TCGM-04.06 Harmonisatie eindmaten - VSL

TCGM Praktijkrichtlijn 

Harmonisatie Eindmaten 

Documentcode: 

PR-TCGM-4-06 

Datum publicatie: 21-03-2012

VSL biedt onderdak aan de vier Technische Commissies (TC's) die in Nederland actief zijn. Dit betreft de TC's 

voor de gebieden Druk, Temperatuur, Elektriciteit en Geometrische Metingen. De TC's dienen als platform voor 

het uitwisselen van vakinhoudelijke kennis en het bespreken van metrologische behoeftes, bijvoorbeeld ten 

aanzien van meetmethodes, het organiseren van ringvergelijkingen, gewenste onzekerheidsniveaus van 

meetresultaten, etc. De leden zijn afkomstig van diverse kalibratie laboratoria, VSL (als nationaal 

standaardeninstituut) en de Raad van Accreditatie. 

VSL is overigens niet verantwoordelijk voor de inhoud van de documenten van de diverse TC's. 

De gebruiker mag een gedeelte van dit document printen of opslaan op een gegevensdrager en verspreiden 

onder andere personen onder de voorwaarde dat de gebruiker dit alleen doet voor niet commerciële, informatieve 

en persoonlijke doeleinden. 

Indien in dit document commerciële apparatuur en/of materialen met naam en toenaam worden genoemd, houdt 

dit geen (dis)kwalificatie in van het genoemde product en/of bijzondere geschiktheid voor de beschreven 

toepassing. De genoemde apparatuur en/of materialen zijn niet per definitie de best beschikbare producten. 

Wijzigingen overzicht 

Datum publicatie Wijziging 

21-3-2012 Overgang documenten naar VSL 


TCGM 


pagina 1 van 8

Inhoud 

Pagina 

1 voorwoord ___________________________________________________ 3 

2 Inleiding _____________________________________________________ 3 

3 Aanleiding ____________________________________________________ 3 

4 Normen ______________________________________________________ 3 

5 Definities _____________________________________________________ 4 

6 Nomenclatuur _________________________________________________ 5 

7 Meting eindmaat _______________________________________________ 5 

7.1 Lengte(-variatie) ______________________________________________________________________ 6 

7.1.1 Welke parameters kunnen worden bepaald ________________________________________________ 6 

7.2 Meetmethoden (comparatief en/of interferometrisch) _______________________________________ 6 

7.2.1 Aanbeveling ________________________________________________________________________ 6 

7.3 Vlakheid ____________________________________________________________________________ 7 


7.3.2 Meetmethoden ______________________________________________________________________ 7 

7.3.3 Aanbeveling ________________________________________________________________________ 7 

7.4 Aanspringkwaliteit ____________________________________________________________________ 8 


7.4.2 Meetmethoden ______________________________________________________________________ 8 

7.4.3 Aanbeveling ________________________________________________________________________ 8 

7.4.4 _____________________________________________________________________________________ 8 

8 Rapportage algemeen __________________________________________ 8 




pagina 2 van 8

1 voorwoord 

GEBASEERD OP NKO-TCGM9604 DD.10/03/03 EN RVA-TK-4.6 DD. 21-9-2004 

Doel van het document: deze richtlijn heeft als doel eenheid te verkrijgen in het meten van eindmaten en het 

rapporteren van de meetresultaten. 

Gebruik: RvA geaccrediteerde kalibratie laboratoria zullen nadrukkelijke worden gevraagd deze richtlijn toe te 

passen voor elk af te geven RvA-certificaat betreffende eindmaat kalibraties. 

2 Inleiding 

Deze richtlijn heeft als doel eenheid te verkrijgen in het meten van eindmaten en het rapporteren van de 

meetresultaten. Voor de status van deze richtlijn wordt voorgesteld hetzelfde te laten gelden als voor EArichtlijnen: 

de voorgestelde praktijk is vrijblijvend doch wordt sterk aanbevolen. Afwijkingen hiervan worden alleen 

toegestaan als het laboratorium een goed onderbouwde argumentatie geeft. 

Voor de invoering van dit document wordt een overgangstermijn van ongeveer 3 jaar in acht genomen vanaf 

ingangsdatum. 

