trekken. Een van de belangrijkste lessen is dat de vooruitgang parallel liep met een stijgende
ongelijkheid, zowel op wereldvlak als intern in vele landen zelf. De kansen op onderwijs, gezondheidszorg, behoorlijk werk zijn nu ongelijker
verdeeld dan tien jaar geleden. Bovendien zijn het vaak dezelfde groepen die het slechtst bedeeld zijn: vrouwen, etnische minderheden en de
plattelandsbevolking. Onze hulp moet zich bijgevolg blijven richten op het creëren van gelijke kansen en duurzame ontwikkeling.
Een one size fits all-aanpak zal daarbij niet werken. Ontwikkelingssamenwerking zal, meer dan in het verleden, rekening moeten houden met
de specifieke context van elk land, elke regio, elk volk. Elke ontwikkelingsproblematiek vraagt een eigen aanpak en eigen middelen. De
oplossingen die we suggereren, moeten we verder diversifiëren.
11

Collectieve verantwoordelijkheid
De Millenniumverklaring van 2000 noemt de zorg voor menselijke waardigheid, gelijkheid en billijkheid
een ‘collectieve verantwoordelijkheid’ van alle landen en samenlevingen. Dit principe kan niet genoeg
worden benadrukt. Tegelijk is het belangrijk te blijven wijzen op de verantwoordelijkheid van de ontwikkelingslanden
zelf. Zonder een efficiënt overheidsbeleid brengt het gros van de hulp immers weinig
zoden aan de dijk. Overheden moeten binnenlandse hulpbronnen doeltreffend aanwenden. Effectief beleid
hangt ook samen met behoorlijk bestuur, vrede, veiligheid en corruptiebestrijding. België staat zijn
partnerlanden bij om een dergelijk beleid te realiseren.
Maar ook donorlanden dragen verantwoordelijkheid. De veranderingen in het Zuiden kunnen slechts
duurzaam zijn in een gunstig internationaal klimaat voor handel, technologieoverdracht, migratiebeleid,
enz. Het is de taak van de donorgemeenschap hiervoor te ijveren en de noodzakelijke voorwaarden
te creëren. Dit staat trouwens expliciet in het achtste Millenniumdoel vermeld.
Ook België schraagt zich achter MDG 8. Daarom blijft ons land streven naar een ontwikkelingsbudget van
0,7% van het bni. Maar voor België gaat ontwikkelingssamenwerking verder dan de 0,7%-norm. Vandaar
het pleidooi voor een heffing op internationale financiële transacties, een nog te weinig uitgespitte mogelijkheid
om enorme ontwikkelingsbudgetten te genereren.
Beleidscoherentie is cruciaal voor het boeken van duurzame resultaten (zie p. 80). Het gevoerde beleid
in domeinen zoals landbouw, handel, migratie en energie heeft een grote impact op de ontwikkeling in
het Zuiden. Een coherent beleid moet aldus vermijden dat we niet wegmaaien wat ontwikkelingssamenwerking
probeert te zaaien.
In onze geglobaliseerde wereld is de ontwikkelingsuitdaging
van de Minst Ontwikkelde Landen niet enkel en
alleen een morele kwestie. De kwestie is ook verweven
met internationale vrede, veiligheid en stabiliteit.
Madhav Kumar Nepal, eerste minister van Nepal.
Europese Ontwikkelingsdagen, 6-7 december 2010
Verklaring van Parijs
Het uitvoeren van wat in de Verklaring van Parijs staat, is een essentiële bijdrage aan een meer doeltreffende
hulp (zie p. 21). De ontwikkelingslanden moeten in deze optiek zelf het stuur in handen nemen. Dit
moet leiden tot meer eigenaarschap en duurzame resultaten.
Een ander belangrijk principe is resultaatgericht beheer (RGB - zie p. 20). Dit betekent dat men de
interventies in een breder kader van resultaatgerichtheid plaatst. Het is niet voldoende te streven naar
de accumulatie van kortetermijn-verwezenlijkingen (outputs): bijvoorbeeld, een brug die werd gebouwd.
Nu moet men breder en verder kijken: waarom werd de brug gebouwd? Dit betekent een denkoefening in
termijnen: bijvoorbeeld op korte en middellange termijn (outcome) om mensen toe te laten werk te vinden
in de stad aan de andere kant van de rivier. Op lange termijn (impact), opdat mensen een hoger inkomen
verwerven om meer en beter voedsel te kopen voor de familie, of om hun kinderen naar school te kunnen
sturen. Een langetermijnperspectief is essentieel.
Belgische bijdrage
Kan België een wezenlijke bijdrage leveren bij het behalen van de Millenniumdoelen? België is een relatief
kleine donor. Bovendien hangt het behalen van de MDG’s ook af van andere factoren zoals goed bestuur,
efficiënte en democratische instellingen, herverdeling van de rijkdom, private investeringen, enz. Zowel
de internationale gemeenschap als de ontwikkelingslanden spelen hier een cruciale rol.
Men kan uitgaan van de plausibiliteit dat België een concrete bijdrage levert aan de MDG’s, samen met
het partnerland, andere donoren en in samenhang met een veelheid van andere factoren.
12 DGD Jaarverslag 2010

Rendez-vous in New York
Vanuit ontwikkelingsoptiek was 2010 vooral het evaluatiejaar voor de Millenniumdoelen. De internationale
gemeenschap kwam in september samen in New York, bracht de tussentijdse resultaten in kaart en
bestudeerde de nog af te leggen weg.
In de aanloop naar deze VN-topbijeenkomst zijn honderden rapporten gemaakt, debatten gevoerd en
beleidsdocumenten geschreven. Daardoor is de kennis van “wat werkt en wat niet” sterk toegenomen.
Zo heeft deze Top de aanpak om de MDG’s te bereiken efficiënter gemaakt.
Toch bleek het behalen van een krachtige slottekst niet makkelijk. Op cruciale punten zoals mensenrechten,
gelijkheid tussen man en vrouw, bijkomende ontwikkelingshulp lagen de standpunten van het Noorden
en het Zuiden ver uiteen. New York leverde dan ook een vrij vaag slotdocument op. België streefde
nochtans een korte slotverklaring na die een krachtig politiek engagement inhield.
© Rick Bajornas
Positieve wendingen
Was de Top dan een flop? De Belgische ontwikkelingssamenwerking vond van niet. We stippen zes
positieve resultaten aan:
- Alle 192 lidstaten kwamen naar New York om hun uitdrukkelijke steun uit te spreken voor de Millenniumdoelen.
Dit betekent dat armoedebestrijding nu centraal staat op de wereldwijde ontwikkelingsagenda.
In die zin was de bijeenkomst van historisch belang, want 10 tot 20 jaar geleden was dit lang
niet het geval.
- De sfeer in New York was uitzonderlijk constructief, niet te vergelijken met de confrontatiesfeer die
soms op andere recente topontmoetingen heerste. Eerder dan te hameren op het feit dat de donorlanden
hun hulpverbintenissen niet nakomen, pakten de ontwikkelingslanden uit met hun eigen inspanningen.
Het lijkt nu algemeen aanvaard dat de Millenniumdoelen bereiken een collectieve verantwoordelijkheid
is.
- Terecht was ‘gender’ het vaakst gehoorde thema. Ook het slotdocument “Keeping the Promise: united
to achieve the MDGs” heeft het herhaaldelijk over ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en over
vrouwen als onmisbare actoren voor ontwikkeling.
- De Top schonk veel aandacht aan wat er op het terrein werkt en wat niet. Het debat maakte duidelijk
dat vooruitgang het best is gediend wanneer landen de Millenniumdoelen vertalen in strategieën die
aan hun eigen situatie aangepast zijn.
- De link tussen vrede, veiligheid, respect voor mensenrechten en ontwikkeling bleek voor tal van landen
uit het Zuiden geen taboe meer. Het slotdocument heeft het trouwens uitdrukkelijk over mensenrechten
als vitale factor om de Millenniumdoelen te bereiken.
- Met de actieve steun van ons land schonk men veel aandacht aan de nieuwe financieringsmechanismen.
Een team van deskundigen heeft aan de wereld kunnen tonen dat een heffing op internationale
financiële transacties technisch perfect realiseerbaar is.
13

2. België begeleidt het EU-voorzitterschap
Het EU-voorzitterschap stond in het teken van een vlotte overgang naar de nieuwe ‘post-Lissabon’
institutionele structuur. Het Verdrag van Lissabon bepaalt namelijk dat de hoge vertegenwoordiger
voor Buitenlandse Zaken, Catherine Ashton, de Raad Buitenlandse Zaken voorzit en de
agenda ervan bepaalt, en dus niet langer het roterende voorzitterschap. 2010 was dus een jaar
van grenzen verleggen en nieuwe verhoudingen uittesten.
Ontmoetingen en Raden
Eind oktober organiseerde de Belgische ontwikkelingssamenwerking de eerste informele Raad van
ministers van Ontwikkelingssamenwerking sinds het in werking treden van het Verdrag van Lissabon. Dit
gebeurde onder voorzitterschap van de hoge vertegenwoordiger, wat een belangrijk signaal was dat ontwikkelingssamenwerking
een belangrijke pijler van het EU-beleid vormt. België gaf bijzondere aandacht
aan twee dossiers: algemene begrotingssteun en innovatieve financieringsbronnen. In november boog de
formele Raad van ministers van Ontwikkelingssamenwerking zich over het Groenboek van de Europese
Commissie, een beschouwing over de toekomst van het Europese ontwikkelingsbeleid.
Internationale topontmoetingen
België nam deel aan enkele belangrijke internationale topontmoetingen. In september vond in New York
de VN-top over de Millenniumdoelen plaats. In oktober was er in Nagoya (Japan) de Wereldtop Biodiversiteit
die de Conventie over Biodiversiteit doorlichtte. Ons land speelde er een voorname rol, samen met het
Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. Ook op de klimaattop in Cancún in december
zorgde de delegatie van de Belgische ontwikkelingssamenwerking mee voor een goede afloop van de
klimaatonderhandelingen.
De Europese Ontwikkelingsdagen 2010
Op initiatief van de Europese Commissie worden jaarlijks de Europese Ontwikkelingsdagen georganiseerd.
Sinds hun ontstaan in 2006 zijn de Europese Ontwikkelingsdagen uitgegroeid tot dé jaarlijkse
ontmoeting voor professionele medewerkers uit de sector. In 2010 was België aan de beurt om deze
bijeenkomst mee te helpen organiseren. Daarvoor werkten onze diensten nauw samen met de Europese
instellingen.
De Europese Ontwikkelingsdagen zijn een uniek forum om van gedachten te wisselen over actuele
ontwikkelingsvraagstukken. 5.000 personen uit alle windstreken kwamen er debatteren en bijleren over
de hete hangijzers van de internationale samenwerking.
In Brussel
De Europese Ontwikkelingsdagen vonden plaats op 6 en 7 december in Brussel. Leidraden voor de
debatten waren: het Groenboek voor Ontwikkeling van de Europese Commissie, de Agenda voor Hulpdoeltreffendheid,
en de institutionele hervormingen als gevolg van de inwerkingtreding van het Verdrag
van Lissabon.
België organiseerde twee politieke panels op hoog niveau:
1. Het Post-Lissabon-panel over de impact van het Verdrag van Lissabon op de Europese hulp;
2. Het MOL-panel over de noodzaak aandacht te blijven besteden aan de minst ontwikkelde landen
(MOL’s) en Afrika in het bijzonder.
Daarnaast organiseerde België twee technische seminaries over voor België belangrijke thema’s: Hulpdoeltreffendheid
en Domestic Accountability (rekenschap afleggen aan de burger) en Kinderarbeid in de
cacaosector.
14 DGD Jaarverslag 2010

Voor het grote publiek
Via het Publiek Programma van de Europese Ontwikkelingsdagen kreeg de burger ruim de kans te genieten
van een tiental sociaal-culturele evenementen die verband houden met internationale solidariteit.
In en rondom Brussel vonden een modedefilé, concerten, films, workshops, tentoonstellingen, dansvoorstellingen
of wedstrijden - veelal gratis - plaats. Dit programma werd samengesteld en gefinancierd door
de Belgische ontwikkelingssamenwerking.
Door de ‘open format’ van het forum kon iedereen eraan deelnemen: ngo’s, bedrijfsleiders, universiteiten,
politici, parlementsleden, internationale instellingen, lokale autoriteiten, vertegenwoordigers van media
en jongeren, enz. De debatten waren qua gender en geografische herkomst evenwichtig samengesteld.
© DGD / Dimitri Ardelean
De Europese Ontwikkelingsdagen in cijfers
5.000 deelnemers uit 125 landen
2 dagen om van gedachten te wisselen en te debatteren
250 sprekers
15 panels van hoog niveau en 35 seminaries
110 stands in het ‘Ontwikkelingsdorp’, de beurs voor vaklui
10 dagen sociaal-culturele evenementen in Brussel
15

3. Hervormen, evalueren, leren…
voor meer doeltreffende hulp
België leverde het voorbije decennium aanzienlijke inspanningen om de kwaliteit van de hulp te
verbeteren. Centraal in deze evolutie staan de behoeften van de ontwikkelingslanden zelf. Dat
blijkt onder meer uit de drie nieuwe onderzoeksplatformen die onze diensten ondersteunen in
kennis en beleidsvoorbereiding. In 2010 werd het resultaatgericht beheer (RGB) steeds meer de
rode draad van de werking. Verder lichtte de OESO de Belgische ontwikkelingssamenwerking
door en stellen we een verbeterde slagkracht bij humanitaire acties vast. In 13 van onze 18 partnerlanden
trad België voor de donorgemeenschap op als ‘sector lead donor’.
Peer review van de OESO
Het Comité voor Ontwikkelingshulp (DAC) van de OESO houdt om de vier jaar per lidstaat een evaluatie
van zijn ontwikkelingssamenwerking. Dit levert aanbevelingen op om de werking van het hulpbeleid te
verbeteren. In 2010 werd de Belgische ontwikkelingssamenwerking doorgelicht door Canada en Zwitserland.
De peer review nam 9 maanden in beslag en omvatte naast een intensief programma in Brussel
ook een terreinbezoek in Burundi.
Het DAC verheugt zich over de grote ijver waarmee België zijn hulp wil opvoeren tot 0,7% van het bni
en de kwaliteit ervan wenst te verbeteren, vooral in tijden van een wereldwijde economische crisis. De
hervormingen die België recent doorvoerde, genieten grote steun in politieke kringen en in de civiele
samenleving. Zo komt de hulp nu in de eerste plaats de armste partnerlanden van België ten goede.
Twee jaar geleden begon de modernisering van de samenwerking. Deze behelst meer strategische multilaterale
steun, programma’s die beter zijn afgestemd op de prioriteiten van de partnerlanden, nieuwe
overeenkomsten om nauwer samen te werken met niet-gouvernementele actoren en doeltreffender methodes
om de hulp ter plaatse te krijgen.
Aanbevelingen
Het onderzoek besteedt veel aandacht aan de interventie van België in kwetsbare staten. Het stelt voor
dat België een interministeriële benadering zou uitstippelen, en dus een grotere coherentie zou nastreven
tussen de diverse beleidsdomeinen (handel, migratie, klimaat…) die invloed hebben op de ontwikkeling
van kwetsbare staten. Dat België zijn humanitaire budget sinds 2004 met 71% verhoogde, stemt
het DAC tevreden. Wanneer België zijn wetgeving zal hervormen, kan het beter de prioriteiten van zijn
humanitaire actie bepalen en zodoende sterker wegen op de ontwikkeling op lange termijn.
Volgens het onderzoek zou de Belgische hulp aan doeltreffendheid en doelmatigheid winnen wanneer het
groot aantal ontwikkelingsactoren een meer gemeenschappelijke visie zou uitwerken. De positie van
de directie-generaal ontwikkelingssamenwerking, kortweg DGD, moet worden versterkt, zodat ze haar
strategische en coördinerende rol naar behoren kan vervullen.
De peer review stelde ook dat we de lessen van het terrein meer moet laten doorwegen in het ontwikkelingsbeleid.
Door meer beslissingsbevoegdheid naar de lokale bureaus te delegeren, kan het beleid
beter rekening houden met de lokale context en de doeltreffendheid van zijn administratie verbeteren.
Hervorming van de humanitaire hulp
Humanitaire hulp is verschillend van andere types hulp die de Belgische ontwikkelingssamenwerking
biedt. De enige doelstelling van de humanitaire hulp is om een dringend antwoord te geven op een noodsituatie
los van de plaats waar de nood rijst of de belangen die er door België worden verdedigd. De Europese
consensus hierover steunt op uit vorige crisissen geleerde lessen en stuurt het Belgisch optreden.
16 DGD Jaarverslag 2010

De Belgische humanitaire hulp bevindt zich in volle transitie. In 2010 kreeg DGD opnieuw de verantwoordelijkheid
over het beheer van alle humanitaire hulpstromen. De budgetten werden geherstructureerd en
een nieuw overkoepelend reglementair kader wordt uitgewerkt op basis van de peer review, evaluaties en
consultaties met nationale en internationale stakeholders en specialisten. Stapsgewijs worden omvang,
strategie, financiering en beheer aangepast.
Op basis van een beoordeling van de ernst van de crisis, de noden van de bevolking, en de capaciteiten
van de humanitaire multilaterale partners en ngo’s kregen de landen met aanslepende crisissen de
meeste hulp toegewezen. De humanitaire drama’s in DR Congo, Afghanistan en Soedan konden ook dit
jaar rekenen op Belgische bijstand. Sinds dit jaar is er ook een kader operationeel waarbinnen België
bevolkingen kan helpen voorbereiden op rampen.
© FAO
Alerte inzet bij rampen
Wat betreft de snelle respons bij natuurrampen investeerde België verder in projecten die kwetsbare
bevolkingen toelaten beter met rampen om te gaan. Ons land verhoogde zijn bijdrage aan fondsen die
onmiddellijk kunnen gemobiliseerd worden wanneer een ramp plaatsgrijpt. Zo liet onze bijdrage aan het
Central Emergency Response Fund bij de VN en het Disaster Response Emergency Fund bij het Rode
Kruis toe om snel geld vrij te maken bij de aardbeving in Haïti en de overstromingen in Pakistan, de
belangrijkste crisissen van 2010.
Daarnaast werd ook in specifieke projecten geïnvesteerd wanneer bepaalde noden de capaciteiten van
de andere instrumenten overstijgen. Zo verergerde de Pakistaanse crisis langzaam, en werden de bijdragen
dan ook geleverd volgens de evoluerende noden en aan de hand van transparante toewijzingsprocessen.
De aardbeving in Haïti bracht onmiddellijke verwoesting waarbij België flexibel inspeelde op de
onmiddellijke noden en een gecoördineerde wederopbouwagenda uitwerkte met competente partners,
en dit voor de volgende drie jaren.
Europese Werkgroep
Het Belgische voorzitterschap van de Europese Werkgroep rond humanitaire en voedselhulp (COHAFA)
stond vooral in het teken van de verbetering van haar slagkracht. Extra aandacht ging naar de versterking
van de humanitaire boodschap als input voor politieke beleidsmakers bij belangrijke humanitaire
crisissen. De activiteiten van de werkgroep waren bijzonder belangrijk voor de Europese coördinatie en
informatie-uitwisseling rond de crisissen in Haïti en Pakistan. Verder werden afspraken gemaakt over
een snelle Europese reactie bij crisissen en over de onderhandeling van een nieuwe Conventie voor
Voedselhulp.
17

Kennis en ontwikkelingsbeleid hand in hand
Sinds 2009 leveren drie nieuwe universitaire onderzoeksplatformen aan de Belgische ontwikkelingssamenwerking
ondersteuning in kennis en beleidsvoorbereiding. In de loop van 2010 resulteerden ze in
volgende concrete projecten.
KLIMOS, het platform rond klimaatadaptatie en -mitigatie, ontwikkelde een handig analyse-instrument
dat men voortaan zal gebruiken om de impact en de risico’s van de Belgische ontwikkelingsprojecten na
te gaan en ze desgevallend aan te passen. Het instrument werd uitgetest aan de hand van gevalstudies in
Limpopo, Zuid-Afrika. KLIMOS leverde aan DGD ook input voor de opvolging van het REDD-mechanisme,
dat de ontwikkelingslanden moet belonen die hun bossen vrijwaren om zo de uitstoot van CO 2
te verminderen.
Het platform inzake de doeltreffendheid en de architectuur van de hulp leverde met een internationaal
erkende studie over het thema ‘budgethulp en politieke/beleidsdialoog’ een concrete bijdrage
aan het Groenboek over Budgetsteun van de Europese Commissie. Dit onderzoeksplatform werkte ook
aan de integratie van gender in de nieuwe indicatieve samenwerkingsprogramma’s met focus op rurale
ontwikkeling.
PULSE, dat het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking in België onderzoekt, voerde een algemene
enquête bij de Belgische bevolking uit. Daaruit bleek onder meer dat de Belgen zich nog steeds erg
betrokken voelen bij de armoede in het Zuiden, maar een toenemende kritische houding aannemen ten
aanzien van ontwikkelingssamenwerking en de besteding van het budget.
Staten-Generaal
De derde editie van de ‘Staten-Generaal van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking’, dat met 400
deelnemers het belangrijkste forum voor de Belgische ontwikkelingsprofessionals is, stond dit jaar in het
teken van de VN-Millenniumtop in New York. Sprekers als Daniel Kaufmann, Jan Vandemoortele, Andris
Piebalgs en Amina Az-Zubair gaven belangrijke pistes aan om het Belgische standpunt inzake de Millenniumdoelen
mee te helpen bepalen.
© DGD / Dimitri Ardelean
18 DGD Jaarverslag 2010

België als sector lead donor
In 13 van de 18 partnerlanden van de bilaterale samenwerking trad België voor de donorgemeenschap op
als ‘sector lead (of co-lead) donor’. Dit houdt in dat de attaché internationale samenwerking een sectorale
overleggroep voor bijvoorbeeld landbouw of gezondheidszorg voorzit, inhoudelijk stuurt en de donors in
die sector coördineert.
Erkenning van sectorexpertise
Dergelijke overleg- en coördinatiegroepen worden voorgezeten en gestuurd hetzij door het technische
ministerie van het partnerland - het ideale scenario -, hetzij door een actieve donor (bi- of multilaterale).
Het zijn platformen voor donorenoverleg en overleg met de overheid van het partnerland. De betrokken
partijen bespreken de sectorale programma’s en volgen ze op, programmeren en coördineren de hulp en
voeren de beleids- en politieke dialoog. ‘Sector lead’ is dus een element van de Belgische uitstraling.
In een aantal gevallen is het zelfs de bevestiging van een specifieke Belgische sectorexpertise, bijvoorbeeld
in de gezondheidszorg in Rwanda. Als het bovendien gaat over sectorale budgetsteun, krijgt de
lead ook een erg belangrijke (politieke) verantwoordelijkheid. De attaché wordt dan bijgestaan door een
sectorexpert van het Belgisch ontwikkelingsagentschap BTC. Dergelijke werkwijzen, waarbij België optreedt
als lead met sectorale budgetsteun, zijn van toepassing in o.a. Rwanda (gezondheid) en Tanzania
(lokale besturen). Ook zonder budgetsteun kan België de lead zijn, zoals in landbouw in Benin en gezondheid
in Burundi en Niger.
Lead donor arrangements
De Verklaring van Parijs over harmonisatie en afstemming van de hulp verwijst naar de lead donor en
geeft die een verantwoordelijkheid in de coördinatie en taakverdeling onder donoren en met de partnerlanden.
De EU-Gedragscode gaat hierin een stap verder en stelt ook ‘lead donor arrangements’ voor in de
prioritaire sectoren, o.a. ter vermindering van de transactiekosten voor de hulp. De lead krijgt dan via gedelegeerde
samenwerking vanwege de overige donoren (idealiter silent partners) het mandaat om in hun
naam op te treden voor de aanwending van de middelen, de beleidsdialoog, opvolging en rapportering.
19

Resultaatgericht beheer: van de theorie naar de praktijk
In 2010 zette de Belgische ontwikkelingssamenwerking de inspanningen verder om het resultaatgericht
beheer (RGB) in de praktijk te brengen in de bedrijfscultuur.
Strategische keuzes
De FOD Buitenlandse Zaken maakte daarom een duidelijke keuze. Het managementplan 2010-2013
stelt zich onder meer als strategisch doel de impact van de Belgische hulp door resultaatgericht beheer
te vergroten. Deze doelstelling werd geoperationaliseerd in het managementplan van DGD en vindt een
vertaling in de operationele plannen van de verschillende directies. Enkele diensten werken overigens
al in deze zin. Deze aanpak werpt vruchten af en leidt tot nieuwe regelgeving, methodes en technieken.
Het Belgisch Overleveringsfonds (BOF) kreeg in 2010 een opvolger, het Belgisch Fonds voor de Voedselzekerheid
(BFVZ). Het Fonds wil zo efficiënt mogelijk de voedselveiligheid in Sub-Sahara Afrika
helpen verbeteren. De evaluatie uit 2008 bracht nuttige aanbevelingen om de werking te verfijnen in de
richting van resultaatgericht beheer. Het nieuwe Koninklijke Besluit en de strategische nota die in 2011
moeten goedgekeurd worden, nemen de grote RGB-principes over.
Samen met de ngo’s
Ook de dialoog tussen DGD en haar partners richt zich op een grotere wederzijdse responsabilisering in
functie van RGB. In mei 2009 ondertekenden de ngo’s en de minister voor Ontwikkelingssamenwerking
een akkoord waarin ze zich engageren om de efficiëntie in de hulp op te voeren.
De ngo’s engageren zich om het resultaatgerichte beheer te systematiseren en om regelmatiger over hun
programma- en projectresultaten te rapporteren. Efficiëntie wordt bijgevolg een belangrijk criterium in de
beoordeling van ngo-projecten en -programma’s in cofinanciering.
Sommige criteria onderzoeken meer in detail de logica achter de resultaten: de input, de activiteiten, de
resultaten op korte en middellange termijn en de impact (op lange termijn). De eerste ngo-jaarverslagen,
ingediend in 2010, beschreven systematischer de behaalde resultaten.
Gericht op de prioriteiten van het partnerland
Ook de Belgische ontwikkelingssamenwerking gaat de efficiëntie na bij de ontwikkelingsresultaten van
haar partnerlanden. Dit veronderstelt gericht zijn op de politieke dialoog, de programmatie, de opvolging
en de evaluatie van de resultaten. De Belgische ontwikkelingssamenwerking ontwikkelde hiervoor
nieuwe instructies en methodologische instrumenten.
Deze werden toegepast in de gemengde commissies van 2009. Zo concentreert het nieuwe Indicatief
Samenwerkingsprogramma (ISP) tussen België en Peru zich op twee sectoren: gezondheidszorg en duurzaam
milieubeleid. Conform de Verklaring van Parijs worden de interventies toegespitst op de prioriteiten
van het land.
Het programmakader van het land laat toe de verschillende resultaatniveaus van het ISP af te stemmen
op de sectorresultaten van Peru en de strategische doelstellingen van het nationale beleid inzake
internationale technische samenwerking. Een opvolgingskader van de resultaten zal gebaseerd zijn op
indicatoren vervat in de nationale systemen.
Deze voorbeelden illustreren de vooruitgang bij de Belgische ontwikkelingssamenwerking en haar partners
om het resultaatgericht beheer te integreren in de werking.
20 DGD Jaarverslag 2010

Doeltreffendheid van de hulp
De afgelopen 10 jaar zijn aanzienlijke inspanningen geleverd om de kwaliteit van de hulp te verbeteren.
Daarbij wordt gezocht naar methodes die nauwer aansluiten bij de behoeften van de ontwikkelingslanden
zelf. In de Verklaring van Parijs van 2005 kwamen meer dan honderd landen (donorlanden en ontvangende
landen), multilaterale hulporganisaties en ontwikkelingsagentschappen overeen om 5 principes
die de doeltreffendheid van de hulp moeten verbeteren, te integreren in hun ontwikkelingsbeleid.
1. Eigenaarschap (ownership): Partnerlanden bepalen zelf hun ontwikkelingsbeleid en hun plannen om de
armoede te bestrijden. Donorlanden aanvaarden dat het partnerland de leiding neemt.
2. Afstemming van de hulp: Donoren verbinden zich ertoe om de hulp af te stemmen op de nationale
strategieën, instellingen en procedures. Donoren moeten bijgevolg vermijden parallelle structuren te
creëren.
3. Harmonisering: Donoren moeten hun interventies rationaliseren om de gezamenlijke ontwikkelingssamenwerking
efficiënter te maken. Daarbij zijn transparantie en complementariteit essentieel.
4. Resultaatgericht beheer: De hulp moet gericht zijn op de beoogde resultaten en informatie moet worden
gebruikt om het beslissingsproces te verbeteren.
5. Wederzijdse verantwoordelijkheid: Donorlanden en partnerlanden analyseren samen de resultaten van
de inspanningen. Daarvoor gebruiken ze de bestaande mechanismen in het partnerland.
De Accra Agenda for Action
In 2008 kwamen in het Ghanese Accra meer dan 1.700 deelnemers samen op het derde High Level
Forum (HLF3) over hulpdoeltreffendheid. Men evalueerde er voor het eerst hoe ver men de principes van
de Verklaring van Parijs al had geïmplementeerd. Het resultaat was de Accra Agenda for Action (AAA):
een internationaal engagement om de hervormingen te ondersteunen die een doeltreffende ontwikkelingssamenwerking
moeten versnellen en de MDG’s tegen 2015 helpen verwezenlijken. De AAA focust
op de voornaamste technische en institutionele uitdagingen om de principes van de Verklaring van Parijs
volledig te kunnen toepassen.
- Voorspelbaarheid: Donoren geven de partnerlanden meer zekerheid over het aantal jaren dat ze op hulp
kunnen rekenen (voorspelbare hulp), ontwikkelingslanden zullen de link tussen openbare uitgaven en
resultaten versterken.
- Landensystemen: Veeleer dan die van de donoren zullen de systemen van de partnerlanden worden
gebruikt om hulp te beheren.
- Conditionaliteit: Donoren stellen niet langer hun eigen voorwaarden, maar verbinden condities aan de
ontwikkelingsdoelen die het ontwikkelingsland vooropstelt.
- Hulp ontbinden: Donoren werken plannen uit om hun hulp verder ongebonden te maken.
- Hulpversnippering tegengaan: Donoren komen overeen om zo weinig mogelijk nieuwe hulpkanalen te
creëren en werken aan een onderlinge taakverdeling.
- Partnerschappen: Alle actoren worden aangemoedigd om de principes van de Verklaring van Parijs toe
te passen; de waarde van Zuid-Zuidsamenwerking wordt erkend.
- Transparantie: Men gaat inspanningen leveren om tegen 2010 wederzijdse evaluatie-reviews in te
stellen. Deze vragen meer betrokkenheid van het parlement en de burgers en zullen aangevuld worden
met geloofwaardig onafhankelijk bewijs.
21

