Groep 3 - Kinder en jeugdjury

Werkmodel groep 3
Als ik niet toevallig de waarheid gezegd had – Ingelin Angerborn
(door Frederic Vercaemst)
Auteursinfo (zie ook www.villakakelbont.be)
Ingelin Angerborn werd op 19 november 1966 in Göteborg geboren. Ze woonde er met haar mama en
papa tot ze negen was, daarna verhuisden ze naar Tranas in Småland. Ingelin groeide op als een heel gewoon
kind. Ze speelde met vriendjes, wilde broers en zusjes, deed aan gymnastiek en theater en speelde piano.
En ze las veel.
Toen Ingelin 18 was, ging ze het huis uit. Daarna volgde de tijd van de verwarring, zoals ze zelf zegt. Ze ging
naar de theaterschool van Arvika, leerde daar haar man kennen, woonde zes maanden in Stockholm, drie
jaar in Malmö, kreeg een kind, had veel verschillende jobs, verhuisde naar Linköping en kreeg nog een
kind. Uiteindelijk besefte ze dat schrijven was wat ze wilde doen. Hoewel ze als kind al wist dat ze wou
schrijven, duurde het tot nu voord ze het aandurfde.
Kort samengevat
Na haar belevenissen in Als ik niet toevallig de hond van tante Doris verwisseld had besluit Tilda om nooit meer te
liegen. Maar de waarheid vertellen levert niet altijd het gewenste resultaat op! Zo bekent ze aan Alex, haar
vriendje, dat haar vader geen astronaut is en nu op de Kilimanjaro zit. Alex denkt dat dit weer een leugen is
en loopt boos weg. Vanaf dan loopt alles grondig mis. Tilda houdt zich aan haar belofte om enkel de
waarheid te vertellen, maar soms is de waarheid nog ongeloofwaardiger dan haar leugens. Tilda doet er alles
aan om Axel te overtuigen van haar eerlijkheid en hem terug te winnen.
Stijl- en vormkenmerken
Dit boek sluit naadloos aan op het vorige boek over Tilda, Als ik niet toevallig de hond van tante Doris verwisseld
had, maar kan toch afzonderlijk gelezen worden. Wie van de juryleden heeft het vorige boek gelezen en
kan er iets over vertellen? Kunnen de juryleden die het vorige boek niet gelezen hebben dit boek goed
volgen?
In het vorige boek vertelde Tilda alleen maar leugens, en in dit boek vertelt ze alleen maar de waarheid. Als
er een vervolg zou komen, wat zou Tilda dan kunnen doen om zich opnieuw in nesten te werken?

Doordat Tilda steeds de waarheid vertelt, werkt ze zich steeds dieper in de nesten. Dat maakt het verhaal
natuurlijk heel grappig. Met welke stukken hebben de juryleden zich het meest vermaakt? Was er een
moment dat de juryleden dachten dat Tilda toch aan het liegen was, hoewel ze dit nooit meer ging doen?
Bekijk de kaft van het boek. Waarom staat Tilda op de slurf van een olifant? Komt dit voor in het verhaal?
Of is dit uiteindelijk toch een leugentje van Tilda?
Afsluiter
Ga als begeleider op zoek naar waargebeurde en verzonnen feiten of gebeurtenissen of geef de juryleden
deze opdracht. Vertel de verhalen aan elkaar en laat de juryleden raden of het een waargebeurd of een
verzonnen verhaal is.
Praat met de juryleden over ‘een leugentje om bestwil’ en ‘eerlijk duurt het langst’.
Wist je dat...
- ... Ingelin Angerborn 1 meter 56, 5 cm groot is en dat dat precies 30 cm kleiner is dan haar man (
gemeten met een liniaal)?
- ... Ingelin heel weinig zelfvertrouwen heeft.
- ... Astrid Lindgren de favoriete schrijfster van Ingelin is.

Werkmodel groep 3
De vrouw en het jongetje – Geert De Kockere, Kaatje Vermeire (ill.)
(door Vera Geeraerts)
Auteursinfo (zie ook www.villakakelbont.be)
Geert De Kockere (Tielt, 18/05/1962) was als kind en jongere erg geboeid door de natuur. Hij studeerde
voor onderwijzer, maar werd later beroepsjournalist. Zo schreef hij voor de Stipkrant heel wat gedichten.
Hij werkt(e) mee aan de kindertijdschriften Dopido, Doremi, Zonnekind, Kokodi, Knuffel, Klap en Kits en was
hoofdredacteur van Buitenbeen, een natuurmagazine dat niet meer bestaat.
In 1989 verscheen zijn eerste bundel kindergedichten Vingers in de jam, bij uitgeverij Lannoo. In 1990
richtte hij de vzw Pigmalion op: een productiehuis dat kunstzinnige projecten realiseert. In 1991 maakte hij
voor uitgeverij De Eenhoorn het kinderboek Puntje puntje puntje, zijn eerste verhaal. Sindsdien publiceerde
hij verschillende verhalen en dichtbundels voor alle leeftijden en verzorgde het poëziegedeelte van het
kunstproject Gezicht in zicht, dat twee jaar lang door Vlaanderen reisde. In 1999 maakte hij samen met
beeldend kunstenaar Koen Fossey en componiste Annemie Van Riel de interactieve animatiefilm Lancelotje.
In 2003 ging een gelijkaardige productie in première: Noach. Samen met de illustratoren verzorgt hij de hele
vormgeving van zijn boeken en maakt hij aansluitende cd-roms en websites. Sinds mei 2003 vangt hij
‘tuinmannen’: met een fototoestel probeert hij beestjes in tuinen op een poëtische manier in beeld te
brengen. Voor het televisieprogramma Man bijt hond filmde hij kleine stukjes over de natuur van bij ons. In
2007 richtte hij samen met twee vrienden een eigen bedrijf op dat van natuur een kunst wil maken: atnature
nv.
Geert is bekend om zijn poëziebundels en prentenboeken die opvallen door een verrassende vormgeving
en om zijn originele ondersteunende projecten. Hij schreef een aantal geschenkboeken voor volwassenen
over de liefde en maakte vier fotoboeken met de macro-opnames van beestjes en andere kleine dingen in
zijn tuin.
Het werk van Geert werd meermaals bekroond, zowel in binnen- als in buitenland. Hij kreeg onder meer
met de de Jacob Van Maerlantprijs, de Prijs Letterkunde 1995 van de Vlaamse Provincies voor
kinderliteratuur, een Vlag & Wimpel, een bekroning van de Kinder- en Jeugdjury Limburg en de Plantin-
Moretusprijs. Heel wat van zijn boeken vonden hun weg naar het buitenland.
Bij kinderen is Geert wellicht het bekendst om zijn boek Eefje Donkerblauw.
Op de middelbare school raakten de vingers van Kaatje Vermeire (Gent, 09/08/1981) vergroeid met papier
en potlood. Dus ging ze Grafische en Reclamevormgeving studeren aan de Gentse Academie. Daar
verkende ze alle aspecten van typografie, fotografie, illustratie en lay-out. Haar afstudeerproject, het
buitenmaatse boek Ergens, waarvoor ze zowel de illustraties als de tekst bedacht, werd bekroond met de
René Bruynseraede-De Witte prijs.
Na Grafische en Reclamevormgeving volgde Kaatje een opleiding Vrije Grafiek, opnieuw aan de
Academie. Stilaan ontdekte ze de eindeloze en grensverleggende mogelijkheden van grafische
druktechnieken, houtsneden, etsen,… Als sluitstuk van deze opleiding exposeerde ze met een reeks
tekeningen, etsen en houtsneden rond de reuzenvrouw Rozeke.

Het boek De vrouw en het jongetje met Geert De Kockere is haar eerste grote opdracht, waarvoor ze meteen
een Boekenpluim kreeg. Op dit moment is ze vooral bezig met het ontwerpen van uitnodigingen voor
trouwpartijen, geboortekaartjes en affiches.
Als Kaatje niet aan het illustreren is, vind je haar terug op rommelmarkten, in boekenwinkels, tussen de
kookpotten of in het buitenland, waar ze zich laat inspireren door oud en nieuw, vreemd en vertrouwd.
Op deze bijzondere plekken sprokkelt ze haar werkmateriaal samen: verweerde natuurmaterialen, stoffen
en motieven, oude tijdschriften, stempels, bruingele papiersoorten,…
Door herschikking en een combinatie van collage-, verf-, teken- en grafische technieken probeert ze de
zorgvuldig gekozen materialen te verwerken tot ongewone maar sprekende beelden. Zo geraken haar
tekeningen vol spanning en laagjes.
Vooraf
Laat het boek zien, lees de titel. Spreekt de titel de juryleden aan?
Bekijk nu de cover nauwkeuriger. Worden de juryleden hier wat wijzer van? Waaraan denken ze?
Lees nu de tekst op de achterflap, houd titel en cover in het achterhoofd. Welke verwachtingen hebben de
juryleden over dit boek? Noteer deze verwachtingen in een paar woorden op een flap. Later kan je
vergelijken of deze verwachtingen ingelost werden of niet.
Hebben de juryleden al gehoord van deze auteur en deze illustrator?
Kennen ze nog boeken die Geert De Kockere geschreven heeft?
Praten over het boek
* Thema’s
In dit boek komen verschillende thema’s aan bod waarover je een kort gesprekje kan houden.
In plaats van alle thema’s te bespreken, kan je de juryleden laten kiezen over welk thema je het zal hebben.
Wanneer er niet meteen beslist kan worden welke thema’s aan de orde mogen komen, kan je de juryleden,
nadat ze de thema’s zelf aanreikten, laten stemmen. Je kan ook kaartjes maken met de verschillende thema’s
op en een onschuldige hand één of twee kaartjes laten trekken.
Om een thema te bespreken, kan je een woordspin opbouwen. Schrijf deze woordspinnen op flappen.
Aan welke elementen uit het verhaal denken de juryleden bij een bepaald thema? Hang de flappen naast
elkaar. Zijn er woorden die opduiken bij verschillende thema’s? Hoe zou dit komen? Kunnen de
juryleden er een verklaring voor geven?
Fantasie
Het verhaal begint en eindigt met de angst voor de eigen fantasie. Maar het einde vindt het jongetje het
allermooist, want nu kan hij zijn fantasie ook uitvoeren en andere kinderen zijn angst laten voelen!

