Wie is Jan van Gent - Koninklijk Museum voor Schone Kunsten ...

ONDERZOEKSNIEUWS
WIE IS JAN VAN GENT?
Aantekeningen bij een laat werk van
George Morren door Siska Beele
Het KMSKA heeft een schilderij van George Morren uit 1938 in zijn bezit, dat een curieuze titel draagt:
Foorkraam van Jan van Gent (afb. 1). 1 De titel roept meteen vragen op, zoals: Wie is Jan van Gent?
En: Wat biedt hij te koop aan in zijn kraam?
Morren toonde het schilderij voor het
eerst in 1939 op een tentoonstelling in
galerie Louis Manteau in Brussel onder
de titel L’échoppe de Jan van Gent. 2
Na afloop van de expositie schreef
de kunstenaar een vriendelijke brief
naar het museum van Antwerpen met
het verzoek een werk van hem aan
te kopen. 3 Hoofdconservator Arthur
H. Cornette, die Morrens talent
bijzonder waardeerde, slaagde erin
de aankoopcommissie te overtuigen
om zijn persoonlijke favoriet L’échoppe
de Jan van Gent voor 4000 Belgische
frank te kopen. 4 Het schilderij werd
1. George Morren, Foorkraam van Jan van Gent,
1938, KMSKA, inv. nr. 2436
in het Nederlands eerst Stalletje 5 genoemd en later Foorkraam van Jan van Gent. 6
Jan van Gent blijkt de naam van een artisanale suikerbakkerij te zijn, een Gentse familiezaak met een lange
geschiedenis. 7 In 1812 richtten peperkoekhandelaars Jan Delamotte en Jan Rosseau het “Gentsch kraam”
op, een gebakkraam waarmee ze in Gent en omstreken naar kermissen, jaarmarkten en bedevaarten
trokken. Ook op de bedevaart ter ere van Onze-Lieve-Vrouw van Kerzelare brachten ze hun lekkere waar
aan de man. In het midden van de vijftiende eeuw was op de Edelareberg in Kerzelare bij Oudenaarde
rond een miraculeus Madonnabeeldje een bijzondere Onze-Lieve-Vrouweverering ontstaan. De plek
1 George MORREN, Ekeren 1868 – Brussel 1941, Foorkraam van Jan van Gent, olieverf op doek, 54,4 x 80, 3 cm, rechts
onder Morren/1938, inv. nr. 2436
2 1939, Bruxelles/ Brussel, Galerie Louis Manteau, George Morren, nr. 12
3 Archief KMSKA vwa0245/6, Brief van hoofdconservator Arthus H. Cornette aan George Morren, 24 mei 1939. In deze
brief verwijst Cornette naar het schrijven van Morren. De originele brief van Morren is niet bewaard gebleven.
4 Archief KMSKA, Verslag van de beheerraad, 5 oktober 1939
5 Koninklijk Museum voor Schoone Kunsten Antwerpen. Jaarboek 1939 – 1941, Antwerpen, (1941), p. 10
6 E. BUSCHMANN – VAN RIJSWIJCK, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten –Antwerpen. Beschrijvende catalogus II
Moderne Meesters, Antwerpen, 1948, p. 101
7 Marc HONNAY, Een Vleugje Vanillesuiker. Twee eeuwen Jan Van Gent, Oudenaarde, 2012. Ik wens ook mijn oprechte
dank te betuigen aan Max Consael voor zijn waardevolle informatie.

groeide snel uit tot een drukbezocht bedevaartsoord waar jaarlijks in de maand mei duizenden gelovigen
naartoe stromen om te bidden en te mediteren.
In 1932 wisselde Max Rosseau het ambulante ‘Gentsch kraam’ in voor een vast huis in Kerzelare. Op de
voorgevel van het ruime pand liet hij het opvallende opschrift “Gentsch Huis by Jan van Gent” aanbrengen
(afb. 2). Jan van Gent was een
verwijzing naar de bijnaam die
zijn grootvader Jan Rosseau kreeg
toen hij in 1812 vanuit Gent met
zijn bescheiden kraam naar het
bedevaartsoord van Kerzelare
trok. Ook het uitzicht van het huis
met de opmerkelijke luiken, luifels
en spiegels herinnerde aan het
oude gebakkraam. Al vlug werd
het “Gentsch Huis by Jan van Gent”
een populaire ontmoetingsplek
voor bedevaarders. Ze kwamen
langs voor een fris pintje, een
gebakje en een doos van de
2. “Gentsch Huis by Jan van Gent”,
privéarchief Max Consael, Kerzelare
befaamde bedevaartsnoepjes, die “lekkies” werden genoemd.
In 1938 koos George Morren de zoete zaak van Max Rosseau in Kerzelare als onderwerp voor een
schilderij. De kunstenaar zoomde in op de voorgevel en bracht alleen de toog in beeld met daarachter
een doorkijkje naar de verbruikzaal. Hij plaatste drie figuren in het tafereel. Zij stellen suikerbakker Max
3. Suikerbakker Max Rosseau,
privéarchief Max Consael, Kerzelare
4. Stella Lussie, echtgenote van Max Rosseau,
privéarchief Max Consael, Kerzelare

Rosseau (afb. 3) voor aan het fornuis bezig met het maken van “lekkies” en zijn vrouw Stella Lussie (afb.
4) aan de toog, samen met een klant. Max Rosseau en Stella Lussie vormden een kleurrijk echtpaar. Naast
hun suikerbakkerij waren zij ook jarenlang actief als het muzikale duo “The Mako’s”, maar in 1932 zetten
zij een punt achter hun zwervend artistiek bestaan. Het “Gentsch Huis bij Jan van Gent” werd hun vaste
stek. Een dertigtal dagen per jaar – de duur van de bedevaart - gingen de luiken van het ‘kraam’ open.
In de Belgische kunstgeschiedenis staat George Morren 8 bekend als een Frans georiënteerd kunstenaar: hij
debuteerde immers als impressionist en werd een navolger van het pointillisme en luminisme. Hij verbleef
verschillende jaren in Frankrijk en dweepte met Franse kunstenaars als Renoir, Seurat, Bonnard. Terug in
België, omstreeks 1930, veranderde zijn stijl: Morren kreeg meer aandacht voor de vorm, die hij niet
langer verdoezelde door lichteffecten. Zijn lijnvoering werd scherp: het leek wel tekenen met verf. Maar
vrolijke en aantrekkelijke onderwerpen bleven zijn voorkeur genieten. Foorkraam van Jan van Gent is
een mooi voorbeeld van zijn late oeuvre: het onderwerp is luchtig en de compositie strak. Het tafereel is
volledig opgebouwd uit geometrische vlakken en de figuren zijn schetsmatig weergegeven. Het beperkte
kleurenpalet is verfijnd dankzij het levendig contrast van groen met rood en geel met blauw.
Ondertussen is het oude “Gentsch Huis by Jan van Gent” niet langer in gebruik. Het legendarische ‘foorkraam
van Jan van Gent’ wordt sinds 1985 verder gezet in een nieuwe zaak aan de overkant van de straat.
8 Tony CALABRESE, George Morren, 1868-1941, Antwerpen, 2000