Achttiende-eeuws kolonialisme in brieven - Koninklijk Nederlands ...

L. BRUMMEL
wilde Van Overstraten tot Gouverneur-generaal te benoemen met als gevolg dat
hij, Van Reede, diens opvolger worden zou als Gouverneur van Java's Noordoostkust.
De concurrentie van Dirk van Hogendorp was van weinig belang, daar
diens sollicitaties, naar men verzekerde, weinig ingang vonden. Van Reede betoogt
echter met zijn ambt volkomen tevreden te zijn en somt zes redenen op, waarom
hij naar het Gouverneurschap van Java niet solliciteren zal.
Ingevalle men het mij echter alleen op fundament van mijne vorige sollicitaties, of omdat
men er mij de geschiktste toe oordeelde, en dus bij praeferentie mocht opdraagen,
hetgeen zeer honorabel en flatteus voor mij zoude weesen, zal ik niet wel kunnen nalaaten,
om het voor een enkeld jaar te accepteeren, om mij zelve niet ongelijk te schijnen,
en om niet te doen vermoeden, dat ik van geld en voordeel mijn afgod maake en in tijden
van oorlog en in criticque omstandigheeden een post, die ik in een tijd van vreede geambieerd
hebbe niet zoude willen aanvaarden. Dog dit zal echter in mijn vastgenoomen
besluyt, om zoo draa ik maar middel tot overmaaking van mijn geld kan vinden, te
repatrieeren, geene mindere of langere vertraaging dan volstrekt onvermijdelijk zal
weesen, te weege kunnen brengen'.
Van Reede was weer langdurig en ernstig ziek geweest en het zonderlinge geval
deed zich nu voor dat ziekte en oorlog alle dingen veranderd hadden. Van Reede
- en hij niet alleen - ambieerde geen hoge posten meer, repatriëren wilde hij wel,
maar dat was uitgesloten en het geld, waarnaar jarenlang gejaagd was, kon moeilijk
belegd worden en kon ook niet dan met de grootste moeite en risico naar het buitenland
worden verzonden. De toestanden in Indië waren ook al weinig geschikt
om ambtelijke verantwoordelijkheid op zich te nemen. 'Met de herstelling' - zo
lezen wij nog in dezelfde brief,
van de Comp e hier in India gaat het elendig, alles is bitter en loopt daagelijksch noch
meer in de war, twist en tweedracht, jaa volslaagene vijandschappen heerschen onder de
grooten op Batavia; misnoegdheyd, clubs, parthijen en murmureeringen onder de
minderen; de Chineesen (waarvan die hoofdplaats opgepropt is) en alle Inlandsche
natiën toonen reeds van tijd tot tijd opentlijk het diep verval en onvermogen van de
Comp e te gevoelen; de handel staat stil, het geldgebrek neemd hand over hand toe en
men ziet aldaar niets dan de tot suppletie van de contanten gemaakte papieren van crediet
of het papieren geld roulleeren, etc. etc. meerdere uytbreidingen omtrend dit een en
ander durve ik aan het papier niet toe te vertrouwen, en hoedaanig het eynde van dit
alles weezen zal, moet de tijd, die groote Leermeester, ons doen zien; dan ik vreeze voor
eene fataale ontknooping van dit akelig treurtoneel.
Helaas is ons geen brief overgeleverd, waaruit wij iets naders zouden kunnen vernemen
omtrent Van Reede's benoeming tot Gouverneur en directeur van Java's
Noordoostkust. Alleen het 'project- ceremonieele' van zijn ontvangst in de nieuwe
functie op 31 oktober 1796 is bewaard gebleven.
198