Vooroordelen
Bang zijn
Eenzaamheid
Vriendschap
Heel wat van deze thema’s lenen zich uitstekend om te filosoferen met de kinderen (tips hiervoor vind je in
de coördinatorenhandleiding, deel Basis).
Vragen die je kan stellen voor het thema fantasie:
- Wat is fantasie?
- Wat is fantaseren?
- Waarom fantaseert iemand?
- Kan je fantaseren zonder dat je het weet?
- Hoe weet je of iemand iets fantaseert?
- Is fantasie belangrijk?
- Kan fantasie ook ‘waar’ zijn? Kan je met je fantasie een eigen wereld scheppen?
- Vind je dit goed ‘een eigen wereld’ scheppen?
- Zitten er voor- en/of nadelen aan zo’n’ fantasiewereld?
- Wat is het verschil tussen fantaseren en liegen?
- Fantaseert het jongetje? Waarover? Wat doet de fantasie met hem?
Vragen die je kan stellen voor het thema bang zijn:
- Wanneer ben je bang?
- Hoe weet je dat je bang bent?
- Waarom moet je bang zijn?
- Zijn kinderen vaker bang dan grote mensen?
- Bestaan er dingen waarvoor iedereen bang is?
- Zijn er verschillende soorten ‘bang zijn’?
- Is het goed om bang te zijn?
- Kun je bang zijn van jezelf?
- Wat zou er gebeuren als niemand meer bang zou zijn?
- Wie is er bang in dit verhaal? Waarvoor? Waarom?
Vragen die je kan stellen voor het thema eenzaamheid:
- Wat is eenzaamheid?
- Wanneer is iemand eenzaam?
- Moet je alleen zijn om je eenzaam te voelen?
- Zijn er redenen voor eenzaamheid? Welke?
- Is eenzaamheid iets goed?
- Kan je eenzaamheid ‘genezen’? Zo ja, hoe?
- Is Rosa Vandersmissen eenzaam? Waarom (niet) denk je?
* De methode Chambers
Voor de handige vier-kolommen-methode van Aidan Chambers verwijs ik graag naar de
coördinatorenhandleiding, deel Basis, alsook naar zijn boek Vertel eens (Davidsfonds/Infodok, 2002) – in het
bijzonder naar de hoofdstukken 13 en 14, die spreken over het onderwerp van gesprek (p.93-104) en een
raamwerk van vragen (p. 105-115). Na het lezen van deze hoofdstukken kan je meteen aan de slag. Je kan
heel wat van Chambers’ vragen meteen gebruiken, zonder aanpassingen.
Een idee
Voor de vier-kolommen-methode kan je je leesgroep (naargelang de grootte van de groep) in groepjes
verdelen van drie tot vijf personen. Als je groep klein is, kan je de juryleden per twee laten werken. In
plaats van de vier basisvragen met de ganse groep te beantwoorden, laat je de juryleden eerst in kleine

groepjes of in duo’s hun antwoorden noteren op een flap of een A4-blad. Achteraf voeg je de meningen
samen en kijk je hoe gelijkgezind of verschillend de groepjes zijn.
Op deze manier vermijd je dat steeds dezelfde juryleden aan het woord komen en geef je ook stillere
kinderen de kans om hun mening te zeggen. Misschien krijg je op deze manier ook meer meningen te
horen, omdat de juryleden zich niet meteen kunnen aansluiten bij de opmerkingen van de eerste sprekers
door instemmend te knikken. Als je denkt dat er in sommige groepjes weinig of niets zal worden
opgeschreven omdat deze kinderen niet graag open en bloot hun mening geven of omdat het niet zo’n
voortrekkers zijn, kan je de samenstelling van de groepjes wat sturen.
* Richtvragen van Marita Vermeulen
Ook hier verwijs ik naar de Coördinatorenhandleiding, deel Basis. Net zoals bij de methode Chambers kan
je hier met kleinere groepjes of duo’s werken om daarna per criterium de verschillende meningen te
overlopen.
* Andere suggesties
Je kan deze suggesties gebruiken bij de bespreking, als bijkomende verwerking, bij de methode Chambers
en/of bij de richtvragen van Marita Vermeulen. Je kan deze suggesties combineren of mixen.
Suggestie 1: over de personages van de vrouw en het jongetje
Je kan de vrouw en het jongetje apart bespreken, maar je kan ze ook samen bespreken en zo verbanden
leggen door te kijken hoe de ene reageert op de andere. Deze vragen over de personages kan je aan de
juryleden stellen:
- Wat weet je over het personage?
- Vind je het personage voldoende uitgewerkt? Had je meer willen weten over deze persoon? Of is
dit niet zo belangrijk? Zou het een meerwaarde zijn voor het verhaal als je meer wist? Waarom
(niet)?
- Heb je sympathie voor dit personage? Met wie identificeer je je het meest? Kan je ook aangeven
waarom?
- Verandert het personage gedurende het verhaal? Hoe? Gebeurt dit ook in het echte leven?
Waardoor kunnen mensen veranderen?
Suggestie 2: illustraties
Maak een aantal kopieën van de illustraties uit het boek. Leg ze door elkaar. Laat de juryleden de illustraties
in de juiste volgorde leggen. Op deze manier kan je het verhaal kort reconstrueren en laten navertellen.
Kies je illustraties zo, dat er voldoende samenhang in het verhaal zit. Zorg ervoor dat je nadien nog een
gesprekje over de tekeningen kan houden. Je kan dit gesprek combineren met een gesprek over de
personages, afhankelijk van welke tekeningen je uitgekozen hebt. Voor vragen over de personages, verwijs
ik naar de activiteit bij Suggestie 1. Heb je deze activiteit ook gedaan, dan kan je linken leggen tussen wat er
verteld wordt in de tekst en hoe dit in de tekeningen weergegeven wordt (sfeer, emoties, zie ook de
onderstaande vragen).
Deze discussiepunten kunnen aan bod komen:
- Vertellen de illustraties wat er in het verhaal gebeurt of voegen ze iets extra toe?
- Vinden de juryleden de tekeningen mooi of lelijk? Wat maakt de tekeningen mooi of lelijk?
- Kunnen de juryleden iets vertellen over het kleurgebruik? De gebruikte techniek? De verhouding
tussen tekst en tekeningen?
- Laat de juryleden opmerken dat het boek van een groter formaat is dan een doorsnee prentenboek.
- Bespreek de gebruikte techniek door te vertellen over Kaatje Vermeires werkwijze (zie
Auteursinfo). Vinden de juryleden elementen van haar verzamelwoede terug in het boek?
- Geven de tekeningen ook emoties weer? Wat vinden de juryleden van de algemene uitstraling van
de illustraties, de sfeer, de gelaatsuitdrukkingen en houdingen van de personages, de verhoudingen
tussen de personages en hoe deze evolueren doorheen het boek, de evolutie van de kleuren? Vraag
concrete voorbeelden uit het boek.

Het zit hem in details!
Het jongetje krijgt een poezenkaart van de vrouw, een speelkaart met harten. Ook op de pyjama van de
jongen staan hartjes. De speelkaart is hier een voorbode: op het einde van het verhaal zie je de verrassende
context waaruit de kaart afkomstig is. Op de mantel van de vrouw die dood op de koude vloer ligt (in de
fantasie van het jongetje) staan ruiten, harten, schoppen en klaveren. Ook hier wordt een link gelegd…
Suggestie 3
Steek een aantal voorwerpen in een zak: een (speelgoed)parasol, een vork, een speelkaart, een sinaasappel,
een afbeelding van een poes, een sleutel en kaartjes met daarom de woorden ‘glasgordijn’, ‘kooi’ en ‘Rosa’.
Om beurt mag iemand iets uit de zak halen en de link met het boek leggen. Vraag het jurylid waaraan dit
voorwerphem of haar doet denken en waar in het verhaal ze het situeren. De juryleden mogen de hulp van
een medejurylid inroepen.
Nadien kan je de voorwerpen in de juiste volgorde leggen en zo het verhaal reconstrueren.
Je kan aan de hand van deze voorwerpen net zo goed de personages (bij wie hoort dit voorwerp, welke
functie heeft het) als de illustraties (op welke tekening(en) vind je dit voorwerp terug) bespreken.
Suggestie 4: taal
Geert De Kockere kan als geen ander op een subtiele manier spelen met taal. Hieronder vind je enkele
zinnen uit het boek. Wat vinden de juryleden van deze woordkeuzes, de herhalingen, de vergelijkingen?
Kunnen ze zelf ook voorbeelden geven? Hebben ze mooie woorden of zinnen gelezen in dit boek?
Welke?
- In de stad woonde een vrouw. Een grote vrouw. Een reus van een vrouw. Een reuzenvrouw.
- Ze baande zich een weg tussen de kraampjes. Als een tank.
- Ze rook naar een oude kast. En naar kindervlees…
- Hij had weg willen lopen. Holderdebolder.
- De jongen keek naar de kaart. Er stond een poes op. Een poes met een strik om haar nek. Een
zwarte poes met een rode strik.
- Het grote huis van de reusachtige vrouw, die zachter is dan muisjes en zoeter ruikt dan snoep…
Suggestie 5
Op basis van enkele illustraties of tekstfragmenten kan je kinderen enkele scènes laten uitvoeren uit het
boek. Kies deze eventueel zo, dat je heel de bespreking van het boek er aan kan vast haken, bijvoorbeeld
het bespieden van de vrouw door het jongetje of de verschillende ontmoetingen tussen de vrouw en het
jongetje.
Tot slot: even terugblikken
Neem even je flap terug waarop je de verwachtingen van de juryleden noteerde. Bespreek deze kort en
vergelijk de meningen voor en na het lezen/beluisteren:
- Werden de verwachtingen ingelost bij het lezen van het boek?
- Was het verhaal zoals de juryleden het zich hadden voorgesteld?
- Vonden ze het verhaal leuk, ook al waren er misschien verrassende, onverwachte wendingen in het
verhaal die ze helemaal niet verwacht hadden?
- Waren ze teleurgesteld? Verliep de verhaallijn niet zoals ze gedacht hadden? Hoe hadden zij het
gedacht? Hoe zouden ze het verhaal zelf laten verlopen of laten eindigen? Kortom, wat zouden ze
anders gedaan hebben?
- Misschien hebben ze een neutrale of niet echt een uitgesproken mening?
Afrondende discussiepunten over de verwachtingen van de juryleden:

- Zouden de juryleden het boek ontleend hebben in de bibliotheek als het niet op de KJV-lijst
stond? Hoe komt dit? Wat is voor hen een doorslaggevend element om een boek te lezen? Lezen
ze wel eens een boek dat niet meteen een ‘dit moet ik lezen’-effect op hen heeft? Vertel eens.
- Zijn de juryleden tevreden nu ze het boek gelezen hebben?
- Zouden ze hun vrienden, klasgenoten of familie dit boek aanbevelen? Wat gaan ze vertellen om het
boek te promoten? Wat sprak hen het meest aan, wat is de grootste troef van dit boek?
Een doe-opdracht:
- Het jongetje is in het begin heel bang van Rosa. Laat de juryleden iets tekenen dat hen heel erg
bang maakt.
- Het jongetje maakt een tekening voor de vrouw. Wat zouden de juryleden tekenen voor de
vrouw? Wat zouden ze haar schrijven?
De tekeningen die de juryleden maken, kan je misschien uithangen in de bib, klas, school, plaats waar je
samenkomt met de juryleden…
Misschien kan je zelfs met de groep een rusthuis bezoeken en er een voorleesuurtje houden?
Er bestaan vele Rosa’s. Een gesprekje hierover kan kinderen een aanzet geven tot mooie dingen, net zoals
bij het jongetje.
Meer lezen?
Andere boeken van van Geert De Kockere die door groep 3 gelezen kunnen worden (of om voor te laten
lezen):
Dulle Griet / Geert de Kockere, Carll Cneut (ill.) (De Eenhoorn)
Man / Geert de Kockere, Griet Musschoot (ill.) (De Eenhoorn)
Noach / Geert de Kockere, Koen Fossey (ill.) (De Eenhoorn)
Mosje / Geert de Kockere, Johan Devrome (ill.) (De Eenhoorn)
Het zijn toeren! / Geert de Kockere, Johan Devrome (ill.) (De Eenhoorn)
Allemaal praatjes! / Geert de Kockere, Klaas Verplancke (ill.) (De Eenhoorn)
Ik voel iets / Geert de Kockere, Johan Devrome (ill.) (De Eenhoorn)
Gelijkaardige boeken:
Sentimento / Carl Norac, Rebecca Dautremer (ill.) (Davidsfonds/Infodok)
De rode vogel / Astrid Lindgren, Marit Törnqvist (ill.) (Querido)
Laat de juryleden leestips uitwisselen. Wat kinderen leuk vinden aan een boek en de manier waarop ze
hierover vertellen aan elkaar, is soms veel effectiever dan wat wij als volwassenen allemaal inbrengen.
Je kan als begeleider een voorgedrukt lijstje met extra leestips meegeven, maar voorzie ook plaats voor tips
die de kinderen onder elkaar uitwisselen.
Veel succes!