De aanloop naar Busan 2011
Interview met Isabelle Wittoek, attaché bij de OESO
In Busan (Zuid-Korea) vindt eind 2011 het 4 th High Level Forum
on Aid Effectiveness (HLF4) plaats. Het moet een nieuwe
stap zijn naar meer doeltreffende hulp. De hulpsector wil er een
stand van zaken opmaken over 5 jaar Verklaring van Parijs. Hoe
werden de principes voor doeltreffende hulp omgezet in betere
ontwikkelingsresultaten? Wat heeft gewerkt, en wat niet?
Isabelle Wittoek, attaché internationale samenwerking bij
de Permanente Vertegenwoordiging van België bij de OESO,
schetst de discussies anno 2010 over wat HLF4 in Busan precies
moet gaan doen.
Is het dan niet wat vroeg om te evalueren?
Wittoek: “Misschien wel. In de partnerlanden werden de principes
voor doeltreffende hulp en de AAA nog te weinig geïmplementeerd.
Toch begint het aan te slaan. Ontwikkelingslanden zetten steeds
meer stappen voor een gunstig kader waarbinnen doeltreffende hulp
kan gedijen. Opmerkelijk is dat 80 landen hebben deelgenomen aan
de derde evaluatiereview over de vooruitgang van de implementatie
van de principes.
Sinds 2010 gaat het ook over
Zuid-Zuidsamenwerking. Donoren moeten zich
daarom wat leren terugtrekken,
want het Zuiden gaat ook zonder hen
in dialoog met elkaar.
Wat men in ‘Busan’ wil bereiken, is ambitieus. De nadruk zal wellicht
niet zozeer liggen op de toepassing van de principes van Parijs, dan
wel over hoe ze bijdragen tot ontwikkelingsresultaten. Dat is zo geëvolueerd
onder druk van de civiele samenleving. In Accra (HLF3 in
2008) was deze al veel meer betrokken dan in Parijs (HLF2 in 2005).
De ngo’s hebben de discussie dus eigenlijk uitgebreid.”
Zuid-Korea is het gastland voor HLF4. Hoe ziet Zuid-
Korea de agenda voor hulpdoeltreffendheid?
Wittoek: “Zuid-Korea is heel recent een donorland geworden bij de
OESO-DAC maar ontving tot voor kort nog zelf hulp. Daardoor is het
een wat speciaal land. Het ziet zichzelf dan ook als een voorbeeld van
de nieuwe DAC-donor: een donor die tot voor kort een hulpontvanger
was. Vanuit die positie brengen ze nieuwe onderwerpen aan. Een van
de discussies die in 2010 stevig is gevoerd, en waar de ngo’s ook op
hebben gehamerd, betreft de vraag: ‘Moet Busan niet vooral gaan
over Ontwikkelingsdoeltreffendheid in plaats van over Hulpdoeltreffendheid?’
Zuid-Korea hamert sterk op de plaats die hulp heeft binnen
het bredere ontwikkelingsvraagstuk en wil ‘hulp’ opentrekken
naar het bredere concept van ‘ontwikkeling’.
Maar ‘ontwikkelingsdoeltreffendheid’ is natuurlijk een moeilijk concept,
niet eenvoudig te vatten. Voor de meer traditionele donoren
is dit geen makkelijke oefening, want zij focussen vooral op hulp.
Zij hebben bijgevolg gepleit om in Busan vooral naar ‘hulpdoeltreffendheid’
te kijken: wat is er sinds de Verklaring van Parijs gebeurd?
Want de agenda van Parijs en de Accra Agenda for Action (AAA) zijn
nog niet helemaal uitgevoerd. Vijf jaar is een korte termijn in ontwikkelingsperspectief.”
22 DGD Jaarverslag 2010
© DGD / Thomas Hiergens
De discussies worden dus opengetrokken, er komen
heel wat vragen bij. Maakt dat de essentie van de
discussies niet troebel?
Wittoek: “Soms wel, maar dé grote vraag blijft: hoe draagt hulp bij
aan ontwikkeling? Men wil de precieze rol van hulp bij ontwikkeling
in kaart brengen en kunnen meten. Dit is geen eenvoudige opdracht.
Toch is dat geen reden om de principes van Parijs in vraag te stellen.
Men wil voor ‘Busan’ niet aansturen op een volledig nieuwe Verklaring,
nieuwe principes of een sterk nieuw engagement, maar veeleer
op een versmalling en verdieping van de huidige principes.”
Het gaat ook over meer dan een Noord-Zuiddialoog.
Wittoek: “Inderdaad, de Verklaring van Parijs was een Noord-Zuiddialoog,
een tussen ontwikkelingslanden en donoren. Sinds 2010
gaat het ook over Zuid-Zuidsamenwerking. Donoren moeten zich
daarom wat leren terugtrekken, want het Zuiden gaat ook zonder
hen in dialoog met elkaar. Welke richting die Zuid-Zuidsamenwerking
inslaat, weet niemand. Het blijft nog onduidelijk wat de meerwaarde
zal zijn ten aanzien van de klassieke Noord-Zuidsamenwerking.”
Wat met de principes voor doeltreffende hulp in die
Zuid-Zuiddialoog?
Wittoek: “In de Zuid-Zuiddialoog bij de Verenigde Naties moet men
weinig hebben van de principes van Parijs. Er heerst een andere,
meer radicale toon. Meer en meer ontwikkelingslanden vragen zich
af wanneer men gaat stoppen met de hulp. Ze willen ervan af, want
het maakt hen afhankelijk en hulpbehoevend. Ze willen hun eigen
boontjes kunnen doppen. Rwanda is daar een goed voorbeeld van.”

Deel 2
De Belgische bijdrage aan het
behalen van de Millenniumdoelen
23

24 DGD Jaarverslag 2010
© Bill & Melinda Gates Foundation

Millenniumdoel 1
In 2015 zijn extreme armoede en honger uitgebannen
- Het aantal mensen dat moet leven van minder dan één dollar per dag met de helft terugbrengen.
- Het percentage van mensen die honger lijden met de helft verminderen.
Mondiale stand van zaken
Feiten
- Het aantal mensen dat onder de internationale armoedegrens van
1,25 dollar per dag leeft, daalde tussen 1990 en 2005 van 1,8
miljard naar 1,4 miljard.
- Het percentage mensen dat in extreme armoede leeft in de ontwikkelingsregio’s,
daalde van 46 naar 27 procent. Op de goede
weg om wereldwijd de doelstellingen te bereiken.
- Ongeveer een op vier kinderen onder de vijf jaar heeft ondergewicht
in ontwikkelingslanden, een daling tegenover bijna een op
drie in 1990.
Extreme armoede
De wereld is op de goede weg om de millenniumdoelstelling te behalen,
die tussen 1990 en 2015 het aantal mensen dat met minder
dan 1 dollar per dag moet rondkomen, wil halveren. De algemene
armoedepercentages daalden van 46 procent in 1990 naar 27 procent
in 2005 in de ontwikkelingsregio’s, en in veel ontwikkelingslanden
blijven de cijfers dalen. Dit is ondanks de tegenslagen als
gevolg van de economische daling van 2008-09 en de effecten
van de voedsel- en energiecrisissen. Ook al zetten deze positieve
trends zich voort, toch zullen in 2015 ruw geschat nog 920 miljoen
mensen onder de internationale armoedegrens van 1,25 dollar per
dag leven, werd in 2008 berekend door de Wereldbank.
De verwezenlijkingen tot nu toe zijn vooral het resultaat van de uitzonderlijke
successen in Azië, vooral in Oost-Azië. Over een periode
van 25 jaar daalde het armoedecijfer in Oost-Azië van bijna 60% tot
minder dan 20%. Er wordt verwacht dat de armoedecijfers tegen
2015 zullen dalen tot 5% in China en tot 24% in India. Er is echter
nog maar weinig vooruitgang geboekt in het verminderen van de
extreme armoede in Sub-Sahara Afrika: daar is het armoedecijfer
tussen 1990 en 2005 slechts licht gedaald, van 58 naar 51%.
Van Sub-Sahara Afrika, West-Azië en delen van Oost-Europa en
Centraal-Azië wordt verwacht dat zij de millenniumdoelstelling voor
de beperking van de armoede niet zullen bereiken.
Honger
Het aantal mensen dat honger lijdt, neemt af, maar tegen een onbevredigende
snelheid. Hoewel het aantal mensen dat wereldwijd
lijdt aan ondervoeding en honger, sinds het begin van de jaren 1990
is gedaald, is de vooruitgang sinds 2000-2002 tot stilstand gekomen.
In 2010 leden naar schatting 925 miljoen mensen chronisch
honger – een daling tegenover de 1,023 miljard in 2009, maar nog
altijd meer dan het aantal ondervoede mensen in 1990 (ongeveer
815 miljoen).
Eender welk hulpprogramma
dat leidt tot afhankelijkheid is
een teken van mislukking,
niet van succes. De hulp zou
zichzelf overbodig moeten maken.
Donald Kaberuka, voorzitter
van de Afrikaanse Ontwikkelingsbank.
Europese Ontwikkelingsdagen, 6-7 december 2010
Tussen 1990 en 2008 daalde het percentage van kinderen onder
de vijf met ondergewicht in de ontwikkelingsregio’s van 31 procent
naar 26 procent, waarbij het grootste succes werd opgetekend
in Oost-Azië, vooral in China. Ondanks deze verbeteringen is de
vooruitgang momenteel niet snel genoeg om de millenniumdoelstelling
te bereiken en moet er vooral aandacht worden besteed
aan Zuid-Azië. Deze regio alleen is goed voor bijna de helft van de
ondervoede kinderen ter wereld. In alle ontwikkelingsregio’s hebben
de kinderen in landelijke gebieden bijna twee keer meer kans
om ondergewicht te hebben dan kinderen in stedelijke gebieden.
25

De Belgische bijdrage
Voedselveiligheid vooraan
In 2008 nam België het engagement om het deel van zijn ontwikkelingsbudget bestemd voor landbouw
en voedselveiligheid te verhogen van 10% in 2010 naar 15% in 2015. Ons land heeft ook woord
gehouden: dit staat nu op ongeveer 12% en is daarmee een voorbeeld voor andere donoren.
We schetsen hier enkele maatregelen met de behaalde resultaten:
- Opzetten van het vernieuwde Belgisch Fonds voor de Voedselzekerheid (BFVZ), dat het Belgisch
Overlevingsfonds vervangt, gebudgetteerd op meer dan 250 miljoen euro gespreid over 10 jaar.
Om zijn nieuwe structuur en werking uit te testen, introduceerde het fonds een pilootprogramma in
Mozambique (zie p. 29 case 3) en Mali;
- Ontwikkeling van de private sector in de landbouw door tussenkomst van BIO, de Belgische Investeringsmaatschappij
voor Ontwikkelingslanden;
- Verhoging van het Belgische budget voor voedselhulp en herziening van de Conventie over de
voedselhulp;
- De bijdragen aan de Adviesgroep Internationaal Landbouwonderzoek (CGIAR). Deze groep zet
wetenschappelijk onderzoek op naar de ontwikkeling van een duurzame voedselveiligheid die ten
gunste van de armsten staat. De bijdragen werden de laatste jaren gevoelig verhoogd naar 9 miljoen
euro (2010);
- Voor het Internationaal Fonds voor Landbouwontwikkeling (IFAD) werd het budget voor de periode
2010-2012 bijna verdubbeld tot 7 miljoen euro per jaar. IFAD voorziet leningen met lage interest
voor landbouwprogramma’s in arme landelijke gebieden.
Verhoogde efficiëntie
De directie-generaal ontwikkelingssamenwerking ontwikkelde een nieuwe strategienota voor de
sector ‘landbouw en voedselveiligheid’. Ze wil zo de efficiëntie verbeteren en de synergieën tussen diverse
hulpkanalen versterken. De nota komt voort uit een inclusief consultatieproces en is de referentie
voor alle toekomstige acties in deze sector (zie p. 33).
België maakte van het EU-voorzitterschap gebruik om vaart te steken achter enkele belangrijke dossiers,
zoals de volatiele prijsschommelingen in de landbouw, de problematiek van de grondrechten,
de link tussen de klimaatveranderingen en landbouw/voedselzekerheid. Deze dossiers stonden op de
agenda van de 36ste sessie van het VN-Comité voor Voedselzekerheid. De EU heeft in deze vergadering
een belangrijke rol gespeeld.
Het Belgisch Fonds voor de Voedselzekerheid in een notendop
Doel: voedselzekerheid in al haar facetten, beschikbaarheid, toegang, stabiliteit, gebruik...
Werkgebied: Sub-Sahara Afrika, bij voorkeur in zones met grote voedselonzekerheid
Doelgroep: de meest kwetsbare bevolkingsgroepen
Duur: 2010-2022
Budget: 250 miljoen euro
Financiering: Nationale Loterij en de Belgische ontwikkelingssamenwerking
Uitgevoerd door: Belgisch ontwikkelingsagentschap (BTC), Belgische ngo’s en multilaterale
organisaties zoals FAO en IFAD
Initiatiefnemer: het Belgische parlement
Voorgangers: Overlevingsfonds voor de Derde Wereld (1983-1998); Belgisch Overlevingsfonds
(1999-2009)
26 DGD Jaarverslag 2010

Case 1
ProCAPAS, meer werk en inkomsten voor
landbouwers
Bolivia
Het Boliviaanse platteland kent extreme armoede en het departement
Chuquisaca vormt daar geen uitzondering op. Armoedebestrijding
is een van de centrale taken van de Boliviaanse regering.
Het Belgisch ontwikkelingsagentschap BTC wil samen met de overheid
de levenskwaliteit van de kleine boeren uit de gemeenten Sucre
Rural, Yotala en Poroma verbeteren. Daarom startte in 2009 de
uitvoering van het Programma voor Duurzame Productieketens
(ProCAPAS). Het programma wil enerzijds dynamische landbouwactiviteiten
stimuleren en anderzijds de voedselveiligheid in deze
achtergestelde gebieden bevorderen. Zo kunnen de arbeids- en
inkomstmogelijkheden van ongeveer 1.800 gezinnen stijgen door
de groenten- en fruitsector aan te zwengelen.
Eind 2010 startte het programma met de introductie van verbeterde
gewassenvariëteiten en productietechnieken. De boeren kregen
middelen en beter gereedschap ter beschikking.
Sucre
De fruitkweek zal door de uitbreiding van het kweekgebied pas op
middellange termijn resultaat opleveren. ProCAPAS wordt mogelijk
gemaakt door het steunprogramma voor voedselveiligheid (PASA)
van de Boliviaanse overheid die zo de lokale economische ontwikkeling
wil stimuleren.
Getuigenissen van boeren in het ProCAPAS-programma
“We hebben goede grond, we verzorgen die als ons eigen kind.
Maar soms speelt het klimaat ons parten. Het is niet zoals
vroeger. Wanneer de regen uitblijft, is ons werk voor niets geweest.”
(Cirilo Vargas)
“Hier kweken we groenten en fruit, maar plagen hebben onze
gewassen aangetast. Met de komst van het programma en de
technici weten we nu hoe we dat moeten controleren en de
productie veilig stellen. Ze hebben ons ook nieuwe werktuigen
ter beschikking gesteld die we elke dag gebruiken.” (José
Bejarano)
“Mijn familie houdt zich bezig met de tomatenkweek, met
ProCAPAS hopen we onze productie te kunnen opdrijven.”
(Guadalupe Miranda)
“Het programma heeft ons al zaaigoed en insectenverdelgers
bezorgd. De technici hebben ons laten zien hoe we de gewassen
kunnen verbeteren. We hebben nu zicht op een goede
oogst en we zullen dus tegen een betere prijs kunnen verkopen.”
(Darío Solíz)
© BTC
27

Case 2
Inca Pallay, “elk weefsel zijn verhaal”
Bolivia
‘Inca Pallay’, de vereniging van ambachtslui, kocht met eigen
middelen een gebouw om er een ambachtscentrum in onder te
brengen. Zij wilden immers hun eigen producten beter aan de man
brengen. De slechte staat van het gebouw dreigde echter roet in
het eten te gooien.
Sucre
De Belgische ontwikkelingssamenwerking maakte middelen vrij
om de infrastructuur op te knappen. Nu kunnen 220 ambachtsvrouwen
uit 15 gemeenschappen beschikken over een uitstekende locatie
om hun producten te verkopen. Bovendien evolueert de ruimte
naar een echt cultureel centrum waar de gemeenschappen hun
Yampara-cultuur levend willen houden.
Marciano Chambi, een ander lid van de vzw: “Leven in deze landelijke
omgeving is heel moeilijk. We zijn landbouwers en ambachtslui,
zo verdienen we ons brood. Door de coöperatie kunnen we onze
situatie verbeteren.”
Ignacio Tardío is verkoopsverantwoordelijke van de Inca Pallaywinkel
in Tarabuco. “Op zondag halen we een omzet tot 5.000 bolivianos
(ongeveer 500 euro). Het centrum is erg belangrijk voor ons
omdat we er onze producten kunnen laten zien.”
© BTC
Het centrum heeft bij de ambachtsvrouwen voor een hele dynamiek
gezorgd. Ze ontwikkelden een gemeenschappelijke visie en de infrastructuur
zorgde voor meer samenhang in hun capaciteiten als
ondernemer. Er is een zekere economische impact merkbaar, niet
alleen binnen de producerende gezinnen, maar ook in de hele regio.
Ze zijn competitiever geworden, gaan creatiever en autonomer tewerk
en creëren mogelijkheden om aan de armoede te ontsnappen.
Inés Zárate is lid van de vzw Inca Pallay. “We hebben de kennis
geërfd van onze grootouders. Zij hebben ons geleerd onze cultuur
te respecteren en we zijn die les niet vergeten! Vroeger verkochten
we onze producten – als we al geluk hadden – in de straten van
Tarabuco. Daarna werkten we samen met enkele winkels, maar
het resultaat viel telkens tegen. Onze producten zijn heel belangrijk
voor onze families. Van de opbrengst kunnen we onze kinderen
naar school laten gaan. De landbouwopbrengst is te onzeker, terwijl
ons weefselwerk hoegenaamd geen hinder ondervindt van hagelbuien
of van een verschroeiende zon.”
28 DGD Jaarverslag 2010

Case 3
Een geïntegreerde aanpak van
voedselzekerheid
Mozambique
In januari 2010 werd de nieuwe wet op het Belgisch Fonds voor de
Voedselzekerheid gestemd. Vanaf nu stelt België per land eerst een
strategienota op, samen met de overheid van het betrokken land
en alle geïnteresseerde actoren.
Maputo
Om de kansen op succes van de nieuwe aanpak te meten, startte
een pilootfase in Mozambique en Mali. Nico Bakker is onafhankelijk
consulent en beschrijft de aanpak in Mozambique.
“In Mozambique werd tussen april en juni 2010, op initiatief van
de Belgische ontwikkelingssamenwerking, een interventiezone
voor het toekomstig programma geïdentificeerd. De keuze is gebaseerd
op analyses van het Nationale Instituut voor Voedselzekerheid
(SETSAN) over de meest kwetsbare districten in Mozambique.
Agentschappen van de Verenigde Naties, Belgische ngo’s en het
Belgisch ontwikkelingsagentschap BTC waren bij de keuze betrokken.
Het Nationale Rampenplan van Mozambique duidt de 30 meest
prioritaire districten aan, waarvan de meeste in de provincies Gaza
en Inhambane liggen. Zes van de zeven gekozen districten maken
deel uit van dit dertigtal. SETSAN schat dat een 29.000 mensen in
deze zone ernstige symptomen van chronische voedselonzekerheid
vertonen.”
Op basis van bestaande documenten en eigen onderzoek maakten
Bakker en zijn collega Sophie Teyssier een analyse van de belangrijkste
oorzaken voor de voedselzekerheid in de zone. Bakker:
“SETSAN stelt vast dat voedselonzekerheid vooral te wijten is aan
de lage productiviteit van de landbouw, verergerd door milieufactoren
zoals de klimaatverandering en rampen (overstromingen en
droogtes), dalende bodemvruchtbaarheid, enz. De diagnose leidt
tot 4 prioritaire aandachtspunten: water, landbouw, natuurlijke
rijkdommen en voedingsgewoonten. Deze factoren kun je niet van
elkaar scheiden. Tijdens een workshop met alle betrokkenen waren
we het eens over de vier componenten in het programma:
1) toegang tot voedsel van goede kwaliteit, 2) innovatieve productie
in landbouw en veeteelt, 3) beter beheer van de natuurlijke rijkdommen
en 4) institutionele versterking van overheid en boeren.”
De pilootfase brengt ook voor het eerst de bilaterale samenwerking
en het Belgisch Fonds voor de Voedselzekerheid samen binnen één
enkel programma. Bakker: “Vele gemeenschappen vermelden de
toegang tot water als het hoofdprobleem. Vrouwen in Machaze vertelden
ons dat ze soms 10 uur per dag besteden aan het zoeken van
© Nico Bakker
water. Zo is er én weinig water én weinig tijd voor de landbouw, het
opvoeden van de kinderen, enz. Water zou dus een centrale pijler
in het project moeten zijn. Maar zo eenvoudig is dat niet. Er was
en is heel wat geïnvesteerd in water, maar tot op vandaag leidde
dat niet tot een significante verbetering van de voedselzekerheid.
Als je bovendien geen garanties hebt voor het onderhoud van de
investeringen, dan is het weggegooid geld. We stellen dus activiteiten
en investeringen in water in elk van de vier componenten
voor, maar steeds in een duidelijk geïntegreerde benadering van
voedselzekerheid.”
29

Case 4
Bevorderen van veeteelt en
kredieten dringen armoede terug
Mali
Jean Mbayahaga, projectassistent bij het Belgisch ontwikkelingsagentschap
BTC, legt de moeilijke situatie uit. “De regio Menaka is
sinds 1970 getroffen door terugkerende periodes van droogte. 85%
van de runderen heeft dit niet overleefd. De steun aan de azawak
zebu-veetelers is een directe bijdrage aan het verminderen van de
armoede in het noorden van Mali.”
Bamako
De azawak zebu (ofwel de bultrund) vormt de voedingsbasis van
de Touareg-gemeenschap die in hoofdzaak zuivelproducten consumeert.
Het ras is een van de beste melkkoerassen van Mali. Een
goed gevoede koe heeft een potentiële melkproductie van 4 à 8 liter
tot 10 liter per dag.
Bijna 400 families hebben opnieuw vee gekregen (vier vaarzen,
een stier en een dromedaris). De uit Burundi afkomstige Belgische
zoöloog en agronoom Jean Mbayahaga licht het kredietsysteem
toe. “Deze families kunnen terugbetalen in baar geld ofwel met
hetzelfde aantal dieren na vier jaar kweken. Dit systeem laat toe de
activiteiten duurzaam te maken nadat het project wordt stopgezet.
De terugbetaling loopt vlot - 94%. Met die middelen is een fonds
opgericht ter bevordering van de veeteelt. Het beheer ervan wordt
toevertrouwd aan een instelling gespecialiseerd in microfinanciën.”
Jean Mbayahaga leidde de veetelers op en hielp ze zich te verenigen.
Deze coöperatieven van azawak-veetelers beheren een
stock van veevoer en veterinaire producten, een strategie die lonend
bleek tijdens de droogte van 2009-10. “De veetelers hebben
geleerd om een boekhoudkundige bilan op te stellen. Ik heb hen
aangespoord te sparen en hun beste dieren pas te verkopen wanneer
de prijzen het hoogst zijn.”
Vandaag is Jean Mbayahaga verantwoordelijk voor een nieuw
steunproject voor zebu Maure-vee in Nara, dicht bij de Mauritaanse
grens.
© BTC / Jan Locus
30 DGD Jaarverslag 2010

Case 5
Vrede brengt welvaart op gang
Uganda
“In Noord-Uganda woonde tot enkele jaren geleden een groot deel
van de bevolking in beschermde kampen. Rondtrekkende rebellen
van de Lord’s Resistance Army (LRA) maakten het gewone dorpsleven
onveilig. De bevolking was dan ook afhankelijk van externe
hulp. Jonge mensen hebben hun hele leven niets anders gekend”.
Aan het woord is de Belg Joris Beckers. Hij werkt voor de Verenigde
Naties in Uganda, meer bepaald voor het secretariaat van
de ‘Northern Uganda Recovery and Development Group’, een groep
van donoren voor Noord-Uganda die maandelijks bijeenkomt.
“Ondertussen is het overgrote deel van de vluchtelingen naar hun
dorpen teruggekeerd, waar het normale leven zich weer op gang
trekt. Mensen leren in hun eigen levensonderhoud te voorzien en
vroegere LRA-strijders worden opnieuw in de samenleving opgenomen.”
© UN
Kampala
Het inkomen van de bevolking stijgt. Het overgrote deel van de bevolking
is actief in de landbouw. De handel met Soedan is sterk
gegroeid en vormt een belangrijke bron van inkomsten. “Een recent
onderzoek van het Uganda Bureau of Statistics wees uit dat tussen
2004 en 2008 de armoede in Noord-Uganda sterk is gedaald. Maar
het stelde ook een toename van de inkomensongelijkheid vast.”
De overheid probeert de kloof met de rest van het land te dichten.
Dat gebeurt door wegen aan te leggen en scholen en ziekenhuizen
te bouwen. “Minstens even belangrijk is de ‘software’, de leraren
en medisch personeel. Deze professionals werken echter niet altijd
even graag in afgelegen gebieden. Bijgevolg tracht de overheid
werken in het Noord-Uganda aantrekkelijk te maken door degelijke
woningen te voorzien.”
Er wordt veel moeite gedaan om vroegere LRA-strijders opnieuw
te integreren in de samenleving. “Zo is er in Gulu een project waar
voormalige rebellen samen een maïsmolen beheren. Ze kopen maïs
aan en malen die om er ‘posho’ van te maken, een van de belangrijkste
‘staple-foods’ in Uganda. Verzoening alleen is immers niet
voldoende, de mensen moeten ook perspectieven hebben. Deze
mannen waren tot voor enkele jaren nog een bedreiging, nu leveren
ze een nuttige bijdrage aan de samenleving.”
31

Case 6
Belgische ngo Trias helpt boeren
zelfstandiger worden
Uganda
De koopkracht in Uganda steeg de laatste jaren sterk. Gemiddeld
kan een Ugandees zowat 500 dollar per jaar spenderen. Die 500
dollar heeft een feitelijke lokale winkelwaarde van 1.000 dollar. Het
geld wordt immers gebruikt voor de aankoop van goedkope producten.
Kampala
De Belgische ngo Trias, die boerenorganisaties in Uganda ondersteunt,
maakte van nabij deze koopkrachtstijging mee. Paul Allertz,
werkzaam bij Trias: “Voor de boeren in Hoima die aan ons
project deelnemen, steeg de opbrengst van een acre (0,42 ha) rijst
van 25 euro tot 200 euro per acre in drie jaar tijd.”
Trias heeft ook geregeld contact met partnerorganisaties die
micro kredieten verlenen. Wanneer boeren enkele jaren aan een
Trias-project meewerken, kunnen ze een businessplan en wat
spaargeld voorleggen. Via het microkrediet krijgen ze dan toegang
tot reguliere bankdiensten, een volgende stap in hun verzelfstandiging.
Zo wordt ook de lokale economie gestimuleerd doordat de boeren
betere producten afleveren en een efficiëntere verkoopstrategie
toepassen. “Kyosaba Abigairi, een boer uit Hoima, kon al na één
jaar starten met de bouw van een nieuwe en gezondere woning.
Hij kocht ook een koe. Niet alleen zijn eigen kinderen drinken van
de melk, hij verkoopt de melk ook aan anderen, en dat brengt weer
extra geld in het laatje.”
© TRIAS
Trias ondersteunt de boerenorganisaties vooral bij de vermarkting
van hun producten. “Dat betekent: marktonderzoek organiseren en
de productie aanpassen aan de vraag. De productie van zaadgoed
vergt wel meer kennis, maar de toegevoegde waarde ervan is ook
veel hoger. Ook goede opslag en verpakking verhogen de verkoopswaarde
en dus de winst.”
Trias bouwt met de steun van België een sterke structuur van boerenorganisaties
uit. Op termijn moeten de boeren de aangeleerde
activiteiten zelf overnemen.
32 DGD Jaarverslag 2010

Nieuwe strategienota
Accent op familiale landbouw en grotere efficiëntie
Om de activiteiten van België in de sector van de landbouw en voedselzekerheid substantieel te versterken,
heeft de Belgische ontwikkelingssamenwerking in 2010 een nieuwe strategienota geschreven.
Dit document houdt rekening met de evoluties die op internationaal vlak opgang maken, meer
bepaald de noodzaak aan een grotere efficiëntie van de hulp. De nota beschrijft ook de uitdagingen
waarvoor de landbouwsector staat: prijsschommelingen, demografische evolutie, groeiende verstedelijking,
veranderend consumptiepatroon, de toenemende druk op de natuurlijke hulpbronnen, slechtere
leefomstandigheden en klimaatverandering. Ze besluit met enkele expertisedomeinen waarop de Belgische
ontwikkelingssamenwerking zich kan richten.
Een van de belangrijkste aanbevelingen is dat België zijn acties best concentreert op de familiale
landbouw om zo de voedselzekerheid te verbeteren, bij te dragen aan een duurzame economische
groei en aan het scheppen van fatsoenlijke jobs in de landbouwsector.
Vier richtlijnen
Vier interventielijnen komen in de nota ter sprake:
1. Verbeteren en verzekeren van de landbouwproductie vanuit het perspectief van duurzame
ontwikkeling;
2. Commercialisering en opwaardering van de productie, betere toegang tot de markten;
3. Beheer van de landbouwsector: versterken van de overheid in zijn coördinerende rol, als facilitator
en regelgever, versterken van de civiele samenleving en de landbouwverenigingen;
4. Individuele en collectieve empowerment van de plattelandsvrouwen.
Deze doelen en prioriteiten zijn het resultaat van een participatief proces waaraan alle leden van de
Belgische ontwikkelingssamenwerking actief meewerkten, dit in het kader van het Belgische Platform
Landbouw en Voedselzekerheid.
De strategienota zal een belangrijke referentie voor de Indicatieve Samenwerkingsprogramma’s met
onze partnerlanden zijn. Het toont aan het partnerland in welke domeinen België expertise en meerwaarde
kan bieden. Ook de interventies van het Belgisch Fonds voor de Voedselzekerheid passen in
dit strategische kader. Hetzelfde geldt voor het Belgische beleid inzake voedselhulp. Bovendien kan de
nota ook België positioneren ten opzichte van de internationale organisaties die in de sector actief zijn.
33

34 DGD Jaarverslag 2010
© BTC / Dieter Telemans

Millenniumdoel 2
In 2015 gaan alle jongens en meisjes naar school
Ervoor instaan dat alle jongens en meisjes de lagere school volledig doorlopen.
Mondiale stand van zaken
Feiten
- De inschrijving in het basisonderwijs in de ontwikkelingsregio’s
bereikte 89% in 2008, een stijging ten opzichte van de 83% in
2000.
- Het huidige tempo van de vooruitgang is echter onvoldoende om
de doelstelling voor 2015 te behalen.
- Ongeveer 69 miljoen kinderen met lagereschoolleeftijd gaat niet
naar school. Bijna de helft daarvan (31 miljoen) bevindt zich in
Sub-Sahara Afrika en meer dan een kwart ervan (18 miljoen)
bevindt zich in Zuid-Azië.
Inschrijving
Hoewel in veel landen een enorme vooruitgang werd geboekt, zal
de doelstelling wellicht niet worden bereikt. Het inschrijvingspercentage
in het basisonderwijs blijft stijgen en bereikte in 2008
reeds 89% in de ontwikkelingslanden. Tussen 1999 en 2008 steeg
het aantal inschrijvingen in Sub-Sahara Afrika met 18 procentpunten
en met respectievelijk 8 en 11 procentpunten in Zuid-Azië
en Noord-Afrika. Deze vooruitgang is echter ontoereikend om te
kunnen waarborgen dat in 2015 alle meisjes en jongens een volledig
basisonderwijs kunnen volgen. In de helft van de Sub-Sahara
Afrikaanse landen met beschikbare gegevens ging ten minste een
op vier kinderen van lagereschoolleeftijd in 2008 niet naar school.
Schoolverlaters
De cijfers van schoolverlaters in Sub-Sahara Afrika blijven hoog.
Om een universele basiseducatie te bereiken, is het niet voldoende
dat alle kinderen ingeschreven zijn in een school. Ze moeten de
lessen ook echt blijven volgen. In Sub-Sahara Afrika stopte meer
dan 30% van de basisschoolleerlingen voor ze hun schoolloopbaan
hadden voltooid.
Toegankelijkheid
Bovendien is het ook essentieel dat er voldoende leerkrachten en
klassen zijn om aan de vraag te voldoen. Naar schatting zijn er in
Sub-Sahara Afrika meer dan dubbel zo veel leerkrachten nodig dan
er nu voorhanden zijn, om tegen 2015 te kunnen voldoen aan de
basisonderwijsdoelstelling.
35