3 Aanleiding 

Het streven naar meer eenduidigheid met betrekking tot het meten van eindmaten en de wijze van het 

rapporteren met als doel dat klanten van de RvA kalibratie laboratoria in de toekomst de kalibratie resultaten van 

eindmaten van de verschillende kalibratie laboratoria eenvoudig met elkaar kunnen vergelijken. Tot het 

verschijnen van deze richtlijn werd, volgens een aantal leden van de TCGM, de pluriforme wijze van het 

rapporteren van eindmaat kalibraties door de verschillende RvA kalibratie laboratoria door de klanten als 

verwarrend en onduidelijk ervaren. Dit is een niet wenselijke situatie voor RvA kalibratie laboratoria, die juist een 

erkenning hebben om hun klanten herleidbare en internationaal geaccepteerde meetresultaten met een goed 

onderbouwde meetonzekerheid te garanderen. 

4 Normen 

Deze richtlijn is gebaseerd op de ISO 3650:1998(E) norm. De in dit document gebruikte symbolen zijn afkomstig 

uit deze norm. 




pagina 3 van 8

5 Definities 

l c 

l n 

l max 

l min 

f o 

f u 

v 

e 

f d 

Lengte van een eindmaat in het midden van de meetvlakken(middenmaat). 

Nominale lengte van een eindmaat. 

Maximaal gemeten lengte van een eindmaat 

Minimaal gemeten lengte van een eindmaat. 

Maximaal gemeten lengte minus middenmaat (fo. = lmax. - lc.). 

Middenmaat minus minimaal gemeten lengte (fu. = lc. -lmin.). 

Variatie in lengte (v. = fo. + fu.). = lmax. – lmin. 

Grootste afwijking t.o.v. nominale lengte. 

Vlakheidsafwijking eindmaat meetvlak. 

f d 

f o 

e 

f u 

v 

l n l c l max. 

fig. 1 

l min. 




pagina 4 van 8

6 Nomenclatuur 

4 

1. Meetvlak links 

2. Meetvlak rechts 3 

3. Onbeschreven meetvlak 

4. Beschreven meetvlak 2 5 

5. Zijvlakken 

6. Beschreven zijvlak 

40 

6 

1 

fig. 2 

7 Meting eindmaat 

Aan een eindmaat kunnen de volgende parameters c.q. eigenschappen worden vastgesteld. 

a. Lengte(-variatie) 

b. Vlakheid 

c. Aanspringkwaliteit 

De in deze richtlijn gebruikte opbouw is als volgt ingedeeld: 

a. Welke parameters kunnen worden bepaald 

b. De mogelijke meetmethoden 

c. De aanbevelingen, aangegeven met ”+” 

- Welke parameters minimaal te meten 

- Hoe dit te rapporteren 




pagina 5 van 8

7.1 Lengte(-variatie) 

7.1.1 Welke parameters kunnen worden bepaald 

1) + Afwijking van de middenmaat ( l c – l n ) 

De vier lengte(-afwijkingen) van de hoeken van de eindmaat, waaruit de volgende parameters kunnen 

worden bepaald. 

2) - a. Maximale afwijking t.o.v. l c ( f o = l max. – l c ) 

- b. Minimale afwijking t.o.v. l c ( f u = l c – l min. ) 

- c. Grootste afwijking t.o.v. l n ( e*) 

+ d. Variatie in lengte ( v = f o + f u ) 

- e. Alle vier de lengte(afwijkingen). 

7.2 Meetmethoden (comparatief en/of interferometrisch) 

+ Volgens de 5-puntsmeetmethode kunnen alle parameters 1) en 2) worden bepaald. 

+ Bij de 1-puntsmeetmethode met een eindmaat interferrometer kan visueel worden beoordeeld of de 

vlakheid/parallelliteit van de eindmaat de onzekerheid in de middenmaat beïnvloedt. 

- Met de 1-puntsmeetmethode kan alleen de parameter 1) worden bepaald. 

Opmerking : Een 1-puntsmeting kan alleen voldoende zijn voor eindmaten die in een eindmaat 

comparator als referentie eindmaat worden gebruikt. 

Indien geen vlakheid meting aan de eindmaat wordt uitgevoerd dient de meetonzekerheid te worden 

verhoogd met een relevante factor. 

7.2.1 Aanbeveling 

Meetmethode 

Standaard de 5-puntsmeetmethode toepassen, omdat de 1-puntsmeetmethode te weinig kwalitatieve 

informatie oplevert. De 1-puntsmeetmethode is nog wel toegestaan, b.v. als de klant daar expliciet om 

vraagt of mee akkoord gaat. 

Andere meetmethoden worden afgeraden. 

Rapportage 

Voor de 1-puntsmeetmethode dient de enige parameter 1) voor alle gemeten eindmaten te worden 

vermeld. 