Werkmodel groep 3
De eend, de dood en de tulp – Wolf Erlbruch
(door Vera Geeraerts)
Auteursinfo (www.villakakelbont.be)
'Als ik personages op papier wil zetten, blijf ik ze tekenen, altijd maar opnieuw, tot ze me recht aankijken.
Dan pas ben ik er tevreden over, want alleen dan zijn ze van vlees en bloed.' En echt zijn ze inderdaad, al
die wat onhandige, soms groteske wezens van de Duitse illustrator Wolf Erlbruch.
Wolf Erlbruch (Wuppertal, 1948) is een aardige man: geestig en minzaam en ondanks talloze belangrijke
bekroningen en onderscheidingen in binnen- en buitenland, aandoenlijk bescheiden, schuchter haast. Met
zijn heel eigen signatuur en met zijn vernieuwende collagetechniek zette Erlbruch sinds de jaren tachtig
een heel nieuwe trend in de illustratiekunst die ook vandaag nog druk wordt gekopieerd. Hij werd de
grote inspirator en de leermeester van een hele generatie van illustratoren. Ook in Vlaanderen is zijn
invloed onmiskenbaar. Zijn personages en achtergronden worden eerst getekend en ingekleurd om
vervolgens uitgeknipt en met eindeloos geduld op de pagina geassembleerd te worden tot de compositie en
de scenografie helemaal goed zitten. Lege vlakken zijn altijd betekenisvol en vaak staan personages niet
zomaar half op de bladzijde.
‘Ik ben niet echt een beroepsartiest, niet echt een vakman in de kinderliteratuur. Als je de evolutie in mijn
werk bekijkt, dan zie je dat dat maar heel langzaam verandert, nooit met grote stappen tegelijk. Tekenen is
nu eenmaal mijn taal, mijn manier om te zeggen wat ik te zeggen heb.’
Deze stukjes werden geselecteerd uit een artikel van Annemie Leysen. Voor het volledige artikel zie:
http://www.veterpro.net/trap/boek/dm06/bb_lu218.htm. Copyright © De Morgen
In 2006 kreeg Wolf Erlbruch de Hans Christian Andersenprijs.
Vooraf
Laat het boek zien, lees de titel. Spreekt de titel de juryleden aan?
Bekijk nu de cover. Worden de juryleden hier wat wijzer van? Waaraan denken ze?
Bij dit boek hoort ook een cd. Vinden ze zoiets leuk bij een boek?

Lees nu de tekst op de achterflap en houdt titel en cover in het achterhoofd. Welke verwachtingen hebben
de juryleden over dit boek?Noteer op een flap in een paar woorden deze verwachtingen. Later kan je
kijken of ze ingelost werden of niet.
Hebben de juryleden al gehoord van deze auteur/illustrator? Kennen ze nog boeken die hij geschreven
en/of geïllustreerd heeft?
Praten over het boek
* Thema: de dood
In dit boek staat het thema dood centraal:
Angst voor de dood
Vriendschap sluiten met de dood
Doodgaan en afscheid nemen
Dit onderwerp leent zich uitstekend tot het filosoferen met kinderen (tips hiervoor vind je in de
coördinatorenhandleiding, deel Basis).
Deze vragen kan je aan de juryleden stellen:
- Wie gaat er dood in dit verhaal? Hoe weet je dit?
- Ben je bang voor de dood? Waarom (niet)?
- Hoe ziet de dood er volgens jou uit? Heeft de dood een gezicht of verschillende gezichten?
- Hoe kom je aan het beeld dat jij je vormt van de dood?
- Denk jij dat alles gedaan is wanneer je dood bent?
- Wat gebeurt er met je na de dood? Waar ga je naartoe?
- Is er leven na de dood? Kan zoiets ooit bewezen worden?
- Waarom is het soms moeilijk om te praten over de dood?
- Wat doen we wanneer iemand dood is? Hoe gaan wij ermee om?
- Waarom zijn mensen verdrietig als iemand gestorven is?
- Denk je dat dieren ook treuren?
- Kan je je voorstellen dat je nooit dood zou gaan?
- Stel dat je zou weten wanneer je dood gaat, hoe zou je dan leven?
- Is er leven mogelijk zonder dood?
- Waarom willen mensen vaak blijven leven?
* De methode Chambers
Voor de handige vier-kolommen-methode van Aidan Chambers verwijs ik graag naar de
coördinatorenhandleiding, deel Basis, alsook naar zijn boek Vertel eens (Davidsfonds/Infodok, 2002) – in het
bijzonder naar de hoofdstukken 13 en 14, die spreken over het onderwerp van gesprek (p.93-104) en een
raamwerk van vragen (p. 105-115). Na het lezen van deze hoofdstukken kan je meteen aan de slag. Je kan
heel wat van Chambers’ vragen meteen gebruiken, zonder aanpassingen.
Een idee
Voor de vier-kolommen-methode kan je je leesgroep (naargelang de grootte van de groep) in groepjes
verdelen van drie tot vijf personen. Als je groep klein is, kan je de juryleden per twee laten werken. In
plaats van de vier basisvragen met de ganse groep te beantwoorden, laat je de juryleden eerst in kleine
groepjes of in duo’s hun antwoorden noteren op een flap of een A4-blad. Achteraf voeg je de meningen
samen en kijk je hoe gelijkgezind of verschillend de groepjes zijn.
Op deze manier vermijd je dat steeds dezelfde juryleden aan het woord komen en geef je ook stillere
kinderen de kans om hun mening te zeggen. Misschien krijg je op deze manier ook meer meningen te
horen, omdat de juryleden zich niet meteen kunnen aansluiten bij de opmerkingen van de eerste sprekers
door instemmend te knikken. Als je denkt dat er in sommige groepjes weinig of niets zal worden

opgeschreven omdat deze kinderen niet graag open en bloot hun mening geven of omdat het niet zo’n
voortrekkers zijn, kan je de samenstelling van de groepjes wat sturen.
* Richtvragen van Marita Vermeulen
Ook hier verwijs ik naar de Coördinatorenhandleiding, deel Basis. Net zoals bij de methode Chambers kan
je hier met kleinere groepjes of duo’s werken om daarna per criterium de verschillende meningen te
overlopen.
* Andere suggesties
Je kan deze suggesties gebruiken bij de bespreking, als bijkomende verwerking, bij de methode Chambers
en/of bij de richtvragen van Marita Vermeulen. Je kan deze suggesties combineren of mixen.
Suggestie 1: illustraties
Hieronder vind je enkele gespreksonderwerpen.
Dit zijn twee uitspraken over de illustrator. Vinden de juryleden dat deze uitspraken ook voor dit boek
kloppen? Vraag hen waarom wel/niet.
- Zijn personages en achtergronden worden eerst getekend en ingekleurd om vervolgens uitgeknipt
en met eindeloos geduld op de pagina geassembleerd te worden tot de compositie en de
scenografie helemaal goed zitten. Lege vlakken zijn altijd betekenisvol.
- Zijn figuren zijn vaak groot, onhandig, een tikje karikaturaal. Met een bijzonder gevoel voor
evenwicht, plaatst hij ze vaak op grote, lege kleurvlakken, waardoor de lezer het decor zelf kan
invullen.
Deze uitspraak gaat over het ontbreken van een achtergrond in het werk van Wolf Erlbruch:
‘Het is een vast procedé van de illustrator, om de uitgeknipte figuren tegen een zo goed als lege
achtergrond aan te brengen, waardoor de focus volledig op de essentie in het verhaal wordt gelegd.
In het kader van dit verhaal ondersteunt het ontbreken van decor ook de gedachte dat alles zich
wellicht afspeelt in de schemerzone tussen leven en dood.’ (Leeswelp nr.9, 2007, p. 337, Jen de
Groeve)
Wat vinden de juryleden hiervan? Hebben ze illustraties al eens vanuit dit standpunt bekeken? Wat denken
ze over die ‘schemerzone’?
Vinden de juryleden de dood mooi geportretteerd door de illustrator? Kunnen ze verwoorden wat ze leuk
(of niet leuk) vinden aan dit portret? Dachten ze dat de dood er anders uitziet? Hoe dan?
Vertellen de illustraties wat er in het verhaal gebeurt of voegen ze iets extra toe? Vinden de juryleden de
tekeningen mooi of lelijk? Kunnen ze vertellen wat deze tekeningen mooi of lelijk maakt?
Kunnen ze iets vertellen over het kleurgebruik? De gebruikte techniek? De verhouding tussen tekst en
tekeningen?
Geven de tekeningen ook emoties weer? Wat vinden de juryleden van de algemene uitstraling van de
illustraties, de sfeer, de gelaatsuitdrukkingen en houdingen van de personages? Vraag concrete voorbeelden
uit het boek.
Kijk naar de details!
- Emoties zijn niet altijd makkelijk weer te geven, zeker in een sobere tekenstijl. Toon de juryleden
de ogen van de eend en de dood, lees dan de bijhorende tekst – of omgekeerd. Slaagt de illustrator
erin om de emotie in de tekst weer te geven in de illustraties? Waarom (niet)? Moeten illustraties
weergeven wat de tekst zegt? Moeten ze de tekst aanvullen? Geeft dat een meerwaarde aan het
verhaal?

- De eend en de dood zijn zo goed als altijd samen aanwezig in het verhaal. Enkel in het begin, vóór
het echte verhaal begint, staat de eend alleen. Op het einde blijft de dood alleen achter, nadat hij de
eend lang nagekeken heeft. Maar waar is de tulp uit de titel doorheen het verhaal? Weten de
juryleden waarom deze een tijdje uit beeld blijft? Wat denken ze? Wat vinden ze van de kleur van
de tulp?
- Wat vinden de juryleden van de allerlaatste prent met de vos, de haas en de dood? De dieren zien
hem niet en de dood kijkt ook niet naar hen…
Suggestie 2: taalgebruik
In De eend, de dood en de tulp staat geen woord te veel of te weinig. Er wordt véél gezegd, maar je moet
tussen de lijntjes lezen. Vinden de juryleden dit ook? Maakt de auteur de juiste woordkeuzes om dit
verhaal te vertellen of zouden de juryleden hier en daar ingegrepen hebben in de tekst. Waar? Hoe dan?
Hebben ze zelf hele mooie woorden of zinnen gelezen in dit boek? Welke?
De schrijver suggereert veel in de tekst. Over onderstaande zinnen kan je eventueel filosoferen met de
juryleden (tips hiervoor vind je in de coördinatorenhandleiding, deel Basis). Vergeet niet ook naar de
gelaatsuitdrukkingen te kijken (zie ook het item details bij Suggestie 1: illustraties). Je kan het filosoferen
combineren met een gesprek over het de illustraties.
- Al een tijdje had de eend zo’n gevoel.
- ‘En daar ga jij nu voor zorgen?’
‘Voor zo’n ongeluk, daar zorgt het leven wel voor,…’
- De dood keek haar glimlachend aan.
Eigenlijk was hij best aardig als je even vergat wie hij was - zelfs heel aardig.
- De volgende ochtend heel vroeg werd de eend als eerste wakker.
Ik ben niet dood! dacht ze.
- ‘Dus jij weet het ook niet!’ snaterde de eend.
De dood keek haar aan.
- Zo is het dus als ik dood ben, dacht ze.
De vijver – helemaal alleen. Zonder mij.
- Hij (de dood) vond het niet moeilijk om over de dood te praten.
- Hij keek haar lang na.
Toen hij haar uit het oog verloor moest de dood even slikken.
Maar zo was het leven.
Tot slot: even terugblikken
Neem even je flap terug waarop je de verwachtingen van de juryleden noteerde. Bespreek deze kort en
vergelijk de meningen voor en na het lezen:
- Werden de verwachtingen ingelost bij het lezen van het boek?
- Was het verhaal zoals de juryleden het zich hadden voorgesteld?
- Vonden ze het verhaal leuk, ook al waren er misschien verrassende, onverwachte wendingen in het
verhaal die ze helemaal niet verwacht hadden?
- Waren ze teleurgesteld? Verliep de verhaallijn niet zoals ze gedacht hadden? Hoe hadden zij het
gedacht? Hoe zouden ze het verhaal zelf laten verlopen of laten eindigen? Kortom, wat zouden ze
anders gedaan hebben?
- Misschien hebben ze een neutrale of niet echt een uitgesproken mening?
Afrondende discussiepunten over de al dan niet ingeloste verwachtingen van de juryleden:
- Zouden de juryleden het boek ontleend hebben in de bibliotheek als het niet op de KJV-lijst
stond? Hoe komt dit? Wat is voor hen een doorslaggevend element om een boek te lezen? Lezen
ze wel eens een boek dat niet meteen een ‘dit moet ik lezen’-effect op hen heeft? Vertel eens.
- Zijn de juryleden tevreden nu ze het boek gelezen hebben?