De Belgische inbreng
Nadruk op kwalitatief onderwijs
Deze doelstelling is nog steeds actueel. De Belgische ontwikkelingssamenwerking gaf ze, onder invloed
van internationale studies en evoluerende denkbeelden, een bredere invulling: “Alle kinderen, jongeren
en volwassenen hebben gelijke kansen om kwalitatief onderwijs te doorlopen, dat hen de benodigde
vaardigheden en kennis biedt om op een volwaardige manier deel te nemen aan de samenleving.”
In praktijk betekent de bredere invulling van Millenniumdoel 2 dat
- alle kinderen naar goede en veilige scholen kunnen gaan, waar ze leren lezen en schrijven, sociale
vaardigheden ontwikkelen en verantwoordelijkheid leren opnemen;
- jongeren en volwassenen ook recht hebben op basisscholing, zodat ze op de arbeidsmarkt een kans
maken en een inkomen kunnen genereren.
Ruim 12 procent van het ontwikkelingsbudget gaat naar onderwijs en vorming. Dit is dus een belangrijke
sector in de Belgische ontwikkelingssamenwerking. De helft van dit budget wordt besteed aan hoger
onderwijs, dus aan universiteiten en beurzen voor hogere studies. De internationale agenda echter
geeft prioriteit aan basisonderwijs. Voor basisonderwijs reserveert België ongeveer 6% van het budget.
Onderwijs in DR Congo
In 2010 zette België een belangrijke stap om de komende jaren veel te investeren in onderwijs en
vorming in DR Congo. Onze steun gaat vooral naar het beroeps- en technisch onderwijs, en zowel
naar het formeel als het niet-formeel onderwijs. Doel is om de scholing en opleidingen concreet op de
arbeidsmarkt te richten.
De belangrijkste projecten voor de lagere school zijn:
- Leerboeken ter beschikking stellen (2007-2010): alle leerlingen en onderwijzers van het derde en
vierde leerjaar kregen een leerboek Frans en een leerboek wiskunde;
- Vorming geven aan de leerkrachten om die leerboeken goed te gebruiken (2009-2010);
- Een programma dat het Congolees ministerie van Onderwijs ondersteunt zodat het een efficiënt
onderwijssysteem kan opzetten.
36 DGD Jaarverslag 2010

Case 1
Praktijkgerichte vorming voor
kwetsbare jongeren
Bolivia
Bolivia is een van de weinige landen in de wereld waar kinderen
deel uitmaken van de gevangenisbevolking. Samen met hun vaders
en moeders (de echte gedetineerden) ondergaan ze de vele ontberingen
en de hachelijke levensomstandigheden die eigen zijn
aan een gevangenis. Dit is dagelijkse kost voor zowat 300 kinderen
jonger dan 6 jaar die in de verschillende strafinstellingen van de
hoofdstad La Paz verblijven. Dit legt een zware hypotheek op hun
normale ontwikkeling. Desondanks geven ouders van wie de vrijheid
werd ontnomen, er toch de voorkeur aan om tijdens het uitzitten
van hun straf de kinderen bij zich te houden.
Gevangenissen zijn er in feite niet op voorzien om kinderen onderdak
te bieden. Daarom biedt de organisatie Suma Qamaña alternatieve
vormen van onderwijs, ontspanning en vrijetijdsbesteding
aan. Aan de hand van een alternatief opvoedingsmodel zet deze
stichting praktijkgerichte programma’s op voor ongeveer 200
meisjes en jongens. Tot de leeftijd van 12 jaar worden alle normale
lesvakken aangesneden. Daarna volgen de adolescenten het model
van de Escuela de Bellos Oficios (technisch onderwijs) waar ze het
niveau van geschoolde arbeider kunnen halen in de richting naaien,
organische tuinbouw, fokken van dieren, pottenbakken, grafiek en
koken. Een groot deel van de middelen gaat naar de uitrusting voor
deze laatste richting.
Sucre
België steunt de stichting. Dit past in de doelstelling om menselijke
ontwikkeling te stimuleren, in dit geval van kansarme meisjes en
jongens.
Silvia Álvarez, voorzitster van de stichting: “Ik heb ook in de gevangenis
gezeten, nooit kon ik naar buiten. Gelukkig voor de jongens
en meisjes die deel uitmaken van het project, hebben heel
wat vrienden – zoals het Belgisch ontwikkelingsagentschap – zich
ingezet voor deze droom.”
De jongeren gaan een paar uur per dag naar het centrum. Daar beschikken
ze over de lesinstrumenten waarmee ze hun kennis kunnen
opbouwen, gelinkt aan werkelijke of hypothetische situaties. “Precies
aan de hand van dit concept willen we individuen vormen die in staat
zijn om hun eigen lot in handen te nemen, binnen hun gemeenschap.”
© BTC
© BTC
37

Case 2
Budgetsteun voor het ministerie
van Onderwijs
Uganda
Tot 2010 heeft België projectmatig bijgedragen aan het ministerie
van Onderwijs in Uganda. België stond in voor onder meer de renovatie
en bouw van scholen in de streek van Gulu, in het zwaar door
de oorlog getroffen Noord-Uganda. In 2008 begon België met het
ministerie afspraken te maken voor een nieuwe aanpak: ontwikkelingssamenwerking
via budgetsteun (budget support in het jargon).
Dit betekent een rechtstreekse financiële ondersteuning voor
het desbetreffende ministerie, waarmee het zelf aan de slag kan
om zijn onderwijsplannen te realiseren. België volgt de vorderingen
samen met andere donoren nauwlettend op.
Kampala
Uganda heeft nu nood
aan goed opgeleide
technische professionals.
België hanteert voor de Ugandese onderwijssector de zogenaamde
‘portfolio-aanpak’: de combinatie van budgetsteun en projecten
binnen één en dezelfde sector. Zo zet ons land verschillende instrumenten
tegelijk in om zijn doelstellingen te bereiken. Een van
de meer specifieke doelen is te komen tot een strategie voor het
technisch en beroepsonderwijs en de beroepsopleidingen. Naast
de Belgische budgethulp in deze sector ondersteunt een specifieker
project de lerarenopleidingen in dit domein, en dit voor de
komende 5 jaren. De Ugandese regering is immers van mening dat
er voldoende afgestudeerde universitairen zijn maar te weinig goed
geschoolde technische leraars.
Godfrey Dhatemwa © One for Ten
De Ugandese Commissaris voor Planning van het ministerie van
Onderwijs, Godfrey Dhatemwa, waardeert deze aanpak. “Wij werken
al sinds 1997 met de formule van budgetsteun. Verschillende
belangrijke donoren, waaronder Nederland, het Verenigd Koninkrijk
en de Europese Gemeenschap, stemmen hun steun af op onze
vraag. Daardoor ontstaat een geïntegreerde aanpak. De donoren
zorgen voor financiële input en het ministerie van Onderwijs draagt
de verantwoordelijkheid om de gestelde objectieven te behalen.”
Donorsteun maakt 30% uit van het Ugandese onderwijsbudget.
Intussen zijn de belangrijkste indicatoren van het onderwijs hoopgevend.
Godfrey Dhatemwa: “95% van de Ugandese jongeren die
lager onderwijs moeten volgen, gaan naar school. De verhouding
meisjes/jongens is nu 50/50 - we komen van 40/60. Dat heeft veel
te maken met de steun van donorlanden zoals België.”
Er is wel nog een probleem met de kwaliteit van het lager onderwijs.
Slechts 54% van de leerlingen beëindigt het laatste jaar op
tijd. “Vele lagereschoolleerlingen blijven een of meerdere jaren
hangen. Dat komt onder meer door het absenteïsme bij de leerkrachten,
waarop onvoldoende controle is. Maar ook de ouders zijn
verantwoordelijk, zij sturen de kinderen niet altijd naar school. Er is
nog veel werk aan de winkel.”
38 DGD Jaarverslag 2010

Case 3
Education For All:
het Fast Track Initiative
Wereldwijd
In 1990 werd aan de veralgemening van het basisonderwijs een
nieuwe impuls gegeven met de ‘Wereldverklaring voor Onderwijs
voor Allen’ (Education for All). Het doel was alle jongens en meisjes
op de schoolbanken te krijgen. Het Fast Track Initiative (FTI) moet
deze doelstelling versneld helpen bereiken.
Het FTI is een wereldwijd engagement om sneller de Millenniumdoelen
2 (onderwijs) en 3 (gender) te verwezenlijken. Het FTI is
uitgegroeid van een vrij klein initiatief in 2002 tot een omvangrijk
internationaal partnerschap. 18 donorlanden, multilaterale en regionale
ontwikkelingsagentschappen ondersteunen 43 ontwikkelingslanden.
Onder de koepel van de Global Compaign for Education
zijn ook privéorganisaties en ngo’s vertegenwoordigd.
België draagt al sinds de oprichting bij tot de financiering van het
FTI. Tussen 2003 en 2009 bedroeg de jaarlijkse Belgische bijdrage
1 miljoen euro. In 2010 werd dit bedrag opgetrokken tot 5 miljoen
euro. Zeven van de 18 Belgische partnerlanden hebben een onderwijsplan
dat door het FTI is aanvaard en financieel ondersteund:
Niger, Mozambique, Vietnam, Mali, Rwanda, Senegal en Benin.
Mozambique
Mozambique trad in 2003 tot het FTI toe en schafte in 2004 het
schoolgeld af. Tussen 2002 en 2010 steeg het aantal nieuw aangemelde
leerlingen van 3,3 naar 5,3 miljoen. Sinds 2008 bouwde
het land drieduizend schoollokalen en werden twintigduizend onderwijzers
aangesteld.
In 2010 besliste het FTI om Mozambique een tweede enveloppe van
90 miljoen dollar voor de volgende 3 jaar toe te kennen.
39

Nuttige tools voor de milieudienst
Interview met Zo Elia Mevanarivo, CIUF-bursaal uit Madagaskar
© DGD / Thomas Hiergens
Wat zijn volgens jou de belangrijkste verschillen tussen
België en Madagaskar?
Mevanarivo: “Ik vind het hier vooral net. Bij ons is het zeer stoffig,
en onze wagens produceren veel uitlaatgassen. Hoewel, ik was ook
in Japan, en daar is het nog een heel stuk netter. Op sociaal vlak
lijkt het me hier eerder ‘ieder voor zich’. Maar goed, het gaat wel.”
Valt de internationale groep bursalen goed mee?
Mevanarivo: “De sfeer is heel aangenaam! In de groep zitten
hoofdzakelijk Afrikanen, en ook mensen van Peru en Haïti, en zelfs
twee Belgen. Als vrouw ben ik wel in de minderheid. Er zijn maar
vier vrouwen in een groep van 24.”
Zijn de mensen in Madagaskar bekommerd om het
milieu?
Mevanarivo: “Ja, toch wel, maar ze hebben de middelen niet, ze
hebben geen keuze. Om te overleven hebben ze het bos nu eenmaal
nodig. En ze moeten hun land bewerken, ook al degraderen
ze hierdoor de bodem.”
De Belgische ontwikkelingssamenwerking subsidieert sinds
jaren de Universitaire Commissie voor Ontwikkeling van de
Franstalige Interuniversitaire Raad (CIUF-CUD). Een van de
activiteiten van CIUF-CUD is de jaarlijkse toekenning van 150
studiebeurzen en 70 stagebeurzen. Met deze beurzen kunnen
mensen uit ontwikkelingslanden door CIUF gefinancierde opleidingen
volgen (Master of specialisatie) die afgestemd zijn
op de noden van hun land. Naast kennisoverdracht beogen de
opleidingen ook een ontmoeting van culturen.
Zo Elia Mevanarivo werkt in Madagaskar op het ministerie
voor Leefmilieu. Ze is vormingsverantwoordelijke aan het
Centrum voor Vorming, Studie en Onderzoek van de Bosbouw.
Met een CIUF-beurs studeert ze milieubeheer in Aarlen (Universiteit
Luik).
Waarom heb je voor België gekozen?
Mevanarivo: “De Master milieubeheer in Aarlen was de meest pertinente
opleiding voor mijn werk. Het was dan ook vrij logisch dat
ik voor België koos. Leuk is ook dat ik me hier best amuseer, ook
al heb ik nog maar weinig kunnen bezoeken. Veel problemen heb
ik niet gehad bij mijn aankomst. Ik pas me aan, aan de voeding, de
koude, de omgangsvormen…”
Hoe belangrijk is de opleiding voor je loopbaan en
voor je land?
Mevanarivo: “Zeer belangrijk. We leren veel nieuwe tools, zoals
statistiek. Ook het Geografisch Informatiesysteem (GIS) is uiterst
nuttig. We hebben dit nodig om al onze gegevens op te slaan en in
kaart te brengen.”
De Masteropleiding
milieubeheer in
Aarlen was de meest
pertinente opleiding
voor mijn werk.
Heeft de huidige politieke situatie in Madagaskar
invloed op je werk?
Mevanarivo: “Niet echt, de situatie is gestabiliseerd. Onze vorige
president had enorme hoeveelheden land aan Zuid-Korea aangeboden,
maar het volk heeft zich hiertegen verzet. Deze ‘landroof’
is volledig stilgelegd. Sommige partners, zoals USAID, hebben zich
weliswaar uit het land teruggetrokken, maar op mijn werk heeft dit
geen invloed.”
40 DGD Jaarverslag 2010

42 DGD Jaarverslag 2010
© Wereldbank / Arne Hoel

Millenniumdoel 3
In 2015 hebben mannen en vrouwen dezelfde rechten
Ongelijkheid tussen jongens en meisjes uitbannen in het lager en voortgezet onderwijs.
Mondiale stand van zaken
Feiten
- In 2008 waren er 96 meisjes voor elke 100 jongens ingeschreven
in de basisschool, en 95 meisjes voor elke 100 jongens in de
secundaire scholen in de ontwikkelingsregio’s.
- Het aandeel van vrouwen tewerkgesteld buiten de landbouw blijft
erg laag: 20% in Zuid-Azië, West-Azië en Noord-Afrika.
- Het wereldwijde aandeel van de vrouwen in het parlement blijft
langzaam stijgen en bereikte in 2010 19%. Van gelijkheid is dus
nog lang geen sprake.
Onderwijs
De kloof tussen mannen en vrouwen in de toegang tot onderwijs
is kleiner geworden, maar de ongelijkheid blijft hoog in het onderwijs
van universiteitsniveau en in sommige ontwikkelingslanden.
De inschrijvingscijfers voor meisjes in het basis- en secundair onderwijs
zijn de laatste jaren aanzienlijk gestegen. De toegang tot
onderwijs op universiteitsniveau blijft echter sterk ongelijk, vooral
in Sub-Sahara Afrika en Zuid-Azië. In deze regio’s zijn respectievelijk
slechts 67 en 76 meisjes per 100 jongens ingeschreven in
het tertiair onderwijs. Ook de voltooiingscijfers zijn vaak lager bij
vrouwen dan bij mannen.
Armoede is de hoofdoorzaak van de ongelijke toegang tot onderwijs,
voornamelijk voor meisjes van middelbareschoolleeftijd. In
veel delen van de wereld moeten vrouwen en meisjes alle dagen
vele uren lopen om water te halen en meisjes gaan vaak niet naar
school wegens het gebrek aan degelijk sanitair. Als ze zwanger
worden, mogen ze vaak ook niet langer naar school gaan. Vooral
een secundaire opleiding is belangrijk om de positie van vrouwen
te versterken, maar in de armste gezinnen gaan twee keer meer
meisjes van secundaireschoolleeftijd niet naar school vergeleken
met hun rijkere leeftijdsgenoten.
Tewerkstelling
Ondanks de geboekte vooruitgang blijft het aantal mannen in betaalde
banen veel hoger dan het aantal vrouwen en worden vrouwen
verbannen naar kwetsbare vormen van tewerkstelling, die
gekenmerkt worden door ontoereikende inkomsten, een lage productiviteit
en ondermaatse werkomstandigheden. Het aandeel van
vrouwen in betaalde banen buiten de landbouw stijgt langzaam en
bereikte in 2008 41%. Het cijfer ligt echter nog op 20% in Zuid-
Azië, Noord-Afrika en West-Azië, en op 32% in Sub-Sahara Afrika.
De meest welvarende en
competitieve ontwikkelings landen zijn
die met de kleinste genderkloof.
Daarom denkt Melanne Verveer, VS-ambassadeur voor
Mondiale Vrouwenzaken, dat steun aan
meisjes en vrouwen de meest efficiënte
ontwikkelings investering is die men kan doen.
Europese Ontwikkelingsdagen, 6-7 december 2010
Zelfs wanneer vrouwen een echte baan hebben, worden ze
gewoonlijk wel minder betaald en hebben ze minder financiële en
sociale zekerheid dan mannen. Wereldwijd zijn slechts een kwart
van de functionarissen of managers op het hoogste niveau vrouwen.
In West-Azië, Zuid-Azië en Noord-Afrika hebben vrouwen
minder dan 10% van de topfuncties in handen.
Politieke vertegenwoordiging
De politieke macht van vrouwen stijgt geleidelijk, voornamelijk
dankzij quota’s en speciale maatregelen. Tussen 1995 en 2010
steeg het aantal vrouwen in het parlement van 11 tot 19% - een
stijging met 73% maar nog veel te weinig om gelijkheid te bereiken.
In 58 landen is het aantal vrouwelijke parlementsleden echter nog
10% of zelfs minder.
De vertegenwoordiging van vrouwen in de uitvoerende takken van
de overheid stijgt nog langzamer. In 2010 waren slechts negen van
de 151 verkozen staatshoofden en 11 van de 192 regeringsleiders
vrouwen. Wereldwijd hebben vrouwen slechts 16% van de ministersposten
in handen.
43

De Belgische bijdrage
Integratie van gender in het beleid
Gendergelijkheid, het opheffen van de discriminatie en de empowerment
van vrouwen vormen de sluitstenen voor een duurzame
groei en ontwikkeling, voor het uitbannen van armoede en het halen
van alle Millenniumdoelen. Dit is nogmaals onderstreept tijdens de
MDG-Top in New York.
Gendergelijkheid en empowerment vormen samen een van de twee
prioritaire thema’s in het nieuwe managementplan 2010-2013
van de Belgische ontwikkelingssamenwerking (het tweede is leefmilieu
en klimaatverandering). Conform aan de wet inzake ‘gender
mainstreaming’ heeft DGD ‘gender budgeting’ uitgewerkt.
Gender budgeting: de analyse van de overheidsbegroting in
functie van de (in)directe gevolgen ervan voor vrouwen en
mannen.
Gender mainstreaming: gender systematisch integreren in het
ontwikkelingsbeleid en doorheen alle fases van een projectcyclus.
Verhoogde aandacht voor gender
De politieke wil is aanwezig om de financiële middelen bestemd
voor vrouwenrechten te verhogen. Van het bedrag dat België kon
besteden aan ontwikkelingsacties (uitgezonderd de leningen van
staat tot staat en de administratieve kosten van het Belgisch ontwikkelingsagentschap
BTC) is in 2009 60% uitgegeven met gendergelijkheid
als eerste of tweede doel. DGD wil ten laatste tegen
2013 70% van de interventies laten bijdragen aan de gelijkheid
man-vrouw.
Onze inspanningen blijven zich toespitsen op vier actiedomeinen:
- gezondheidszorg en seksuele en reproductieve rechten;
- vrouwen, vrede en veiligheid (in het bijzonder de strijd tegen
seksueel geweld);
- economische empowerment van plattelandsvrouwen;
- onderwijs (in het bijzonder de technische en professionele
vorming).
Enkele voorbeelden:
- Professionele vorming voor Senegalese vrouwen, met de Luxemburgse
Ontwikkelingssamenwerking;
- Integratie van gender in de decentralisatieprocessen van de overheid
in Mali, draaien van een documentairefilm over “de rol van
vrouwen in de strijd voor voedselzekerheid in Mali” met UN Women;
- Steun aan de verkiezingen en vooral aan vrouwen die gaan stemmen
of zich kandidaat stellen (ook in Afghanistan), samen met
UNDP in Burundi;
- De strijd tegen seksueel geweld in DR Congo door een bijdrage
aan het ‘Fonds voor Stabilisering en Wederopbouw’, opgericht
door de regering van Congo en de VN samen, beheerd door
UNDP;
- Samen met UN Women het engagement helpen uitvoeren dat
Burundi nam in het domein van gendergelijkheid en de empowerment
van vrouwen.
Bovendien wordt de helft van de micro-interventieprogramma’s
(MIP’s) voorbehouden voor vrouwenorganisaties. Ook de helft
van de studiebeurzen wil België reserveren voor vrouwelijke kandidaten.
Bijdragen aan gendergelijkheid
Ons land draagt ook bij tot de algemene middelen van verschillende
multilaterale organisaties: UN Women, UNFPA, UNICEF, UNDP,
FAO (het DIMITRA-programma), WFP, het Hoge Commissariaat
voor de Rechten van de Mens, enz.
Zowel bij de indirecte (ngo-)hulp als bij de humanitaire hulp of die
van het Belgisch Fonds voor de Voedselzekerheid houden de interventieprogramma’s
met het genderthema rekening.
Via vormingen en methodologische tools wordt de kwaliteit van ons
personeel in de posten (de attachés internationale samenwerking)
versterkt. Eind 2010 namen geografische en thematische beheerders
van de humanitaire hulp en van de Europa-desk deel aan een
specifieke opleiding “Gender en doeltreffendheid van de hulp”. Ze
werd gegeven in uitvoering van het EU-Actieplan 2010-2015 voor
gendergelijkheid en empowerment van vrouwen in ontwikkelingssamenwerking.
Empowerment van plattelandsvrouwen vormt een van de vier prioriteiten
van de nieuwe Belgische strategie voor ‘landbouw en voedselzekerheid’.
Op bilateraal niveau leverde ons land de voorbije twee jaar substantiële
inspanningen om gender te integreren in de Indicatieve
Samenwerkingsprogramma’s (ISP) en de concentratiesectoren.
Het ISP voor DR Congo getuigt hiervan. Werkgroepen bereiden de
herintegratie van gender in de ISP’s van Rwanda en Vietnam voor.
Ook programma’s opgesteld door andere bilaterale of multilaterale
donoren zijn, via de gedelegeerde samenwerking, erop gericht om
regeringen in dit domein te ondersteunen.
44 DGD Jaarverslag 2010

Case 1
De vrouwen poneren de beste
voorstellen voor hun gemeente
Mali
Adama Moussa is raadgever inzake lokale ontwikkelingssamenwerking
van UN Women, het Ontwikkelingsfonds van de VN voor
de vrouw, en licht het project toe. “Het project ‘gender en decentralisatie’
moedigt vrouwen aan om deel te nemen aan de politieke
besluitvorming en het lokale planningsproces. Traditioneel zijn
dit de ‘jachtterreinen’ van de man. Bij UN Women respecteren we
de gelijkheid tussen man en vrouw. De mannen zijn eveneens vertegenwoordigd.”
Het project wordt door België gefinancierd en intervenieert in elf
kwetsbare gemeenten van de regio’s Timboektoe en Mopti. Drie
gemeenten worden geleid door een vrouwelijke burgemeester en
twee hebben geen enkele verkozen vrouw in de gemeenteraad. Het
project ondersteunt vrouwelijke burgemeesters en vrouwen die zich
verkiesbaar stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2014.
Vrouwen nemen het woord
Opdat de vrouwen kunnen deelnemen aan het lokaal planningsproces,
moet men hen bevrijden van hun huishoudelijke taken en
van water halen, taken die al hun tijd in beslag nemen. Het volstaat
om hen technieken bij te brengen die deze taken vergemakkelijken.
Moussa: “Als we echt de voorstellen van de vrouwen voor het planningsproces
willen verzamelen, moeten we twee parallelle vergaderingen
houden, één met de mannen en één met de vrouwen.
Wanneer ze opnieuw samenkomen, moeten eerst de vrouwen hun
voorstellen presenteren, anders bestaat het risico dat ze zich te veel
schamen om het woord te nemen. We moeten vooral vermijden dat
ze het planningsproces alleen maar bijwonen om voor de andere
deelnemers te koken.”
Bamako
“De vrouwen doen de beste voorstellen, en het zijn de mannen
die dat zeggen”, vertelt Moussa. Vrouwen kaarten welbepaalde
problemen aan zoals de vroegtijdige huwelijken. Ze raden ook aan
waakcomités op te richten die alarm slaan als een jong meisje
voortijdig van school wordt gehaald. De vrouwen in de schoolraden
waken erover dat de jonge huwbare meisjes minstens hun schoolloopbaan
afwerken.
“Wij zorgden ervoor dat deze activiteiten in het budget en in de
lokale ontwikkelingsplannen terechtkomen”, zegt Moussa. “Want
activiteiten zonder budget worden doorgaans niet uitgevoerd. We
ondertekenden partnerconventies met onze 11 pilootgemeenten
om de nodige middelen te mobiliseren.” Het project heeft zowel op
lokaal als op nationaal niveau een weerslag. Een lokale plangids
werd opgesteld en op nationaal niveau goedgekeurd.
Het tweede project dat België via UN Women financiert, is het maken
van een documentaire over de rol van de vrouwen in de voedselveiligheid,
vanaf de onafhankelijkheid in 1960 tot op heden.
© UN Women
45

Case 2
“We verkopen meer en betere
tarwe in Timboektoe”
Gesprek met Habibatou Haïdara
Mali
Tarwe - “alkama” in het Songhai - wordt reeds eeuwen in Timboektoe
geteeld. Vrouwen verwerken het op artisanale wijze. Maar
buiten de markten van Timboektoe raken hun producten weinig
verkocht. De oorzaak ligt in de hoge productie- en transportkosten.
Bamako
Habibatou Haïdara is voorzitster van de vereniging Vrouwen voor
de Ontwikkeling van Timboektoe en een van de hervormers van
het Alkamaproject voor winstgevende tarweproductie.
Dankzij haar activiteiten slaagt deze weduwe van 58 jaar erin haar
vijf kinderen te voeden: “Ik heb 2 dochters, de oudste is getrouwd,
de jongste studeert en verder drie werkloze jongens met een diploma”.
Wat heeft het Alkamaproject u opgeleverd?
Haïdara: “De belangrijkste verandering is dat onze winsten hoger
liggen. De Belgische steun heeft ervoor gezorgd dat de kwaliteit en
kwantiteit van onze traditionele producten verbeterden. Momenteel
produceren we couscous in korrel, couscous met saus, gebroken
tarwe, vermicelli, griesmeel, zemelen, taarten en traditioneel
brood. Onze werkmethodes zijn verbeterd omdat we ons verenigd
hebben.”
Hoe bent u georganiseerd?
Haïdara: “Mijn vereniging brengt 39 vrouwen uit Timboektoe samen.
Ze betalen een maandelijkse bijdrage van 100 CFA (0,15 euro).
We hebben een bankrekening met een eigen fonds voor de aankoop
van materiaal. Wij hebben een voorraad ruwe tarwe gekocht die we
aan het verwerken zijn.”
Wat zijn de meest winstgevende activiteiten?
Haïdara: “Sedert 2009 kunnen we samen op verschillende markten
staan. Het project betaalde onze transportkosten. Tijdens de
markten maken we reclame voor onze verwerkte tarwe waardoor
we bestellingen krijgen. Het probleem bij de distributie van onze
producten is dat Timboektoe ingesloten is.”
© BTC / Jan Locus
46 DGD Jaarverslag 2010

Case 3
Fistelkliniek haalt vrouwen uit de
marginaliteit
DR Congo
Kinshasa
Madeleine was 12 jaar oud toen ze door haar ouders aan een oudere
man uitgehuwelijkt werd. Kort nadien werd ze zwanger. De
bevalling bleek een nachtmerrie, het lichaam van de baby geraakte
niet door haar te jonge bekken en stootte tevergeefs tegen het interne
weefsel. Na vier dagen arbeid, zonder adequate medische
hulp was de foetus dood en het weefsel tussen haar vagina en haar
blaas afgestorven en gescheurd.
Volledig incontinent op 14 jaar, misselijk, verdacht van een slecht
karma, verliet haar man haar. Ze leefde sindsdien volledig geïsoleerd
in een hut aan het einde van het dorp. Een jonge vrouw, zonder
man, die geen kinderen meer kan krijgen, bestaat niet meer:
het is een levende dode.
Het aantal fistellijders in DR Congo wordt op 100.000 geschat. De
hoofdoorzaak is een te lange bevalling of een slecht uitgevoerde
keizersnede. In 3% van de gevallen is de vaginale scheur veroorzaakt
door seksueel geweld. De fistel is niet dodelijk maar de sociale
gevolgen van het letsel zijn rampzalig.
Artsen Zonder Vakantie stelt Westerse artsen voor om vrijwillig
hun kennis ten dienste te stellen van Afrika. Toen dokter De Backer
voor het eerst voor deze ngo de Congolese hospitalen bezocht,
werd hij getroffen door het aantal en de nood van de fistellijders.
Hij richtte de vzw “Fistul-Aid” op en verkreeg dankzij de Belgische
ontwikkelingssamenwerking financiering voor een “fistul clinic” in
het Sint-Jozefziekenhuis in Kinshasa. De Backer: “De fistel is niet
zoals cardiologie, het is een bepaald soort chirurgie die we met
relatief weinig middelen kunnen uitvoeren.”
Het ziekenhuis en het nodige materiaal kostten samen 85.000 euro.
Men kan er in aanvaardbare omstandigheden opereren. Een Congolose
gynaecoloog, opgeleid door Artsen Zonder Vakantie, kan zelf
de helft van de ingrepen uitvoeren. Belgische chirurgen komen er
regelmatig om hun kennis te delen.
Madeleine heeft, net als de 300 andere fistellijders die er geopereerd
zijn, haar glimlach teruggevonden. Ze wordt niet meer door
het dorp verstoten, ze zal haar plaats in de samenleving terugvinden
en kinderen krijgen. Een nieuw leven biedt zich aan.
© DGD / Elise Pirsoul
47

