l9clshg

Omgevingsfactoren (gezin, school, buurt, samenleving) en de (wederzijdse) beïnvloeding hiervan
met individuele factoren spelen ook een belangrijke rol ten aanzien van het ontwikkelen van
antisociaal gedrag en delinquentie. Onderzoek laat zien dat factoren binnen de directe omgeving
van het kind (gezin en opvoeding) de meeste invloed hebben (Hoeve et al., 2009; Hoeve et al.,
2012). Zo is bekend dat jongeren een verhoogd risico op het ontwikkelen van gedragsproblemen
hebben als hun ouders zelf psychische problemen hebben. Daarnaast is aangetoond dat harde,
vijandige, ruwe inconsequente opvoedingsstrategieën en een chaotische thuisomgeving (bijv. veel
wisselingen van opvoeders) agressief en delinquent gedrag op latere leeftijd voorspellen (de Vente
& Michon, 1998). Ook in de fysieke omgeving van jeugdigen kunnen risicofactoren aanwezig zijn:
armoede, een slechte buurt of een vriendenkring die negatief gedrag vertoont (Boendermaker &
Ince, 2010).
Recent onderzoek laat zien dat het relatieve belang van risicofactoren die gepaard gaan met een
verhoogde kans op recidive, gedurende het ouder worden verschuift van gezinsfactoren richting
school- en vriendenfactoren. Met name rond de late preadolescentie (grofweg van 12 tot 14 jaar)
zijn deze verschuivingen het sterkst. Op 12-jarige leeftijd heeft het domein ‘gezin’ nog de grootste
impact, op 13-jarige leeftijd het domein ‘vrienden’ en op 14-jarige leeftijd hebben de domeinen
‘school’ en ‘vrienden’ de grootste impact op recidive (Van der Put et al., 2012).
2.2 De ‘What Works’ principes
Onderzoek heeft uitgewezen dat aan iedere effectieve interventie c.q. behandeling gericht op het
terugdringen van jeugddelinquentie een aantal basisprincipes ten grondslag ligt. De belangrijkste
van deze principes zijn beschreven als de zogenaamde ‘What Works’ principes (Andrews et al., 1990;
Andrews & Bonta 2003). De What Works principes vloeien voort uit de synthese van een aantal
bekende theorieën uit de gedragswetenschappen, namelijk de Psychology of Criminal Conduct van
Andrews & Bonta, 2003). De theorieën waar zij zich op baseren zijn o.a. de ‘Social Learning Theory’
(Bandura, 1975), de ‘Differential Association Theory’ (Sutherland, 1974) en ‘Operant Conditioning
Theory’ (Skinner, 1938).
Van deze drie theorieën is de Differential Association Theorie het sterkst gericht op het verklaren
van deviant/delinquent gedrag. De nadruk binnen deze theorie ligt met name op de manier waarop
door individuen delinquent gedrag wordt aangeleerd en niet zozeer over achterliggende redenen
waarom zij dit doen. Het is inmiddels een vrij oude theorie die uiteen zet dat een individu dezelfde
attitude, ideeën en motieven kan overnemen door zich te vereenzelvigen met andere personen die
er een pro-criminele houding of attitude op na houden. Deze theorie helpt vooral de invloed van
‘peers’ binnen groepen delinquente jongeren te verklaren. De theorie van operante conditionering
stelt dat de kans op herhaling van gedrag hoger is indien dat gedrag positief wordt bekrachtigd.
Gedrag zal in frequentie toenemen als het gevolgd wordt door een positieve of aangename prikkel
(positieve bekrachtiging), of door een onaangename prikkel weg te nemen (negatieve
bekrachtiging). De sociale leertheorie (Social Learning), ten slotte, gaat ervan uit dat gedrag wordt
aangeleerd door het gedrag van anderen te observeren en het vervolgens te imiteren (Bandura,
1977). Volgens deze theorie kunnen individuen iedere vorm van gedrag aanleren zonder dat dit
gedrag uitdrukkelijk wordt bekrachtigd (of bestraft). Wat volgens de sociale leertheorie vooral een
rol speelt is de status van het rolmodel.
11