Achttiende-eeuws kolonialisme in brieven - Koninklijk Nederlands ...
Achttiende-eeuws kolonialisme in brieven - Koninklijk Nederlands ...
Achttiende-eeuws kolonialisme in brieven - Koninklijk Nederlands ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ACHTTIENDE-EEUWS KOLONIALISME IN BRIEVEN<br />
Deze zeer belangrijke positie heeft Van Reede tot 6 maart 1801 bekleed, naar wij<br />
mogen aannemen volgens hetgeen hij <strong>in</strong> de niet zeer talrijke overgebleven <strong>brieven</strong><br />
uit deze periode mededeelt, niet tot zijn onverdeeld genoegen. Uiterlijk en materieel<br />
liet het ogenschijnlijk we<strong>in</strong>ig te wensen over. Een van de eerste <strong>brieven</strong> <strong>in</strong> het<br />
nieuwe ambt aan zijn vader geschreven is gedateerd 'Samarang of eygentlijck op<br />
Zigt-Rijk een buitenplaats een groot quartier van Samarang afgeleegen, welke<br />
door mijn overleeden schoonvader Vos gebouwd en aangelegt is, en die ik wel de<br />
mooijste van geheel India durf noemen den 26 en December 1798'. In het beg<strong>in</strong><br />
van dat jaar had hij de balans van zijn bezit aan zijn vader gezonden met een saldo<br />
van ruim ƒ319.000,-- waarbij niet gerekend wat 'reeds na Patria geremitteerd is'.<br />
Dat hij gedurende zijn ambtsperiode nog heel wat meer bijeen heeft weten te<br />
brengen staat, gezien zijn mentaliteit, wel vast, wanneer wij zien dat Greeve <strong>in</strong><br />
drie jaar <strong>in</strong> deze positie meer dan een millioen heeft verdiend 66 .<br />
Maar overigens was de brief van december 1798 één jammerklacht. Zijn gezondheid<br />
g<strong>in</strong>g achteruit en herhaaldelijk lezen wij klachten over ziekte, waarvan de<br />
chiragra met name genoemd wordt. Het bestuur van een gebied met naar schatt<strong>in</strong>g<br />
1.700.000 zielen zal zeker geen gemakkelijke taak zijn geweest <strong>in</strong> een tijd, dat men<br />
geheel aan zichzelf was overgelaten met de voortdurende dreig<strong>in</strong>g van een buitenlandse<br />
vijand.<br />
Het is onteegenspreekelijk voor mij de grootste eere, die mij ten deel kon vallen, van <strong>in</strong><br />
het hachelijkst tijdsgewricht, waer <strong>in</strong> de Comp e zich hier immer bevonden heeft, de<br />
keuze op mij te hebben moogen zien vestigen, dan waarde vader, het werk, de moeyte,<br />
de zorgen, onaangenaamheeden en de verantwoord<strong>in</strong>g daar aan verknocht zijn zo groot<br />
en meenigvuldig, dat ik dagelijksch stoffe v<strong>in</strong>de, om mij mijne staats- en lotsverwissel<strong>in</strong>g<br />
te beklaagen en wel wenschte het Gouvernement nimmer aanvaard te hebben.<br />
De moeilijkheden werden nog vergroot door het onoordeelkundig optreden van<br />
het Comité voor Oost-Indische Zaken, door het nieuwe bew<strong>in</strong>d <strong>in</strong> de Republiek<br />
opgericht. Van Reede was bevreesd<br />
daer het zigtbaar is, dat het Committe zich laat misleyden door kwaadaardige en verkeerde<br />
berigten en overbriev<strong>in</strong>gen. [ Het is] zeer te vreezen, dat hetzelve zich ook noch<br />
door diezelfde overbriev<strong>in</strong>gen en berichten zal laten aanvuuren tot het neemen van<br />
eenige violente maatregelen, waerdoor de thans nog bij aanhoudendheyd voortduurende<br />
gelukkige gesteldheyd van zaaken <strong>in</strong> deezen Colonie, waarover het Committe zich <strong>in</strong><br />
waerheyd behoord te verblijden ten eene male <strong>in</strong> het roedzand geworpen zal worden;<br />
ten m<strong>in</strong>sten is het te voorzien, dat zo men <strong>in</strong> Patria niet <strong>in</strong> tijde terug komt van de geheele<br />
verkeerde en voor het publicque welzijn alhier ruyneuse begrippen, waar<strong>in</strong> men<br />
door de mach<strong>in</strong>atien van een parthij stookebranden gebragt is, en men te onbedachtzaam<br />
tot overhaaste stappen overgaat, de zaaken zodanig uyt hun geheel en uyt hun<br />
verband gerukt zullen worden, dat er geen herstellen meer aan zijn zal.<br />
66. F. W. Stapel, ed., Geschiedenis van <strong>Nederlands</strong>ch Indië, IV, E. C. Godeé Molsbergen, De<br />
Nederl. Oost<strong>in</strong>dische Compagnie <strong>in</strong> de achttiende eeuw (Amsterdam, 1939) 375.<br />
199