Een resolutie voor vrouwen, vrede en veiligheid
Vrouwen zijn de peacekeeping forces
In conflictsituaties zijn vrouwen en kinderen de meest kwetsbare slachtoffers. Soms worden ze botweg
als oorlogswapen gebruikt, bijvoorbeeld in Oost-Congo. Centraal-Afrika heeft echter niet het monopolie
op dergelijke praktijken, denken we maar aan de genocide in Joegoslavië. En eenmaal de vrede weer
geïnstalleerd wordt, ziet men de goede bemiddelende kwaliteiten van vrouwen al te vaak over het
hoofd.
10 jaar ‘1325’
Vrouwen hebben echter al meermaals hun talenten als peacemakers en peacekeepers bewezen. Deze
idee lag aan de basis van de resolutie over vrouwen, vrede en veiligheid van de VN-Veiligheidsraad
in 2000. Resolutie 1325 bepleit de erkenning en bevordering van de rol van vrouwen in conflictpreventie,
conflictbeheersing en vredesopbouw. De VN-lidstaten werd gevraagd deze resolutie uit te
voeren, een nationaal actieplan (NAP) uit te werken en ervoor te zorgen dat vrouwen in conflicten de
nodige bescherming krijgen. Tien jaar later is Resolutie 1325 nog altijd essentieel voor vredesopbouw
en conflictpreventie in het Zuiden.
De Belgische ontwikkelingssamenwerking heeft al een nationaal actieplan uitgewerkt. Op internationaal
niveau bepleit ze meer aandacht voor het genderperspectief in conflicten. Daarvoor steunt ze
ook belangrijke programma’s tegen seksueel geweld in DR Congo, zoals het programma voor de stabilisatie
en reconstructie van post-conflictzones (STAREC). Sinds 2001 houdt de Commissie Vrouwen
en Ontwikkeling de aandacht voor dit onderwerp levend binnen en buiten de Belgische ontwikkelingssamenwerking.
Nieuwe indicatoren
Op dinsdag 26 oktober 2010 werden in de VN-Veiligheidsraad, onder internationale druk en naar aanleiding
van de tiende verjaardag van Resolutie 1325, een aantal ‘indicatoren’ aangenomen om de
tenuitvoerlegging van de resolutie beter te kunnen monitoren. De grotere betrokkenheid van vrouwen
zal nu aan de hand daarvan gemeten worden. Zo kan men ook passende sancties en doelstellingen
uitwerken en kan Resolutie 1325 beter worden toegepast.
België en de Europese Unie hebben in dit proces een belangrijke voortrekkersrol gespeeld. In het
kader van het Europees voorzitterschap organiseerde België op 9 september, in de aanloop van deze
herdenking, een conferentie op hoog niveau in Brussel, alsook conferenties in New York en Genève.
Deze conferenties hebben bijgedragen tot het onderbouwen van een sterk EU-standpunt, zodat de EU
in de Veiligheidsraad kritische landen kon overtuigen om dit monitoring-systeem aan te nemen.
48 DGD Jaarverslag 2010

De oprichting van UN Women
Gendergelijkheid in de schoot van de VN
In juli 2010 kende de Algemene Raad van de VN een historische stemming met de oprichting van UN
Women. Dit organisme is belast met de gelijkheid tussen man en vrouw en het versterken van de positie
van vrouwen. Deze oprichting was een groots moment in de schoot van het multilateraal systeem.
Coherentie en efficiëntie
Sinds enkele jaren probeert de VN haar samenhang en efficiëntie te vergroten. Dit reflectieproces
(System Wide Coherence) leidde in juli 2010 tot een mooie realisatie: de oprichting van de VN-Entiteit
voor de gelijkheid van mannen en vrouwen en het versterken van de positie van vrouwen, kortweg VN
Vrouwen (UN Women).
De organisatie integreert de vier reeds bestaande VN-organismen rond gender in één enkele organisatie,
wat haar sterker maakt en een grotere impact moet genereren.
UN Women wil het bewustzijn rond en het uitvoeren van gendergelijkheid versnellen over de hele
wereld. Haar kracht ligt in de coördinatie van alle activiteiten die de VN op dit gebied onderneemt. VN
Vrouwen zal kunnen inspelen op vragen van landen die het beleid en de maatregelen inzake gender
willen uitvoeren. Ze zal ook de andere VN-organen ondersteunen die in op dit domein actief willen zijn.
Prioriteiten en beheer
De organisatie bakende 5 prioritaire actiedomeinen af:
- de stem en participatie van vrouwen in alle sectoren van de maatschappij laten horen en verspreiden;
- een einde stellen aan geweld tegen vrouwen door middel van preventie en het betrekken van mannen;
- de situatie van vrouwen in conflictgebieden versneld op de agenda plaatsen;
- de economische positie van vrouwen versterken, zeker in de huidige wereldwijde crisiscontext;
- gender als een essentieel gegeven in ieder politiek en budgettair planningsproces.
De organisatie wordt geleid door een uitvoerende directeur met naam en faam: mevrouw Michelle
Bachelet. De expertise en het netwerk van de ex-presidente van Chili zal zeker bijdragen tot het slagen
van het werk dat UN Women zal moeten doen.
Belgische steun aan de nieuwe entiteit
Gendergelijkheid is voor België een transversale prioriteit en heeft daarom de oprichting van UN Women
fundamenteel ondersteund. UN Women blijft evenwel een van de multilaterale partnerorganisaties voor
de Belgische ontwikkelingssamenwerking. De aanvankelijke bijdrage voor het Ontwikkelingsfonds van
de VN voor Vrouwen (voorheen UNIFEM) zal automatisch doorgestort worden naar UN Women. In 2010
en 2011 is de Belgische bijdrage opgetrokken naar 125.000 euro per jaar. In 2011 wordt er beslist over
een nieuw meerjaarlijks programma. De Belgische ontwikkelingssamenwerking zal dan een verhoging
van haar bijdrage aan de organisatie bepleiten.
49

50 DGD Jaarverslag 2010
© BTC

Millenniumdoelen 4, 5 en 6
Dit jaarverslag behandelt de Millenniumdoelen 4, 5 en 6 samen omdat ze alle drie focussen op gezondheid.
4. In 2015 is kindersterfte sterk afgenomen
Het sterftecijfer onder kinderen tot vijf jaar met twee derde reduceren.
5. In 2015 sterven er minder
vrouwen door zwangerschap
Het sterftecijfer onder vrouwen op het kraambed met drie kwart terugdringen.
6. In 2015 is de verspreiding van ziektes
als aids en malaria gestopt
Verdere verspreiding van hiv/aids stoppen en het aantal besmettingen keren.
Het aantal nieuwe gevallen van malaria en andere ernstige ziektes stoppen en een begin maken met hun totale uitbanning.
Mondiale stand van zaken
Feiten
- Het aantal kinderen in ontwikkelingslanden dat sterft vóór ze vijf
jaar oud zijn, daalde tussen 1990 en 2008 van 100 naar 72 doden
per 1.000 levendgeborenen. Toch sterven jaarlijks nog bijna
negen miljoen kinderen voor hun vijfde verjaardag.
- De moedersterfte daalt langzaam, ook al zou de overgrote meerderheid
van de sterfgevallen vermeden kunnen worden. 99% van
de vrouwen die sterven aan complicaties tijdens de zwangerschap
of de bevalling, woont in ontwikkelingslanden.
- Hoewel de toegang tot hiv-behandelingen in ontwikkelingslanden
met een factor tien is gestegen in slechts vijf jaar tijd, blijft hiv
wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen van reproductieve
leeftijd.
- Elke 45 seconden sterft er ergens ter wereld een kind aan malaria.
Bijna 90% van de malariasterfgevallen vindt plaats in Afrika,
waar het een vijfde van de kindersterfte voor zijn rekening neemt.
Kindersterfte
De kindersterfte daalt, maar niet snel genoeg. Veel landen hebben
een aanzienlijke vooruitgang geboekt in de aanpak van kindersterfte.
Bijna een derde van de 49 minst ontwikkelde landen zijn erin
geslaagd hun sterftecijfers van kinderen onder de vijf jaar met 40
procent of meer te verlagen in de voorbije twintig jaar. De huidige
vooruitgang gaat echter te traag om de millenniumdoelstelling te
behalen van een vermindering met twee derden tegen 2015.
Veel landen met onaanvaardbaar hoge kindersterftecijfers, voornamelijk
in Sub-Sahara Afrika, hebben de laatste jaren weinig of
geen vooruitgang geboekt. Door de hoge vruchtbaarheidscijfers en
de trage vooruitgang in het verminderen van de sterftecijfers, betekent
dit dat het absolute cijfer van kinderen die gestorven zijn, in
werkelijkheid is gestegen, van vier miljoen in 1990 naar 4,4 miljoen
in 2008.
Moedersterfte
De moedersterftecijfers blijven onaanvaardbaar hoog. Nieuwe gegevens
tonen tekenen van vooruitgang in het verbeteren van de
gezondheid van vrouwen tijdens de zwangerschap en de bevalling.
De vooruitgang schiet echter nog veel te kort om de jaarlijkse daling
met 5,5% te behalen die nodig is om de millenniumdoelstelling
te behalen, een daling met drie kwart van de moedersterftecijfers
tegen 2015. Er werd vooruitgang geboekt in Sub-Sahara Afrika,
waarbij in sommige landen de moedersterftecijfers tussen 1990
en 2008 werden gehalveerd. Andere regio’s, waaronder Azië en
Noord-Afrika, hebben een nog grotere vooruitgang geboekt.
De meeste sterfgevallen van moeders kunnen vermeden worden.
Deze sterfgevallen zijn te voorkomen door de toegang tot een adequate
reproductieve gezondheidszorg, een degelijke uitrusting, voldoende
voorraden en ervaren gezondheidszorgwerkers. In alle regio’s
wordt er vooruitgang geboekt in het aanbieden van prenatale
zorg aan zwangere vrouwen. In Noord-Afrika is het percentage van
vrouwen die ten minste één keer tijdens de zwangerschap onder-
51

zocht worden door een ervaren gezondheidszorgwerker, met 70%
gestegen. In Zuid-Azië en West-Azië zijn de cijfers met bijna 50%
gestegen. Arme vrouwen in afgelegen gebieden hebben het minste
kans om een geschikte zorg te ontvangen. Door alleen al te voldoen
aan de onvervulde behoeften aan contraceptie, zou het aantal
sterfgevallen van moeders naar schatting met bijna een derde kunnen
worden teruggedrongen.
Preventie van aids en malaria
Het wereldwijde antwoord op aids heeft een tastbare vooruitgang
geboekt in het bereiken van MDG 6. Het aantal nieuwe hiv-infecties
is geleidelijk gedaald van een piek van 3,5 miljoen in 1996 tot 2,7
miljoen in 2008. Het aantal sterfgevallen aan aidsgerelateerde
ziekten daalde ook van 2,2 miljoen in 2004 naar twee miljoen in
2008. Hoewel de epidemie zich in de meeste regio’s lijkt te stabiliseren,
stijgt het aantal nieuwe hiv-besmettingen weer in Oost-
Europa en Centraal-Azië. Wereldwijd is het aantal mensen dat leeft
met hiv aan het stijgen, als gevolg van het gecombineerde effect
van nieuwe hiv-besmettingen en
de gunstige impact van antiretrovirale
therapie. Kennis over hiv is de
eerste stap om de overdracht ervan
te voorkomen.
Antiretrovirale behandelingen zijn
steeds beter beschikbaar, maar
worden nog steeds overtroffen
door het aantal nieuwe hiv-besmettingen.
Toen de antiretrovirale
therapie in 2003 werd geïntroduceerd,
hadden slechts 400.000
mensen er toegang toe. Tegen eind
2009 ontvingen meer dan vijf miljoen
mensen de behandeling. Maar
voor elke twee individuen die elk
jaar beginnen met een hiv-behandeling,
zijn er vijf nieuwe besmettingen.
De helft van de wereldbevolking is blootgesteld aan het risico van
malaria. In 2008 waren er naar schatting 243 miljoen gevallen van
malaria, wat resulteerde in 863.000 doden, waarvan 89% in Afrika.
Sterke stijgingen in de financiële middelen hebben geholpen malaria
onder controle te krijgen. De wereldwijde productie van muskietennetten
is tussen 2004 en 2009 gestegen van 30 miljoen tot
150 miljoen per jaar. Antimalariamedicatie is ook beter verkrijgbaar
geworden, hoewel de dekking sterk kan variëren van land tot land.
Externe fondsen voor de controle van malaria is de laatste jaren
sterk gestegen en bereikte 1,5 miljard dollar in 2009 - nog veel te
weinig voor de naar schatting 6 miljard dollar die alleen al in 2010
nodig is om aan de MDG-doelstelling te voldoen.
De Belgische inbreng
Een voortrekkersrol op gezondheidsvlak
Dit is erger dan drugs. Mensen
die heroïne of cocaïne kopen weten
tenminste wat ze kopen, ze beslissen
er zelf over. Maar iemand die een
hart- of nieraandoening heeft en
daarvoor nep medicijnen koopt… dat
is een regelrechte moordpoging.
België heeft als klein land een sterke traditie in de internationale
gezondheidszorg, zowel op gebied van humanitaire hulp als van
ontwikkelingssamenwerking. De overheid, ngo’s, academische instellingen
en sterke individuen spelen hierin hun rol.
Het recht op gezondheid en gezondheidszorg en het bereiken van
de Millenniumdoelen terzake zijn prioriteiten voor de Belgische ontwikkelingssamenwerking.
In de beleidsnota gezondheidszorg stelde
België in 2009 zijn visie en aandachtspunten in deze sector duidelijk.
Mo Ibrahim, voorzitter van de stichting die zijn naam draagt,
refereerde aan de handel in valse medicijnen - die elk jaar 200.000
slachtoffers maakt - als een “stille moordenaar”.
Europese Ontwikkelingsdagen, 6-7 december 2010
Multisectorale en holistische benadering
België plaatst het recht op gezondheid binnen een globaler kader,
in een bredere ontwikkelingsstrategie. Die moet zowel leiden
tot verbeteringen in de gezondheid als in de materiële welvaart
van de armste bevolkingsgroepen.
Naast gezondheid gaat het
dus om onderwijs, drinkbaar water,
hygiëne, voeding, huisvesting,
vrouwen– en kinderrechten… Zo
beïnvloedt het vormingsniveau van
de moeder in belangrijke mate de
gezondheidstoestand van haar kinderen.
Gebrek aan drinkbaar water
of fatsoenlijke huisvesting leiden
tot gezondheidsproblemen. Maar
de impact is ook omgekeerd. Gezondheidsproblemen
hebben een
belangrijk effect op de economische
ontwikkeling: absenteïsme,
verminderde efficiëntie van de beroepsbevolking,
enz.
Hoge privékosten voor medische behandelingen houden ontelbare
gezinnen in een armoedeval. Daarom is het universele recht op
toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorgen zo belangrijk.
Versterking van de gezondheidssector
België benadrukt het belang van basisgezondheidszorg om het
universeel recht op gezondheid te kunnen realiseren. Ons land wil
helpen om betere gezondheidszorgsystemen in de partnerlanden
op te zetten. Die zorg moet kwaliteitsvol zijn en toegankelijk voor
alle lagen van de bevolking. België ijvert voor een betere opleiding
van gezondheidspersoneel, voor de integratie van de strijd tegen
specifieke ziektes en voor een betere toegankelijkheid.
De Belgische belangstelling voor gezondheidszorg vertaalt zich ook
in een sterk financieel engagement. In 2010 besteedde de Belgische
ontwikkelingssamenwerking 136.422.249 euro aan deze sector,
verdeeld over verschillende hulpkanalen.
52 DGD Jaarverslag 2010

Meer gestroomlijnde acties
Overeenkomsten tussen donorlanden stimuleren de samenwerking
tussen en complementariteit van de ontwikkelingsinstellingen,
eerder dan ze hetzelfde werk zouden verrichten of elkaar tegenwerken.
België steunt de partnerlanden bij het opstellen van degelijke
nationale gezondheidsplannen die de verschillende donoren
dan kunnen steunen. Met de multilaterale hulp steunt België ook
internationale organisaties, zoals WHO of UNAIDS, die richtlijnen
geven om de internationale hulp zo goed mogelijk te besteden.
Een mooi voorbeeld hiervan is de overeenkomst over de migratie
van gezondheidspersoneel. Sommige landen hebben een tekort,
zoals de VS en Groot-Brittannië. In andere landen, zoals Ghana of
de Filippijnen, wil dit personeel graag emigreren omwille van betere
lonen. Maar het vertrek van deze mensen, gevormd op kosten
van de ontwikkelingslanden, dreigt het gezondheidssysteem in die
landen te verzwakken (brain drain).
Samen met de Europese Unie heeft België er toe bijgedragen dat
de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de ‘code of practice’
in 2010 aannam. Belgische actoren hadden zich actief ingezet om
deze evenwichtige richtlijn op te stellen met aandacht voor recht
op migratie, respect van de noden van de gezondheidssystemen
in de uitzendlanden en compensaties voor verlies van het gevormd
personeel.
Code of practice wil zorgmigratie beter regelen
Het 36ste World Health Assembly van de Wereldgezondheidsorganisatie
(WHO) heeft in mei 2010 unaniem een globale code
of practice goedgekeurd wat betreft de internationale rekrutering
van gezondheidspersoneel. De code of practice is een
richtlijn waarmee alle betrokken landen worden opgeroepen
ze kenbaar te maken aan om het even welke instelling die met
zorgrekrutering bezig is.
De richtlijn gaat uit van het recht van (zorg)personeel om te
migreren. Toch roept ze op om niet actief te werven in ontwikkelingslanden
die zelf met personeelstekorten kampen. Als dat
toch gebeurt, dan zijn enkele ethische principes van belang:
transparantie en fairness. De ontwikkelde landen worden ook
gevraagd de duurzaamheid van de lokale gezondheidsstelsels
niet te ondermijnen.
Internationale afstemming
Naast die internationale normen moeten ook de uitvoeringslanden
regels hebben om de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk te
gebruiken. Daarom is in de Verklaring van Parijs in 2005 vastgelegd
dat de internationale hulp zich zoveel mogelijk moet afstemmen op
de nationale plannen en procedures.
België heeft in mei 2010 het International Health Partnership
(IHP - Internationaal Gezondheidspartnerschap) getekend. De 48
leden zijn donor- en ontwikkelingslanden, internationale organisaties
zoals WHO, UNICEF, WB, Global Fund en de privésector zoals
de Bill Gates Foundation. Zij willen zich allen inspannen om de Millenniumdoelen
inzake gezondheid te bereiken.
Be-cause Health
Be-cause Health is een Belgisch kennisuitwisselingsplatform
over internationale gezondheidszorg. De leden zijn academische
instellingen, medische ontwikkelingsorganisaties, ngo’s, studiebureaus,
overheidsdiensten, partnerorganisaties in het Zuiden en individuen
uit diverse verwante sectoren en organisaties.
Het doel van Be-cause Health is het versterken van de rol en doeltreffendheid
van de actoren van de Belgische ontwikkelingssamenwerking
in het wereldwijd toegankelijk maken van kwalitatieve gezondheidszorg.
Overleg, coördinatie en organisatieoverstijgende
activiteiten moeten resulteren in een grotere invloed op het internationale
gezondheidsbeleid, wetenschappelijke en technische
kennisuitwisseling, grotere samenwerking tussen de verschillende
actoren en een beter antwoord op de noden in het Zuiden.
Be-cause Health wordt gefinancierd door de Belgische ontwikkelingssamenwerking
via het raamakkoord met het Instituut voor
Tropische Geneeskunde (ITG). Voor de periode 2008-2010 was
het budget van Be-cause Health 107.000 euro, het voorziene
budget voor 2011-2013 beloopt 120.000 euro. Dat komt neer op
40.000 euro per jaar.
De richtlijn moedigt de ‘ontvangende’ landen aan om technische
en financiële ondersteuning te geven aan de gezondheidssystemen
in ontwikkelingslanden. Ze wil ook dat de zorgverleners
de opgedane ervaring opnieuw kunnen inzetten in
hun land van herkomst.
53

Case 1
Coherentie in de universitaire
samenwerking
De Mozambikaanse ‘uitdaging’
Mozambique
De universitaire samenwerking van de Vlaamse universiteiten is
samengebracht in één koepel, de Vlaamse Inter-universitaire Raad
(VLIR). Het programma van de VLIR in Mozambique is uniek, in de
zin dat dit het enige programma rond één centraal thema is: reproductieve
gezondheid. Verschillende faculteiten van de universiteit
Eduardo Mondlane in Maputo én diverse Vlaamse universitaire instellingen
werken hier samen. In Mozambique wordt het programma
DESAFIO genoemd, wat in het Nederlands “uitdaging” betekent.
Maar eigenlijk is het het Portugese acroniem van het programma.
Maputo
Niet alleen de medische aspecten komen aan bod. Reproductieve
gezondheid is ook een mensenrecht dat vaak geschonden wordt.
Welke juridische en administratieve middelen zijn er om deze rechten
te waarborgen? Hoe kunnen gendergelijkheid en de specifieke
vrouwenrechten bevorderd worden? En uiteraard is er een directe
band met de preventie en bestrijding van de aidsplaag. Er is heel
wat onderzoek nodig, niet enkel academisch, maar ook om uit te
zoeken wat er concreet kan worden gedaan.
Schema van het programma
Deelprojecten
Faculteit in
Mozambique
Wie coördineert in
België?
Mensenrechten Rechtsfaculteit Prof. Eva Brems (Gent)
Sociale rechten en
bescherming
Gender, gezondheid
en familiale
kwesties
Reproductieve
gezondheid
Rechtsfaculteit
Sociale
Wetenschappen
Geneeskunde
Prof. Yves Jorens (Gent)
Prof. Patrick Meurs
(Leuven)
Prof. Kristien Roelens
(Gent)
Hiv/aids Geneeskunde Prof. Herman Meulemans
(Antwerpen)
© Wereldbank / Eric Miller
Er zijn ook twee transversale projecten aan verbonden: capaciteitsontwikkeling
en biostatistiek. Deze staan ten dienste van de vijf
thematische deelprojecten. Biostatistiek verloopt overigens onder
verantwoordelijkheid van professor Marc Aerts, waarmee ook de
betrokkenheid van de universiteit van Hasselt bezegeld is.
In de praktijk zijn er wetenschappers van zowat alle Vlaamse universiteiten
bij elk deelproject betrokken. De algemene academische
coördinatie is in handen van gynaecologe prof. Marleen Temmerman
(Universiteit Gent).
54 DGD Jaarverslag 2010

Case 2
Investeren in gezondheid
loont in El Alto
Bolivia
De gemeente El Alto nabij de hoofdstad La Paz is met 1 miljoen
inwoners een van de dichtst bevolkte steden van Bolivia en tegelijkertijd
ook een van de armste. 65% van de inwoners is er arm en
35% leeft zelfs in extreme armoede. Tot 2006 was van gezondheidszorg
amper sprake.
Sucre
Als onderdeel van een gezamenlijke inspanning om deze situatie
weer recht te trekken, startten de nationale en gemeentelijke overheid
het project om de zorgkwaliteit te verbeteren. De Belgische
ontwikkelingssamenwerking ondersteunde dit initiatief.
Minder leed, meer gezondheid
Tussen 2006 en 2010 zagen allerlei acties het licht, zoals de uitbreiding,
renovatie en bouw van een groot deel van het eerstelijnsgezondheidsnet,
het hele net van medische apparatuur, meubilair
en computermateriaal. Ook andere diensten werden toegevoegd:
de installatie van een intensive care-ruimte voor volwassenen, een
ruimte voor intensieve zuigelingenzorg en pediatrie en een openbare
nierdialyse-eenheid.
De laboratoria en het radiologische en echografische onderzoek
verbeterden hun dienstverlening zodat de diagnosecapaciteit steeg.
De chirurgie kreeg een degelijker uitrusting met twee units voor
laparoscopische chirurgie. Er komt binnenkort ook een brandwondenunit.
Die moet een referentie worden, niet alleen voor El Alto
maar voor de hele Boliviaanse Altiplano.
Aanvankelijk waren de eerstelijnsgezondheidscentra zes uur per dag
open. Vandaag werkt het merendeel twaalf uur en bijna een derde is
zelfs de klok rond actief. Daardoor is de toegankelijkheid tot de gezondheidsdiensten
aanzienlijk toegenomen. Als tegenprestatie verleende
het ministerie van Volksgezondheid en Sport de nodige steun
waardoor het zorgpersoneel in aantal kon worden verdubbeld. De
verplegers kregen bovendien gespecialiseerde scholing via overeenkomsten
met de Universidad Nacional de Córdoba, uit Argentinië.
Sterftecijfers dalen
Carlos Laura, voorzitter van de buurtraad Villa Mercedes “G”, beschrijft
de veranderingen. “Vroeger hadden we in ons kleine kantoor
wat schamele meubels, was er geen stromend water, geen licht,
geen basisdiensten, geen sanitair. De patiënten moesten in weer en
wind wachten tot ze geholpen konden worden, met enkel wat stenen
als stoel. We beslisten op een bepaald moment om toch iets te
doen aan die wantoestanden en via de gemeente konden we contact
opnemen met de Belgische ontwikkelingssamenwerking. Met deze
hulp zetten we een eerstelijnszorgcentrum op poten waarmee we
in alle waardigheid gezinnen kunnen opvangen en verzorgen.”
De resultaten zijn direct meetbaar: door dit hogere niveau van
gezondheidszorgverstrekking is het moeder- en kindersterftecijfer
gedaald. “Een bijzonder punt is dat we nu kunnen instaan voor de
integrale zorg rond baarmoederhalskanker, de meest voorkomende
vorm van kanker bij Boliviaanse vrouwen. Dat hebben we bewerkstelligd
in samenwerking met andere instanties en internationale
organismen voor ontwikkelingssamenwerking. Tot 2008 had El Alto
niet de capaciteit om een Papanicolaou-onderzoek (uitstrijkje) uit te
voeren. Nu kan de gemeente zowel aan preventie doen als kanker
in het beginstadium behandelen. Dit is een unieke dienstverlening
in Bolivia met betrekking tot volksgezondheid.”
Deze resultaten hebben uitdrukkelijk geleid tot een verbetering van
de armoedesituatie. Gezonde mensen raken ook makkelijker aan
werk.
Een essentieel aspect is de integrale benadering van gezondheid:
vanuit de eerste, tweede en derde lijn, met ondersteuning op het
vlak van gezondheidspreventie en -promotie. Ook de actieve deelname
van de nationale en de gemeentelijke overheid was van groot
belang, evenals die van de departementale en regionale gezondheidsdiensten.
De sociale actoren hebben vanuit de buurtraden
hun rol gespeeld als gesprekspartners tussen het project en de
bevolking.
© BTC
55

Case 3
De ngo Louvain Développement
Bolivia
De ngo Louvain Développement (LD) is sinds 2000 actief in Peru en
Bolivia. Met de oprichting van een Coördinatiebureau kon ze haar
interventiedomeinen uitbreiden en perfectioneren. Zo specialiseerde
de ngo zich in Economische en Voedselzekerheid (EVZ). De
ngo concentreert zich op het verbeteren van de levensvoorwaarden
van de allerarmsten. Het team zorgt voor de technische opvolging
bij zijn partners. De acties staan beschreven in het zesjaarlijks programma,
gefinancierd door de Belgische regering.
Momenteel is de tweede fase (2011-13) van dit programma begonnen.
Bovenop de deskundigheid van elk lid houdt de actieve deelname
aan verschillende internationale ngo-netwerken in de twee
landen de kennis op peil. Die heeft op zijn beurt een voortdurende
weerslag op de verwezenlijkingen van het programma, die ook perfect
passen in de ontwikkelingsplannen voor Bolivia en Peru en in
de Millenniumverklaring.
Het Gezondheidsprogramma is gericht op de uitvoering van Millenniumdoelen
4, 5 en 6 in het departement Oruro en Chuquisaca.
In Oruro voert de ngo een project uit om de lokale gezondheidszorg
te verbeteren, passende in het model van de Familiale interculturele
gemeenschapsgezondheidszorg.
De participatie van de gemeenschap zorgt voor een hoge mate van
sociale controle bij de acties om de kinder- en moedersterfte te
laten dalen en meer vaccinaties voor min-1-jarigen te organiseren.
Sucre
Het EVZ-programma kadert zijn interventiestrategie ook in het
eerste Millenniumdoel. De acties hebben geen discriminerend effect
op vrouwen (MDG 3) en houden het evenwicht tussen respect
voor de natuurlijke hulpbronnen (MDG 7) en de productie door van
nieuwe technologieën en informatie gebruik te maken. In elf rurale
gemeenten van het departement Oruro biedt de ngo steun aan
meer dan 100 landelijke productie-eenheden. De ngo bevordert de
ontwikkeling van economische alternatieven door het aan elkaar
koppelen van vraag en aanbod van Business Development Services
(BDS). Deze BDS verbeteren de lokale capaciteit en kennis,
en dankzij een grotere economische dynamiek bereikt men een opbrengst
van 1 dollar per dag. Zo wordt er een stabiele en waardige
werkzekerheid voor de producerende families gecreëerd. Ook de
gemeentelijke instanties worden gestimuleerd om in de productieeenheden
te investeren.
© BTC
56 DGD Jaarverslag 2010

“We willen de ondervoeding uitroeien”
Interview met dr. Ana Maria Aguilar, Boliviaans voedselagentschap
Ana Maria Aguilar is als coördinatrice werkzaam bij het “Consejo
Nacional de Alimentación y Nutrición” (CT CONAN), het
Boliviaanse voedselagentschap. Ze coördineert ook het multisectorale
programma voor ‘nulondervoeding’, het “Programa
Multisectoral Desnutrición Cero” (PMDC).
Wat zijn de rechtstreekse resultaten van het programma?
Aguilar: “De ondervoeding bij kinderen jonger dan twee jaar vermindert
voortdurend, van 27% in 2003 naar 16% in 2010. Een tussentijdse
evaluatie die in de loop van 2011 wordt verwacht, zal dit
cijfer bevestigen.”
Wat zijn de gevolgen van het programma op middellange
en lange termijn?
Aguilar: “Ons einddoel is ondervoeding uitroeien. Dat is vrij ambitieus
maar we hopen dat we iedere keer weer een stapje dichter
bij dat einddoel komen. Daarvoor is naast de hulp van de gezondheidssector
ook die van sectoren zoals productie, landbouw,
watervoorziening en sanering, justitie en onderwijs nodig. Ook de
samenwerking met de plaatselijke overheden en de sociale organisaties
zijn cruciaal.”
In welke mate droeg het programma bij tot de realisatie
van het Millenniumdoel?
Aguilar: “Een betere voeding is onlosmakelijk verbonden met voedselveiligheid
en die is gekoppeld aan het terugschroeven van armoede.
In een land waar de helft van de kindersterfte het gevolg is
van ondervoeding, dragen we ook duidelijk bij tot het bereiken van
MDG 4 (vermindering van de kindersterfte).”
© BTC
Wat is uw rol en functie in het programma?
Aguilar: “Ik vertegenwoordig de Boliviaanse minister van Volksgezondheid
en Sport in het CT CONAN. Het technisch comité van CO-
NAN is een platform samengesteld uit negen ministeries, waaronder
economie en planning. Ook coördineer ik de implementatie van
het PMDC op nationaal niveau. Ik probeer het programma op één
lijn te krijgen met het nationale ontwikkelingsbeleid en de sectorale
beleidslijnen die de ondervoeding van kinderen willen aanpakken.”
Welke verandering bracht het programma teweeg in
de gemeenschap en de regio?
Aguilar: “Zelf raakte ik nauwer betrokken bij de maatschappelijke
veranderingen in mijn land en dan in het bijzonder bij de ontwikkeling
van een inclusief sociaal beleid. In dit beleid staat het welzijn
van de bevolking centraal en ligt de klemtoon eerder op rechten
dan op liefdadigheid. Wanneer ik kijk naar de duidelijke resultaten
van het programma, verheugt mij vooral de steeds actievere rol van
de plaatselijke overheden, de maatschappelijke organisaties en de
bevolking zelf. Dat is de beste garantie voor de duurzaamheid van
het beleid.”
57

