Fietstocht Rome-Mekka slaat brug tussen ... - Rotary Nederland

Wam de Moor
© Marc Bolsius
Het allermooiste sonnet dat we hebben
Als neerlandicus oude stijl, bouwjaar 1955, denk ik persoonlijk
bij elke jaarwisseling, dus ook nu, aan het fraaiste en indrukwekkendste
sonnet uit onze literatuur dat over de tijd gaat. Dat wil
ik u, bij wijze van nieuwjaarswens, wel eens aanreiken.
In oude cartoons zie je tijd vaak afgebeeld als een bejaarde man
met een lange baard en een zandloper in de hand. Hooft gebruikt
dat beeld op zijn eigen manier. Bij hem is Vadertje Tijd een snelle
bliksem. ‘Gezwinde grijsaard, die op wakkere wieken staag de ijle
lucht doorsnijdt’. Ik schrijf het maar even uit het hoofd op, in
onze eigen spelling. De drost van het Muiderslot, P.C. Hooft,
doet in dit gedicht niet onder voor Shakespeare en diens
geweldige sonnetten. Ik zal het er zo over hebben. Maar eerst dit.
Hooft spelde zoals het hem uit kwam. Dat deden zijn tijdgenoten
Vondel, Bredero en Huygens trouwens ook. En ze maakten er
onderling geen probleem van. Onze grote spelleider van het
Groot Nederlands Dictee Philip Freriks zou er geen raad mee
hebben geweten. Sinds ons taalgebruik wordt geteisterd door
telkens nieuwe Groene Boekjes met wéér een onbegrijpelijke
spellingwijziging, zoeken de makers van het dictee het onvermijdelijk
in flauwiteiten als ‘Mag het aan elkaar of mag het niet aan
elkaar? Moet hier een koppelteken of een trema?’, zaken waarover
ik vroeger aan mijn leerlingen duidelijke, eensluidende instructies
kon geven, maar ik zou nou niet meer durven. Zesentwintig
‘fouten’ had ik de laatste keer, als kind had ik altijd tienen. Als je
winnaar wordt van zo’n dictee, ben je voor mij meer een mierenneuker
(of miereneuker? nee, volgens mijn computer mag dat
niet, terwijl je toch maar één mier tegelijk kunt neuken!) dan een
spellingskampioen.
Hooft, de meest virtuoze dichter die onze literatuur heeft
gekend, schreef over de tijd dat tegelijk aangrijpende én troos-
tende gedicht, dat in alle bloemlezingen staat als Sonnet.
Dat gedicht is zo mooi, omdat de eerste acht regels over de dood
lijken te gaan – als zodanig is het terug te vinden in bloemlezingen
met de dood als thema –, maar dan in de volgende zes regels
een prachtig liefdesgedicht blijkt te zijn – ik zou het in een
bloemlezing over de liefde zetten – . Lees maar:
Gezwinde grijsaard, die op wakk’re wieken staag (= gestadig)
De dunne lucht doorsnijdt, en zonder zeil te strijken
Altijd vaart voor de wind, en ieder na laat kijken,
Doodvijand van de rust, die woelt bij nacht bij daag.
Onachterhaalb’re Tijd, wiens hete honger graag
Verslokt, verslindt, verteert al wat er sterk mag lijken
En keert, en wendt, en stort staten en koninkrijken,
Voor iedereen te snel – hoe valt gij mij zo traag?
Mijn lief, sinds ik u mis, verdrijf ik met mishagen
De schoorvoetige tijd, en tob de lange dagen
Met arbeid avondwaarts. Uw afzijn (= afwezigheid) valt te bang.
En mijn verlangen kan den Tijdgod niet bewegen;
Maar ’t schijnt, verlangen dáár zijn naam van heeft gekregen
Dat ik den tijd, die ik verkorten wil, verlang.
Vooral die laatste woordspeling is de slagroom op de pudding.
Wat een vondst! Hooft was een goeie vrijer, dat is zeker, maar
minstens zo goed als dichter. Hij verwoordde nog drie keer, in
bijna even mooie gedichten, ons aller ervaring dat de tijd ons
langer valt als we op iets heel spannends zitten te wachten en
voorbij vliegt, als we het leven aangenaam vinden. Vermakelijke
gedichten zijn het, maar met name in Gezwinde grijsaard heeft
Hooft zijn superioriteit bewezen, niet alleen wat betreft de
schoonheid van zijn taal, maar ook om de dubbele thematiek van
dood en liefde. Eerst pepert hij ons in dat wij, toen wij geboren
werden, zijn gaan sterven. Dan brengt hij zijn gedachten down
to earth: Tijd, waarom laat je mij zo ontzettend lang uitzien naar
mijn geliefde? ‘Dat ik de tijd, die ik verkorten wil, verlang’. Die
versregel is subliem. Hooft zegt bovendien niet zomaar wat. Het
gaat over onszelf.
Rotary boeken
Voor de boekenrubriek van De Rotarian zijn wij op zoek
naar actuele publicaties van rotarians. Heeft u recent een
boek gepubliceerd, werkt u aan een onderzoek dat
binnenkort in boekvorm verschijnt? Heeft uw club
ter gelegenheid van een jubileum een boek uitgebracht?
Wilt u dat het onder de aandacht komt van
mederotarians? Wij ontvangen graag een recensieexemplaar
met eventueel een kort persbericht.
Alvast hartelijk dank namens de redactie.
februari 2010
de rotarian
29