- Zouden ze hun vrienden, klasgenoten of familie dit boek aanbevelen? Wat gaan ze vertellen om het
boek te promoten? Wat sprak hen het meest aan, wat is de grootste troef van dit boek?
Een doe-opdracht:
- Hoe ziet de dood er volgens de juryleden uit? Kunnen ze hem tekenen?
- of
- Laat de juryleden een tekening maken over hoe het is om dood te zijn. Wat zie je dan?
De materialen die de juryleden maken, kan je misschien uithangen in de bib, klas, school, plaats waar je
samenkomt met de juryleden… Je kan er eventueel enkele foto’s van nemen en doormailen naar Wolf
Erlbruch, met een korte uitleg erbij hoe de werkjes tot stand kwamen.
Meer lezen
Prentenboeken over de dood en afscheid nemen:
Een raadsel voor Roosje / André Sollie (Querido)
Een griezelmeisje / Edward van de Vendel en Isabelle Vandenabeele (ill.) (De Eenhoorn)
Kleine Dood en het meisje / Kitty Crowther (Querido)
Verdriet / Michael Rosen en Quentin Blake (ill.) (Hillen)
Krullen / Hilde Vandermeeren en Tim Polfliet (ill.) (Davidsfonds/Infodok)
Hoe oma plots verdween / Pieter Gaudesaboos (Lannoo)
Vader en Dochter / Michael Dudok de Wit (Leopold)
Informatieve boeken:
Ik weet niet wat ik weten moet / Riet Fiddelaers-Jaspers en Annelies den Ouden-ten Wolde (ill.) (Ten Have)
Dood en sterven / Bruce Sanders (Corona)
Dood zijn, hoe lang duurt dat / Werner Storms (Clavis)
Laat de juryleden leestips uitwisselen. Wat kinderen mooi vinden aan een boek en de manier waarop ze
hierover vertellen aan elkaar, is soms veel effectiever dan wat wij als volwassenen allemaal inbrengen.
Misschien kennen de juryleden nog heel wat boeken die over de dood gaan, boeken die hen eventueel
ooit geholpen of getroost hebben. Hen (eventueel als vooropdracht) deze boeken laten meebrengen kan
wel fijn zijn.
Je kan als begeleider een voorgedrukt lijstje met extra leestips meegeven, maar voorzie ook plaats voor tips
die de kinderen onder elkaar uitwisselen.
Veel succes!

Werkmodel groep 3
Watson – Martha Heesen, ill. Wim Hofman
(door Vera Geeraerts)
Auteursinfo (zie ook www.villakakelbont.be)
Martha Heesen (Oisterwijk, 06/05/1948) was in haar jeugdjaren een naarstige lezer. Op 18-jarige leeftijd
besliste ze Nederlandse Taal- en Letterkunde te gaan studeren. Op dit moment is ze actief als schrijfster en
vertaalster.
Martha Heesen schreef altijd al graag, maar kwam er pas op latere leeftijd aan toe om zelf een boek te
schrijven. Daarvoor had ze al heel veel boeken vertaald uit het Engels. Haar eerste boek Het plan-Stoffels
verscheen in 1993. Ze kreeg drie jaar achter elkaar een Zilveren Griffel: in 2000 voor De vloek van Cornelia, in 2001 voor
Mijn zusje is een monster en in 2002 voor Stekels. In 2004 werd aan haar de Gouden Uil Jeugdliteratuur toegekend
voor Toen Faas niet thuiskwam.
Het leuke van schrijven vindt ze niet het schrijven zelf, ‘maar het rondlopen met zo’n verhaal in je hoofd,
waar je steeds een stukje aan verder breit.’ Haar verhalen zijn spannend, hebben altijd iets geheimzinnigs, en
tegelijk iets droevigs. In haar boeken kom je vaak rare huizen tegen waar je een beetje in verdwalen kunt,
kamers vol oude meubels waar best een geest zou kunnen wonen, mensen die verhalen van vroeger
kunnen vertellen,... De hoofdpersonen in haar verhalen zijn vaak eenzame kinderen met ieder een eigen
geheim.
Wim Hofman (Oostkapelle, 02/02/1941) ging naar het klein-seminarie van de Witte Paters en volgde
verschillende theologische opleidingen. Tijdens zijn opleiding begon hij met schilderen. De Cobra-groep,
een groep kunstenaars die veel belangstelling heeft voor primitieve kunst en kindertekeningen, bracht hem
op het idee kinderverhalen te gaan schrijven en tekenen. Missionaris is hij uiteindelijk nooit geworden,
maar wel ontwikkelingswerker, cultureel organisator, kunstenaar én kinderboekenschrijver.
Wim Hofman is een man van vele kwaliteiten. Zijn kinderboeken zoals Wim, Het geheim van de inktvis en
Aap en beer zijn een wonderlijke mengeling van fantasie en realistische vertelling. Hofman schrijft niet alleen
zijn boeken, maar illustreert ze ook. Meestal maakt hij tekeningen met inkt, soms schildert hij.
Het werk van Wim Hofman is meermaals bekroond. Naast de Griffels en Penselen, de Vlag en Wimpel, de
Nienke van Hichtum- en de Theo Thijssenprijs (in 1991 voor zijn oeuvre) ontving hij in 1998 ook nog de
Gouden Griffel én de Woutertje Pieterse Prijs voor Zwart als inkt is het verhaal van Sneeuwwitje en de zeven
dwergen (1997), een boek waar hij vijf jaar aan werkte. Het maakt hem tot één van de belangrijkste
Nederlandstalige jeugdauteurs.

Vooraf
Laat het boek zien, lees de titel. Spreekt de titel de juryleden aan?
Bekijk nu de cover. Worden de juryleden hier wat wijzer van? Waaraan denken ze?
Lees nu de tekst op de achterflap en houdt titel en cover in het achterhoofd. Welke verwachtingen hebben
de juryleden over dit boek? Noteer op een flap in een paar woorden deze verwachtingen. Later kan je
kijken of ze ingelost werden of niet.
Hebben de juryleden al gehoord van deze auteur en deze illustrator? Kennen ze nog boeken die Martha
Heesen geschreven heeft? Kennen ze ook boeken die Wim Hofman geïllustreerd of geschreven heeft?
Praten over het boek
* Thema’s
In dit boek komen verschillende thema’s aan bod waarover je een kort gesprekje kan houden.
In plaats van alle thema’s te bespreken, kan je de juryleden laten kiezen over welk thema je het zal hebben.
Wanneer er niet meteen beslist kan worden welke thema’s aan de orde mogen komen, kan je de juryleden,
nadat ze de thema’s zelf aanreikten, laten stemmen. Je kan ook kaartjes maken met de verschillende thema’s
op en een onschuldige hand één of twee kaartjes laten trekken.
Om een thema te bespreken, kan je een woordspin opbouwen. Schrijf deze woordspinnen op flappen.
Aan welke elementen uit het verhaal denken de juryleden bij een bepaald thema? Hang de flappen naast
elkaar. Zijn er woorden die opduiken bij verschillende thema’s? Hoe zou dit komen? Kunnen de
juryleden er een verklaring voor geven?
Uitvindingen
Humor
Muizen, vriendschap met dieren
Vriendschap
Je kan rond één van de thema’s filosoferen met de kinderen (tips hiervoor vind je in de
coördinatorenhandleiding, deel Basis). Het thema vriendschap is hier zeker en vast bruikbaar voor. Deze
vragen kan je stellen:
- Wanneer noem je iemand je vriend?
- Kan je met dieren vriend zijn?
- Is vriendschap hetzelfde als liefde?
- Wanneer is iemand je vriend niet meer?
- Zou je zonder vrienden kunnen leven?
- Waarom heb je vrienden nodig? Heb je ze echt nodig?
- Waarom zijn vrienden (niet) belangrijk?
- Geloof jij in eeuwige vriendschap? Waarom (niet)?

* Volgens de methode Chambers
Voor de handige vier-kolommen-methode van Aidan Chambers verwijs ik graag naar de
coördinatorenhandleiding, deel Basis, alsook naar zijn boek Vertel eens (Davidsfonds/Infodok, 2002) – in het
bijzonder naar de hoofdstukken 13 en 14, die spreken over het onderwerp van gesprek (p.93-104) en een
raamwerk van vragen (p. 105-115). Na het lezen van deze hoofdstukken kan je meteen aan de slag. Je kan
heel wat van Chambers’ vragen meteen gebruiken, zonder aanpassingen.
Een idee
Voor de vier-kolommen-methode kan je je leesgroep (naargelang de grootte van de groep) in groepjes
verdelen van drie tot vijf personen. Als je groep klein is, kan je de juryleden per twee laten werken. In
plaats van de vier basisvragen met de ganse groep te beantwoorden, laat je de juryleden eerst in kleine
groepjes of in duo’s hun antwoorden noteren op een flap of een A4-blad. Achteraf voeg je de meningen
samen en kijk je hoe gelijkgezind of verschillend de groepjes zijn.
Op deze manier vermijd je dat steeds dezelfde juryleden aan het woord komen en geef je ook stillere
kinderen de kans om hun mening te zeggen. Misschien krijg je op deze manier ook meer meningen te
horen, omdat de juryleden zich niet meteen kunnen aansluiten bij de opmerkingen van de eerste sprekers
door instemmend te knikken. Als je denkt dat er in sommige groepjes weinig of niets zal worden
opgeschreven omdat deze kinderen niet graag open en bloot hun mening geven of omdat het niet zo’n
voortrekkers zijn, kan je de samenstelling van de groepjes wat sturen.
* Richtvragen van Marita Vermeulen
Ook hier verwijs ik naar de Coördinatorenhandleiding, deel Basis. Net zoals bij de methode Chambers kan
je hier met kleinere groepjes of duo’s werken om daarna per criterium de verschillende meningen te
overlopen.
* Andere suggesties
Je kan deze suggesties gebruiken bij de bespreking, als bijkomende verwerking, bij de methode Chambers
en/of bij de richtvragen van Marita Vermeulen. Je kan deze suggesties combineren of mixen.
Suggestie 1
Schrijf op strookjes de inleidende zinnetjes van ieder hoofdstukje over. Mix ze door elkaar en laat de
juryleden de zinnen in de juiste volgorde leggen. Hierdoor kan je het verhaal kort reconstrueren en de
personages eventueel laten passeren. In het stukje hieronder vind je vragen over de personages. Deze vragen
over het verhaal kan je stellen aan de juryleden:
- Wat vind je van de verdeling van het verhaal in korte hoofdstukjes? Las dit vlot voor jou?
- Wat vind je van de inleidende zinnetjes? Was dit een hulpmiddel of vond je dat er hierin te veel
verklapt werd?
- Wat vind je van de titel? Moet de ondertitel er bij of niet? Waarom (niet)?
Suggestie 2: personages
Schrijf de namen van de verschillende personages op kaartjes en stopt ze in een zak: Carl, Veerke, de opa
van Veerke, de moeder van Carl en de vader van Carl. Laat een jurylid een kaartje trekken en stel dan een
vraag over dit personage (zie hieronder). Bij het beantwoorden van de vragen mogen de juryleden de hulp
inschakelen van een ander jurylid naar keuze. Op het einde kan je aanvullingen vragen aan de andere
juryleden. Deze vragen kan je over de personages stellen:
- Wat weet je over dit personage?
- Vind je dit personage voldoende uitgewerkt? Had je meer willen te weten komen over deze
persoon? Is het belangrijk dat je veel weet over een personage? Zou het een meerwaarde zijn voor
het verhaal als je nog meer wist over deze figuur? Waarom (niet)?
- Zijn alle personages even belangrijk? Zou je een personage kunnen weglaten? Waarom (niet)?
- Heb je sympathie voor dit personage? Kan je je met dit personages identificeren of eerder met
iemand anders? Kan je ook aangeven waarom?