Case 4
Multisectoraal programma voor
nulondervoeding
Bolivia
Organisaties en comités rond voeding
Om de ondervoeding bij kinderen in Bolivia terug te dringen, werkte
Bolivia een sectoraal Strategisch Plan uit, met een duidelijke taak
voor het gemeentelijke niveau. Verschillende comités en instellingen
zagen het licht: de UNI’s - “Unidad de Nutriciòn Integral”
(unit voor integrale voeding), het COMAN - “Comité Municipal de
Alimentación y Nutrición” (Gemeentelijk Comité voor Levensmiddelen
en Voeding).
De overheid stippelde een gemeenschapsgerichte strategie uit,
in de praktijk gebracht via het “Sistema de Vigilancia Nutricional
Comunitaria” (systeem voor voedingstoezicht). Gezondheidsambtenaren
vormen een netwerk waarin ze gegevens verzamelen
over ervaringen en kennis op voedingsgebied. Zo wordt een permanente
vergaring van informatie mogelijk. Die informatie wordt
dan gebruikt om de activiteiten op gemeentelijk vlak te sturen en
om zwakke plekken aan te pakken. Op deze manier kon het programma
de samenleving mobiliseren.
Het nationale beleid is gebaseerd op het SAFCI-beheermodel (“Salud
Familiar y Comunitaria Intercultural” – interculturele gezondheid
binnen gezin en gemeenschap). Een netwerk van lokale gezondheidsautoriteiten
wordt gevormd die de besluitvormende instanties
kunnen beïnvloeden. Er is ook een netwerk van gezondheidsambtenaren
die de gezondheidspromotie en -preventie uitbouwen.
Gemeentelijke premie
De gemeentelijke premie (“Incentivo Municipal”) is ingesteld om de
implementatie van de strategieën te belonen. Een van de impactindicatoren
is het terugdringen van de omvang van de ondervoeding.
Een andere vereiste is dat er drinkwater of veilig water beschikbaar
is voor minstens 30% van de bewoners in landelijk gebied en 70% in
stedelijk gebied, naast geschikte sanitaire installaties en onderwijs.
De gemeentelijke premie maakt gebruik van de “Bono Juana Azurduy”.
Deze bonus is niet alleen een stimulans voor toegang tot economische
hulpbronnen, maar garandeert ook dat vrouwen op controle
gaan tijdens hun zwangerschap en dat ze vanaf de geboorte
met het kind op medische controle gaat. De gemeentelijke premie
wordt slechts uitgereikt wanneer minstens 80% van de zwangere
vrouwen de bonus krijgt.
Sucre
Het programma ging traag van start. Tijdens de eerste jaren ging
veel energie in het oprichten van de UNI’s, de units voor integrale
voeding. De resultaten kwamen echter in een stroomversnelling
toen de gemeentepremie werd toegepast. Tot 2009 waren
er slechts 30 COMANES maar in 2010 was dat aantal al verdrievoudigd
tot 108. De premie fungeerde als katalysator en zal nuttig
blijken om de vooropgestelde doelstellingen inzake ondervoeding
te halen.
Er is een grote betrokkenheid van de civiele samenleving, waardoor
dit beleid verankerd raakt in de gemeenten. Verantwoordelijken
en autoriteiten worden vertrouwd met de thematiek. Zij zullen
het thema gezondheid niet zien in termen van een ziekenhuis of
een arts, maar als een multicausaliteit waar alle sectoren kunnen
bijdragen tot een beter resultaat.
Belgische bijdrage aan dit programma voor nulondervoeding
Frankrijk en Canada financieren het programma gezamenlijk en de
Belgische ontwikkelingssamenwerking werkte mee aan de uitvoering
van het Strategisch Plan en stapte in het fonds. Met die steun
kan het “Programa Sectorial Desnutrición Cero - PDC” op gemeentelijk
niveau worden geïmplementeerd.
Het programma biedt een innoverende benadering met een grote
maatschappelijke mobilisatie. Gezondheidszorg is in Bolivia een
gemeentelijke verantwoordelijkheid. De gemeenten zijn gevraagd
om op te treden in elkaar aanvullende gezondheidsdomeinen:
voorziening van drinkwater, ontbijt op school...
De verplichtingen zijn bovendien van administratieve aard. De gemeenten
die door het programma zijn geselecteerd, moeten deze
indicatoren permanent opvolgen en eigen strategieën uitvoeren die
tot nulondervoeding moeten leiden. Deze strategie maakt dat de
autoriteiten zich het programma toe-eigenen.
58 DGD Jaarverslag 2010

Case 5
Gezondheidszorg in achtergestelde
regio’s
Mali
Het project ter ondersteuning van de sanitaire en sociale ontwikkeling
(PADSS) wil de sanitaire voorzieningen in de Mopti-regio, de
minst bedeelde van Mali, verbeteren. Drie vierde van de bevolking
leeft er onder de armoedegrens en één kind op drie sterft voor de
leeftijd van zes jaar. Om dit te verhelpen, stellen België en Frankrijk
ieder 8 miljoen euro ter beschikking van de Malinese regering (van
2003 tot 2012).
Dit project houdt zowel rekening met de lokale als regionale noden.
In Sévaré wordt een nieuw modern ziekenhuis gebouwd, in Mopti een
gezondheidsschool en in Yaouwarou een gezondheidscentrum. Op
lokaal niveau kregen 13 artsen, waaronder twee vrouwen, een opleiding
en tewerkstelling in 13 volledig uitgeruste gezondheidscentra.
In het begin zagen de mensen
het niet zitten dat een vrouwelijke
dokter hun problemen kwam
oplossen. Nu zeggen ze dat ik een
geheim heb.
Bamako
Welke moeilijkheden komt u tegen?
Dr. Samaké: “Tijdens de eerste maanden was het isolement erg.
Ik had mijn familie nog nooit verlaten. Het gebied dat we moeten
bestrijken is bovendien veel te groot voor één gezondheidscentrum.
Het verst verwijderde dorp bevindt zich op 80 kilometer en is moeilijk
toegankelijk.”
De eerste artsen zijn in januari 2008 beginnen werken. Mevrouw
Ramata Samaké, 34 jaar en vrijgezel, is een van hen en werkt
vanuit Boré (op 110 kilometer van Mopti). Het centrum telt onder
andere twee verpleegkundigen, een vroedvrouw en een apotheker.
De gemeente Boré groepeert 36 moeilijk toegankelijke dorpen.
Tijdens de vaccinatiecampagnes reist dokter Samaké gedurende
verschillende dagen naar de meest afgelegen gehuchten. Eerst op
een kameel, nadien per motor.
Is het niet hard om een vrouwelijke arts in de brousse te zijn?
Dr. Samaké: “In het begin zagen de mensen het niet zitten dat een
vrouwelijke dokter hun problemen kwam oplossen. Nu zeggen ze
dat ik een geheim heb. Ze telefoneren om zeker te zijn dat ik consultaties
doe vooraleer ze naar het gezondheidscentrum komen.
In 2010 bracht ik vier dagen op zeven in de dorpen door voor vaccinatiecampagnes.
Sinds november hebben we twee vaccinatiemedewerkers
opgeleid.
© Katja Remane
Wat heeft u kunnen bijdragen?
Dr. Samaké: “Ik heb het gedrag van de mensen kunnen bijsturen.
Voordien waren ze het niet gewoon om te betalen voor hun gezondheid.
Vandaag kan het centrum op eigen benen staan. We kregen
steun van het gemeentebestuur en van een vrouwenvereniging. De
rest van de kosten wordt gedekt door onder meer de consultaties.”
Ik ga vaak naar de scholen om de leerlingen te sensibiliseren over
aids, seksueel overdraagbare ziektes, geboorteplanning en hygiëne.
Tijdens het regenseizoen organiseerde ik informatiesessies over
malaria. We gaven aan kinderen van een jaar muskietennetten.”
59

Case 6
Zoeken naar een nieuwe dynamiek
Gezondheidszorg in Uganda
Uganda
De Ugandese gezondheidssector kent zowel goed als slecht nieuws.
Het goede nieuws: elke Ugandees kan gemiddeld elk jaar één keer
naar een overheidsziekenhuis gaan. De behandeling is in principe
gratis en deze ziekenhuizen worden druk bezocht.
Kampala
Het gezondheidsverhaal in Uganda was een absoluut succes tussen
1999 en 2004. De sterke verbetering van de gezondheidsparameters
(bezoek aan klinieken, immunisatie van kinderen, aantal
bevallingen in ziekenhuizen, terugdringen van aids), is sinds 2005
helaas stilgevallen. Dat is het slechte nieuws.
Luc Geysels van het Belgisch ontwikkelingsagentschap BTC probeert
deze evolutie te duiden. “Het Ugandese gezondheidsbudget is
sinds 2005 verdubbeld, maar de overheid besteedt een groot deel
van dat sterk gegroeide budget aan administratieve structuren.
Dat geld komt dus niet in de ziekenhuizen terecht. De ziekenhuizen
zagen de laatste vijf jaar hun budgetten niet meer stijgen, terwijl ze
af te rekenen hebben met een groeiende vraag. Er is immers een
bevolkingsgroei van 3% per jaar.”
Een betrokken donorgemeenschap
België geeft budgetsteun aan het Ugandese ministerie van Gezondheid.
Dit is een financiële ondersteuning, waarmee het ministerie
van Gezondheid zelf aan de slag kan om zijn gezondheidsplan
te realiseren. België volgt de vorderingen samen met andere
donoren nauwlettend op. Naast die meer algemene steun aan het
gezondheidsplan wil de Belgische ontwikkelingssamenwerking nadrukkelijker
het aspect leiderschap en management (‘capaciteitsversterking’)
in dat ministerie ondersteunen. België zette met het
ministerie van Gezondheid hier rond een specifiek project op. De
combinatie van budgetsteun en projecten binnen dezelfde sector is
in het jargon een ‘portfolio-aanpak’: verschillende instrumenten
tegelijkertijd inzetten om aan de doelstellingen te werken.
De donorgemeenschap in Uganda is sterk georganiseerd om met
één stem te spreken. Ze probeert via gezamenlijke financiering en
gecoördineerd overleg over de te behalen resultaten de dynamiek in
het ministerie van Gezondheid opnieuw op gang te trekken.
© Wereldbank / Curt Carnemark
Als gevolg van dit overleg heeft sinds een jaar de president een
klein maar sterk team op pad gestuurd. Ze onderzoeken gevallen
van misbruik in de gezondheidszorg. Een 80-tal gevallen werden al
voor het gerecht gebracht. Het team nam illegale geneesmiddelen
in beslag en pakte het absenteïsme aan.
Het gezondheidspersoneel kampt met demotivatie en er is weinig
supervisie, wat zich uit in een absenteïsme van 40%. Missieziekenhuizen
leveren zowat 40% van de gezondheidszorgen in Uganda.
Ze ontvangen subsidies van de overheid, maar ook deze subsidies
staan onder sterke druk.
60 DGD Jaarverslag 2010

62 DGD Jaarverslag 2010
© DGD / Thomas Hiergens

Millenniumdoel 7
In 2015 leven meer mensen in een duurzaam leefmilieu
- De principes die gelden voor duurzame ontwikkeling opnemen in nationale milieubeleidsprogramma’s; het keren van het
verlies van natuurlijke hulpbronnen.
- Het aantal mensen dat geen duurzame toegang heeft tot veilig drinkwater met de helft terugdringen.
- Tegen 2020 de leefomstandigheden van ten minste 100 miljoen krottenwijkbewoners aanzienlijk verbeteren.
Mondiale stand van zaken
Feiten
- Sinds 1990 hebben zo’n 1,7 miljard mensen toegang gekregen
tot proper drinkwater. Toch hebben nog steeds 884 miljoen mensen
geen toegang tot proper drinkwater en hebben 2,6 miljard
mensen geen toegang tot basissanitair zoals toiletten of latrines.
- De doelstelling voor 2010 voor het behoud van de biodiversiteit
werd alvast niet gehaald. Op basis van de huidige trends zullen
in de loop van deze eeuw nog veel diersoorten uitsterven.
- De verbeteringen in de sloppenwijken zijn onvoldoende om gelijke
tred te houden met het stijgende aantal armen in de steden.
Het absolute aantal mensen in sloppenwijken blijft stijgen: vandaag
leven er zo’n 828 miljoen mensen, hoewel het aandeel van
de stedelijke bevolking dat in sloppenwijken leeft, daalt.
Water
Als de huidige trends zich doorzetten, zal de wereld de drinkwaterdoelstelling
tegen 2015 halen of zelfs overschrijden. Tegen dan
zal naar schatting 86% van de bevolking in ontwikkelingslanden
toegang hebben tot betere drinkwaterbronnen, tegenover 71% in
1990. Vier regio’s – Noord-Afrika, Latijns-Amerika en de Caraïben,
Oost-Azië en Zuidoost-Azië – hebben de doelstelling al bereikt. Ook
al werd er vooral vooruitgang geboekt in landelijke gebieden, toch
blijven vooral deze streken nog het verst achterop. Acht op de 10
mensen die geen toegang hebben tot proper drinkwater leven in
landelijke gebieden.
Sanitair
Tegen het huidige tempo van de vooruitgang zal de wereld de doelstelling
van het halveren van het aantal mensen zonder toegang tot
basissanitair, zoals toiletten of latrines, niet halen. In 2008 had naar
schatting 2,6 miljard mensen over de wereld geen toegang tot een
verbeterd sanitair. Als deze trend zich doorzet, zal dit aantal tegen
2015 stijgen tot 2,7 miljard. Er bestaan ook enorme ongelijkheden
tussen de verschillende regio’s, waarbij vooral Sub-Sahara Afrika
en Zuid-Azië achterop blijven. En ook de kloof tussen landelijke en
stedelijke gebieden blijft ontzettend groot.
Biodiversiteit
De wereld heeft de doelstelling van 2010, om de daling in de biodiversiteit
een halt toe te roepen, gemist. Momenteel zijn bijna 17.000
soorten planten en dieren met uitsterven bedreigd, en het aantal
soorten dat met uitsterven wordt bedreigd, groeit nog elke dag. Ondanks
de gestegen investeringen worden de belangrijkste oorzaken
van het verlies van biodiversiteit – de hoge consumptiecijfers, het
verlies van hun habitat, invasieve soorten, vervuiling en klimaatverandering
– niet voldoende aangepakt.
Ontbossing
Het tempo van de ontbossing vertraagt, maar blijft het snelst in
enkele van de biologisch meest diverse regio’s ter wereld. Boomplantprogramma’s,
in combinatie met de natuurlijke uitbreiding van
bossen in bepaalde streken, zorgen ervoor dat er jaarlijks meer dan
7 miljoen hectare nieuw bos wordt toegevoegd. Als gevolg daarvan
is het nettoverlies aan bosgebied over de jaren 2000-2010 beperkt
tot 5,2 miljoen hectare per jaar, een daling ten opzichte van de
8,3 miljoen hectare per jaar in 1990-2000. Zuid-Amerika en Afrika
blijven de grootste nettoverliezen aan bosgebied lijden.
Sloppenwijken
In de doelstelling voor het verbeteren van de leefomstandigheden
van ten minste 100 miljoen bewoners van sloppenwijken, werd al
het dubbele bereikt. In de laatste tien jaar hebben meer dan 200
miljoen bewoners van sloppenwijken toegang gekregen tot schoner
water, sanitair of duurzame en minder opeengepakte woningen,
waardoor hun vooruitzichten op het ontsnappen aan armoede,
ziektes en analfabetisme aanzienlijk zijn verbeterd. Hoewel het
aandeel van de stedelijke bevolking dat in sloppenwijken leeft, de
voorbije tien jaar is gedaald van 39% naar 33%, is het absolute
aantal sloppenbewoners in de ontwikkelingswereld toegenomen
en zal het ook in de nabije toekomst nog blijven toenemen – hun
aantal wordt nu op zo’n 828 miljoen geschat, in vergelijking met
657 miljoen in 1990 en 767 miljoen in 2000.
63

De Belgische inbreng
Wereldwijde zorg voor het milieu
Duurzame ontwikkeling is een essentieel onderdeel van de Belgische ontwikkelingssamenwerking. De
zorg voor het milieu wordt – als transversaal thema – zoveel mogelijk opgenomen in de projecten.
Sinds 2008 staat ook de strijd tegen klimaatverandering op de voorgrond. Voor België is de synergie
met andere leefmilieuproblemen, zoals het verlies van biodiversiteit wereldwijd en woestijnvorming,
essentieel. Waterverontreiniging en afvalbeheer zijn zorgen die minder onder de aandacht komen, maar
ze zijn even belangrijk in het streven naar duurzame ontwikkeling.
De klimaatonderhandelingen in Cancún en de onderhandelingen over de biodiversiteit in Nagoya waren
cruciale momenten op de mondiale leefmilieuagenda in 2010. Geïndustrialiseerde landen moesten
verslag brengen over hoe ze de financiële beloftes, gemaakt in Kopenhagen, zouden waarmaken. Ook
België deed inspanningen om tegemoet te komen aan de afspraak dat de geïndustrialiseerde landen
samen 30 miljard dollar zouden bijdragen voor de periode 2010-2012. Deze ‘snelstartfinanciering’
moet ontwikkelingslanden enerzijds helpen om dringende maatregelen te nemen die de uitstoot van
broeikasgassen verminderen (mitigatie of matiging), en anderzijds hun aanpassing aan de klimaatverandering
bevorderen (aanpassing). Capaciteitsopbouw en technologieoverdracht zijn eveneens aandachtspunten
in de snelstartfinanciering.
Multilaterale bijdragen
De Belgische financiële bijdragen voor dit Millenniumdoel gaan hoofdzakelijk via multilaterale instellingen
zoals de Global Environmental Facility en het VN-Milieuprogramma.
De Global Environmental Facility (GEF) is het financieel mechanisme voor de drie belangrijkste
milieuconventies voor ontwikkelingssamenwerking: het klimaatverdrag, het biodiversiteitsverdrag en
het verdrag ter bestrijding van woestijnvorming. In 2010 werden de onderhandelingen over de middelen
afgerond. De jaarlijkse bijdrage van België steeg in 2010 aanzienlijk: van 11,5 naar 17 miljoen
euro. Nieuwe internationale afspraken om de inspanningen voor een duurzaam leefmilieu te verhogen,
verantwoorden een stijging van de GEF-middelen.
In het kader van de klimaatfinanciering verhoogde België zijn bijdrage aan de GEF - bovenop de gemaakte
afspraken - met 10 miljoen euro voor investeringen in duurzaam bosbeheer. Ook onze bijdrage
van 10 miljoen euro aan het klimaatfonds voor de aanpassing aan de klimaatverandering van de minst
ontwikkelde landen (Least Developed Countries Fund) past in dit engagement. Aan BIO, de Belgische
Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden, werd 20 miljoen euro ter beschikking gesteld om
te investeren in haar programma voor hernieuwbare energie.
Het VN-Milieuprogramma (UNEP) kon in 2010 rekenen op een vrijwillige bijdrage aan de algemene
middelen van meer dan 3 miljoen euro. België kiest er voor om de instellingen en programma’s van de
Verenigde Naties te ondersteunen via bijdragen aan de algemene budgetten (core funding) om zo de
slagkracht en efficiëntie van deze organisaties te bevorderen.
In dit verband dient het belangrijke ‘Poverty and Environment Initiative’ (PEI) te worden vermeld, een
gezamenlijk initiatief van UNEP en UNDP. PEI tracht het thema leefmilieu te integreren in de armoedebestrijdingprogramma’s
van vier ‘ONE UN’-pilootlanden, tevens Belgische partnerlanden: Mozambique,
Rwanda, Tanzania en Vietnam. Met de opgedane ervaringen kon de beleidsdialoog tussen UN Country
Teams en de ontwikkelingslanden worden gevoed. PEI beïnvloedde ook de leefmilieurichtlijnen voor het
United Nations Development Aid Framework (UNDAF).
64 DGD Jaarverslag 2010

Via het internationaal landbouwonderzoek van het Consultative Group for International Agricultural
Research (CGIAR) steunt België het behoud van de biodiversiteit, de klimaataanpassing en de strijd
tegen woestijnvorming. Concrete voorbeelden zijn de bananengenenbank aan de KULeuven (Bioversity’s
International Transit Centre) die een jaarlijkse steun van ongeveer 600.000 euro ontvangt. Dit
wereldwijd erkende centrum draagt met zijn onderzoek bij aan het behoud en verbetering van de
variëteit van de banaan. Erg belangrijk, want de banaan is basisvoedsel voor meer dan 400 miljoen
mensen in het Zuiden.
Het International Center for Agricultural Research in the Dry Areas (ICARDA in Syrië) en het International
Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics (ICRISAT in India) zijn twee centra van CGIAR die
landbouwkundig onderzoek verrichten in het domein van verwoestijning.
Bilaterale inspanningen
In de bilaterale samenwerking zien we meer en meer aandacht voor de klimaatverandering in onze
partnerlanden. Zo is er in het samenwerkingsprogramma met Marokko expliciete aandacht voor duurzaam
milieubeheer en klimaatverandering. België sluit zich aan bij het ‘Groene plan van Marokko’ en
ondersteunt er de landbouw- en watersector, die onder grote druk staan door klimaatverandering en
woestijnvorming. Dit illustreert de Belgische strategie om in de komende jaren in te zetten op de strijd
tegen klimaatverandering en de zorg om het leefmilieu via de bilaterale en gedelegeerde samenwerking.
Een interne vormingscyclus rond leefmilieu en klimaat - opgestart in 2010 - moet de uitwerking
van deze strategie bevorderen.
De waarde van de extractie van de natuurlijke hulpbronnen zal
enorm zijn, en het verhaal van de ontwikkelingssamenwerking
volkomen bijkomstig, als het geld goed wordt besteed.
Dit is de grootste kans die Afrika ooit heeft gehad.
Oxford-professor Paul Collier kondigt de lancering aan van het
Natural Resources Charter, een reeks beginselen om overheden
te gidsen bij het beheer van hun natuurlijke rijkdommen.
Europese Ontwikkelingsdagen, 6-7 december 2010
Onze inspanningen om het verlies aan biodiversiteit wereldwijd te stoppen, worden onder meer vertaald
in steun aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN). Het KBIN is nationaal
focal point van België voor de uitvoering van het VN-biodiversiteitsverdrag. De wetenschappelijke
expertise van het KBIN wordt onder meer ingezet voor capaciteitsopbouw betreffende bescherming van
de biodiversiteit in het Zuiden.
De Belgische ontwikkelingssamenwerking steunde in het Jaar van de Biodiversiteit een wetenschappelijke
expeditie op de Congostroom, ondernomen door een consortium van Belgische en Congolese
wetenschappelijke instellingen. Aansluitend bij dit initiatief wordt er aan de Universiteit van Kisangani
een onderzoekscentrum voor biodiversiteit opgericht.
De Prijs Belgische Ontwikkelingssamenwerking stond in 2010 in het teken van biodiversiteit en wil zo
jonge onderzoekers aanmoedigen bij hun inzet voor ontwikkelingsrelevant onderzoek.
65

Case 1
Gemeenschappelijk bosbeheer
stimuleren
Bolivia
België verleende zijn steun aan het initiatief van het Boliviaanse
viceministerie voor Coca en Integrale Ontwikkeling. In 2010 werd
een eerste fase van het project voor de integrale en duurzame
exploitatie van de bosrijkdommen afgesloten.
Gedurende de eerste drie interventiejaren stelde men een goede
vooruitgang vast, zowel bij de maatschappelijke organisaties, waaronder
de inheemse bevolkingsgroepen de Yuqui en de Yuracaré, als
bij de plaatselijke instellingen. Deze laatste zijn het intergemeentelijk
samenwerkingsverband van de Trópico de Cochabamba en vijf
gemeenten die er het grondgebied van vormen.
Het kernprobleem was de versnelde achteruitgang van het bosareaal
door willekeurige houtkap. Het project slaagde erin deze
vorm van bosexploitatie om te buigen naar een goed beheer en
commercieel gebruik van het bosareaal. Deze belangrijke verandering
kwam ten goede aan 479 leefgemeenschappen die in het bos
wonen en dat bos voor diverse doeleinden gebruiken.
Het project had ook aandacht voor de organisatorische en maatschappelijke
structuur en kon steunen op een goede samenwerking
tussen de gemeenten. Die hadden samen 6,2 miljoen planten ter
beschikking gesteld, goed voor de aanleg van meer dan 5.000 ha
bos- en landbouwgebied.
Sucre
Bron van duurzame inkomsten
Gerardo Rodríguez, nationaal projectdirecteur, licht enkele succesfactoren
toe. “We stelden de visie van ‘het gemeenschappelijk
bosbeheer’ voor, waarbij de gemeenschap betrokken wordt bij het
beheer van de eigen bosrijkdommen. Het doel is dat deze rijkdommen
niet alleen een bron van inkomsten voor de gezinnen zijn, maar
dat die gezinnen er ook op toezien dat de bossen niet worden leeggeplunderd.”
Hermenegildo Rojas, landbouwer van het Syndicaat Nuevo Horizonte
– gemeente Entre Ríos: “Ik heb nu tanimbuca, amandelboom,
en nog wat andere variëteiten op een oppervlakte van twee hectare.
Technici toonden ons hoe we moeten planten, gaven ons de
afstanden op, hoe we moeten snoeien... Ik weet dat we wat geduld
moeten hebben om echt commercieel resultaat te zien.”
Een onmiddellijk resultaat voor enkele landbouwers die hun bosaanplantingen
officieel hadden geregistreerd, is dat ze die aanplantingen
konden gebruiken voor leningen waarmee ze dan andere
behoeften konden dekken.
Door dit initiatief kan deze bevolking haar rijkdommen (al dan niet in
de vorm van hout) benutten. Er is nu een beter evenwicht tussen
de prijs van het hout als grondstof en van het afgewerkte product
wanneer dat de zagerij verlaat.
© BTC
Ook al is het project slechts drie jaar bezig, toch kon de basis worden
gelegd voor de gewenste bosontwikkeling. Het project heeft niet alleen
een toekomstperspectief geboden voor de lokale economie,
maar is ook de garantie voor de duurzaamheid van het milieu. De
consolidatiefase van het project moet deze doelstelling bevestigen.
66 DGD Jaarverslag 2010

Case 2
Water en sanitatie in afgelegen
gebieden
Bolivia
Bolivia kent een zeer lage bevolkingsdichtheid (8,78 inwoners per
km²). De uitgestrektheid van het land en de gure omstandigheden
op de ‘altiplano’ (hoogland op 4.000 meter) maken het leven er niet
eenvoudig. Ondanks de plattelandsvlucht naar grootsteden zoals
El Alto, Santa Cruz de la Sierra, La Paz of Cochabamba, blijft de
landelijke bevolking er nog licht aangroeien. In 2015 verwacht men
dat er nog steeds 3,6 miljoen mensen - 1/3de van de totale bevolking
- op het platteland zullen leven, de overgrote meerderheid in
gemeenschappen met minder dan 500 inwoners.
Toegang tot water en sanitatie is voor hen een bijzonder grote uitdaging.
Ze leven vaak in afgelegen gebieden. De micro-interventies
in deze kleine gemeenschappen brengen niet altijd zoveel op. Het
is dan ook makkelijker om te investeren in de stedelijke gebieden.
Voor de kleinste landelijke gemeenschappen blijven investeringen
nog te vaak afwezig.
© Unicef
UNICEF is een van de weinige actoren die de toegang tot water en
sanitatie wil verbeteren voor de gemeenschappen met minder dan
500 inwoners. Het 7de Millenniumdoel is hier prioriteit: de halvering
van de bevolking zonder toegang tot water en sanitatie. Die toegang
wordt sinds kort door de Verenigde Naties gezien als een mensenrecht,
een beslissing waar ook Bolivia sterk op heeft aangestuurd.
Sucre
Voor Koenraad Vancraeynest, vrijwilliger van de Verenigde Naties
bij UNICEF in Bolivia, is het een leerrijke ervaring om de UNICEFinterventies
mee vorm te geven. “De interventies beperken zich
niet tot de technische aspecten van boorputten, pompsystemen of
toiletten. Voor een daadwerkelijke impact op de gezondheid van
kinderen en families zijn infrastructuurwerken onvoldoende. Een
integrale aanpak, met aandacht voor gemeenschapsontwikkeling
en het belang van hygiëne, is essentieel om de prevalentie van diarree
en kindersterfte - die in Bolivia tot de hoogste van de regio
behoren - te doen dalen. Regelmatig de handen wassen met zeep
doet de mortaliteit door diarree al dalen met 44%. Het toepassen
van waterzuivering resulteert in een vermindering van 36%, en het
correct gebruikt van sanitatievoorzieningen tot 32%.”
Voor UNICEF is het cruciaal dat de landelijke gemeenschappen de
capaciteit opbouwen om in de toekomst de interventies in water
en sanitatie te kunnen verzekeren. Vandaar dat het grootste deel
van de projectcyclus de verantwoordelijkheid is van de gemeente,
met technische en financiële steun van UNICEF. Koenraad Vancraeynest:
“Voor elke boliviano die UNICEF investeert in de gemeenschap,
legt de gemeente er een bij. Voor gemeenten met een zeer
beperkt budget, en met het oog op duurzaamheid, is dit een zeer
hoopvolle evolutie.”
67

Case 3
Een doordacht afvalbeheer in
Sikasso
Mali
Om het afvalbeheer in de zuidelijke stad Sikasso te verbeteren, investeerde
België meer dan 2 miljoen euro in de bouw van een moderne
stortplaats, de eerste in Mali. Op papier zou nu het stadsbestuur,
volgens de principes van decentralisatie, verantwoordelijk
zijn voor de verdere afvalsanering, niet tegenstaande ze nog niet
beschikt over de financiële middelen noch over de nodige kennis.
Om het lokale beleid in Sissako te versterken, stelde ons land
toch een internationale afvalexpert ter beschikking, met name
Nadine Dulac.
Dulac geeft aan dat een duurzaam leefmilieu ook het gecontroleerde
beheer van het afval inhoudt, wat een gedragsverandering
veronderstelt. “Onze tussenkomst is gebaseerd op het principe van
de ‘vier R-en’: reduceren, revaloriseren, recycleren en recupereren.
Ik heb een adviserende functie ten aanzien van de gedecentraliseerde
staatsdienst verantwoordelijk voor de sanering en van het
stadsbestuur.”
Als voorbeeld geeft ze het afvaltransport naar de stortplaats en
contracten met privé-afvalophalers. Momenteel onderzoekt ze in
Bamako
een wijk de mogelijkheid om de ophaling te optimaliseren door het
gebruik van karretjes (minder vervuilend dan vrachtwagens). Ze
gaat zowel op het terrein als op het internet om bepaalde gegevens
te verzamelen, zoals de lengte van de te vegen straten of de
densiteit van de wijken.
De eerste resultaten zijn er. Volgens de expert is Sikasso veel netter
dan de hoofdstad Bamako. De twee markten van Sissako worden
dagelijks geruimd en de vuilnismanden geleegd. Het stadsbestuur
werkte ook een erg succesvol idee uit: 20 “hygiënewachters” zorgen
ervoor dat de mensen hun afval effectief in de manden gooien
en dat de gezinnen gesensibiliseerd worden.
© Thomas Hiergens
68 DGD Jaarverslag 2010

