l9clshg

Andrews & Bonta (1995) gebruiken hun theorie (Psychology of Criminal Conduct) om te
beargumenteren dat er heel veel actoren zijn die bepalen of iemand delinquent gedrag gaat (of
blijft) vertonen, maar stellen dat hiervoor een aantal factoren van relatief groot belang is. Indien
personen er antisociale attitudes/opvattingen op na houden, of als zij antisociale personen in hun
omgeving hebben, dan heeft dit volgens hen bijvoorbeeld een grote invloed. Hetzelfde geldt voor
een verleden van crimineel gedrag en de aanwezigheid van antisociale persoonlijkheidstrekken. Een
iets zwakkere invloed gaat uit van problemen binnen het gezin of een zwakke prestatie op
sociaal/maatschappelijk gebied, zoals op het werk of op school.
De drie belangrijkste ‘What Works” principes zijn (i) het risicobeginsel (wie), (ii) het behoeftebeginsel
(wat) en (iii) het responsiviteitsbeginsel (hoe). Het risicobeginsel stelt dat de intensiteit van een
eventuele behandeling overeen moet komen met het individuele risico op herhaling van het
ongewenste gedrag; hoe hoger het risico, hoe intensiever de behandeling en hoe hoger de
beveiliging dient te zijn. De hoogte van het risico kan op verschillende manieren worden
vastgesteld, bij voorkeur met behulp van valide en betrouwbare meetinstrumenten, omdat uit
onderzoek blijkt dat alleen een klinische blik niet volstaat (e.g. Douglas et al., 1990; Hilterman, 2000;
De Vogel et al., 2004). Tevens zijn er aanwijzingen dat bij een verkeerde afstemming van de
intensiteit van een interventie of behandeling met de ernst van het recidiverisico, de interventie een
tegengesteld effect kan hebben. De kans op recidive kan juist worden vergroot, bijvoorbeeld
doordat een relatief lichte delinquent in een justitiële setting met criminelen in aanraking komt die
hij/zij anders niet tegen zou komen (e.g. Andrews, 1995; Lowenkamp & Latesse, 2005). Een
voorbeeld van een methode die (mede) is gericht op het in kaart brengen van het recidiverisico is de
RISc (Recidive Inschattings Schalen) (Adviesbureau Van Montfoort, & Reclassering Nederland, 2004).
RISc is een diagnostisch instrument van de drie reclasseringsorganisaties (3RO) op basis waarvan de
reclasseringswerker het risico op recidive bepaalt.
Het behoeftebeginsel stelt dat de kans op recidivereductie het grootst is wanneer een behandeling
gericht is op dynamische (veranderbare) criminogene behoeften, daarmee verwijzend naar de eerder
besproken risicofactoren en beschermende factoren die samenhangen met het delinquente gedrag.
Het behoeftebeginsel gaat hiermee over de doelen waarop de behandeling zich bij een individu
moet richten, wil de behandeling effectief zijn in het verminderen van het risico. Interventies richten
zich dus bij voorkeur op risicofactoren die direct samenhangen met het criminele gedrag. Gebeurt
dat niet, en zijn interventies gericht op problemen die niet direct samenhangen met het
delictgedrag, dan is de kans dat het individuele recidiverisico afneemt kleiner. Het behoeftebeginsel
verklaart dan ook waarom het in de forensisch psychiatrische analyse niet zozeer draait om
traditionele psychiatrische en psychologische (test)diagnostiek, maar vooral om de zoektocht naar
de koppeling tussen vastgestelde psychiatrische en psychologische pathologie en een delict 4 .
Het derde en laatste beginsel dat in dit theoretisch kader wordt besproken is het
responsiviteitsbeginsel. Dit beginsel omschrijft dat de aangeboden behandeling geschikt moet zijn
voor (en aan moet sluiten bij) de individuele patiënt (Andrews et al., 1990; Andrews & Bonta, 2003).
Niet iedere behandeling of behandelaar is immers geschikt voor iedere patiënt. De vraag is wat de
4 Over de noodzaak om in het kader van forensische behandeling uitsluitend te focussen op criminogene factoren verschillen
deskundigen van mening. Er zijn ook wetenschappers die stellen dat ook niet-criminogene behoeften aangepakt moeten
worden (Ward & Stewart, 2003a). Een en ander is beschreven in het ‘‘Good Lives Model’’ (Ward, 2002; Ward and Stewart,
2003b).
12