- Verandert je personage gedurende het verhaal? Hoe? Gebeurt dit ook in het echte leven?
Waardoor kunnen mensen veranderen?
Suggestie 3: vertelstandpunt
Het verhaal wordt door Carl in de ik-vorm verteld. Denken de juryleden dat het verhaal anders zou
worden wanneer het door bijvoorbeeld Veerke of Veerkes opa verteld zou zijn? Vraag om argumenten en
voorbeelden. Herlees met de juryleden het eerste hoofdstuk en probeer het dan opnieuw te vertellen door
Veerke of Veerkes opa. Hoe zouden zij hun verhaal starten?
Suggestie 4: taalgebruik
Carl is tien jaar. Hij vertelt het verhaal. Heeft de schrijfster, Martha Heesen, zich goed in een tienjarige
kunnen inleven? Vinden de juryleden dat de woordkeuzes, zinsbouw, manier van praten, spontaniteit
kloppen?
Wat vinden de juryleden van Carls uitspraak: ‘Ze heeft groenblauwe ogen. Als ze je aankijkt dan denk je:
net meertjes.’? Denken ze dat Carl verliefd is op Veerke? Waarom wel? Waarom niet?
Martha Heesen zet haar lezers aan het denken. Wat vinden de juryleden van dit stukje: ‘Veerkes opa had
muizen, niet voor zijn plezier hoor, maar per ongeluk. Zijn vrouw was doodgegaan en de kat ook en dan
krijg je muizen.’
Heeft de schrijfster de gevoelens van de verschillende personages goed verwoord? Kunnen de juryleden
voorbeelden aanreiken uit het boek?
Hebben de juryleden zelf hele mooie woorden of zinnen gelezen in dit boek? Welke?
Suggestie 5: cover en illustraties
Bespreek samen met de juryleden de cover. Vinden ze dit mooi of lelijk? Kunnen ze ook vertellen wat de
cover mooi of lelijk maakt? Kunnen ze iets vertellen over het kleurgebruik of over de gebruikte techniek?
Wat vinden de juryleden van de illustraties in het boek? Geven ze het verhaal een meerwaarde? Vinden de
juryleden de tekeningen mooi of lelijk? Kunnen ze ook vertellen wat deze tekeningen mooi of lelijk
maakt? Hadden ze ingekleurd moeten worden?
Wat vinden de juryleden van de verhouding tussen tekst en tekeningen? Staan er voldoende illustraties in
het boek?
Hadden de juryleden andere illustraties verwacht, bijvoorbeeld van Carl, Veerke, opa of bepaalde situaties?
Vinden ze het jammer dat deze niet weergegeven worden? Of juist fijn? Vraag om argumenten en
voorbeelden.
Suggestie 6: nog enkele laatste vragen…
Deze vragen kan je bij wijze van afronding aan de juryleden stellen:
- Was het einde voor jou verrassend of voorspelbaar? Leg uit.
- Was het verhaal origineel, spannend, ingewikkeld of eenvoudig? Zat er genoeg vaart in het verhaal
of ging het net té snel?
- Hoe kan Carl Veerke opnieuw heroveren? Zou jij een andere tactiek aan boord gelegd hebben?
Vertel eens.
- Vind jij Watson een goede naam voor een muis? Had jij een andere naam in gedachten? Welke?
- Carl vond de naam niet goed. Weet je nog waarom? Toch heeft hij het moeilijk om een nieuwe
naam voor de tweede muis te vinden. Ze wordt dan maar Watson de tweede gedoopt. Vind je dit
goed? Of heb jij een beter idee?
- Welke uitvinding uit het boek vind je het leukst? Waarom?
Tot slot: even terugblikken

Neem even je flap terug waarop je de verwachtingen van de juryleden noteerde. Bespreek deze kort en
vergelijk de meningen voor en na het lezen:
- Werden de verwachtingen ingelost bij het lezen van het boek?
- Was het verhaal zoals de juryleden het zich hadden voorgesteld?
- Vonden ze het verhaal leuk, ook al waren er misschien verrassende, onverwachte wendingen in het
verhaal die ze helemaal niet verwacht hadden?
- Waren ze teleurgesteld? Verliep de verhaallijn niet zoals ze gedacht hadden? Hoe hadden zij het
gedacht? Hoe zouden ze het verhaal zelf laten verlopen of laten eindigen? Kortom, wat zouden ze
anders gedaan hebben?
- Misschien hebben ze een neutrale of niet echt een uitgesproken mening?
Afrondende discussiepunten over de al dan niet ingeloste verwachtingen van de juryleden:
- Zouden de juryleden het boek ontleend hebben in de bibliotheek als het niet op de KJV-lijst
stond? Hoe komt dit? Wat is voor hen een doorslaggevend element om een boek te lezen? Lezen
ze wel eens een boek dat niet meteen een ‘dit moet ik lezen’-effect op hen heeft? Vertel eens.
- Zijn de juryleden tevreden nu ze het boek gelezen hebben?
- Zouden ze hun vrienden, klasgenoten of familie dit boek aanbevelen? Wat gaan ze vertellen om het
boek te promoten? Wat sprak hen het meest aan, wat is de grootste troef van dit boek?
Nog een doe-opdracht:
Welke machine zouden de juryleden willen uitvinden? Waarom? Laat hen hun uitvinding tekenen. De
tekeningen kan je misschien uithangen in de bib, klas, school, plaats waar je samenkomt met de
juryleden…
Meer lezen?
Om zelf te lezen of te laten voorlezen…
Wolf / Martha Heesen en Kees De Boer (ill.) (Querido)
Lukas en de kat die van regen hield / Henning Mankell (De Geus)
Charlotte’s web / E.B. White en Garth Williams (ill.) (Lemniscaat)
Mijn poes Mabel / Jacqueline Wilson en Harmen van Straaten (ill.) (Averbode)
Despereaux of Het verhaal van een muis, een prinses, een schoteltje soep en een klosje garen / Kate DiCamillo en Philip
Hopman (ill.) (Querido) – vertaald door Martha Heesen
Laat de juryleden leestips uitwisselen. Wat kinderen leuk vinden aan een boek en de manier waarop ze
hierover vertellen aan elkaar, is soms veel effectiever dan wat wij als volwassenen allemaal inbrengen.
Je kan als begeleider een voorgedrukt lijstje met extra leestips meegeven, maar voorzie ook plaats voor tips
die de kinderen onder elkaar uitwisselen.
Veel succes!

Werkmodel groep 3
Igor beer in nood – Rindert Kromhout
(door Soetkin Godderis)
Auteursinfo (zie ook www.villakakelbont.be)
Rindert Kromhout werd op 9 augustus 1958 geboren in Amsterdam. Hij heeft twee oudere zussen en een
jonger broertje. Omdat het niet goed met hem ging in het gezin van zijn ouders, woonde Rindert twee jaar
lang in kindertehuizen. Eerst in Utrecht, later in Zeist. Over die periode heeft hij geschreven in En Peter
was de vlieg (1981) en Het konijnenplan (1996).
Voor hij beroepsschrijver werd, werkte Rindert in een dierenwinkel en een boekhandel. ’s Avonds gaat
hij naar school en schrijft hij kinderverhalen. In mei 1982 wordt schrijven zijn beroep.
Rindert heeft lang in Italië gewoond en hij schreef er verschillende verhalen over.
Wil je meer weten over de auteur? Hij heeft een leuke, kindvriendelijke website:
www.rindertkromhout.nl
Kort samengevat
Igor beer in nood vertelt het leven van de jonge beer Igor. Hij groeit samen met zijn broertje Wadja op. Hun
moeder leert hen welke bessen ze al dan niet mogen eten, hoe ze vis kunnen vangen,… Igor is een goede
leerling en hij wordt steeds zelfstandiger. Hij beseft dat zijn mama niet altijd voor hem zal blijven zorgen.
Op een dag komen er mensen (‘dunne dieren’) in het bos. Ze schieten Igros mama dood en nemen Igor
gevangen. Wanneer Igor weer wakker wordt, is hij ergens anders en heeft hij een ring in zijn neus.
Waarom?
Vooropdracht
Wat weten de kinderen over beren? Hebben ze iets bijgeleerd door het lezen van het verhaal?
Zouden ze graag zelf eens een beer zijn? Waarom wel en waarom niet?
Het boek bespreken

Het boek is opgebouwd uit drie delen: Het bos, Tarararam! Tarararam! en Het berenbos. Ze behandelen
achtereenvolgens Igors jeugd in vrijheid, zijn gevangenschap en optreden als dansbeer en ten slotte zijn
bevrijding en herstel in het Berenbos.
Elk deel is in kleinere hoofdstukken verdeeld door de afdruk van een berenpoot.
Het verhaal wordt gevolgd door een nawoord en een Beste lezer.
Had je onmiddellijk door wie ‘dunne dieren’ zijn?
Begrijp je waarom mensen dieren pijn willen doen?
Vind je het goed dat er initiatieven als Het Berenbos bestaan?
Wat is het verschil tussen de vrije natuur en een opvangplaats als Het Berenbos?
Heb je het nawoord en stukje Beste lezer gelezen?
Heb je op www.alertis.nl, de website van de Nederlandse Stichting voor beer- en natuurbescherming
gekeken?
In India gebeurt het nog regelmatig dat dansberen van dorp tot dorp worden gesleept om er hun kunstjes
op te voeren. Ze leiden een leven vol van pijn. Meer hierover lees je op:
www.wspa.nl/watdoetwspa/beren/dancingbears/levendansbeer.aspx
Het boek beoordelen
Ieder spreekt voor zich en ieders mening is goed!
* Inhoud
Heb je het verhaal graag gelezen?
Vond je het verhaal moeilijk om te lezen?
Welke gevoelens voelde je bij het lezen van het boek? Geluk, verdriet, schaamte, woede, bewondering,
spanning, angst, verveling, medelijden? Leg eventueel grote papieren waarop je deze gevoelens schrijft op
de grond. Iedereen kan dan bij een gevoel iets uit het verhaal neerschrijven dat erbij past.
* Vorm
Het boek heeft geen illustraties.
Vinden de juryleden dat jammer? Hebben ze graag meer prenten?
Wat vinden ze van de kaft? Past het bij het verhaal?
Meer lezen
Over beren:
Marian van der Heiden: Het vervloekte huis (Ploegsma) – de liefde voor de natuur en het beschermen ervan
staat centraal in deze roman over een echt bestaand berenproject in de Pyreneeën
Over dierenbescherming:
Lauren Brooke: Na de storm (Kluitman) – over paarden
Willy Schuyesmans: Tand om tand (Altiora) – over olifanten
Federica de Cesco: De witte merrie (Facet) – over paarden

Werkmodel groep 3
De wonderlijke lotgevallen van Olle en Lena – Maria Parr
(door Els Debuyck)
Auteursinfo (zie ook www.villakakelbont.be)
Maria Parr werd geboren op 18 januari 1981 in Noorwegen. Ze studeerde Noorse taal- en letterkunde in
Bergen. Tijdens haar studie schreef ze al columns voor verschillende kranten.
In 2005 debuteerde Maria met De wonderlijke lotgevallen van Olle en Lena. Ze kreeg er verschillende prijzen
voor in Noorwegen. Nadat het boek verscheen in het Nederlands, kreeg het in Nederland een Zilveren
Griffel en in België een Boekenwelp voor de beste vertaling.
Kort samengevat
Olle en Lena zijn de beste vrienden. Ten minste, dat vindt Olle. Wat Lena echt van hem vindt, weet hij
niet zo goed. Dat zit hem soms dwars. Maar met Lena in de buurt verveelt hij zich nooit. De avonturen van
deze negenjarigen zijn echte wonderlijke lotgevallen. Daar bovenop mag je als lezer mee genieten van heel
wat tedere momenten.
Vooropdrachten
* Het boek is opgebouwd uit allerlei belevenissen van Olle en Lena. Elk hoofdstuk is een verhaaltje dat op
zichzelf staat. Noteer voor jezelf de titel van het hoofdstuk dat je het liefst las, dat je het mooist vond.
* Is er iets in het boek dat je mooi gezegd vindt? Noteer de pagina of schrijf de zin(nen) over.
Het boek bespreken
Over Ik vind…
Laat de lezers, als over boeken praat, altijd beginnen met Ik vind dit boek…
en niet met Het is een… boek.
Wie met Ik vind begint, toont meteen ook respect voor de mening van de ander.