Case 4
Beter leven in de sloppenwijken van
Kampala
Uganda
Kampala is de hoofdstad van Uganda. Overdag is het een mierenhoop
van bijna drie miljoen mensen. ‘s Nachts slapen er ongeveer
1,2 miljoen mensen en dat aantal stijgt elk jaar met 4%. Zowat 60%
van de inwoners woont in sloppenwijken. Huizen zijn erg klein en
in slechte staat, proper water en sanitair amper aanwezig. Tijdens
regenbuien veranderen wegen in een modderpoel en huizen overstromen
doordat afval de afwateringskanalen blokkeert.
De snelle stadsgroei bezorgt het stadsbestuur kopbrekens. Ze
hebben onvoldoende capaciteiten om de nodige infrastructuur te
plannen en uit te voeren. België heeft daarom in drie wijken van
deze miljoenenstad sinds 2006 een project lopen dat voorziet in
betere wegen, beter sanitair en betere toegang tot drinkwater. Het
project loopt tot 2011. België besteedt hier 4 miljoen euro over de
gehele periode.
Kampala
Harriet Mbabazi haalt elke dag water aan een waterpunt in
Kisenyi. “Dit is een grote vooruitgang voor mij. Ik haal hier elke dag
water, en ik spaar er geld mee uit. Ik hoef ook niet meer zo ver en
langs kronkelende paadjes te sjouwen met m’n zware jerrycans. In
het weekend zeul ik zelfs met 4 jerrycans, omdat ik dan poets en
kleren was.”
De betere wegen en rioleringen die het Belgisch ontwikkelingsagentschap
er liet aanleggen, zijn een motor voor vooruitgang:
eigenaars van woningen kunnen er nu betere huizen bouwen. Er zijn
ook 35 publieke toiletgroepen gebouwd, die door lokale afgevaardigden
beheerd worden. Gebruikers betalen een kleine vergoeding.
Publieke waterdistributiepunten verbeteren de toegang tot zuiver,
drinkbaar water. Tot nog toe zijn er al een dertigtal opgezet. Het
succes ervan is zo groot dat er plannen zijn om nog meer waterpunten
bij te bouwen. Aan zulk een waterpunt vult men de jerrycans.
Mensen betalen het water met een pre-paid chip, ingebouwd in
een sleutel. De prijs is laag. Voor een jerrycan van 20 liter betaal je
minder dan de helft van de prijs in het commerciële circuit.
© One for Ten
69

Case 5
Intenser wetenschappelijke
samenwerking
DR Congo
Kinshasa
De Belgisch-Congolese samenwerking investeert sinds jaren in
de ontwikkeling van de landbouwsector en het behoud van de
waardevolle woudecosystemen in en rond Kisangani. Deze activiteiten
worden vooral gerealiseerd via het Belgisch Fonds voor de
Voedselzekerheid, de multilaterale en de indirecte ontwikkelingssamenwerking.
Recent raakte de samenwerking in deze domeinen
in een stroomversnelling.
Het nieuwe samenwerkingsprogramma 2010-13 tussen België en
DR Congo weerhoudt landbouw en rurale ontsluiting als twee van
de drie prioritaire sectoren. Daarenboven is het district Tshopo
(Kisangani en omstreken) uitgekozen als 1 van de 4 interventiegebieden
voor activiteiten inzake landbouw en rurale ontsluiting.
Bij de ontwikkeling en uitvoering van de landbouwprogramma’s,
waarvoor omstandige budgetten zijn vrijgemaakt, krijgt het landbouwkundig
onderzoek een cruciale rol. Het Belgisch ontwikkelingsagentschap
BTC voert de programma’s uit.
© DGD / Thomas Hiergens
In het kader van de 50 ste verjaardag van de onafhankelijkheid van
DR Congo is een internationale wetenschappelijke expeditie gerealiseerd
om de biodiversiteit rond de Congostroom in kaart te brengen.
Een schat aan nieuwe gegevens was het resultaat en nieuwe
diersoorten werden ontdekt. Dit initiatief heeft ook geleid tot de
oprichting van het Centre de la Surveillance de la Biodiversité op de
Universiteit van Kisangani (UNIKIS). Deze activiteiten, waaraan ook
de nationale plantentuin van België (Meise) zijn medewerking verleende,
worden gecofinancierd door de Belgische ontwikkelingssamenwerking,
Wetenschapsbeleid en de Nationale Loterij.
Structurele samenwerking groeit
De Congolees-Belgische wetenschappelijke samenwerking werd
de laatste jaren alsmaar intenser. De faculteiten wetenschappen
en landbouw van UNIKIS konden steeds rekenen op samenwerking
met de Belgische universiteiten. Recent besliste de Vlaamse Interuniversitaire
Raad om structureel een schaalvergroting van zijn samenwerking
te realiseren via een langlopend institutioneel samenwerkingprogramma
onder de hoofding “landbouw/biodiversiteit”.
Ook het federale wetenschapsbeleid besloot onlangs om twee
wetenschappelijke projecten te financieren in het Man and
Biosphere Reserve in Yangambi, op 100 kilometer ten westen van
Kisangani. Hoofddoel van de projecten is het onderbouwen van
de verbanden tussen klimaat en biodiversiteit. Het reservaat blijkt
voor dit soort onderzoek zeer geschikt. En het World Wildlife Fund
(WWF) voert, met financiering van de Belgische ontwikkelingssamenwerking,
een regionaal project uit in drie UNESCO Man and
Biosphere Reserves, waaronder het reservaat in Yangambi.
Daarnaast worden de Belgische universiteiten en de federale wetenschappelijke
instellingen actief gemobiliseerd in het kader van
activiteiten die de Europese Commissie financiert, zowel op UNIKIS
en als in het herbarium van INERA Yangambi.
Het is uiteraard belangrijk deze veelheid aan activiteiten institutioneel
én operationeel te coördineren. De rector van UNIKIS heeft
hierbij het voortouw genomen voor de coördinatie op zijn instelling.
Ook de lokale attaché internationale samenwerking in Kisangani
vervult hierbij een voorname rol. Ten slotte organiseert de Belgische
ontwikkelingssamenwerking ook overleg met alle betrokken
partners in Brussel.
70 DGD Jaarverslag 2010

Kennis en ontwikkelingsbeleid hand in hand
KLIMOS - onderzoeksplatform voor Klimaat en Ontwikkelingssamenwerking
Het onderzoeksplatform KLIMOS ondersteunt de Belgische ontwikkelingssamenwerking bij het uittekenen
van een klimaatvriendelijk beleid. Het platform voert beleidsondersteunend onderzoek rond
energie, bossen, voedselzekerheid en de evaluatie van duurzaamheid.
In 2010 werden beleidsadviezen gepubliceerd over de mogelijkheden van REDD (Reducing Emissions
from Deforestation and Forest Degradation) in semi-aride en droge gebieden. KLIMOS pleit ervoor om
niet alleen de uitstoot van broeikasgassen te verminderen door het terugdringen van ontbossing, maar
ook de klimaatonderhandelingen over REDD uit te breiden naar REALU (reducing emissions from all
land uses). Dit vereist een nieuwe kijk op het bos en een ecosysteemaanpak waarbij de uitstoot van
broeikasgassen - wat elk landgebruik met zich meebrengt - in rekening wordt gebracht. Zo kunnen
ook kwetsbare gemeenschappen en ontwikkelingslanden in aride en semi-aride gebieden deelnemen
aan initiatieven die de uitstoot van broeikasgassen helpen verminderen.
Nog in 2010 werd een reeks vormingen georganiseerd voor het personeel van DGD rond milieu/
klimaatverandering en ontwikkelingssamenwerking. KLIMOS nam een aantal van deze vormingen op
zich en zorgde voor wetenschappelijke onderbouwing. De komende jaren blijft KLIMOS meewerken aan
deze interne capaciteitsopbouw.
Het platform werkte een ‘environmental sustainablility toolkit’ (zie interview) uit. Dit is een hulpmiddel
om de zorg voor het leefmilieu op te nemen in de partnerschapsovereenkomsten, programma’s
en projecten van de Belgische ontwikkelingssamenwerking. In 2010 werd de toolkit vooral gebruiksvriendelijk
en toepasbaar gemaakt. Een demoversie werd getest bij de voorbereiding van een aantal
samenwerkingsprogramma’s en projecten.
71

Innovatieve instrumenten
Interview met Jean Hugé en Tom Waas, onderzoekers van de Vrije Universiteit
Brussel, verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de KLIMOS toolkit.
Wat houdt de toolkit precies in en wat wensen jullie
er mee te bereiken?
“De toolkit is een geheel van informatie, methodes en processen
om duurzame ontwikkeling, met focus op milieu, te integreren in
de Belgische ontwikkelingssamenwerking. De kit wordt ontwikkeld
‘op maat’ van DGD. Het is de bedoeling dat ook andere actoren
het kunnen gebruiken, zoals het Belgisch ontwikkelingsagentschap
BTC, ngo’s en natuurlijk ook de overheden in het Zuiden.
De toolkit bestaat uit twee luiken: een databank waarin we informatie
beschikbaar stellen, en een ‘screening note’ ter begeleiding van
de milieuduurzaamheidsanalyse van een project of programma. Bij
de keuze van de informatie houden we zowel rekening met de hoeveelheid,
begrijpbaarheid en toegankelijkheid voor niet-milieuspecialisten,
als met de wetenschappelijke kwaliteit ervan.”
Is dit een ‘klimaattest’?
“Neen, en wel om twee redenen. Het bereik is ruimer dan klimaat
en omvat ook andere aspecten van milieuduurzaamheid zoals
biodiversiteit en verwoestijning. Het is wel zo dat klimaat prioritair
aandacht krijgt, op vraag van DGD. En twee: de toolkit is een
hulpmiddel om milieuduurzaamheid te integreren. De toolkit kan
wel als evaluatietool worden gebruikt, eerder om bij te sturen dan
om te testen. Daarnaast is de kit ook een leerinstrument inzake
de behandelde milieuthema’s en duurzame ontwikkeling voor alle
betrokkenen.”
Kan de toolkit gebruikt worden voor alle hulpmodaliteiten
van de Belgische ontwikkelingssamenwerking?
“Ja, naargelang de gebruiker werkt met een project, een basisnota,
een Indicatief Samenwerkingsprogramma of met begrotingssteun.
Het gecombineerd gebruik van de screening note en de databank
is op maat van projecten gemaakt. De vragen van de note kun je
invullen met behulp van de geactualiseerde informatie uit de databank.
De databank is zeer handig om een basisnota en een samenwerkingsprogramma
op te stellen, want daarvoor heb je snel
actuele milieu-informatie nodig.”
Wat zijn de plannen met de toolkit?
“We gaan de toolkit stap voor stap verder ontwikkelen en bijsturen.
We zullen ze ook toepassen op concrete gevallen in het Zuiden,
onder meer in de Zuid-Afrikaanse Limpopo-provincie, in samenwerking
met lokale overheden en een lokale universiteit.”
Jean Hugé en Tom Waas
72 DGD Jaarverslag 2010

Europese Unie slaagt in Nagoya
Een historisch moment voor onze biodiversiteit
Nagoya (Japan), 30 november, 3 uur ‘s ochtends. De deelnemers aan de 10e Conferentie van de partijen
bij het Verdrag inzake biologische diversiteit laten hun vreugde de vrije loop. Na lang onderhandelen
zijn de drie sleuteldossiers eindelijk goedgekeurd: het Protocol van Nagoya, het strategisch plan
2011-20 voor biodiversiteit en de strategie voor het aantrekken van middelen.
Genetische bronnen
De landen met een rijke biodiversiteit, hoofdzakelijk uit het Zuiden, hebben het Protocol van Nagoya
(ook wel het ABS-Protocol genoemd) erdoor gedrukt. De overeenkomst biedt een bindend juridisch
kader voor de toegang tot genetische bronnen. Voorts voorziet ze in een billijke verdeling van de
baten die voortvloeien uit het commerciële gebruik van deze bronnen. In de praktijk moet elk bedrijf (in
de farmaceutische sector, de levensmiddelenindustrie, bosbouw, tuinbouw…) dat handel wil drijven
met genetische hulpbronnen, hiervoor de toestemming krijgen van het land waaruit ze afkomstig zijn.
Het bedrijf moet dit land vergoeden in de vorm van gemeenschappelijke octrooien, sommen geld, de
overdracht van technologie of capaciteitsversterking.
Nieuwe middelen
Het Zuiden heeft ook waarborgen verkregen voor het aantrekken van nieuwe financiële middelen
voor het behoud van zijn biodiversiteit. Er was even hoop op een vaste verbintenis door de geïndustrialiseerde
landen - zo had Brazilië een som van 200 miljard dollar over tien jaar voorgesteld. Maar er
werd overeengekomen om tijdens de volgende twee jaar de financieringsmechanismen uit te stippelen
en de omvang te bepalen.
© Thomas Hiergens
Tijdens de onderhandelingen drong het Zuiden aan op een verhoging van de officiële ontwikkelingssamenwerking
voor biodiversiteit. De Europese Unie stelde evenwel voor deze hulp aan te vullen met
innovatieve financieringsmechanismen (groene markten, heffingssystemen, publiek-private partnerschappen…).
Ze stuitte op het wantrouwen van bepaalde landen die vermoeden dat de geïndustrialiseerde
wereld zich via deze mechanismen wil onttrekken aan de verbintenissen die ze is aangegaan.
Het debat wordt over twee jaar voortgezet.
Strategisch plan
De Europese Unie van haar kant keek uit naar een ambitieus en motiverend strategisch plan 2011-20.
Het resultaat is eerder bescheiden. Het plan bevat 20 doelstellingen voor 5 strategische doelen. Bij
enkele doelstellingen ligt de lat minder hoog dan verhoopt. Zo moet tegen 2020 wereldwijd slechts 17%
van de landgebieden zijn beschermd (momenteel is dat 13%). Voor bossen werden geen specifieke
maatregelen getroffen. De bescherming van het mariene milieu werd daarentegen versterkt: er werden
maatregelen genomen om de druk op de visbestanden te verminderen, koraalriffen te beschermen en
10% van de mariene gebieden als beschermd milieu aan te merken.
“Nagoya” is geen “Kopenhagen bis”. België heeft hier op een waardige manier het EU-voorzitterschap
waargenomen. De EU trad eensgezind op en verdedigde op overtuigende wijze haar standpunten.
73

Het Jaar van de Biodiversiteit en aandacht voor DR Congo
De VN riep 2010 uit tot het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit. De Belgische ontwikkelingssamenwerking
stond gedurende het hele jaar mee aan de wieg van tal van evenementen die de aandacht
voor de mondiale biodiversiteit aanscherpten.
Federale wetenschappelijke instellingen
De federale wetenschappelijke instellingen ontwierpen speciale projecten om de kennis over biodiversiteit
te verfijnen. In 2010 zagen expedities, tentoonstellingen, evenementen, publicaties en onderzoeksprojecten
het licht. Zo was er het grote Bijenfeest van het Koninklijk Belgisch Instituut voor de
Natuurwetenschappen. Ook de Belgische ontwikkelingssamenwerking besteedde er in haar sensibiliseringsactiviteiten
extra aandacht aan.
Expeditie Biodiversiteit Congo 2010
In april stak de expeditie Biodiversiteit Congo 2010 van wal. 67 wetenschappers trokken per boot over
de Congostroom en zijn zijrivieren om er de biologische rijkdommen van het Evenaarswoud - een van ’s
werelds minst gekende regenwouden - 47 dagen lang te onderzoeken. DGD was de belangrijkste subsidieverlener
omdat het project heel wat capaciteitsversterking voor Congolese wetenschappers inhoudt:
wetenschappelijke en materiële ondersteuning, de oprichting van een Biodiversiteitcentrum, de verzameling
van eigen referentiecollecties en de ontsluiting van de Congolese wetenschappelijke wereld.
© DGD / Thomas Hiergens
Congo 50 jaar onafhankelijk
Het Jaar van de Biodiversiteit én de 50 ste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid, het bleek niet
enkel een ideaal kader voor een expeditie, maar ook voor tal van socio-culturele activiteiten. De 50 ste
verjaardag bracht met de steun van de Belgische ontwikkelingssamenwerking zowel in Congo als in
België tienduizenden mensen op de been.
74 DGD Jaarverslag 2010

76 DGD Jaarverslag 2010
© Tim Dirven

Millenniumdoel 8
Wereldpartnerschap voor ontwikkeling
- Blijven werken aan een open stelsel van handel en financiën, dat gebonden is aan regels, voorspelbaar is en niet discrimineert.
Gekoppeld aan dit systeem zijn beloftes gemaakt aangaande goed bestuur, streven naar ontwikkeling en de uitbanning
van armoede - op nationaal en internationaal vlak.
- Aandacht besteden aan de bijzondere behoeften van de minst ontwikkelde landen. Met inbegrip van de opheffing van tolmuren
en quota’s voor hun exportgoederen; extra schuldverlichting voor landen met de grootste geldzorgen; het schrappen van
officiële bilaterale schulden; en meer officiële ontwikkelingssteun voor landen die de uitbanning van armoede ernstig nemen.
- Aandacht hebben voor de bijzondere behoeften van ontwikkelingslanden zonder zeehavens en voor de arme, kleine
eilandstaten.
- De schuldenproblematiek van ontwikkelingslanden aanpakken in een bredere context, en wel door maatregelen op nationaal
en internationaal niveau te treffen die het vraagstuk terugdringen tot verantwoordelijke proporties.
- In samenwerking met de ontwikkelingslanden: behoorlijke en productieve werkgelegenheid voor jongeren creëren.
- In samenwerking met farmaceutische bedrijven: in ontwikkelingslanden toegang creëren tot betaalbare basisgeneesmiddelen.
- In samenwerking met het bedrijfsleven: de voordelen van nieuwe technologieën - vooral de informatie- en communicatietechnologie
- op brede schaal verspreiden.
Partnerschap en collectieve verantwoordelijkheid, ondergebracht
in de expliciet beleidsgerichte MDG 8, vormen de hoekstenen van
de Millenniumverklaring van 2000. Internationaal en nationaal beleid
zijn hier onlosmakelijk verweven, reden waarom de mondiale
stand van zaken en de Belgische inbreng in dit hoofdstuk gezamenlijk
worden voorgesteld.
De Millenniumverklaring roept alle landen op om bij te dragen aan
menselijke waardigheid, gelijkheid en billijkheid. Verder noemt de
Verklaring zes waarden die fundamenteel zijn voor internationale
betrekkingen: vrijheid, gelijkheid, solidariteit, tolerantie, respect
voor de natuur en gedeelde verantwoordelijkheid. In het hoofdstuk
over ontwikkeling en armoedebestrijding vermeldt de Millenniumverklaring
het recht op ontwikkeling en de noodzaak een context
te creëren die gunstig is voor die ontwikkeling. Dit tweede aspect
krijgt onder meer zijn vertaling in het begrip beleidscoherentie
voor ontwikkeling, waarin de Europese Unie al een tijdje het
voortouw neemt. De Millenniumverklaring zegt daarnaast ook dat
behoorlijk bestuur zowel in elk land als op internationaal niveau
noodzakelijke voorwaarden zijn om de MDG’s te bereiken.
In MDG 8 zijn uit die brede benadering zes subgebieden geselecteerd:
(1) officiële ontwikkelingshulp (ODA), (2) beleidscoherentie
voor ontwikkeling, (3) innovatieve financiering van ontwikkeling,
(4) goed bestuur en corruptiebestrijding, (5) fragiele staten en
(6) MOPAN. We beschrijven deze subgebieden meer in detail.
77

Mondiale stand van zaken
Feiten
- De officiële ontwikkelingshulp vertegenwoordigt momenteel 0,31% van het gecombineerde nationale
inkomen van de ontwikkelde landen, nog ver verwijderd van de VN-doelstelling van 0,7%.
Slechts vijf donorlanden hebben de doelstelling bereikt of overschreden.
- De schuldenlast voor de ontwikkelingslanden is gedaald en blijft goed onder het historische
hoogtepunt.
- Slechts 1 op 6 mensen in de ontwikkelingswereld heeft toegang tot het internet.
Officiële ontwikkelingshulp (ODA)
Het niveau van de officiële ontwikkelingshulp blijft ondanks de financiële crisis stijgen, maar in Afrika
zijn de tekorten nog veel te groot en blijft de hulp ver onder de verwachtingen. De netto-uitbetalingen
van ODA bedroegen in 2009 bijna 120 miljard dollar, het hoogste cijfer ooit. In werkelijkheid vertegenwoordigt
dit een lichte stijging van 0,7% tegenover 2008, hoewel met de huidige stand van de Amerikaanse
dollar de ODA met meer dan twee procent daalde. Het niveau van de officiële ontwikkelingshulp
in 2010 wordt geschat op zo’n 126 miljard dollar.
In de meeste donorlanden blijft de ontwikkelingshulp echter ver onder de VN-doelstelling van 0,7% van
het bruto nationaal inkomen. Slechts vijf donorlanden hebben de doelstelling bereikt of overschreden:
Denemarken, Luxemburg, Nederland, Noorwegen en Zweden. De ontwikkelingshulp richt zich steeds
meer op de armste landen, waarbij de minst ontwikkelde landen ongeveer een derde van de totale
hulpstromen van de donorlanden ontvangen.
Toegang tot de markten
De ontwikkelingslanden krijgen toegang tot de markten van de ontwikkelde landen. Het aandeel van de
import uit ontwikkelingslanden in ontwikkelde landen – wapens en olie niet meegerekend – bereikte in
2008 bijna 80%, een aanzienlijke stijging tegenover de 54% van tien jaar eerder. De importtarieven van
de ontwikkelde landen op landbouwproducten, textiel en kleren zijn hoog gebleven. De minst ontwikkelde
landen kunnen echter blijven profiteren van de voorkeurstarieven, vooral op landbouwproducten
(1,6%, tegenover 8% voor andere ontwikkelingslanden).
Schuld
De schuldenlast voor de ontwikkelingslanden is gedaald en blijft goed onder het historische hoogtepunt.
Veertig landen komen in aanmerking voor schuldvermindering onder het HIPC-initiatief (Heavily
Indebted Poor Countries). Voor vijfendertig van deze landen werden de toekomstige afbetalingen van
de schulden verminderd met 57 miljard dollar, en 28 landen hebben een bijkomende ondersteuning
gekregen van 25 miljard dollar onder het Multilateral Debt Relief Initiative (MDRI).
Toegang tot nieuwe technologieën
Toegang tot de informatie- en communicatietechnologie (ICT) breidt uit. Wereldwijd had eind 2009 naar
schatting 4,6 miljard mensen toegang tot mobiele telefonie – wat overeenstemt met één gsm-abonnement
voor 67 van elke 100 mensen. De groei in de mobiele telefonie blijft het sterkst in de ontwikkelde
wereld, waar de mobiele penetratie tegen eind 2009 de 50-procentgrens had bereikt. Toegang tot het
internet blijft uitbreiden, maar blijft voor de meeste mensen op de wereld nog steeds onbereikbaar.
Tegen eind 2008 gebruikte 23% van de wereldbevolking het internet. In de ontwikkelde gebieden blijft
dat percentage veel hoger dan in de ontwikkelingswereld, waar slechts 1 op 6 mensen online is.
78 DGD Jaarverslag 2010

De officiële ontwikkelingshulp van België (ODA)
Groeipad houdt aan
In 2000 verbond de Belgische regering zich ertoe om vanaf 2010 de Verenigde Naties-norm te halen
die bepaalt dat industrielanden 0,7% van hun bruto nationaal inkomen (bni) aan ontwikkelingssamenwerking
moeten besteden. Het groeipad naar de 0,7% werd in 2002 bij wet vastgelegd. België is ambitieuzer
dan de Europese Unie, die 2015 als streefdatum heeft vastgelegd om deze norm te bereiken.
Tot 2005 werd dit groeipad gevolgd. In 2006 en 2007 daalden de uitgaven ten laste van de federale
begroting ontwikkelingssamenwerking lichtjes en daalden ook de schuldverlichtingsoperaties in het
kader van de Club van Parijs. Het resultaat was dan ook dat de officiële ontwikkelingshulp in 2007
nauwelijks 0,43% bedroeg. Dit was precies evenveel als in 2002, toen het groeipad in de wet werd
opgenomen.
© fauxto digit
Hoogste cijfer ooit
Om de negatieve tendens tegen te gaan, werd het voornemen om in 2010 de 0,7% te bereiken in het
regeerakkoord van maart 2008 herbevestigd. Sindsdien is de Belgische officiële ontwikkelingshulp
gestegen van 0,48% in 2008 naar 0,64% in 2010. Hoewel dit het hoogste cijfer is dat ooit werd bereikt,
haalt België zijn doelstelling van 0,7% in 2010 dus net niet.
De motor achter de sterke groei van de laatste jaren was de federale begroting ontwikkelingssamenwerking.
Die steeg van 954 miljoen euro in 2007 naar bijna 1.460 miljoen euro in 2010. Ook de
kwijtschelding van de schulden van DR Congo heeft bijgedragen aan het goede resultaat.
Op de lijst van het Comité voor Ontwikkelingshulp (DAC) van de OESO bekleedt België de zesde plaats
(gegevens 2009 in percentage), na Zweden, Noorwegen, Luxemburg, Denemarken en Nederland. Deze
5 landen haalden reeds de 0,7-norm.
In België is de officiële ontwikkelingshulp samengesteld uit diverse uitgaven:
bijdragen ingeschreven op de begroting ontwikkelingssamenwerking (ongeveer 60% van het totaal)
en op de begroting van andere federale overheden, een deel van de kosten voor de opvang
van vluchtelingen en voor studenten uit ontwikkelingslanden die in België studeren, de bijdragen
van gewesten, gemeenschappen, provincies en gemeenten en de internationaal afgesproken
schuldkwijtscheldingen.
79

Coherentie in het beleid
Ontwikkeling, meer dan ontwikkelings samenwerking alleen
In een geglobaliseerde wereld liggen de uitdagingen voor ontwikkelingssamenwerking verder dan
louter traditionele hulp. Die zijn verbonden met domeinen als de klimaatverandering, migratie, investeringen,
fiscaliteit, technologie en veiligheid. Beslissingen die in het domein van ontwikkelingssamenwerking
genomen worden, volstaan niet meer voor die ontwikkeling. Een voorbeeld is het commercialiseren
van landbouwproducten uit ontwikkelingslanden op internationale markten. Als je dit
bevordert en tegelijk de landbouwers uit arme landen belemmert vrije toegang te krijgen tot deze
markten, is dit geen efficiënte en coherente maatregel.
Om de Millenniumdoelen te bereiken is een goed ontwikkelingsbeleid dus ruim onvoldoende. Dit beleid
moet ook aansluiten bij politieke beslissingen in andere domeinen. De voorbije jaren spannen de OESO
en de EU zich in om deze coherentie te bewerkstelligen ten dienste van ontwikkeling.
OESO-DAC
De Belgische ontwikkelingssamenwerking participeert in het Comité voor Ontwikkelingshulp (DAC) van
de OESO. Het DAC wil instrumenten aanreiken aan donoren en hun partnerlanden voor een steviger beleidscoherentie.
Dit gebeurt in drie etappes: een politiek engagement op het hoogste niveau, politieke
coördinatiemechanismen in werking stellen, een controle- en informatie-analysesysteem oprichten.
Tegelijk weet het DAC dat er geen algemeen recept bestaat dat op elke situatie van toepassing is. In
sommige landen, zoals in België, staat de beleidscoördinatie verder dan het politieke engagement.
Coördinatie van het beleid
Net zoals andere landen bevindt België zich in de volgende situatie: de coördinatie van het beleid
werkt uitzonderlijk goed, maar dit is op zich geen garantie voor een gecoördineerd en coherent beleid
ten voordele van ontwikkelingssamenwerking. In de praktijk neemt de FOD Buitenlandse Zaken de
coördinatie waar tijdens vergaderingen met vertegenwoordigers van ook andere FOD’s en federale
instellingen. Deze vergaderingen hebben tot doel een eensgezinde Belgische positie te bepalen ter
voorbereiding van een internationale conferentie of een Europese ministerraad. De Belgische ontwikkelingssamenwerking
kan hier haar standpunten duidelijk maken en vragen dat men met ontwikkelingskwesties
rekening houdt. In dit geval is er dus wel sprake van coördinatie van het beleid maar niet
van een samenhang ten voordele van de ontwikkelingssamenwerking.
Een ander voorbeeld is migratie. Er kan hier een reële beleidscoherentie bestaan ten voordele van
ontwikkelingssamenwerking wanneer men ook in andere overheidsdiensten beslissingen neemt, in
functie van hun impact op de ontwikkeling van de landen vanwaar de migranten afkomstig zijn.
Deze voorbeelden maken duidelijk dat beleidscoherentie ten voordele van ontwikkeling start bij politiek
leiderschap en een gezamenlijk politieke wil van de hele regering vraagt. Vervolgens zijn goed
werkende overlegmechanismen nodig voor de operationele uitvoering ervan.
Op de goede weg
Het Comité voor Ontwikkelingshulp heeft in 2010 de Belgische ontwikkelingssamenwerking doorgelicht.
Het oordeel inzake beleidscoherentie luidt: “op de goede weg”. Het DAC suggereert dat ontwikkelingssamenwerking,
met de steun van de ngo’s, zowel het parlement als de publieke opinie
sensibiliseert opdat de hele regering een principieel standpunt, gedragen door de premier, zou nemen.
De inspanningen hiervoor werden in 2010 met de ngo’s aangevat, maar de politieke context in België
vertraagde dit proces.
80 DGD Jaarverslag 2010

Innovatieve financiering van ontwikkeling
De financieringskloof dichten
In de marge van de Millenniumtop in New York organiseerde België samen met Japan en Frankrijk
een side-event rond innovatieve financieringsmechanismen. Het werd bijgewoond door een 500-tal
vertegenwoordigers van landen en internationale organisaties. Dit bleek een unieke gelegenheid om
een stand van zaken rond dit relatief nieuwe domein op te maken en enkele sprekende initiatieven te
promoten.
© AFD
De privésector kan een impact hebben op een schaal dat
donororganisaties niet kunnen. Maar het gebrek aan toegang
tot financiering blijft een kritieke factor voor de meeste
KMO’s in Sub-Sahara Afrika.
Thomas Duve, Directeur Afrika Departement van de Duitse ontwikkelingsbank KfW.
Europese Ontwikkelingsdagen, 6-7 december 2010
De innovatieve financieringsmechanismen worden gezien als een van de potentiële oplossingen om
de financieringskloof voor het bereiken van de Millenniumdoelen te dichten. In New York werd dieper
ingegaan op de toepassing ervan voor de onderwijssector en gezondheidsprogramma’s (voor de aankoop
van medicamenten, bestrijding van pandemieën als aids en malaria, financieren van vaccinatieprogramma’s…).
De meeste aandacht ging naar het rapport over de belasting van de financiële sector voor ontwikkelingsdoelstellingen.
Onder meer de Belgische expert Lieven Denys toonde daarbij aan dat een wereldwijde
taks op wisselkoerstransacties zowel technisch als organisatorisch perfect realiseerbaar
is. Wat nog ontbreekt, is een voldoende breed politiek draagvlak om de maatregel ook effectief toe te
passen. België, Frankrijk, Japan, Noorwegen, Brazilië en Spanje betuigden op de conferentie alvast
hun steun aan het voorstel.
81