Voor de 5-puntsmeetmethode is het mogelijk, voor alle gemeten eindmaten, de drie volgende zinvolle 

combinaties van parameters te vermelden. 




pagina 6 van 8

+ Optie 1: parameters 1) en 2d) 

- Optie 2: parameters 1) 2a) en 2b) 

- Optie 3: parameters 1) en 2e) 

De commissie beveelt aan om standaard optie 1 te rapporteren tenzij de klant een van de andere twee 

opties wil. Het wordt afgeraden op een andere dan de drie hier genoemde wijzen te rapporteren. De reden 

achter deze aanbeveling is dat deze het meest klantvriendelijk wordt geacht. De genoemde parameters 

zijn namelijk die waarvoor een tolerantie in de norm vermeld is. 

7.3 Vlakheid 


3) Twee vlakheidswaarden per eindmaat. Hieruit kunnen de volgende parameters worden bepaald. 

a. Vlakheid van het linker of onbeschreven meetvlak ( f d ) 

b. Vlakheid van het rechter of beschreven meetvlak ( f d ) 

c. De grootste waarde van a) en b) per eindmaat. 

7.3.2 Meetmethoden 

• Vlakglas, bij voorkeur samen met een monochromatische lichtbron. 

• Kösters-interferometer (ongebruikelijk voor RvA kalibratie laboratoria) 

• Fizeau-interferometer (idem) 

Opmerking Het nut van een vlakheid bepaling is vooral om uit te maken of een meetvlak beschadigd 

dan wel vervormd is. Daarnaast kan het een hulpmiddel zijn om de invloed van de vormzuiverheid van de 

eindmaat op de gemeten maten weer te geven. 

Voor het meten van de vlakheid met een vlakglas (en een monochromatische lichtbron) dan wel het laten 

aanspringen van een eindmaat is de nodige ervaring vereist. 


Meetmethode 

+ Beide meetvlakken van alle eindmaten uit een set op vlakheid meten. 

Opmerking Bij eindmaten tot 2,5 mm wordt bij het bepalen op vlakheid vaak ook impliciet de 

aanspringkwaliteit getest. Voor het meten van vlakheid is de nodige ervaring vereist. 

Rapportage 

Alle eindmaten zijn op vlakheid gemeten. De met een asterisk * aangeduide eindmaten werden als gevolg 

van de slechte oppervlaktegesteldheid niet op vlakheid gemeten. De lengtemeetonzekerheid is hierop 

aangepast(vergroot). Aan de resterende eindmaten zijn geen afwijkingen geconstateerd die het gebruik of 

de meetonzekerheid van de eindmaten negatief zouden kunnen beïnvloeden. 




pagina 7 van 8

7.4 Aanspringkwaliteit 


Twee resultaten van het beoordelen van het aanspringen van de eindmaatvlakken. Hieruit kunnen de volgende 

resultaten worden bepaald. 

a. Aanspringkwaliteit van het linker of onbeschreven meetvlak 

b. Aanspringkwaliteit van het rechter of beschreven meetvlak 

c. Het slechtste resultaat van a) en b) per eindmaat 

7.4.2 Meetmethoden 

+ Laten aanspringen op een vlakglas 

- Laten aanspringen op een andere eindmaat 

Opmerking : 

Het testen op aanspringen van een eindmaat is alleen zinvol voor eindmaten die later ook in 

aangesprongen toestand zullen worden gebruikt. 

Het is geen meting maar een kwalitatieve bepaling. 


Het bepalen van de aanspringkwaliteit hoeft niet standaard te gebeuren. Het resultaat kan alleen 

kwalitatief worden weergegeven (goed/moeilijk/niet). 

7.4.4 

8 Rapportage algemeen 

Aanbevelingen 

· Alle op het certificaat vermelde (symbolen van) parameters dienen eenduidig omschreven te zijn op het 

certificaat zelf. Is het een (symbool van een) parameter gedefinieerd in een internationaal erkende norm, dan 

kan de omschrijving bestaan uit een verwijzing naar deze norm (met jaar van uitgifte). 

· Van alle op het certificaat te vermelden gemeten parameters dient ook de meetonzekerheid op het certificaat 

vermeld te worden. Ook moet het laboratorium van uitgifte voor deze parameters RvA-erkend zijn. 

· De aangenomen uitzettingscoëfficient van de gemeten eindmaten dient met de bijbehorende 

gebruikte(aangenomen) onzekerheid te worden vermeld. 

· Bij goed/afkeur van eindmaten dient de meetonzekerheid volgens de geldende regels te worden toegepast. 




pagina 8 van 8

TCGM-04.06 Harmonisatie eindmaten - VSL

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?