Personages
* Hang twee bladen uit.
Op het eerst blad schrijf je: Olle = Olwen Leonard Danielson Buitenhof = Ollebol.
Op het tweede blad schrijf je: Lena = Kleintjebuur
Laat de juryleden vertellen wat ze weten over beide personages. Noteer hun antwoorden kort en bondig
op de bladen.
* Hang nog enkele blanco bladen uit. Laat de juryleden daarop andere personages uit het boek voorstellen.
Van welk personage houden ze (niet) en waarom? Vertel…
* Maak eventueel een tekening van het personage op een blad maken en vul dit aan met tekeningen die bij
dat personage passen.
Stijl
* De stijl is sober, zonder lange zinnen of moeilijke woorden. En toch. In dit boek kunnen de juryleden
ervaren hoe poëtisch, pittig,… (laat hen zelf maar aanvullen) eenvoudige taal kan zijn.
p. 11: ‘Lena is zo vaak op bezoek dat ze bijna haar eigen buurmeisje is.’
p. 84: ‘Maar rustig lopen ging niet als je zo blij was. Je voeten sprongen uit zichzelf.’
p. 84: over de hut: ‘Ze lijkt op tante-oma, want ze ziet eruit alsof ze heel blij wordt wanneer wij
komen.’
p. 84 onderaan – p. 85 midden: ‘Papa is helemaal in zijn element als hij in de bergen is. […] “Dan
zou ik hem mee naar de bergen nemen om hem uit te laten.” ’
p. 85: over oom Tor: ‘Oom is er zo een die met lange stappen loopt, en Lena en ik konden hem
nauwelijks bijhouden. Ik geloof dat hij vond dat wij te klein waren om mee te doen, en nu wilde
hij laten zien dat hij gelijk had.’
Laat de juryleden proeven van elkaars mooie zinnen (zie vooropdracht). Zijn er zinnen die door
verschillende juryleden opgemerkt werden? Zijn er juryleden die geen mooie zinnen ontdekten? (Dat is
natuurlijk geen enkel probleem.)
Mooie zinnen kunnen verzameld worden in een mooie zinnen-schrift. Stimuleer de juryleden om ook
voor zichzelf – als ze dat willen – mooie zinnen te noteren, met daarbij natuurlijk steeds de titel van het
boek en de naam van de auteur.
Speciale vragen
Zie ook: een raamwerk van vragen uit Vertel eens van Aidan Chambers, in de handleiding voor begeleiders
op www.kjv.be.
- Wie vertelt het verhaal?
- Hoe lang duurt het verhaal? Hoe weet je dat?
- Zijn er lotgevallen die je anders zou laten aflopen?
- Vond je het nodig dat – toen Olle Lena zo hard miste – Lena terug op Knal-Mathilde kwam wonen
of hoefde dat niet voor jou?
- Wat vind je van Lena’s uitspraak: ‘Waar heb je papa’s voor nodig?’
- Vond je veel grappige elementen in het boek terug? Vertel.
- Over empathie: wie van de twee kinderen kan zich het best in de ander inleven, denk je? Olle of
Lena? Waarom denk je dat?
Andere opdrachten

* Olwen Leonard en Lena worden ook Olle, Ollebol en Kleintjebuur genoemd. Vinden de lezers het
leuk als iemand hen anders noemt? Kunnen ze dat van sommige mensen wel verdragen en van anderen
niet? Geven ze zelf soms bijnamen, koosnaampjes aan anderen? Zijn ze blij met hun eigen naam?
* Laat de lezers op een strookje de titel noteren van het hoofdstuk dat ze het liefst gelezen hebben. Als er
iemand is die niet goed kan kiezen, mogen het natuurlijk ook twee of meer hoofdstukken zijn. Leuk om
verder te bespreken:
- Wie koos hetzelfde hoofdstuk? Wat vond je er zo mooi aan? Vertel…
- Wie vindt het moeilijk om maar één hoofdstuk uit te kiezen? Vertel…
- Zijn er ook hoofdstukken die je niet graag las? Kan je er iets meer over vertellen?
Zie ook: vooropdrachten.
* De wonderlijke lotgevallen van Olle en Lena werd bekroond met een Boekenwelp voor de beste vertaling.
Kennen de juryleden deze prijs?
Filosoferen
Meer over Boekenleeuwen, Boekenwelpen, Boekenpauwen en Boekenpluimen:
De winnaar van de Boekenleeuw wordt beloond met 2500 euro en ontvangt een gouden speld.
De Boekenleeuw-jury kent ook vier Boekenwelpen of eervolle vermeldingen toe, waarvan één
naar het beste in het Nederlands vertaalde kinder- of jeugdboek gaat. De laureaten van een
Boekenwelp krijgen een zilveren speld.
De winnaar van de Boekenpauw (mooiste illustraties) ontvangt een geldprijs van 2500 euro en een
gouden speld.
De Boekenpluimen zijn eervolle vermeldingen die als aanmoediging dienen voor illustratoren.
Deze laureaten krijgen een zilveren speld.
Zie ook: info over filosoferen met kinderen in de handleiding voor begeleiders op www.kjv.be.
Bij het filosoferen is geen plaats voor anekdotes of persoonlijke ik-verhalen. Vraag de juryleden naar
duidelijke argumenten. Alle antwoorden zijn juist. Iedereen is volledig vrij om deel te nemen aan de
discussie of niet.
* Vriendschap
Op p. 9 zegt Olle: ‘Lena is mijn beste vriend, ook al is ze een meisje. Dat heb ik haar nog nooit verteld. Ik
durf niet omdat ik niet weet of ik wel háár beste vriend ben. Soms denk ik van wel, en soms denk ik van
niet. Dat hangt ervan af. Maar ik vraag het me sterk af, vooral wanneer er zulke dingen gebeuren als dat ze
van kabelbanen omlaag stort op matrassen die ik daar heb neergelegd; dan wou ik dat ze zei dat ik haar beste
vriend was. Ze hoeft het heus niet hardop te zeggen of zo. Ze zou het een beetje kunnen mompelen. Maar
ze doet het nooit. Lena heeft een hart van steen, zo lijkt het, soms.’
- Wat is een vriend?
- Heb je vrienden nodig?
- Bestaan er verschillende soorten vrienden?
- Heb je een beste vriend nodig?
- Moet je een vriend vaak zien?
- Moet je een vriend vaak zeggen dat hij je vriend is?
- Moet een vriend ongeveer je eigen leeftijd hebben?
- Waarom wel/niet?
- Moet je iemand lang kennen voordat het een echte vriend kan worden?
- Blijft vriendschap eeuwig duren?

* Missen
p. 110: ‘Toen keek opa me ernstig aan en zei dat mensen missen het mooiste verdrietige gevoel is dat er
bestaat. “Begrijp je, Ollebol, dat als je verdrietig bent omdat je een ander mens mist, dat betekent dat je gek
op die ander bent? En gek zijn op iemand, is het mooiste wat er bestaat. Mensen die we missen, zitten
binnen in ons.” Hij gaf zichzelf een flinke klap op zijn borstkas.’
- Wat is missen?
- Doet missen pijn?
- Gaat missen over?
- Is gemis altijd even hevig?
- Kan je ervoor zorgen dat je iemand minder mist? Hoe?
- Mist Lena haar papa, denk je?
Meer lezen
Misschien is het leuk om een stukje voor te lezen uit deze boeken:
Pippi Langkous / Astrid Lindgren (Ploegsma)
Het grote boek van Madelief / Guus Kuijer (Querido)
Bij hoofdstuk 4 (De bark van Noach):
Noach / Geert de Kockere (De Eenhoorn)

Werkmodel groep 3
Het Ei met de gouden Gans – Veronique Puts
(door Soetkin Godderis)
Auteursinfo (zie ook www.villakakelbont.be)
Veronique Puts studeerde aan de academie voor beeldende kunsten in Breda. Naast schrijven en
schilderen, ontwerpt ze theaterdecors voor haar echtgenoot Geert Hoste. Het ei met de gouden Gans
verscheen in het voorjaar van 2007 en is haar eerste boek.
Kort samengevat
In de zomervakantie van 1972-1973 krijgt Veronique Puts een ganzenei van haar grootvader, dat
ze laat uitbroeden in de warme bakkerij van haar oom. Samen met het ganzenjong beleeft ze twee
onvergetelijke jaren – zo onvergetelijk dat Veronique er 35 jaar later een boek over schrijft.
Het ei met de gouden gans is een groot A4-prentenboek met roze kaft en felgekleurde, paginagrote illustraties.
De weinige tekst is op memoblaadjes tussen de tekeningen opgenomen en vertelt de belevenissen van Vero
met haar gans Piep. De mooie vriendschap tussen het meisje en haar gans roert tot tranen, maar langzaam
moet Vero afscheid leren nemen van de gans die ze zo lang gekoesterd heeft.
Het leven gaat verder, maar nooit meer zoals voorheen. Het gegak van ganzen doet haar nog steeds aan Piep
denken en dan herleeft ze.
Vooropdracht
Wat weten de kinderen over ganzen?
Hebben ze iets bijgeleerd door het lezen van het verhaal?
Zouden ze graag zelf een gans hebben? Waarom wel en waarom niet?
Het boek bespreken
Het boek vertelt chronologisch het verhaal van het ei tot de volwassen gans Piep die met een
ganzenmannetje en haar kuikens naar het zuiden trekt.
Je kan met platen werken die de verschillende fasen in het leven van Piep doorlopen. Sta er met de
juryleden telkens even bij stil:

ei uitbroeden kuiken opgroeien paren met grote grijze gans
broeden kuikens grootbrengen trek naar het zuiden afscheid van Vero
Beoordelen van het boek
Ieder spreekt voor zich en ieders mening is zeker goed!
* Inhoud
Deze vragen over de inhoud van het boek kan je de juryleden stellen:
- Heb je het verhaal graag gelezen?
- Vond je het verhaal moeilijk om te lezen?
- Hoort dit boek eerder bij een jongere leeftijdsgroep?
- Wat vind je van de informatie (over Nils Holgersson en trekvogels) op de laatste pagina? Hoort dit
nog bij het verhaal? Past het bij het boek?
- Welke gevoelens (geluk, verdriet, schaamte, woede, bewondering, spanning, angst, verveling,
medelijden, …) voelde je bij het lezen van het boek? – Leg als begeleider eventueel flappen met
deze gevoelens op de grond. Vraag de juryleden om bij een bepaald gevoel iets uit het verhaal te
schrijven dat bij dit gevoel past.
* Vorm
Deze vragen over de vorm van het boek kan je de juryleden stellen:
- Wat vind je van het grote formaat en van de grote tekeningen?
- Kunnen de felle kleuren je bekoren?
- Vertellen de tekeningen altijd hetzelfde als in de tekst staat? (vb. hoofdstuk Herfst en Winter)
- Zou het boek minder mooi zijn zonder de tekeningen/zonder de tekst?
Recensie
Vrouw van Geert Hoste schrijft succesvol kinderboek
Stefan Vanderstraeten, 28 maart 2008, Het Laatste Nieuws
Hét Vlaamse kinderboek van het moment, Het ei met de gouden gans, krijgt een internationale carrière.
Volgens uitgeverij The House of Books tonen uitgevers uit Canada, Duitsland, Frankrijk, Servië, Spanje en
Israël verregaande interesse en worden eerstdaags op de boekenbeurs van Bologna de contracten getekend.
Auteur-illustrator van het boek is Veronique Puts (43), of mevrouw Geert Hoste.
Ook al kent de buitenwereld haar vooral als de echtgenote van Geert Hoste, zelf werkt Veronique Puts al
enige tijd als illustrator en schilderes. Enkele maanden geleden verscheen haar eerste kinderboek op de
Vlaamse markt. Het ei met de gouden gans wordt door de uitgeverij als een flink verkoopsucces bestempeld.
«Al ken ik zelf ook het precieze aantal verkochte exemplaren niet, bij de uitgeverij zijn ze naar eigen zeggen
zeer tevreden», lacht Veronique. En dan moeten volgende week nog de buitenlandse contracten afgesloten
worden. «Helemaal verbaasd om het succes ben ik niet», reageert Put. «Tekeningen zijn universeel en
spreken alle kinderen aan, over de talen en landsgrenzen heen. Bovendien heeft een boek over de
vriendschap tussen een kind en dier altijd een stapje voor.»
Raar maar waar: het boek is gebaseerd op Veroniques kindertijd. «Net als het meisje in het boek had ik als
huisdier een gans met de naam Piep. Toen ik 10 was, gaf mijn grootvader me een ganzenei dat hij in een
bos had teruggevonden. Meteen snelde ik met mijn ei naar mijn oom-bakker om het aan de warme oven te
laten uitbroeden. Kort nadien was daar plots Piep, die mijn beste vriendin werd. Ik heb haar jarenlang
gehad; ze vergezelde me overal en ging zelfs mee zwemmen.»
Intussen werkt Veronique al aan een ander kinderboek. «Weliswaar zonder Piep in de hoofdrol. En
daarnaast is het mijn droom om een boek te maken met tekeningen die je ook omgedraaid perfect kan

ekijken. Dat is de logica zelf: jonge kinderen bekijken hun boeken voortdurend ondersteboven. (lacht)
Maar zulke tekeningen maken is dan weer allerminst evident.» (StV)
Meer lezen en kijken
In de film Home Fly Away (Carroll Ballard, 1996) redt de 13-jarige Amy (Anna Paquin) een nest
ganzeneieren van onder de bulldozer. Net als Vero wordt ook Amy door de kuikens als ganzenmoeder
beschouwd. Samen met haar vader leert Amy de trekganzen een nieuwe vliegroute naar het zuiden met een
speciaal daarvoor gebouwde vliegmachine. Fly away home bestaat ook in boekvorm (De Boekerij, 1997),
geschreven door Patricia Hermes naar het filmscript.
De reis van Niels Holgersson van Selma Lagerlöf (Lemniscaat, 2004) verhaalt over de reis door Zweden op de
rug van een gans van een boosaardige jongen, die als dwerg werd betoverd. Voor kinderen van circa 10
jaar.
Voor kinderen die meer willen weten over ganzen is deze website een must. Je vindt er alles over ganzen
en de ganzentrek. Je kunt zelfs luisteren naar het gegak van ganzen!
http://www.hetklokhuis.nl/lees/dossiers/read/dossier_intro.cfm?did=2E4FB64F%2D2E09%2D41D3%2D8A
C770EC0CE9BC63

Werkmodel groep 3
Alles voor de helft – Tanja Seegers
(door Frederic Vercaemst)
Auteursinfo (zie ook www.villakakelbont.be)
Tanja Seegers is geboren in 1964 in Uithoorn (Nederland). Ze heeft twee zussen en is de middelste van de
drie. Toen ze elf jaar was, verhuisde ze naar België, omdat haar vader van werk veranderde. Nu woont en
werkt ze in Brussel.
Tanja is in Tervuren naar school geweest. Daarna heeft ze Moderne Geschiedenis en Algemene
Literatuurwetenschap gestudeerd aan de Katholieke Universiteit van Leuven
Toen ze heel klein was, vertelde haar vader haar altijd verhaaltjes voor ze ging slapen. Hij verzon die zelf.
Op haar elfde besloot ze dat ook te doen. Ze moest op school een opstel maken en schreef haar eerste
verhaal. Vanaf dat moment is ze altijd blijven schrijven. Alleen maakte ze haar verhalen nooit af. Een
vriendin van haar die dat beu werd, riep op een dag “jij doet alles altijd maar voor de helft!” Op dat
moment werd het idee geboren om Alles voor de helft te schrijven.
Fantaseren en dromen vindt Tanja het leukste wat er is. Vervelen doet ze zich dus nooit. Bovendien heeft
ze daardoor altijd inspiratie voor nieuwe verhalen. Op dit moment is ze dan ook hard bezig met een nieuw
boek. En omdat ze het meeste houdt van verhalen waarin dingen gebeuren, die eigenlijk helemaal niet
kunnen, zal ook dit boek vol eigenaardige gebeurtenissen en bizarre personages staan.
Kort samengevat
Hanna en haar ouders zijn net verhuisd naar een eigenaardig dorp. In dit dorp wordt alles maar voor de
helft gedaan: de afwas, het huiswerk, schilderen, poetsen,... Hanna ontmoet er tante Edna, een dame die
zich 34 jaar geleden teruggetrokken heeft op het kerkhof. Ze woont er in een kist met bloemetjesbehang
en kussens. Hanna loopt regelmatig langs om een praatje te maken, waardoor tante Edna weer op de hoogte
geraakt van de gebeurtenissen in het dorp. Wanneer tante Edna gehuldigd wordt, moet ze uit haar kist
komen...
Stijl- en vormkenmerken

Alles voor de helft is een gek en vrolijk verhaal. Hanna zorgt voor veel beweging in het verhaal en tante Edna
is dan een eigenaardig en bizar persoon. Wat bezielt tante Edna om op het kerkhof in een doodskist te gaan
wonen?
Waarom doen de inwoners van het dorp alles voor de helft? Kunnen de juryleden dit verzinnen?
Weten de juryleden wat de verschillende inwoners voor de helft doen?
Wat zouden de juryleden graag voor slechts de helft doen?
Vinden de juryleden het een goed idee dat de auteur niet vertelt waarom de inwoners van het dorp alles
voor de helft doen?
Hebben de juryleden kunnen lachen met dit vrolijke, vrijblijvende verhaal?
Afsluiter
Geef de juryleden op voorhand de opdracht om hun verslag in twee helften te maken. Haal de ene helft
van de verslagbladen op en leg ze door elkaar op een tafel. De juryleden lezen een deel van deze verslagen
voor. Vinden ze de andere helft van het verslag?
Schrijf met de juryleden een halve brief naar Tanja, of maak een halve tekening, een half gedicht,... Tanja
zelf zal 25 brieven persoonlijk beantwoorden. Stuur je halve werkjes naar: Stichting Lezen, An Stessens,
Frankrijklei 130/4, 2000 Antwerpen.
Wist je dat...
- ... er maar weinig informatie te vinden is van Tanja Seegers. Na een telefoontje aan de uitgeverij
schreef Tanja Seegers zelf haar biografie. Dank je wel Tanja!
- ...Alles voor de helft haar eerste boek is dat werd uitgegeven.
- ...Nynke Talsma voor de illustraties gezorgd heeft in het boek.

Werkmodel groep 3
Een raadsel voor Roosje – André Sollie
(door Soetkin Godderis)
Auteursinfo (zie ook www.villakakelbont.be)
André Sollie werd geboren in Mechelen op 7 juli 1947. Hij volgde een grafische opleiding aan het Hoger
Instituut Sint-Lukas in Brussel en specialiseerde zich in het illustreren van kinder- en jeugdboeken. Toen
hij in 1985 de prijs Dichter bij Jeugd won, kreeg de schrijfhonger hem te pakken en ging hij ook ‘schrijven
met zijn tekenpotloden'.
André Sollie won met Een raadsel voor Roosje de Vlaamse Cultuurprijs Jeugdliteratuur voor 2007. De jury
loofde de eenheid tussen tekst en illustraties. Ook de manier waarop hij een thema als de dood voor plus
tienjarigen begrijpbaar maakt, viel in de smaak.
Kort samengevat
Roosje kreeg voor haar tiende verjaardag een schrift van haar overleden zus Pia. In het schrift staan een
raadsel en tien versjes, telkens over een ander cijfer. Roosje begrijpt er niets van en haar grote zus kan ze
niet meer om raad vragen. Met tekeningen probeert ze de dood van Pia te verwerken. En dan vindt ze de
oplossing van het raadsel.
Vooropdracht
Als er voldoende materiaal en tijd beschikbaar is, kan een creatieve opdracht aan de boekbespreking
voorafgaan. Je kan hier ook mee afsluiten.
Roosje “Potlodendoosje” is een tekenmeisje. Ze probeert een portret te maken van haar oudere zus en
gebruikt hier verschillende materialen en technieken voor: kleurpotloden, gouacheverf en collage, wasco
en waterverf. Kunnen de juryleden ook een portret maken van zichzelf of van een ander jurylid?
Voorzien verschillende materialen en laat de juryleden kiezen welke techniek ze gebruiken.
Het boek bespreken
Een raadsel voor Roosje is een heel poëtisch boek. André Sollie gebruikt weinig woorden om zijn verhaal te
vertellen. Dit maakt het verhaal inhoudelijk misschien moeilijker, maar de prenten spreken boekdelen.

Waarover gaat het verhaal?
Welk soort verhaal is het?
Wie vertelt het verhaal?
Wat is er gebeurt met Pia?
Thema’s: verdriet, rouw, dood, tekenen
Je beleeft het verhaal vanuit het perspectief van Roosje: haar
gedachten, handelingen en beleven n.a.v. de dood van haar zus
Er is een derdepersoon (alwetende) verteller
De tekeningen vormen een wezenlijk onderdeel van het verhaal:
dialoog tussen tekst en tekening (boek begint b.v. met tekening)
Er wordt niets concreet gezegd. Heel suggestief wordt over haar dood
gesproken: ‘Nog geen week na Roosjes verjaardag was Pia … Weg.’ (p. 5)
Ook het verdriet van Roosje wordt zeer omfloerst, maar raak getekend:
‘Roosje drinkt een glas water. Zo. Nu kan ze wel weer.’
(p. 20)
Hieronder vind je enkele poëtische zinnen uit het boek. Je kan de kinderen vragen wat ze ervan vinden.
Begrijpen ze de zinnen? Als alles duidelijk is, kan je er verder over filosoferen. Zoek samen naar andere
woorden die aan de beschrijving voldoen.
p. 15: ‘Wat een grappig woord, denkt ze, en ze tuit haar lippen als voor een zoen: ‘Gouache.’ ’
p. 19: ‘Potloodslijpsel… Ze kent geen woord dat lekkerder ruikt.’
Het boek beoordelen
Ieder spreekt voor zich en ieders mening is zeker goed!
Bij een rondvraag naar wat de kinderen van de boeken vonden, komen vaak al voldoende onderwerpen
naar voren waarover je kunt discussiëren. Hieronder nog enkele ideeën.
* Inhoud
Is het een boek dat je verschillende keren kan lezen? Hebben jullie tijdens het lezen teruggebladerd in het
boek, bijvoorbeeld voor de oplossing van het raadsel?
Er is veel witruimte in het boek. Het boek vraagt om stiltes en rustpauzes, ook in het lezen. Lezen jullie dit
boek in één ruk uit? Of heb je de tijd genomen om het even aan de kant te leggen, er terug in te bladeren
en het boek willekeurig open te slaan?
* Vorm
Wat vinden jullie van de illustraties? Vormen ze een belangrijk onderdeel van het verhaal? Vinden jullie
het jammer dat de tekeningen er niet realistisch uitzien? Naar welk portret gaat je voorkeur uit?
Een paar recensies

Droevig raadsel, grote honger
In: Knack, 31 oktober 2007, p. 78. Door: Annelies De Waele
Het is altijd uitkijken naar een nieuw boek van schrijver-illustrator André Sollie. Of hij nu tekent of schrijft
of de twee combineert voor kinderen of tieners: zijn boeken zijn altijd verzorgd en gevoelig. Na Dubbel
Doortje (een prentenboek waarin een kleuter haar eigen lichaam ontdekt) en Nooit gaat dit over (een
jongerenverhaal over jongensliefde), is er Een raadsel voor Roosje.
Met een minimum aan woorden en teken- en knutselmateriaal probeert Sollie hier op papier te krijgen wat
er omgaat in het hoofd van een kleine meid die haar grote zus heeft verloren. Haar zus Pia heeft een schrift
met versjes nagelaten. Die opent Roosje een voor een, en ze maakt er eigen portretten bij. Evenzoveel
mysterieuze poëtische woorden, evenzoveel sobere beelden. Het boek bevat bovendien een echt raadsel,
waardoor je als lezer wel móét terugbladeren. Een kostbaar kleinood over kinderen en dood.
Dubbel portretje
In: De Standaard, 5 oktober 2007, p. 59. Door: Vanessa Joosen.
Een meisje probeert een portret te tekenen van haar dode zusje. Met dat uitgangspunt maakte André Sollie
een prentenboek waarin beeld en tekst wonderbaarlijk samengaan.
Wat niet gezegd wordt, is minstens zo belangrijk als wat geschreven staat
André Sollie is een artistieke duizendpoot: hij begon zijn carrière in de jaren zeventig als illustrator, en heeft
zich sindsdien laten opmerken als dichter, auteur van adolescenten-literatuur, prentenboeken en columns.
Tot nu toe waren zijn grootste successen Wachten op Matroos, waarvan hij de tekst en Ingrid Godon de
illustraties verzorgde en Dubbel Doortje. Wachten op Matroos is uitgegroeid tot een klassieker, werd bekroond
met een Gouden Griffel, maar is om een onverklaarbare reden niet langer in druk. Met Een raadsel voor
Roosje heeft André Sollie de klasse van dit meesterwerk geëvenaard. In de beste prenten-boeken ontstaat er
een dialoog tussen de illustraties en de tekst: de woorden en de beelden kunnen elkaar aanvullen,
versterken, nuanceren, zelfs tegenspreken. In weinig prentenboeken hebben de illustraties zo'n belangrijke
draagkracht voor het verhaal als in Een raadsel voor Roosje. Roosje, bijna elf, probeert een portret te maken
van haar zusje Pia, die een jaar eerder gestorven is. Er zijn nog veel vragen onbeantwoord, het verdriet is
nog rauw, het gemis overheerst alles. Dit wordt prachtig vertaald in Roosjes zoektocht naar het juiste
materiaal en de gepaste stijl voor het portret. Alle zogenaamde mislukte versies zijn in het boek opgenomen,
en samen vormen ze een beeld van een kind dat niet in één prent te vangen is. Voor Sollie zijn deze
probeersels een aanleiding om een heel palet aan technieken en stijlen te demonstreren: van een kleurige
gouache en een eenvoudige potloodtekening tot een schilderij op behangpapier en een ingetogen aquarel.
Verschillende prenten krijgen een symbolische lading: op de potloodtekening waarmee het boek opent,
staat Roosje maar half getekend, zoals ze ook maar een half leven geleid heeft. Bovendien suggereren de
dikke krassen van het potlood de woede en onmacht van haar achtergebleven zus. In een andere tekening
kijkt Pia de lezer met lege ogen aan, haar gezicht lijkt op een doodshoofd, en elders geven de vetkrijtjes van
Roosje het portret een ontroerende zachtheid. Of, zoals Roosje zegt:
'Het portret hoeft toch niet te lijken? Als je het bekijkt moet het voelen alsof Pia weer thuis is. Zoiets.
Alsof.' Niet alleen in de prenten gaat Roosje op zoek naar haar overleden zus, ook in de tekst haalt ze
herinneringen aan haar op. Ze denkt na over de verschillen en gelijkenissen tussen hen beiden. Roosje
hield van tekenen, Pia kon beter schrijven. Op haar tiende verjaardag, een week voor Pia's dood, kreeg
Roosje van haar zus een versje waarvan ze de betekenis nooit begrepen heeft: 'Een uit een. Tien uit tien.
Roosje zal het zien. Een raadsel voor Roosje.' Bij het raadsel zit een bundeltje gedichten, waarin Roosje op
zoek gaat naar het antwoord. Uit de teksten van Pia kan de lezer aanwijzingen over haar doodsoorzaak
afleiden: tussen de lichtvoetige versjes schemeren thema's door als eenzaamheid en weemoed, en het
verlangen om de tijd een duwtje te geven. Het verhaal werkt naar een sterke climax toe: niet alleen vindt
Roosje het antwoord op het raadsel, dit antwoord leidt haar ook naar de tekening waarmee ze haar verdriet
eindelijk kan bevatten en uitdrukken. Een raadsel voor Roosje vraagt van de lezer veel begrip en
inlevingsvermogen om de stiltes in het verhaal op te vullen: wat niet gezegd wordt, is minstens zo belangrijk
als wat geschreven staat. Wie de tijd neemt om het boek traag te lezen en herlezen, te bekijken en te

herinterpreteren, maakt kennis met een buitengewoon krachtig en ontroerend verhaal, dat gedragen wordt
door woorden én prenten.

Werkmodel groep 3
Een bed bij het raam – Sylvia vanden Heede
(door Miche Bekaert)
Auteursinfo (zie ook www.villakakelbont.be)
Sylvia vanden Heede (Zwevegem, 1961) vond als kind maar twee dingen echt belangrijk op school:
tekenen en opstellen schrijven. Toen ze tien jaar was, begon ze eigen verhaaltjes op te schrijven. Ook
tijdens haar studie sierkunsten en godsdienst bleef ze doorgaan met het schrijven van verhalen. Dat ging
soms moeizaam en traag. Ze was toen al streng voor zichzelf en voor haar werk.
Toen haar eerste dochtertje werd geboren, bleef Sylvia tijd maken voor wat haar zo vanzelfsprekend lijkt als
ademen, eten en drinken: schrijven. Sinds haar debuut in 1987 zijn er al meer dan twintig kinder- en
jeugdboeken van haar verschenen. Bekendheid verwierf ze vooral met haar boeken over Vos en Haas, die
ze samen met Thé Tjong-Khing maakt. In haar dierenverhalen leeft ze zich heel direct in de dieren in en
laat ze de dieren zelf aan het woord. Maar ze schrijft ook historische verhalen en realistische romans. Het
verlangen naar vrijheid speelt in haar boeken een belangrijke rol.
Voor haar is schrijven ‘bewaren’: herinneringen, belevenissen, geuren, gevoelens en gedachten bewaren,
zoals je de bloemen van de zomer droogt voor de herfst. Schrijven is ook ‘scherpstellen’, zo’n beetje alsof je
een foto neemt.
Het werk van Sylvia vanden Heede werd meermaals bekroond, onder meer met Boekenwelpen, een
Boekenleeuw en een Gouden Uil.
Jan de Kinder (Dendermonde, 1964) studeerde toegepaste grafiek en illustratie aan St.-Lucas Instituut te
Brussel en volgde een opleiding tekenkunst aan de Stedelijke Academie van Leuven. Hij begon met het
illustreren van kinderboeken in 1998, toen zijn oudste dochter Anna haar eerste prentenboekjes ontdekte.
Nu is hij beeldend kunstenaar en fulltime werkzaam als zelfstandig illustrator voor kinderboeken en
kindertijdschriften. Hij illustreert vooral boeken van andere auteurs, maar in 2002 schreef hij een eigen
boek ‘Mathilde’ (Clavis). Dit prentenboek werd vertaald in het Deens en in het Koreaans.
De jury van de Illustrale 2003 in Ronse selecteerde op basis van de esthetische kwaliteit en individuele
vertelkracht van de illustraties vier genomineerden, onder wie Jan de Kinder. Over zijn werk wordt in het
juryrapport het volgende gezegd: “Het valt op vanwege de directe vertelkracht, de sterke sfeerschepping en
de weergave van emoties. Het is een indrukwekkende stap in zijn ontwikkeling als illustrator en laat
vermoeden dat de toekomst nog bijzonder treffend werk van hem in petto heeft.”
Jan de Kinder woont in Tienen met Petra, Anna, Marth en Emma. De laatste drie zijn prille leesbeesten. Hij
geniet enorm van verhalen vertellen aan kinderen, met hen te fantaseren, wat zich soms uit in een grote
gezamenlijke tekening.

Thema’s
Ziek zijn, afscheid nemen, palliatieve zorg.
Een bed bij het raam werd gerealiseerd in het kader van het project ‘Kinderen en jongeren betrekken bij
palliatieve zorg’.
Kort samengevat
Het nieuwe bed van mama is leuk. Boven het bed hangt een trapeze, net als in het circus. Toch is Stan
verdrietig en een beetje boos. Mama is al een hele poos ziek en ze wordt maar niet beter, kon hij maar een
wens doen.
Vóór het (voor)lezen
* Geef de juryleden ruimte
Geef de juryleden aan dat ze jou mogen onderbreken als ze iets willen zeggen; geef hen de ruimte om het
verhaal te onderbreken wanneer je stukken voorleest. Een bed bij het raam behandelt een emotioneel
onderwerp waarbij de kinderen de kans moeten krijgen om te reageren en hun gevoelens te uiten.
* Titel en kaft
Bespreek de titel en de kaft:
- Waarover zou het boek gaan?
- Is bij het raam een gewone plaats voor een bed?
- Hoe zie je dat dit geen gewoon bed is?
- Waar staat jouw bed?
Lees de tekst op de achterflap:
- Ben jij al eens erg ziek geweest?
- Is iemand in de familie al erg ziek geweest of gestorven?
- Wat was er aan de hand toen er iemand in je familie erg ziek was? Wat gebeurde er rond jou?
- Hoe is het afgelopen?
Na het (voor)lezen
* Stan
Stan en de mensen rondom hem:
- Wat vindt hij van Lieve, de verpleegster en de dokter? Welke gevoelens en gedachten heeft hij
als zij langskomen?
- Wat betekent ‘smoezen’? Waarom doet Lieve dat vooral als de dokter is geweest?
- Hoe reageert Stan op het slechte nieuws? Hebben de kinderen al eens heel slecht nieuws
gekregen? Weten ze nog hoe ze erop gereageerd hebben?
- Stans droom om later in het circus te gaan, vormt een rode draad doorheen het verhaal. Hoe
gaat hij met die droom om?
* De verrassingscake
- Hebben de kinderen ook iets dat hen toch een beetje blij maakt als ze erg verdrietig zijn?
* Afscheid nemen
- Bespreek met de kinderen hoe je afscheid van iemand kan nemen.
- Als de kinderen iemand kennen die gestorven is: wat herinneren ze zich van deze persoon? Wat
doen de kinderen als ze iemand missen?

- Men zegt vaak: iemand is pas dood als niemand zich hem/haar nog herinnert. Wat vinden de
kinderen van deze uitspraak?
* De afloop
Het verhaal lijkt niet af. Hoe zou het verdergaan?
* Filosoferen
Als de kinderen er open voor staan, kan je met hen filosoferen over vragen zoals:
- Wat is dood zijn?
- Waarom gaan mensen dood?
- Waar ga je naartoe als je dood bent?
- Bestaat er een hemel?
- Hoe is het om dood te zijn?
…
Het gedicht Dood van Willem Wilmink kan een uitgangspunt zijn:
Dood
Als er iemand doodgaat
die je heel goed hebt gekend,
dan is het nogal logisch
dat je erg verdrietig bent.
Misschien is het je oma,
misschien is het je hond,
misschien is het een ander
die je ook zo aardig vond.
Want doodgaan is iets missen.
Het maakt je ook zo bang.
Toch zul je er aan wennen
Al duurt het vaak heel lang.
* Meer informatie
Meer informatie over het onderwerp vind je op www.palliatief.be en www.kinderen-en-palliatievezorg.be.