Goed bestuur en institutionele versterking
Tegen corruptie, vóór een sterke samenleving
Samenlevingen worden gekenmerkt door formele structuren (civiele maatschappij, traditionele stammen,
ngo’s) en informele structuren (parallelle systemen om zich uit de slag te trekken, zwarte markt,
religieuze en mystieke bewegingen, enz.). Aandacht voor beide is noodzakelijk om de samenleving goed
te beheren en tot daadwerkelijke ontwikkeling te komen.
De legitimiteit versterken
Capaciteitsversterking is een hulpmiddel naar een beter bestuur en kan op verschillende niveaus
ingezet worden: institutioneel, organisatorisch en individueel. Deze steun versterkt de legitimiteit en
stabiliteit van de diverse onderdelen van staat en samenleving, wat de impact van onze hulp en ontwikkeling
verhoogt. De versterkte staatsorganen kunnen hun taken terdege uitvoeren en de maatschappelijke
krachten zijn uitgerust om de goede uitvoering ervan op te volgen.
Goed bestuur kan niet opgelegd worden van buitenaf.
Zelfs al ontwikkelt men de meest gesofisticeerde
systemen om geld op te sporen, als de politieke
wil ontbreekt, zal het niet werken.
Caroline Anstey, vicevoorzitter voor Externe Zaken van de Wereldbank, zei dat de aanpak van de
Wereldbank er moet voor zorgen dat er geen geld vloeit vooraleer de hulp de armen bereikt.
Europese Ontwikkelingsdagen, 6-7 december 2010
België ondersteunt verschillende institutionele actoren. In DR Congo steunt ontwikkelingssamenwerking
de drie sleutelministeries waarop het Indicatief Samenwerkingsprogramma zich richt: landbouw,
plattelandsontwikkeling en technisch en professioneel onderwijs.
België ondersteunt de strijd tegen corruptie
Corruptiebestrijding en goed bestuur zijn sleutelelementen in de verwezenlijking van de Millenniumdoelen.
Op bilateraal niveau en binnen een transversale aanpak heeft België in de samenwerkingsprogramma’s
met Burundi en DR Congo stimulerende bestuursmaatregelen en anti-corruptieclausules
aangenomen (deze laatste ook voor Tanzania). Dat wil zeggen dat België bereid is zijn steun
tijdens de laatste jaren van het samenwerkingsprogramma op te trekken (een aanvullend bedrag)
op voorwaarde dat de overheid concrete vooruitgang kan aantonen op het vlak van democratisch en
financieel bestuur.
Ook het Belgisch ontwikkelingsagentschap BTC is gevoelig voor deze bestuursaspecten. Ze heeft zich
aangesloten bij het platform “U4”, het Anti-Corruption Resource Centre, dat informatie-uitwisseling
stimuleert en opleidingen organiseert.
België is op het multilaterale niveau betrokken in de strijd tegen corruptie door zijn samenwerking
met de Wereldbank. Er is een strategisch kader opgesteld voor 2008-11. Dit kader moet de technische
expertise en competenties identificeren die de Wereldbank aan de partnerlanden van België ter
beschikking kan stellen. Het kader berust op drie interventielijnen waaronder goed bestuur en corruptiebestrijding.
Samen met de Wereldbank organiseerde ons land in 2010 in Brussel een conferentie die
leidde tot een verklaring over ethiek in zaken en goed bestuur in Afrika.
82 DGD Jaarverslag 2010

Landen in fragiele situaties
Hulp beter stroomlijnen
Het is niet evident dat de (meest) kwetsbare landen de Millenniumdoelen kunnen realiseren. In deze
landen is het doorgaans moeilijk om hervormingen door te voeren en zijn de sleutelactoren, de staatsstructuren
en het maatschappelijk middenveld, eerder zwak. De situatie wordt meestal nog verergerd
door andere problemen: extreme armoede, onveiligheid en geweld, permanente crisissen, postconflictsituaties…
Deze landen vallen nog meer ten prooi aan regionale en internationale schokken, zoals de
financieel-economische crisis van de voorbije jaren.
© Julien Harneis
Ook in 2010 bleven deze landen achternahinken in de realisatie van de Millenniumdoelen. Sommige
onder hen kregen opnieuw meer steun (Afghanistan, Irak, Ethiopië, Pakistan) maar andere bleven de
“wezen van de hulp”. Het is dus belangrijk om de hulpstromen meer in evenwicht te brengen en deze
op een bepaald niveau te houden voor een langere termijn. Zo kan hulp substantieel zijn na een crisis,
maar daarna mindert die dan terwijl de noden toenemen. Bovendien herbekijken bepaalde donoren
door de huidige economische crisis hun engagementen in functie van al dan niet behaalde resultaten.
Zes partnerlanden van België zijn momenteel kwetsbaar: Rwanda, DR Congo, Burundi, Niger, Uganda
en de Palestijnse Gebieden. Zij vertegenwoordigen een belangrijk aandeel van onze ontwikkelingshulp.
83

Efficiënt en effectief
In het kader van een meer efficiënte hulp engageerden de leden van het Comité voor Ontwikkelingshulp
(DAC) zich om die acties te wijzigen die schade toebrengen aan de ontwikkeling van partnerlanden.
Differentiatie in de aanpak van het hulpbeleid is immers noodzakelijk, al aarzelen ze nog om deze
nieuwe aanpak te concretiseren wegens de complexiteit. Alle projecten, programma’s en hun uitvoeringsmodaliteiten
moeten herdacht worden in een bredere optiek: hoe kunnen we in een kwetsbaar
land landbouw, onderwijs en gezondheidszorg het best ondersteunen?
In 2010 ontwikkelden de meest vooruitstrevende donoren, waaronder België, een specifieke strategie
voor de kwetsbare staten.
Het International Network on Conflict and Fragility (INCAF), een van de werkkanalen van het DAC, helpt
donoren in hun steunmaatregelen door verder te bouwen op ieders ervaringen. De Belgische ontwikkelingssamenwerking
deed hieraan mee en heeft baat bij de uitwisselingen. In 2010 publiceerde het
DAC haar richtlijnen inzake de internationale steun aan het versterken van de staat in conflictsituaties
en kwetsbaarheid, waarvan de leden hebben toegezegd de hierin beschreven aanpak uit te voeren.
In de marge van het INCAF werd ook de Internationale dialoog over de consolidatie van de vrede
en de versterking van de staat formeel opgericht. Deze dialoog brengt donoren en kwetsbare landen
samen om hierover van gedachten te wisselen. Zij hebben zich geëngageerd om een actieplan met
aanbevelingen op te stellen. Dit zal eind 2011 op het 4 th High Level Forum on Aid Effectiveness in Busan
(Zuid-Korea) worden voorgesteld.
België en MOPAN
Peilen naar de efficiëntie bij internationale instellingen
Sinds enkele jaren volgt België de werking van het Multilateral Organisations Performance Assessment
Network (MOPAN). Na drie aanwezigheden als waarnemer heeft ons land in februari 2010 beslist om
lid te worden.
Het MOPAN-netwerk werd in 2002 opgericht en telt 16 landen als lid. MOPAN ontwikkelde een evaluatie-instrument
dat de bestuurlijke en institutionele efficiëntie van multilaterale ontwikkelingsorganisaties
meet. Het gaat om de belangrijkste VN-agentschappen en internationale financiële instellingen.
Aan de hand van een vragenlijst zoomt MOPAN in op vier luiken van managementefficiëntie: operationeel
beheer, strategisch bestuur, relationeel beheer en kennisbeheer.
Ieder jaar onderzoekt MOPAN de managementefficiëntie van vier à vijf multilaterale organisaties in 10
ontwikkelingslanden. In 2010 lichtte MOPAN het International Fund for Agricultural Development (IFAD),
het United Nations Population Fund (UNFPA), de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Asian
Development Bank (ADB) door. Zowel de interne werking van deze organisaties is geëvalueerd als
de werking op het terrein, en dit in de volgende ontwikkelingslanden: Afghanistan, Benin, Colombia,
Indonesië, Nicaragua, Rwanda, Sri Lanka, Vietnam en Zambia.
Naast enquêtes baseren de MOPAN-rapporten zich ook op een literatuurstudie als tweede informatiebron.
Dit is een doorlichting van de bestaande literatuur over diverse aspecten van wat MOPAN analyseert.
Deze studie laat tot op zekere hoogte toe de algemene besluiten van de evaluatie te objectiveren
en de subjectiviteit van de respondenten in hun context te plaatsen.
België volgt van nabij deze evaluaties omdat het sinds 2009 besloten heeft zijn bijdragen aan de
algemene middelen voor de multilaterale organisaties te maximaliseren. Als gevolg hiervan kan de
Belgische multilaterale samenwerking het grootste deel van haar tijd wijden aan de strategische, operationele
en politieke opvolging. MOPAN helpt dus om een goed overzicht te krijgen van het reilen en
zeilen van de 21 multilaterale organisaties.
84 DGD Jaarverslag 2010

Defensie, diplomatie en ontwikkelingssamenwerking
Noodzakelijke coherentie
Het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking werkt in specifieke dossiers samen met andere ministeries.
Zo buigen de ministeries van Ontwikkelingssamenwerking, Buitenlandse Zaken en Defensie
zich over het burgerlijke en militaire engagement in Afghanistan, vooral op het vlak van demobilisatie,
ontwapening en ontmijning. In dergelijke dossiers wordt de haalbaarheid van de “3D-LO”-aanpak
(Diplomacy, Defense, Development, Law and Order) onderzocht. Samen werken ze een coherent beleid
uit voor het opzetten van burgerlijk-militaire interacties.
© US Air Force
Gezamenlijke aanpak in DR Congo
De moeilijke regio Oost-Congo kampt met een verslechterde infrastructuur en een abominabele levensstandaard.
En er is het probleem van de herintegratie van militairen en politieagenten in de samenleving,
die vaak tijdelijk met hun families in kampen moeten worden ondergebracht.
De familie reist soms maanden mee in het zog van de militairen. Hun loon is immers op dat moment
de enige bron van inkomsten voor het hele gezin. De kampen zijn echter niet gebouwd voor dit soort
familieopvang. Bovendien zorgt de hele situatie voor conflicten met de lokale bewoners. Die hebben zelf
al onvoldoende hulpmiddelen en worden daarbovenop geconfronteerd met de overlast van de rondtrekkende
militairen en politieagenten en hun families.
In het kader van de heropbouw van het leger heeft de Congolese regering beslist om een regiment
commando’s van 600 man te vestigen in het militaire kamp in Kindu. Van Belgische zijde werd een
“3D”-samenwerking op poten gezet om de vergevorderde bouwvallige toestand van de burgerlijke en
militaire infrastructuur te verbeteren. De opleiding van de militairen wordt door Defensie gefinancierd,
de vernieuwing van de militaire infrastructuur van het kamp door Buitenlandse Zaken en de bouw van
huizen voor de families van militairen door Ontwikkelingssamenwerking.
Eind 2010 zijn de werken hiervoor gestart. Het doel is
- woning voor de gezinnen van alle 623 militairen voorzien, met inbegrip van de sanitaire infrastructuren
(douches en latrines),
- toegang tot water garanderen,
- toegang verschaffen voor de gezinnen van de militairen en de buurtbewoners tot gezondheidszorg
en onderwijs,
- sociale activiteiten ontwikkelen, met inbegrip van activiteiten die inkomsten genereren.
85

Case 1
Betere inning van belastingen
Mozambique
Mozambique levert sinds enkele jaren inspanningen om de inning
van belastingen te verbeteren, want het land loopt nog heel wat
inkomsten mis. De eerste signalen duiden op positieve resultaten.
Daarop besliste de internationale gemeenschap om deze inspanningen
te ondersteunen.
Maputo
De Mozambikaanse Autoridade Tributária (‘de Belastingsautoriteit’)
werd in maart 2006 geïnstalleerd als de integratie van de
douane en alle diensten van het ministerie van Financiën. Tot dan
verliep het belastingen innen nogal onefficiënt. Belastingen hervormen
wil daarom zeggen:
- een meer adequate wetgeving opstellen,
- procedures vereenvoudigen,
- de inning verbeteren,
- aangepaste hard- en software introduceren,
- belastingskantoren bouwen,
- een efficiënte organisatie van de belastingsdiensten,
- goed opgeleid personeel,
- informeren en opsporen van belastingplichtigen,
- een specifieke cultuur en ethiek ontwikkelen bij ambtenaren
en publiek.
Hulpafhankelijkheid afbouwen
De Mozambikaanse staat hierbij helpen is ook ontwikkelingssamenwerking,
net als hospitalen bouwen of de landbouw ondersteunen.
Als bij een evaluatie van een land blijkt dat het te
donorafhankelijk is, dan verdienen overheidsinspanningen om die
afhankelijkheid te verminderen alle steun. Momenteel wordt ongeveer
de helft van de Mozambikaanse staatsbegroting gefinancierd
met donorgeld, met nog een aanzienlijk deel niet-gouvernementele
hulp en projecten die niet in de begroting zijn ingeschreven. De
Mozambikaanse regering beseft dat dit op termijn niet houdbaar is.
Enkele donoren hebben daarom een gemeenschappelijk fonds
geopend en leveren technische expertise om de Autoridade bij te
staan. België heeft daarvoor 3 miljoen euro voorzien. Op 5 maart
2010 werd een eerste overeenkomst voor 2 miljoen euro in 2010
ondertekend en technische expertise werd aangetrokken door het
Belgisch ontwikkelingsagentschap BTC.
Ook het Internationaal Monetair Fonds (IMF) vindt dit geld goed
besteed. Het IMF is positief over de Autoridade Tributária: ze beschikt
over een sterk leiderschap, de belastingsinning en de eerste
fase van de hervorming verlopen vlot, de fiscale wetgeving is behoorlijk
opgesteld. Wel moet een en ander vereenvoudigd worden
en zou er dringend een gedecentraliseerd kadaster (registratie van
alle huizen en gebouwen) moeten komen.
De resultaten zijn dus goed. Tussen 2006 en 2009 stegen de belastingsinkomsten
nominaal met 70% en werden zowat 578.000
nieuwe belastingplichtigen ‘ingeschreven’. De opbrengst in 2009
komt overeen met 17,7% van het bni, wat een aardig resultaat is.
86 DGD Jaarverslag 2010

Case 2
Harmonisering van de
Belgische en Vlaamse
ontwikkelingssamenwerking
Mozambique
Donorcoördinatie en taakverdeling zijn twee hoekstenen van een
doeltreffende ontwikkelingssamenwerking. Omdat Mozambique
voor zowel de federale als de Vlaamse overheid een partnerland is,
stemmen beide donoren hun werkwijze op elkaar af.
Maputo
David Maenaut, de vertegenwoordiger van de Vlaamse regering in
zuidelijk Afrika, stelt het als volgt: “Als relatief kleine donor is het
van belang dat we inspelen op en aansluiten bij de verschillende
vormen van donoroverleg in Maputo. Dit gebeurt in de eerste plaats
in samenhang met de federale ontwikkelingssamenwerking, maar
ook door een constructieve dialoog en afspraken rond een goede
taakverdeling in EU-verband. Op termijn zal het Verdrag van Lissabon
ook een impact hebben op de Europese werkwijze in het
Zuiden.”
Diverse sectoren
In de periode 2006-2010 was Vlaanderen vooral actief in twee sectoren.
“De eerste sector is de gezondheidszorg, de tweede is het
technisch en beroepsonderwijs. Vlaanderen trok zowat 4 miljoen
euro per jaar uit voor gezondheid en 1 miljoen voor beroepsonderwijs.
Voor beroepsonderwijs wordt na 2013 een exit uit de sector
voorzien.”
Naast haar steun voor plattelandsontwikkeling en hernieuwbare
energie, ondersteunt ook de federale ontwikkelingssamenwerking
de gezondheidssector in Mozambique. In het kader
van de afspraken met de andere donoren wordt gewerkt aan een
exitstrategie tegen einde 2012. Dit is logisch vanuit het principe
van taakverdeling onder de donoren en best aanvaardbaar voor de
Mozambikaanse overheid, want Vlaanderen blijft actief op het vlak
van gezondheid.
Maar er is meer. Het Vlaams Agentschap voor Internationale
Samenwerking (VAIS) heeft in zijn partnerlanden een vertegenwoordiger,
dus ook in Maputo. Om redenen van efficiëntie wordt
vermeden dat zowel VAIS als DGD dezelfde vergaderingen bijwonen.
VAIS volgt de vergaderingen van de gezondheidsector. Elke
maand is er overleg tussen VAIS en DGD. Andersom bezorgt DGD
VAIS de informatie over het meer politieke donoroverleg: stand van
zaken van het globale armoedebestrijdingsbeleid, vergaderingen
van de EU-posthoofden over mensenrechten, enz.
De harmonisering van het ontwikkelingsbeleid van beide overheden
is dus bedoeld om complementariteit en doelmatigheid te
bevorderen. Beide overheden zijn best tevreden over de samenwerking
en de resultaten. En het partnerland heeft natuurlijk baat bij
een doeltreffende inzet van donormiddelen.
87

Case 3
België steunt het
decentraliseringsproces
Mali
Mali heeft samen met zijn partners op 8 december 2009 de “Gemeenschappelijke
Strategie voor Wederzijdse Steun aan Landen”
(2008-11) ondertekend. Deze strategie kwam voor België op
een goed ogenblik omdat DGD haar steun voor 2009-12 aan het
herplannen was. België wordt een van de eerste donorlanden die
zijn hulp aan Mali op twee prioritaire sectoren concentreert: de
voedselveiligheid, vooral het promoten van veeteelt en visserij, en
het decentraliseren van de overheid.
Bamako
Volgens de attachés internationale samenwerking van de Belgische
ambassade erkent de Malinese regering de Belgische expertise
op het gebied van veeteelt. “Mali heeft ons gevraagd de visserij
en veeteelt te ondersteunen. Bovendien heeft België deskundigheid
opgebouwd inzake bestuurlijke decentralisering. De keuze
voor deze twee sectoren sluit niet uit dat België tegelijk belang blijft
hechten aan transversale thema’s, zoals de bescherming van de
rechten van het kind, de gendergelijkheid en het respect voor het
leefmilieu.”
Om de hulp efficiënter te programmeren, wordt er in de samenwerking
tussen Mali en zijn partnerlanden heel wat overleg gepleegd.
Ook is er een goede taakverdeling en complementariteit tussen de
diverse donoren. Voor de uitvoering van de Gemeenschappelijke
Strategie heeft Mali een interministerieel orgaan opgericht.
© BTC
88 DGD Jaarverslag 2010

“Inheemse bevolking heeft recht op consultatie”
Interview met Arnaud Chaltin, VN-vrijwilliger in Bolivia
Arnaud Chaltin werkt als VN-vrijwilliger in het Hoog Commissariaat
voor de Mensenrechten in Bolivia, meer bepaald in de
dienst die de rechten van de inheemse volkeren en de strijd
tegen de discriminatie opvolgt. Dit werk past in het realiseren
van Millenniumdoel 8, met name een partnerschap creëren
voor ontwikkeling.
Arnaud Chaltin: “In 2004 startte het tweede Internationale Decennium
van de Inheemse Volkeren. Het eerste startte na het Internationale
Jaar in 1993. Voorop staat het promoten van ontwikkeling op
basis van het gelijkheidsbeginsel en het respect voor de culturele
diversiteit van de volkeren. De VN verzekert inheemse volkeren het
recht op zelfbeschikking op politiek, economisch, sociaal en cultureel
gebied.”
Wat is de praktijk hiervan in Bolivia?
Arnaud Chaltin: “Ik heb van nabij het consultatieproces opgevolgd
van een wettelijke maatregel met een duidelijke invloed op de inheemse
volkeren. Voor Bolivia was dit het eerste consultatieproces
van een dergelijke maatregel. Er vonden meer dan 34 informatievergaderingen
plaats, met 1.700 inheemse leiders, gevolgd door 27
consultatiefora met 3.000 inheemse leiders uit het hele land. Dit
recht op consultatie is zonder twijfel een noodzakelijke voorwaarde
om het recht op een eigen ontwikkeling, cultuur en identiteit te
kunnen uitoefenen.
Een ander voorbeeld is de restauratie van het territorium van de
Guaraní, een volk dat de Alto Parapetí bewoont. In deze regio is een
groot deel van de Guaraní nog steeds slachtoffer van slavernij en
gedwongen arbeid. De restauratie van hun territorium is een fundamentele
maatregel in de strijd tegen deze zware schending van de
mensenrechten. Dit is des te belangrijker aangezien er een spirituele
band bestaat tussen de inheemse volkeren en hun territorium.”
Wat hebben deze ervaringen voor u zelf betekend?
Arnaud Chaltin: “Door mijn werk en door de cursussen die ik als
vrijwilliger bij de VN kon volgen, heb ik enorm veel bijgeleerd. Er zijn
ook persoonlijke ontmoetingen met onder meer bepaalde inheemse
leiders of specialisten in inheemse volkerenrechten die een grote
indruk nalieten. Mijn ideeën over mensenrechten zijn geëvolueerd.
De ervaringen met deze inheemse rechten laten toe de mensenrechten
een universeler karakter te geven. Ze brengen culturen en
realiteiten binnen die tot dan toe niet echt deel uitmaakten van de
traditionele visie over mensenrechten.”
© UNHCR
89

90 DGD Jaarverslag 2010
© Wereldbank / Eric Miller

Bijdrage via de Internationale
Financiële Instellingen
Inleiding
Washington DC, thuisbasis van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF), vormt sinds lang ook het actiegebied van de
Belgische ontwikkelingssamenwerking. Twee attachés internationale samenwerking volgen er de zaken op die met ontwikkelingssamenwerking
te maken hebben. De focus van het werk in Washington ligt op de beleidsbeïnvloeding binnen de Wereldbank en het IMF. Men volgt
er ook de evoluties op bij de Amerikaanse ontwikkelingsdienst (USAID) en diverse denktanken zoals het Center for Global Development
en het Bank Information Center.
In dit deel gaan we dieper in op wat de Wereldbank en het IMF de voorbije jaren hebben geïnvesteerd en bereikt op het vlak van de Millenniumdoelen.
België heeft met zijn steun bijgedragen aan het behalen van deze resultaten.
Groei stimuleren helpt de Millenniumdoelen
Aanpak van de Wereldbank
De Wereldbank geeft technische en financiële hulp in de vorm van
giften, interestloze kredieten en borgstellingen aan staten die de
armoede willen bestrijden. De Wereldbank, waaraan België jaarlijks
bijna 150 miljoen euro doneert, bestaat uit 5 organisaties.
1. Financiële programma’s die de economische groei moeten stimuleren,
de ongelijkheden verzachten en de levensomstandigheden
van de bevolking verbeteren, en dit door giften of interestloze
leningen aan de 79 allerarmste landen via de Internationale
Ontwikkelingsassociatie (IDA).
2. Financiering van gelijksoortige uitrustingsprogramma’s aan normale
interesttarieven voor landen met een gemiddeld inkomen,
via de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling
die vandaag 185 leden telt (IBWO).
3. De Internationale Financieringsmaatschappij (IFC) die leningen
en investeringen financiert ten voordele van de ontwikkeling
van de privésector of participaties neemt in ondernemingen.4.
Het Internationaal Centrum voor Regeling van Investeringsgeschillen
(ICSID).
5. Het Multilateraal Agentschap voor Investeringsgaranties om
leningen te waarborgen.
De Millenniumdoelen liggen voor de Wereldbank in het verlengde
van de strijd tegen de armoede en zijn coherent met de ambitie om
de groei te stimuleren en een betere toegang tot basisdiensten te
verschaffen.
91

Zowel het lanceren van de MDG’s als de opeenvolging van verschillende crisissen brachten de Wereldbank
ertoe om 5 strategische prioriteiten vast te leggen:
- Gericht op de allerarmsten en de meest kwetsbaren, vooral in Sub-Sahara Afrika;
- Creëren van groeimogelijkheden, vooral in de landbouw- en infrastructuursector;
- Promoten van globale en collectieve activiteiten;
- Versterken van goed bestuur en de strijd tegen corruptie;
- Beheer van de risico’s en voorbereiden op crisissen.
Nog heel recent heeft de Wereldbank het budget voor leningen van de IBWO en de IDA verdubbeld:
van 50 miljard dollar in 2007-2008 naar 106 miljard dollar in 2009-2010.
Hieronder beschrijven we per Millenniumdoel welke initiatieven de Wereldbank ontplooide om ze te
realiseren.
Millenniumdoel 1: Extreme armoede en honger verminderen
De recente voedsel-, energie- en economische crisissen brengen het realiseren van deze MDG in gevaar.
De Wereldbank gaf in 2010 8,3 miljard dollar steun aan de landbouwsector (tegenover 4,3 miljard
dollar tot aan het jaar 2008).
De IDA besteedde in 2010 15 miljard dollar aan het “Multilateral Debt Relief Initiative” waarvan 26 landen
genieten, en 1,4 miljard dollar in 39 landen aan programma’s die een sociaal vangnet voor de
armsten moeten creëren.
Millenniumdoel 2: Lager onderwijs voor iedereen
De Wereldbank geeft sinds 1962 prioritaire aandacht aan onderwijs. Op dit domein is de Wereldbank
de eerste externe financieringsbron voor de ontwikkelingslanden - in vele landen zelfs de enige significante.
Sinds 2000 investeerde de IDA meer dan 10,2 miljard dollar in 112 landen. Met dit geld konden en
kunnen 91 miljoen studenten zich inschrijven, kregen meer dan 3 miljoen onderwijzers een opleiding,
werden meer dan 2 miljoen klaslokalen gebouwd of gerenoveerd en ongeveer 300 miljoen handboeken
verdeeld.
De Wereldbank speelt een centrale rol in tal van internationale partnerschappen voor het onderwijs,
zoals het Education For All - Fast Track Initiative (zie p. 39).
Na de top van New York in september 2010 besliste de Wereldbank haar hulp aan het basisonderwijs
te verhogen met 750 miljoen dollar in de vorm van giften en interestloze leningen.
92 DGD Jaarverslag 2010

Millenniumdoel 3: Bevorderen van gendergelijkheid, versterken
van de positie van de vrouw
Sinds 2006 heeft de helft van alle door de IDA gefinancierde projecten een onderdeel gewijd aan de
gelijkheid tussen man en vrouw. In 2007 heeft de Wereldbank het actieplan voor gendergelijkheid
opgestart, het Gender Action Plan (GAP), voor meer gelijkheid op domeinen als de grondeigendom, de
werkgelegenheid, landbouw, financiën en infrastructuur. Het GAP financiert vandaag nog steeds 250
projecten en onderzoekswerk in 80 landen. Door de IDA-inspanningen konden tussen 1999 en 2008
9% meer meisjes hun lagereschool-loopbaan voltooien.
© Julien Harneis
45 procent van alle Wereldbankleningen integreerde sinds 2008 gendergelijkheid - tegenover 35%
twee jaar ervoor. Deze vooruitgang geldt vooral voor leningen in de sectoren landbouw en plattelandsontwikkeling,
economisch beleid, ontwikkeling van de privésector en infrastructuur. Dit toont aan dat
de investeringen ter bevordering van de economische autonomie van vrouwen hun vruchten afwerpen,
en zelfs de investeringen in het sociale domein aan het inhalen zijn.
93

Millenniumdoel 4: De kindersterfte terugdringen
De strategie van de Wereldbank is gericht op het versterken van nationale gezondheidssystemen.
Op de Millenniumtop in New York werd beslist dat de Wereldbank zich op 35 landen zou concentreren,
voor het merendeel uit Oost- en Zuid-Azië en in Sub-Sahara Afrika. Daarvoor zal ze haar budget met
600 miljoen dollar verhogen.
De IDA-programma’s hebben het voorbije decennium 310 miljoen kinderen gevaccineerd. Sinds 1995
heeft de IDA bijgedragen tot het verlagen van de mortaliteit bij min-5-jarigen: van 134 tot 105 op
1000 kinderen.
De Wereldbank speelt ook een rol in de internationale partnerschappen inzake gezondheidszorg. Samen
met de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) coördineert de Bank het International Health Partnership
and Related Initiatives (IHP+ zie kader). De Wereldbank, het Global Fund, de Global Alliance for Vaccines
and Immunisation (GAVI) en de WHO spannen zich momenteel in om een uniek financieringsplatform
voor gezondheidssystemen op te richten. Het doel ervan is de stroom van bestaande middelen en
nieuwe internationale fondsen te kanaliseren.
Het International Health Partnership werd gelanceerd in september 2007 in Londen. Het is een
coalitie van regeringen, donoren en internationale gezondheidsagentschappen zoals de WHO en
UNICEF. Het IHP streeft naar betere resultaten door iedere partner voor één gezondheidsstrategie
te winnen.
Het “plus”-symbool staat voor het samenbrengen van allerlei initiatieven die dezelfde doelen nastreven,
zoals Providing for Health (P4H), Harmonization for Health in Africa (HHA), enz. België trad
in 2010 toe tot het IHP.
Millenniumdoel 5: Verbeteren van de gezondheid van moeders
De projecten van de Wereldbank verbeteren de toegang van vrouwen tot efficiënte en operationele
gezondheidssystemen. Zo ondersteunt ze programma’s voor familiale planning, initiatieven voor betere
voeding, veiliger bevallingen in ziekenhuizen en preventie van ziektes.
Met de steun van de IDA kregen meer dan 8 miljoen mensen toegang tot levensnoodzakelijke gezondheids-
en voedingsdiensten. De voorbije vijf jaar kregen 2,5 miljoen zwangere vrouwen prenatale
zorgen.
94 DGD Jaarverslag 2010

Millenniumdoel 6: Bestrijden van hiv/aids, malaria en
andere ziektes
De Wereldbank nam het initiatief om nieuwe partnerschappen van geldschieters te vormen, net in de
periode dat bijdragen in de strijd tegen hiv/aids verlaagd werden.
Met de steun van de IDA kregen 2 miljoen kinderen en volwassenen besmet met hiv een antivirusbehandeling.
Tussen 2000 en 2010 werden 33 miljoen muskietennetten gekocht en verdeeld. De Bank
lanceerde in 2005 het programma ‘Malaria Booster’. Dit moet de financiële hulp en de technologische
assistentie in de strijd tegen malaria verhogen.
Het Global Fund to fight Aids, Tuberculosis and Malaria is een internationale financieringsinstelling
die in 150 landen preventie en behandeling van deze drie ziektes steunt. Het doet daarvoor
een beroep op een breed netwerk van partnerschappen met andere ontwikkelingsorganisaties.
De gelden die het Global Fund inzamelt, dienen niet om andere programma’s te vervangen of te
reduceren. Ze zijn bedoeld om bepaalde lacunes in landenprogramma’s op te vullen of om complementair
te zijn aan wat andere donoren al doen.
Volgens cijfers van het Global Fund krijgen op deze manier 3 miljoen mensen een antiretrovirale
behandeling (aidsremmers), worden 7,7 miljoen nieuwe besmettingen van tbc opgespoord en
behandeld, en werden al 160 miljoen geïmpregneerde muskietennetten aan families uitgedeeld.
Millenniumdoel 7: Waarborgen van een duurzaam milieu
De Wereldbank tracht steeds meer het beheer van het leefmilieu en van de natuurlijke hulpbronnen
te integreren in projecten van landbouw, water en sanering, het stedelijk leefmilieu. Deze projecten
vertegenwoordigen 9% van de nieuwe toegekende leningen in de voorbije vijf jaar.
Verder ontwierp de Wereldbank een investeringskader voor propere energie in ontwikkelingslanden. De
Investeringsfondsen voor het Klimaat (CIF) zetten samen 6 miljard dollar in om 40 landen bij te staan
bij de klimaatverandering.
De Wereldbank is de belangrijkste externe financierder in de sectoren watervoorziening, sanering,
irrigatie en afwatering van vervuild water, alsook in het beheer van fluviale bekkens en grensoverschrijdende
waterprojecten. Meer dan 113 miljoen mensen kunnen nu genieten van drinkbaar water. Bijna
500.000 collectieve waterpunten werden geïnstalleerd of opnieuw in werking gesteld.
Millenniumdoel 8: Tot stand brengen van een wereldwijd partnerschap
voor ontwikkeling
In 1996 lanceerden de Wereldbank en het IMF het Heavily Indebted Poor Countries-initiatief (HIPC) om
de landen met een zware schuldenlast te verlichten. Het Multilateral Debt Relief Initiative is opgericht
om aan het HIPC extra middelen te geven. Men wilde op deze manier deze landen helpen bij het bereiken
van de MDG’s, en tegelijk de financieringscapaciteit van de internationale financiële instellingen
behouden.
De achtste MDG wil ook initiatieven nemen om de digitale kloof te dichten. De Wereldbank is met 7,6
miljard dollar de belangrijkste internationale financierder voor de ontwikkeling van informatie- en communicatietechnologie.
Ze steunt projecten in 95 landen.
95

“Wereldbank zet waaier van financiële diensten in om Millenniumdoelen te bereiken”
Interview met Gino Alzetta, bestuurder bij de Wereldbank
België deelt zijn vertegenwoordiger
in de Raad
van Bestuur bij de Wereldbank
Groep met 9
andere landen: Hongarije,
Kazachstan, Luxemburg,
Oostenrijk, Slowakije, Slovenië,
Tsjechië, Turkije en
Wit-Rusland. De functie
van Bestuurder (Alternate
Executive Director), momenteel
bekleed door de
Belg Gino Alzetta, wordt
© Wereldbank bij beurtrol uitgeoefend
door de verschillende landen.
Dhr. Alzetta geeft ons vanuit Washington zijn visie over hoe
de Wereldbank in de toekomst efficiënter kan bijdragen aan het
behalen van de Millenniumdoelen.
Zullen de MDG’s binnen de gestelde termijn
gehaald worden?
Alzetta: “Op globaal niveau moet het eerste doel gehaald kunnen
worden. Dat zal dan vooral te maken hebben met de vooruitgang in
China waar het armoedecijfer tussen 1981 en 2005 gedaald is van
78% naar 17%. Andere regio’s zullen dit doel echter niet halen. Dit
geldt zeker voor Sub-Sahara Afrika waar het armoedecijfer in 2005
nog steeds 51% bedroeg, wat slechts een beetje lager ligt dan in
1990 (58%).
Ondanks de grote sprong voorwaarts in bepaalde landen zal het
merendeel van de MDG’s die betrekking hebben op de menselijke
ontwikkeling jammer genoeg niet gehaald worden. Het gaat om
doelen als de daling van het kindersterftecijfer, verbetering van de
gezondheid van moeders, gendergelijkheid, de lagere school volmaken...”
Hoe komt dit?
Alzetta: “Vier jaar al wordt de wereld geconfronteerd met verschillende
crisissen die het MDG-proces ondergraven: stijging van de
prijzen voor voedsel en energie, een financiële en een economische
crisis. Enkele ontwikkelingslanden kregen ook zware natuurrampen
over zich. De Wereldbank schat dat eind 2010 nog eens
64 miljoen vrouwen en mannen door de economische crisis in de
armoede terechtkwamen. Vele ontwikkelingslanden ondervonden
schade door het ineenstorten van de grondstoffenprijzen en het
uitblijven van remittances.
Het is ook gewaagd om kwantitatieve doelen vast te leggen wanneer
er onvoldoende kennis is over de beginsituatie. De Millenniumdoelen
zijn vastgelegd op een ogenblik dat de beschikbare statistische
gegevens onvoldoende of zelfs onbestaand waren.
Ten slotte vereist de realisatie van de MDG’s structurele veranderingen
en een grondige mentaliteitswijziging: een veralgemeende
rationele aanpak van problemen, opstellen van en respect voor de
principes van goed bestuur, wijziging van de verhoudingen tussen
man en vrouw, verandering van de waardenhiërarchie...”
Welke obstakels moeten weg om deze situatie op te
lossen?
Alzetta: “De ontwikkelingslanden moeten de middelen vinden om
een voldoende hoge groei te houden en moeten voldoende bestand
zijn tegen externe conjuncturele schokken. Drie op vier arme mensen
leven in plattelandsgebieden en de meesten zijn afhankelijk van
de landbouw. Het is dus hoog tijd om maatregelen te nemen die de
landbouwproductie ten goede komen, de toegang tot de markten
verbeteren en die hen minder afhankelijk maken van het klimaat.
Regeringen moeten ook de binnenlandse hulpbronnen aanspreken,
voor bepaalde doelgroepen vangnetten creëren en hun uitgaven in
de gezondheidszorg, onderwijs en infrastructuur beschermen. Tegelijk
moeten ze de toegang tot goede diensten voor de armsten
drastisch verbeteren.
De beschikbare middelen zou je kunnen verhogen door het stimuleren
van innoverende financieringssystemen. Een belasting op speculatieve
financiële transacties kan een veelbelovende piste zijn.”
Hoe kan de Wereldbank de ontwikkelingslanden
helpen om deze uitdagingen het hoofd te bieden?
Alzetta: “De Wereldbank heeft sterke troeven, zoals de grootte
van de middelen, de centrale landenaanpak, snelle reactietijd en
haar positie om de verschillende partners te verenigen. Daarom zal
de Wereldbank via een waaier van financiële diensten en kennisoverdracht
economische mogelijkheden creëren om zo de levensomstandigheden
van miljoenen armen te verbeteren, zowel in de
landen met een gemiddeld inkomen als met de laagste inkomens.
De Wereldbank heeft ook bijkomende middelen verworven van de
donoren, en dit naar aanleiding van de onderhandelingen in de Internationale
Ontwikkelingsassociatie (IDA). Deze middelen zijn bestemd
voor de allerarmsten.”
Is de Wereldbank voldoende op de hoogte van de
situatie op het terrein om efficiënt te zijn?
Alzetta: “Het nastreven van de MDG’s vergt inderdaad een groot
empathisch vermogen, wat niet mogelijk is zonder kennis of nabijheid
van de praktijk. De Wereldbank was reeds begonnen met haar
decentralisatie vóór er sprake was van de MDG’s en sindsdien is
ze geïntensifieerd. Bijna de helft van haar personeel dat naar de
regio’s is uitgezonden, is werkzaam op het terrein. Het merendeel
van de landendirecteurs werkt in het land waarvoor ze verantwoordelijk
zijn.”
96 DGD Jaarverslag 2010

Een bijzondere relatie
Het Internationaal Monetair Fonds en de Millenniumdoelen
De Belgische ontwikkelingssamenwerking en het IMF
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is geen partner in de Belgische multilaterale ontwikkelingssamenwerking.
Toch is de samenwerking met het IMF groeiende vanuit het besef dat een stabiel macroeconomisch
klimaat een noodzakelijke voorwaarde is voor duurzame ontwikkeling.
Tot 2010 gaf België ongeveer 1 miljoen euro per jaar voor het organiseren van macro-economische
cursussen voor midden- en topkaders uit ontwikkelingslanden. Deze landen kregen ook technische
assistentie op fiscaal en monetair vlak en inzake betalingsbalansen en wisselkoersen. In 2010 verdubbelde
België zijn bijdrage aan het IMF tot 2 miljoen euro. De focus ligt nu meer op het verruimen van de
eigen inkomsten op de begroting van ontwikkelingslanden zodat de afhankelijkheid van hulp verkleint.
Economische groei
In 2010 schreef het IMF een nota als bijdrage voor de Millenniumtop te New York. Deze schetst de IMFvisie
op zijn eigen bijdrage aan de MDG’s, die zeer indirect is (zie ook interview met Willy Kiekens). Ze
beschrijft ook wat de instelling na de financiële crisis aan veranderingen noodzakelijk acht.
De focus van het IMF ligt in ieder geval op economische groei. Groei is een noodzakelijke (maar niet de
enige) voorwaarde om het ‘momentum’ te herstellen voor het bereiken van de MDG’s. Die groei moet ook
effectief de armoede bestrijden en ten goede komen aan gebieden en sectoren waar armen talrijk zijn.
In de aanloop naar 2015 ziet het IMF vijf uitdagingen om de groei in ontwikkelingslanden te herstellen
en te versnellen.
- De groei in ontwikkelde en opkomende economieën moet zich snel herstellen, dit is een voorafgaande
voorwaarde voor het herst el van de groei in ontwikkelingslanden;
- Ontwikkelingslanden moeten zo vlug mogelijk hun reserves heropbouwen. Die lieten hen toe de
financiële crisis te doorstaan maar zijn nu onvoldoende om een nieuwe schok te counteren;
- Het infrastructuurtekort moet aangepakt worden;
- Handelsbelemmeringen moeten weg, de handelsrelaties met dynamische opkomende economieën
moeten steviger;
- De internationale gemeenschap moet toezien op een blijvend engagement voor fragiele staten zodat
ontwikkeling er niet langer achterop hinkt.
97

“Stabiliteit is een noodzakelijke voorwaarde voor ontwikkeling”
Interview met Willy Kiekens
Willy Kiekens zetelt in de Raad van
Bestuur van het International Monetair
Fonds. Deze bestaat uit 24 leden
die 187 landen vertegenwoordigen.
Kiekens vertegenwoordigt er een groep
van 10 landen, waaronder België. Beslissingen
worden bij consensus genomen.
Slechts in uitzonderlijke gevallen
© IMF
wordt er gestemd, waarbij het stemgewicht
van iedere bestuurder afhankelijk is van het economisch
gewicht van de vertegenwoordigde landen. Willy Kiekens licht ons
de actuele uitdagingen van het IMF toe.
Kiekens: “Het IMF is een instelling die vaak geassocieerd wordt
met droge macro-economische grootheden. Het ziet toe op het monetair,
fiscaal en wisselkoersbeleid van een land. Voor veel mensen
blijft de link tussen de activiteiten van het IMF en het bereiken van
de Millenniumdoelen duister. Er ís geen directe link. Het IMF komt
niet tussen in het organiseren van bijvoorbeeld onderwijs of gezondheidszorg.
Het IMF zorgt wel voor een kader waarin overheid,
ontwikkelingspartners, ngo’s en privésector op de meest efficiënte
wijze hun werk kunnen doen.
Als voorbeeld verwijs ik naar de schuldverlichting bij initiatieven als
de Heavily Indebted Poor Countries (HIPC) en het Multilateral Debt
Relief Initiative (MDRI). Deze zorgden ervoor dat landen die schuldverlichting
kregen nu meer middelen kunnen inzetten voor onder
meer onderwijs en gezondheidszorg in plaats van voor schuldafbetalingen.
Uiteraard is het belangrijk dat die landen niet opnieuw
onhoudbare schulden aangaan. Door deze initiatieven en door te
waken over een evenwichtig fiscaal beleid, heeft het IMF dus indirect
bijgedragen tot de MDG’s.”
Het IMF heeft een bijzondere inspanning gedaan om
de gevolgen van de financiële crisis te temperen.
Hebben die impact gehad op de MDG’s?
Kiekens: “Het IMF kan geen giften doen, enkel leningen verstrekken.
In 2009 heeft het IMF voor 3,8 miljard dollar nieuwe, goedkope
leningen toegekend aan ontwikkelingslanden, meer dan het dubbele
dan in 2008. Deze leningen zijn goedkoper dan wat men op de
markt kan vinden, en dus verzacht het IMF de impact van de crisis
en draagt het indirect bij tot de MDG’s.
Het IMF creëerde ook 250 miljard extra “IMF Speciale Trekkingsrechten”.
18 miljard dollar daarvan ging naar ontwikkelingslanden.
Zij kunnen deze Trekkingrechten gebruiken om hun reserves aan te
sterken, of om ze te verkopen in ruil voor harde valuta.
Ten slotte richtte het IMF ook het nieuwe Post-Catastrophe Debt
Relief Trust (PCDR) op. Dit laat het IMF toe om schulden kwijt te
schelden van landen die door natuurrampen getroffen worden.
Zo kon Haïti zijn schulden tegenover het IMF kwijtschelden na de
zware aardbeving in januari 2010.”
Maatregelen zoals inflatiebeheersing en vrij kapitaalverkeer
zorgen voor macrostabiliteit. Maar
critici zeggen dat dit vooral investeerders en markten
ten goede komt, niet de ontwikkeling.
Kiekens: “Macrostabiliteit is een belangrijke voorwaarde om een
ontwikkelingsbeleid te kunnen voeren. Het is zeer moeilijk, zo niet
onmogelijk, om een ontwikkelingsbeleid te voeren in een land
waar de fiscale tekorten leiden tot onhoudbare schulden. Want die
schulden eisen in de vorm van afbetalingsverplichtingen steeds belangrijkere
delen van de beschikbare inkomsten op. Je kunt ook
geen ontwikkeling verwachten waar de inflatie zo hoog ligt dat het
vertrouwen in de munt ondermijnd wordt, waar het gebrek aan
stabiliteit potentiële investeerders afschrikt en/of uit de formele
economie verdrijft.
Neem nu de beheersing van de inflatie: wanneer de inflatie zeer
hoog ligt, wordt het zeer moeilijk om aan microfinanciering te doen,
tenzij men zeer hoge interestvoeten vraagt of leningen verstrekt in
een vreemde, meer stabiele, munt, waarbij het wisselkoersrisico bij
de mensen die de lening aangaan komt te liggen. Indien een financiële
instelling of een ngo verliezen maakt met microfinancieringsactiviteiten,
vermindert het basiskapitaal waardoor men uiteindelijk
geen kredieten aan armen meer kan verstrekken. Bij een relatief
lage en stabiele inflatie echter is het mogelijk om op een rendabele
manier aan microfinanciering te doen, waardoor het mogelijk wordt
om de activiteiten uit te breiden en aan meer mensen kredieten te
verstrekken.”
Hoe ziet u de verhouding privé/overheid in dit kader?
Kiekens: “Economische groei en tewerkstelling worden niet enkel
door de publieke sector gecreëerd. De privésector speelt hier
ook een belangrijke rol. In veel ontwikkelingslanden bestaat er een
grote informele sector wegens het slechte zakelijke klimaat, waardoor
de overheid veel potentiële binnenlandse inkomsten ziet verloren
gaan. Macrostabiliteit en een goed zakelijk klimaat verhoogt
de aantrekkelijkheid voor lokale en buitenlandse investeerders. Dit
komt de tewerkstelling ten goede en doet de binnenlandse inkomsten
stijgen. En dat laat de overheid dan weer toe om meer sociale
uitgaven te doen.”
Hoe poogt u ontwikkelingsrelevante opmerkingen die
lokaal gekend zijn toch mee te nemen bij uw beslissingen
in het verre “Washington”?
Kiekens: “De uiteindelijke beslissing wordt in Washington genomen,
maar dit gebeurt steeds in overleg met de Nationale Bank van
België, de FOD Financiën, en/of de FOD Buitenlandse Zaken. Voor
wat betreft de 18 Belgische partnerlanden wordt er telkens overlegd
met de attachés internationale samenwerking op de Belgische
ambassade in Washington. De input die zij van hun collega’s op
het terrein verkrijgen, wordt verwerkt in het standpunt dat België
neemt tijdens de vergadering. Ten slotte is er ook regelmatig contact
met ngo’s, zowel in België als in Washington.”
98 DGD Jaarverslag 2010

Deel 3
Sensibilisering in België
Naar aanleiding van de Europese Ontwikkelingsdagen organiseerde
DGD een uitgebreid programma voor het grote publiek, waarvan
een aantal evenementen hieronder worden voorgesteld.
Als gastheer van de Europese Ontwikkelingsdagen in december
2010 bracht DGD de belangrijkste Belgische actoren van de
ontwikkelingssamenwerking samen op de stand van de Belgische
ontwikkelingssamenwerking, die werd vereerd met een bezoek van
prins Filip.
© Eurotrio
Shoot against Poverty, een fotowedstrijd voor jonge amateurfotografen,
lokte meer dan 400 inzendingen met de strijd tegen
de armoede als onderwerp. De foto’s van de 20 laureaten werden
tentoongesteld op de trappen van de Kunstberg in Brussel.
© DGD / Dimitri Ardelean
99

Tijdens het originele modedefilé “When fashion meets humanity”
op 6 december 2010 verwoordden 8 Belgische ontwerpers in hun
creaties de 8 Millenniumdoelen op een elegante en pakkende wijze.
Mode werd zo een instrument om een ander publiek bewust te maken
voor ontwikkelingssamenwerking.
© DGD / Dimitri Ardelean
De Belgische ontwikkelingssamenwerking creëerde in 2010 een interactieve
mobiele stand over de Millenniumdoelen en de Belgische
bijdrage bij de realisatie ervan. Centraal staat een interactieve quiz,
waar de bezoeker op een speelse en actieve manier met alle zintuigen
symbolisch zelf de 8 Millenniumdoelen kan trachten te behalen.
De quiz bestaat uit 8 spelconsoles met aanraakschermen, luisterfragmenten,
kennis- en geheugenspelen en zelfs een geurbuis.
© DGD / Dimitri Ardelean
DGD nam in 2010 voor het eerst deel aan het volksfeest tijdens de
Nationale Feestdag in Brussel op 21 juli. Via een interactieve stand
met tal van animaties en spelen over de Millenniumdoelen, kon het
talrijk aanwezige publiek er meteen ook de inzet en de resultaten
van de Belgische ontwikkelingssamenwerking in haar strijd tegen
de wereldwijde armoede leren kennen.
© DGD / Dimitri Ardelean
100 DGD Jaarverslag 2010

Dimensie 3, het magazine van de Belgische ontwikkelingssamenwerking,
legde in 2010 de nadruk op vijf centrale thema’s: biodiversiteit,
fragiele staten, de 50ste verjaardag van de Congolese
onafhankelijkheid, de Millenniumdoelen en de multilaterale hulp. In
het kader van de Millenniumtop in september 2010 werd het nummer
over de Millenniumdoelen vertaald naar het Engels.
De Belgische ontwikkelingssamenwerking ondersteunde in 2010
de fototentoonstelling “Art in All of Us – World Art Tour” die te zien
was in Brussel en Antwerpen. Met de universele taal van de kunst
als leidraad, liet de tentoonstelling de tienduizenden bezoekers
zichzelf vragen stellen over culturen, vrijheid van meningsuiting,
tradities, de verschillende levenswijze van de meeste mensen die
zo dichtbij zijn en toch zo sterk verschillen ...
© Art in All of Us
101

Bijlagen
Regionale verdeling DGD-hulp
Regionale verdeling directe bilaterale DGD-hulp
Azië
7%
Centraal- en Zuid-
Amerika
7%
Azië
5%
Centraal- en Zuid-
Amerika
6% Universeel
15%
Noord-Afrika
5%
Universeel
50%
Afrika
36%
Sub-Sahara
Afrika 69%
Regionale verdeling niet-gouvernementele DGD-hulp
Centraal- en Zuid-
Amerika
16%
Azië
9%
Universeel
36%
Afrika
39%
102 DGD Jaarverslag 2010

Belgische officiële ontwikkelingshulp (ODA) 2007-2010
Bij het afsluiten van het jaarverslag waren enkel de gegevens voor DGD en de FOD Buitenlandse Zaken beschikbaar.
Vanaf midden 2011 vindt u de volledige ODA-tabel op www.dg-d.be (rubriek Cijfers).
2007 2008 2009 2010
Directie-Generaal Development (DGD)
Gouvernementele samenwerking
Technische samenwerking en beurzen 129.340.915 160.606.750 178.857.533 207.378.414
Gedelegeerde samenwerking 7.217.477 18.174.701 29.895.700 25.935.784
Regionale samenwerking 211.233 2.200.000 9.244.590 8.100.000
Algemene en sectoriële begrotingshulp 23.922.936 27.377.140 20.531.193 47.246.017
Speciale noodhulp Centraal-Afrika 5.000.000 20.500.000 500.000 0
Microprojecten 2.486.964 3.467.803 2.638.488 3.721.098
Beheerskosten BTC 20.306.000 21.032.890 21.512.000 21.431.214
Leningen van staat tot staat 25.559.245 16.045.620 28.355.900 32.897.662
Subtotaal Gouvernementele samenwerking 214.044.770 269.404.903 291.535.404 346.710.188
Niet-gouvernementele samenwerking
NGO-programmafinanciering 99.150.043 99.612.783 125.299.255 117.842.543
VVOB 8.596.316 8.452.767 8.999.999 9.199.998
APEFE 8.524.332 8.094.522 9.000.000 9.200.000
VLIR - Vlaamse interuniversitaire raad 26.607.871 28.729.721 30.192.922 30.690.970
CIUF/CUD - Interuniversitair centrum van CFWB 23.910.341 23.782.966 26.721.492 27.984.233
Wetenschappelijke instellingen 13.476.508 14.150.776 15.632.880 17.222.917
Lokale civiele maatschappij 5.007.409 5.999.580 5.387.145 3.633.911
Africalia 2.310.000 2.015.000 2.360.000 2.125.000
Andere niet-gouvernementeel 7.456.760 10.425.793 9.438.774 10.177.268
Subtotaal Niet-gouvernementele samenwerking 195.039.580 201.263.907 233.032.467 228.076.839
Multilaterale samenwerking
Verplichte multilaterale bijdragen 6.678.391 9.049.347 10.082.195 10.922.064
waarvan aan VN 6.422.346 8.771.641 9.783.904 10.597.896
Vrijwillige multilaterale bijdragen 90.791.450 94.567.930 111.180.728 113.153.830
waarvan aan VN 62.478.816 65.659.693 81.671.628 79.705.081
Europees ontwikkelingsfonds en Bank 104.860.013 132.560.006 135.044.009 146.608.405
Wereldbankgroep 76.000.000 175.320.000 102.833.000 109.294.000
Regionale ontwikkelingsbanken 27.266.541 30.860.353 45.655.381 27.669.325
Milieuverdragen 12.668.806 12.679.354 24.863.448 38.327.148
Multilaterale Schuldkwijtschelding 12.832.368 18.674.711 15.060.874 16.150.608
Subtotaal multilaterale samenwerking 331.097.570 473.711.701 444.719.636 462.125.381
Belgisch fonds voor de voedselzekerheid
Gouvernementeel/beheer/sensibilisering 4.620.058 13.313.634 8.218.146 2.693.421
Via ngo's 13.363.246 13.843.855 15.681.107 9.181.907
Via multilaterale instellingen 12.014.882 6.484.181 7.543.855 4.666.001
Subtotaal Belgisch fonds voor de voedselzekerheid 29.998.186 33.641.671 31.443.107 16.541.329
Maatschappijopbouw 15.168.940 19.183.806 27.112.570 35.201.208
Humanitaire en voedselhulp 14.598.923 26.960.444 56.057.930 97.983.370
Steun aan de privésector, BIO 28.138.365 44.626.496 142.351.398 118.322.746
Rentebonificaties (vanaf 2010 budget Buitenlandse Zaken) 11.009.296 13.053.489 18.517.825
Sensibilisering in België (excl. ngo's) 6.944.171 6.022.630 5.494.561 9.935.828
Administratie, evaluatie, andere 1.958.388 1.213.826 1.505.431 2.673.300
Totaal DGD 847.998.189 1.089.082.873 1.251.770.330 1.317.570.189
Buitenlandse Zaken (uitgezonderd DGD)
Noodhulp, B-FAST 23.394.425 25.821.348 24.605.308 560.249
Conflictpreventie / preventieve diplomatie 21.795.433 24.013.834 24.037.771 26.716.535
Bijdragen aan internationale instellingen 5.161.131 7.777.018 6.511.771 7.243.111
Rentebonificaties (vanaf 2010) 16.547.942
Pers / Communicatie / Bijzonder Evaluator 846.952 1.063.024 1.037.770 442.753
Administratiekosten (ODA-deel) 36.799.266 41.867.280 41.446.473 43.581.477
TOTAAL Buitenlandse Zaken (uitgezonderd DGD) 87.997.207 100.542.504 97.639.093 95.092.068
103

Belgische officiële ontwikkelingshulp (ODA) 2007-2010
2007 2008 2009 2010
ODA-uitgaven van DGD per sector 2007-2010
Onderwijs 105.440.254 115.468.957 154.287.358 12,33% 143.134.301 10,86%
Gezondheid 75.738.967 84.938.392 112.273.622 8,97% 135.494.467 10,28%
Bevolking en reproductieve gezondheidszorg 36.639.857 29.335.218 35.385.498 2,83% 31.227.582 2,37%
Water en sanering 33.764.456 30.990.032 47.816.899 3,82% 74.920.699 5,69%
Overheid en civiele maatschappij 50.676.020 70.065.684 103.141.309 8,24% 117.816.892 8,94%
Conflict, vrede, veiligheid 2.798.486 8.665.284 5.912.223 0,47% 4.792.278 0,36%
Sociale diensten 39.850.725 37.604.203 45.575.159 3,64% 48.702.574 3,70%
Transport en opslag 17.105.006 16.645.013 90.140.168 7,20% 53.654.162 4,07%
Communicatie 1.404.459 4.304.987 1.344.275 0,11% -166.943 -0,01%
Energie 3.047.568 13.838.701 42.815.620 3,42% 35.772.914 2,72%
Banken en financiële diensten 34.000.602 39.993.990 143.127.786 11,43% 122.651.397 9,31%
waarvan microkrediet 24.607.978 14.078.176 9.184.324 0,73% 18.327.337 1,39%
Ondernemingen 785.297 573.929 4.088.645 0,33% 4.434.069 0,34%
Land- en bosbouw, visvangst 51.737.158 76.603.785 107.257.507 8,57% 119.104.535 9,04%
Industrie, mijnbouw en constructie 12.416.516 17.625.984 38.524.315 3,08% 8.899.591 0,68%
Handel en toerisme 1.812.535 3.092.093 9.879.801 0,79% 8.599.228 0,65%
Milieubescherming 17.916.136 20.121.663 35.195.653 2,81% 39.519.038 3,00%
Multisector 56.570.981 46.604.349 74.516.118 5,95% 60.710.916 4,61%
waarvan landelijke ontwikkeling 23.158.665 18.004.695 20.561.158 1,64% 12.247.800 0,93%
Humanitaire hulp 44.636.596 68.850.707 86.976.546 6,95% 126.951.064 9,64%
waarvan noodvoedselhulp 14.525.000 26.414.849 39.609.292 3,16% 47.186.289 3,58%
Voedselhulp 154.745 42.885 1.627.827 0,13% 5.084.857 0,39%
Algemene begrotingshulp 3.074.042 7.108.376 22.687.903 1,81% 44.922.979 3,41%
Schuldverlichting 12.832.368 18.674.711 22.232.712 1,78% 32.485.948 2,47%
Sensibilisering in België 20.551.301 23.116.659 24.258.042 1,94% 28.409.389 2,16%
Administratiekosten 21.621.578 21.968.192 21.843.431 1,75% 22.254.882 1,69%
Sector niet gespecificeerd 203.422.537 332.758.147 20.861.911 1,67% 48.193.371 3,66%
TOTAAL SECTORTABEL 847.998.189 1.088.991.943 1.251.770.330 100,00% 1.317.570.189 100,00%
104 DGD Jaarverslag 2010

De Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen
1. Extreme armoede en honger bestrijden
- Het aantal mensen dat moet leven van minder dan één dollar per dag met de helft terugbrengen.
- Het percentage van mensen die honger lijden met de helft verminderen.
2. Basisonderwijs voor iedereen
- Ervoor instaan dat alle jongens en meisjes de lagere school volledig doorlopen.
3. Gelijke kansen voor de vrouwen
- Ongelijkheid tussen jongens en meisjes uitbannen in het lager en voortgezet onderwijs, liefst tegen 2005 en op alle niveaus
tegen 2015.
4. De kindersterfte terugdringen
- Het sterftecijfer onder kinderen tot vijf jaar met twee derde reduceren.
5. De gezondheid van moeders verbeteren
- Het sterftecijfer onder vrouwen op het kraambed met drie kwart terugdringen.
6. Hiv/aids, malaria en andere dodelijke ziekten bestrijden
- Verdere verspreiding van hiv/aids stoppen en het aantal besmettingen keren.
- Het aantal nieuwe gevallen van malaria en andere ernstige ziekten stoppen en een begin maken met hun totale uitbanning.
7. Zorgen voor een duurzaam milieu
- De principes die gelden voor duurzame ontwikkeling opnemen in nationale milieubeleidsprogramma’s; het keren van het verlies van
natuurlijke hulpbronnen.
- Het aantal mensen dat geen duurzame toegang heeft tot veilig drinkwater met de helft terugdringen.
- Tegen 2020 de leefomstandigheden van ten minste 100 miljoen krottenwijkbewoners aanzienlijk verbeteren.
8. Een wereldpartnerschap voor ontwikkeling creëren
- Blijven werken aan een open stelsel van handel en financiën, dat gebonden is aan regels, voorspelbaar is en niet discrimineert. Gekoppeld
aan dit systeem zijn beloften aangaande goed bestuur, streven naar ontwikkeling en de uitbanning van armoede - op nationaal
en internationaal vlak.
- Aandacht besteden aan de bijzondere behoeften van de minst ontwikkelde landen. Met inbegrip van de opheffing van tolmuren
en quota’s voor hun exportgoederen; extra schuldverlichting voor landen met de grootste geldzorgen; het schrappen van officiële
bilaterale schulden; en meer officiële ontwikkelingssteun voor landen die ernst maken met de uitbanning van armoede.
- Aandacht hebben voor de bijzondere behoeften van ontwikkelingslanden zonder zeehavens en ook voor de arme, kleine eilandstaten.
- De schuldenproblematiek van ontwikkelingslanden aanpakken in een bredere context, en wel door maatregelen op nationaal en
internationaal niveau te treffen die het vraagstuk terugdringen tot verantwoordelijke proporties.
- In samenwerking met de ontwikkelingslanden: behoorlijke en productieve werkgelegenheid voor jongeren creëren.
- In samenwerking met farmaceutische bedrijven: in ontwikkelingslanden toegang creëren tot betaalbare basisgeneesmiddelen
- In samenwerking met het bedrijfsleven: de voordelen van nieuwe technologieën - vooral de informatie- en communicatietechnologie -
op brede schaal verspreiden.
105

Organigram DGD
Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking
D0.0
Secretariaat en
Ondersteuning
D0.1
Beleidsondersteuning
D1
Gouvernementele
programma’s
D2
Humanitaire en voedselzekerheidsprogramma’s
D1.1
Noord-Afrika en
Midden-Oosten
D2.1
Spoedhulp - Rehabilitatie -
Voedselhulp
D1.2
Centraal-Afrika
D2.2
Belgisch Fonds voor de
Voedselzekerheid
D1.3
West-Afrika
D1.4
Zuidelijk en Oost-Afrika
D1.5
Latijns-Amerika en Azië
D1.6
Regionale samenwerking
106 DGD Jaarverslag 2009

Directeur-generaal D
D0.2
Begroting en ODA
D3
Niet-Gouvernementele
Programma’s
D4
Multilaterale en Europese
Programma’s
D5
Sensibiliseringsprogramma’s
D3.1
Ngo’s
D4.1
Verenigde Naties en Bretton
Woods Instellingen
D5.1
Sensibilisering door derden
D3.2
Universiteiten en Wetenschappelijke
instellingen
D4.2
Europese Unie
D5.2
Sensibilisering door de
DGD
D3.3
Andere partners
D4.3
Sectorale Fondsen en
programma’s
D3.4
Budgettaire Programmatie en
Financiële Controle voor nietgouvernementele
programma’s
107

Colofon
Redactie en coördinatie: Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking
Hoofdredactie: Thomas Hiergens
Eindredactie: Jan De Mets (Jan.De.Mets@fulladsl.be)
Vertaling: Data Translations
Ontwerp en realisatie: www.cibecommunicatie.be
Productie: Dienst Communicatie
Contact: 02/501 81 11
Verantwoordelijk uitgever: Dirk Achten, Karmelietenstraat 15, 1000 Brussel
De gegevens in deze publicatie zijn louter informatief en binden de FOD juridisch op generlei wijze.
Wettelijk depot: 0218/2011/17
Mei 2011
108 DGD Jaarverslag 2010
www.diplomatie.belgium.be - www.dg-d.be

Het DGD-Jaarverslag 2010 is een uitgave van de Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken,
Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
Gratis verkrijgbaar in het Nederlands, Frans en Engels.

KONINKRIJK BELGIË
Federale Overheidsdienst
Buitenlandse Zaken,
Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingssamenwerking