Kerkinformatie nr. 196, oktober 2011 - Kerk in Actie

Kerkinformatie
nummer 196 • oktober 2011
Jongeren
en social
media
Rabbijn Ron Kronish over vrede • Kerkrecht als exportartikel?
• Repeteren voor het nieuwe liedboek

2 |
Internetnieuwtjes
Inschrijving Webfish
Awards 2011
Gratis radioprogramma’s
Leve de reli-mama!
www.webfishawards.nl
Kerken en organisaties kunnen tot 31 oktober
meedingen naar de Webfish Awards. Deze prijzen
worden jaarlijks uitgereikt aan de makers
van ‘de beste christelijke sites’ in het Nederlandse
taalgebied. De categorieën zijn ‘websites
van plaatselijke gemeenten en parochies,
‘overige christelijke sites’ en ‘particuliere initiatieven
die het christelijk geloof via sociale
media (zoals Facebook, YouTube en Twitter)
onder de aandacht brengen’.
In de twee eerste categorieën zijn een gouden,
zilveren en bronzen Webfish te winnen. In de
categorie sociale media wordt een aanmoedingsprijs
uitgereikt.
Een kritische jury onder leiding van Eric van
den Berg (Isidorusweb) beoordeelt de inzendingen.
Ook het publiek kan een stem uitbrengen,
die meeweegt als één jurystem. De prijsuitreiking
vindt plaats op 24 november in de Bibliotheek
van Universiteit Utrecht (De Uithof),
15.00 uur.
Webfish Awards 2011 is een gezamenlijk initiatief
van IKON, Isidorusweb, Protestantse Kerk,
Raad van Kerken, FKT Universiteit van Tilburg
en de Protestantse Theologische Universiteit.
Doel: het bevorderen van de kwaliteit van
christelijke websites. Aanmelding kan via
bovengenoemde website.
Een website voor uw gemeente:
te moeilijk? Te duur? Niet haalbaar?
Kijk eens op www.protestantsekerk.net!
www.christelijkeaudiotheek.nl
Kerken of missionaire groepen die
programma’s verzorgen voor de lokale
radio of daarmee willen beginnen,
kunnen sinds kort gebruikmaken van
de audiotheek van Trans World Radio.
Er zijn korte rubrieken, maar ook
langere programma’s gratis te downloaden.
De programma’s zijn vrij te
beluisteren, maar wel is aanmelding
verplicht in verband met de muziekrechten.
Doel: het lokale radiowerk
een kwalitatieve en kwantitatieve
impuls geven.
Psychiatrisch familielid?
www.labyrint-in-perspectief.nl
Heb je een vader of moeder met
psychische problemen en ben je ouder
dan 20 jaar? Ben je benieuwd naar de
invloed van je verleden op jouw identiteit?
Dan ben je welkom op de landelijke
ontmoetingsdag voor Kinderen
Van op zaterdag 5 november in
Amsterdam. Organisatie: Labyrint~
In Perspectief. Workshops: gespreksgroep,
familieopstellingen, terugvinden
van je eigen autoriteit, intuïtief tekenen,
vechtkunst, djembé spelen. Aanmelden
via website.
www.sestravrouw.nl
SestraVrouw is een platform voor
christenvrouwen die hun geloof willen
verbinden met het alledaagse leven.
Zij onderscheidt zich naar eigen zeggen
door de 'tone of voice', waardoor
vrouwen hun talenten beter kunnen
inzetten voor God, ten gunste van de
naaste, de maatschappij en zichzelf.
Ze organiseert ook mom@workavonden
voor werkende moeders die plezier
willen houden in het combineren
van een gezin en een baan.
Elisabet
www.elisabet.nl
Elisabet, sinds begin dit jaar de naam
van de vroegere Elisabethbode, is een
pastoraal magazine dat via blad en site
mensen wil vertellen van Gods liefde
en de betekenis daarvan voor het leven
van alledag. Het blad wordt door vrijwilligers
verspreid onder ouderen en
zieken, en wordt neergelegd in ziekenhuizen,
wachtkamers en gevangenissen.
De site biedt een christelijk
platform dat mensen verbindt rondom
levensvragen.
Colofon Nummer 196 oktober 2011 ISSN 1380-460X
Kerkinformatie verschijnt elf keer per
jaar als officieel orgaan van de
Protestantse Kerk in Nederland.
Algemeen adres
Dienstenorganisatie Protestantse Kerk
in Nederland, Joseph Haydnlaan 2a,
3533 AE Utrecht, Postbus 8504,
3503 RM Utrecht,
telefoon (030) 880 18 80,
e-mail: servicedesk@pkn.nl.
Abonnementenadministratie
Abonnementsprijs e 17,50 per jaar;
buitenland e 24,-. Vanaf 35 ex.:
e 15,- per jaar. U kunt zich als
abonnee opgeven en afmelden bij
de Abonnementen-administratie
Kerkinformatie, Postbus 8504,
3503 RM Utrecht,
telefoon (030) 880 17 25,
abonnementen@pkn.nl
Dit blad is voor visueel gehandicapten
in aanpaste leesvorm verkrijgbaar. Voor
nadere informatie CBB,
Postbus 131, 3850 AC Ermelo,
telefoon (0341) 56 54 99.
Redactie-adres
Kerkinformatie, Postbus 8504, 3503
RM Utrecht, telefoon (030) 880 14 17
(di, wo, do).
E-mail: f.rozemond@pkn.nl
Advertenties: zie achterin aan het begin
van de advertentierubriek.
Redactie
Janet van Dijk, Jan-Gerd Heetderks
(hoofdredacteur), Marieke Raatgever,
Henk van IJken en Frans Rozemond
(eindredactie).
Basis vormgeving
ReproVinci, Schoonhoven
Opmaak
Interface Communicatie B.V., Ede
Druk Koninklijke BDU, Barneveld
Kerkinformatie op internet
www.pkn.nl/kerkinformatie
Overname van artikelen wordt op prijs
gesteld, mits met bronvermelding.
Overname van foto’s in overleg.
Kerkinformatie • oktober 2011

| 3
Ten geleide
Pastoraat verandert. Met name pastoraat
onder jonge mensen. Daarom
zie je her en der dat men op zoek is
naar nieuwe vormen. ‘Een vast
kantoor heb ik niet. Ik ga gewoon
met m’n laptopje tussen de studenten
zitten werken, ben aanspreekbaar
en spring in gesprekken’, zegt
studentenpastor Didi de Mildt. Zij
vertelt over een nieuwe opzet van
het pastoraat bij drie Arnhemse
hogescholen. De social media spelen
daarbij een belangrijke rol. Een website
(www.seekercity.nl) fungeert als
platform voor studenten om met
elkaar te delen wat hen bezighoudt.
‘Veel van de studenten met wie ik
contact heb, heb ik nog nooit gezien.
En dat zal misschien ook nooit gebeuren.
Maar we vormen toch een
soort gemeenschap.’
Ook Harmen van Wijnen, programmamanager
van het Jeugdwerk van de
Protestantse Kerk, schrijft over de
plaats van de social media in het
contact van de kerk met jongeren.
Nieuwe vormen van kerkzijn ontstaan,
georganiseerd in de vorm van
soms vluchtige netwerken. Kun je
daar iets mee in het kerkelijk jeugdwerk?
In de vorm van ‘gelaagd’
jeugdwerk van verschillende organisatievormen
en verschillende vormen
van gemeenschappen en netwerken?
Boeiende ontwikkelingen.
Ten slotte: veel gemeenten hebben
te maken met kerksluitingen. Het
handboek ‘Meer dan hout en steen’
gaat over sluiting en herbestemming
van kerkgebouwen. Het is een hulpmiddel.
Gemeenteadviseur Piet
Beintema schetst enkele lijnen. •
4 Israël
Interview met Rabbijn Ron Kronish, directeur van ICCI
8 Erfgoed
NCRV’s Kerken in Zicht in West-Brabant
9 Kerk in Actie
Landelijk Diaconale Dag
10 Missionair werk
Decemberkalender ‘Liefde is het einde’
11 Kerkmuziek
Studiemiddag over popmuziek in de kerkmuziek
13 Kerkmuziek
Studiedag voor kerkmusici over het nieuwe liedboek
14 Studentenpastoraat
Zinzoekende studenten op het web
16 Pioniersplek
Kerk voor jonge werkenden in ‘Manhattan aan de Maas’
17 Beleid
Als de kerk dicht moet…
18 Studiedag
Kerkrecht met een koloniaal trekje?
Katern over de rol van gemeenteadviseurs voor kleine gemeenten
19 Binnenland Diaconaat
Kerk van iedereen, voor iedereen
Inhoud
kerk in actie
Jan-Gerd Heetderks
hoofdredacteur van
Kerkinformatie
20 Kerk in Actie
Ons leven kan duurzamer
21 Boekaankondiging
‘In de kerkdienst vindt de ontmoeting met God plaats’
b i j d e
Rubrieken
c o v e r f o t o
6 Kroniek
12 Mensen (inclusief predikantswisselingen)
27 Collecten
28 Bijbelteksten Taizé
29 Advertenties
Kerk en social media: kan dat samengaan? In het studentenpastoraat
wordt er al mee gewerkt, zie p. 14-15. Maar ook JOP denkt er
over na, zie p. 22-23.
Kerkinformatie • oktober 2011

4 |
Rabbijn Kronish:
‘Er zijn twee kanten aan een
erg ingewikkeld verhaal’
In september vond te Amsterdam een conferentie plaats, waar wetenschappers en
andere betrokkenen uit vele landen het Kairos-document belichtten in de context
van het Israëlisch-Palestijns conflict. Een van de sprekers was rabbijn Ron Kronish,
dialoog-specialist uit Jeruzalem. De oproep tot geweldloos verzet spreekt hem aan.
mensen
Israël
In 1985 verscheen er een theologisch
commentaar van Zuid-Afrikaanse christenen
op de politieke crisis in hun land,
het zogenaamd Kairos-document. Twee
jaar geleden deden Palestijnse christenen
iets dergelijks. Het Palestijnse Kairosdocument
is een boodschap van hoop
en een oproep tot geweldloos verzet.
Tijdens de conferentie gaven Palestijnschristelijke,
Zuid-Afrikaanse en Nederlandse
theologen een aanzet tot een
contextuele theologie van vrede en
recht en dachten door over de implicaties
daarvan voor de Nederlandse theologie
en samenleving.
Wederzijds begrip
Eén van de sprekers tijdens de conferentie
was de in Jeruzalem woonachtige
rabbijn Ron Kronish. Waarom is hij naar
de conferentie gekomen en wat vindt
hij van het Kairos-document? ‘Al twintig
jaar werk ik aan interreligieuze dialoog
in Israël. Ik ben directeur van zowel
het ICCI (Interreligious Coordinating
Council in Israel) als de JCJCR (Jerusalem
Center for Jewish-Christian Relations).
Deze conferentie is een kans om
de dialoog aan te gaan met Palestijnse
christenen om tot beter wederzijds
begrip te komen.’
‘Als Israëli’s en Palestijnen in vrede met
elkaar willen leven, dan is dialoog uiterst
belangrijk. Politieke vrede is niet genoeg”,
zegt de rabbijn met klem. “Op het
moment dat er een overeenkomst getekend
wordt, begint de dialoog pas. Dan
moeten we gaan onderzoeken hoe we
samen moeten leven en dat kan jaren in
beslag nemen. Sommige mensen willen
pas met elkaar praten als er iets getekend
is, maar daar ben ik het niet mee
eens. Het is al achttien jaar geleden dat
de Oslo-akkoorden getekend zijn en we
zijn nog niet veel verder gekomen. We
kunnen deze tijd, tot er een akkoord
bereikt is, juist gebruiken om te werken
aan meer onderling begrip.’
Peace is possible
‘De manier waarop we geschiedenis
onderwijzen moet bijvoorbeeld veranderen.
We kunnen niet alleen het ene
of alleen het andere verhaal vertellen,
we moeten beide verhalen vertellen.
Door ontmoetingen tussen Israëli’s en
Palestijnen ontdekken we de menselijke
Rabbijn dr. Ron Kronish. Foto: Jaap de Jager
kanten aan elkaar. Dus we onderwijzen
en voeren dialogen waar en wanneer we
kunnen. We werken veel met scholen.
Onlangs waren er Israëlische jongeren
die zeiden: peace is possible. Ze waren
net teruggekeerd van een kamp waarop
ze Palestijnse jongeren hadden ontmoet
en ze waren erachter gekomen dat het
mogelijk was om samen te leven, want
dat hadden ze op kamp ook gedaan.
Een schreeuw om hoop
Rifat Kassis is directeur van Defence for Children International. Hij is ook één van de auteurs van
het Palestijnse Kairos-document. ‘Het document verscheen op een belangrijk moment’, zegt hij.
‘Er was complete wanhoop bij de Palestijnse bevolking: het vredesproces was tot stilstand gekomen,
veel land werd in beslag genomen en de bouw van nederzettingen en de muur begon.
Met dit document hebben we een hoopvolle boodschap willen brengen aan de mensen die het
niet meer zagen zitten. Het document is dus in de eerste plaats gericht aan onze eigen mensen.
Daarom is het ook in het Arabisch geschreven. Bovendien was het de eerste keer in de Palestijnse
geschiedenis dat Palestijnse christenen met zoveel verschillende denominaties en achtergronden
gezamenlijk van zich lieten horen.’
Niet diplomatiek
Rifat Kassis. Foto: Jaap de Jager ‘We zijn niet diplomatiek geweest in onze uitspraken. Maar het document is toch heel inclusief:
het sluit niemand uit, ook de Israëli’s niet. Het is bovendien erg uitdagend, ook voor onszelf.
We zeggen: heb je vijand lief. Dat is een opdracht van God die we niet terzijde mogen schuiven. Je moet het beeld van God
blijven zien in de ander. Het document is een schreeuw om hoop, een boodschap waar kerken niet om heen kunnen. We
hebben een ethische stem nodig die zegt: genoeg is genoeg. De bezetting moet afgelopen zijn en de mensen moeten zich
verzoenen.’
Kerkinformatie • oktober 2011

| 5
Dat die jongeren daar op die manier
achter komen is belangrijk.’
‘Wij weigeren vijanden te zijn’
‘Het neemt niet weg dat ik kritisch ben
ten opzichte van verschillende aspecten
in het Kairos-document. Maar ik zie dat
het document potentie heeft. Aan het
einde staat een oproep tot meer dialoog
en onderwijs en die oproep wil ik ondersteunen.
Dialoog betekent niet dat je
het met elkaar eens moet zijn. We hebben
verschillende religies, verhalen, en
politieke inzichten. We hebben meer
dialoog nodig, want dat geeft hoop.
Dialoog gaat om luisteren en delen.
Het is niet makkelijk om elkaars verhalen
te horen. Maar we moeten door dat
pijnlijke proces om tot begrip te komen.’
‘Het goede uit het Kairosdocument
is de oproep
tot geweldloos verzet.
Dat is een typisch
christelijke oproep.
Deze oproep om
samen te werken
aan vrede en gerechtigheid
aan
beide kanten wil ik
steunen. Het zwakke
van het document is
dat het weinig gevoeligheid
toont voor het joodse
lijden in het verleden en in
het heden. Het is jammer dat die
realiteit er buiten gelaten is. Maar ik
vind het belangrijker dat we met elkaar
over samenwerken praten dan dat we
stilstaan bij zinnetjes die niet bevallen.
En ik denk dat we dat kunnen, want er
zijn veel meer rabbijnen die hetzelfde
denken als ik. Je leest er niet over in de
krant, maar ze zijn er wel.’
Wat verwacht Kronish van de kerken in
Nederland? ‘Ik heb geen speciaal ver-
‘Het is belangrijker
om samen te werken
aan vrede, dan om stil
te staan bij zinnetjes die
ons niet bevallen.’
Daoud (David in het Arabisch) Nassar is Palestijn. Hij
komt uit een christelijke boerenfamilie. In 1916 kocht
zijn grootvader een stuk land van de Ottomanen. Het
was de droom van de vader van Daoud om dit land
te gebruiken voor een vredesproject. Daoud startte
er daarom the Tent of Nations, een plek voor vredeseducatie.
Aan het begin van de weg naar zijn boerderij
ligt een steen met de tekst: We refuse to be
enemies (We weigeren vijanden te zijn).
Daoud Nasser.
Foto: Jaap de Jager
‘In 1991 verklaarden de Israëli’s ons land tot staatsgebied,
want ze wilden er nederzettingen bouwen.
Omdat we eigendomspapieren hebben, zijn we naar
de rechtbank gegaan. We voeren nu al jaren een juridisch
gevecht. In de tussentijd zijn we bedreigd en is onze watertank kapotgemaakt.
Toen de Israëli’s met grote machines kwamen om een weg aan te
leggen over ons land, zijn we weer naar de rechter gestapt. Inmiddels
hadden ze al 250 olijfbomen gerooid. De olijfboom staat voor
hoop. Het weghalen van de bomen betekende voor ons het
weghalen van hoop op een betere toekomst. Maar een paar
weken later ontvingen we een e-mail van een joodse organisatie.
Ze hadden van ons gehoord en hebben 250 olijfbomen
teruggeplant. Dat gebaar gaf ons weer nieuwe hoop!’
‘Ik geloof dat vrede van onderaf komt. Ze kunnen ons niet
dwingen om te haten. We willen haat met liefde weerstaan
en laten zien dat er een betere weg is naar de toekomst. Die
wordt niet gegeven door anderen, die moeten we zelf maken.’
Wat verwacht Daoud van de kerken in Nederland? ‘Geestelijke
support. Het helpt om gezien te worden. Veel christenen in het
Westen weten niet dat er ook Arabische christenen zijn. We verwachten
niet dat de kerken voor de een of voor de andere bevolkingsgroep kiezen.
Dat is jullie taak niet, maar het is wel jullie taak om aan de kant van vrede en
recht te staan voor beiden. We hebben jullie dubbele solidariteit nodig. We moeten
nu beginnen met bruggen bouwen in plaats van muren, om elkaar te zien als
mensen en om elkaar te begrijpen. We doen dat door kleine stappen te zetten. Ik
geloof dat die kleine stappen op een dag de situatie zullen veranderen.’
zoek aan de kerken. Maar ik zou wel de
mensen die interesse hebben in het
conflict willen oproepen om beide kanten
van het verhaal te begrijpen. Want er
zijn twee kanten aan een heel ingewikkeld
verhaal. Ik hoop dat ze ons willen
bemoedigen in ons werk van vredesopbouw
tussen de joden, christenen en
moslims. Dat is belangrijk voor onze
toekomst.’ •
Ellen van der Kemp
freelance journalist
Bruggen bouwen
Kerk in Actie steunt het werk van het
Jerusalem Center for Jewish-Christian
Relations van Rabbi Kronish, in het
kader van haar programma Bouwen
aan Bruggen in het Midden-Oosten.
Het bouwen van bruggen tussen
christenen en mensen met een
andere godsdienst is één van de drie
pijlers van het zendingsprogramma
van Kerk in Actie. De andere twee zijn:
evangelieverkondiging en het ondersteunen
van kerken wereldwijd.
‘Dialoog gaat om luisteren en delen’. Foto: Jaap de Jager
Kerkinformatie • oktober 2011

6 |
Kroniek
Vrijheid van godsdienst
Vroeger was alles beter. De vreugde van ouder
worden is dat je dat steeds vaker kunt zeggen.
En dat je ook steeds vaker gelijk hebt. In ieder
geval naar je zelf meent.
Zo leerden wij vroeger bij Staatsinrichting dat de
grondwet aan burgers een aantal grondrechten
toekent. Voorbeelden zijn het recht op vergadering,
het recht op gelijke behandeling (= verbod op discriminatie)
en vrijheid van meningsuiting. Klassiek
is ook de vrijheid van godsdienst.
‘Natuurlijk
mag u geloven,
maar wilt u het wel
binnenshuis doen?
En wilt u de deur
goed achter u
sluiten?’
Steeds meer ontdekken wij echter dat grondrechten
ook met elkaar kunnen strijden. Dat roept vragen
op. Mag een christelijke school (vrijheid van
godsdienst) eisen stellen aan het privé-leven van
leerkrachten (verbod op discriminatie)? Kun je een
buschauffeur verbieden een hoofddoek te dragen?
En mogen ambtenaren van de burgerlijke stand
weigeren homoparen te trouwen?
Soms zelfs lijken spontaan nieuwe grondrechten te
ontstaan. Joden en moslims doen voor hun rituele
slacht een beroep op de grondwettelijke
godsdienstvrijheid.
Maar de Tweede
Kamer vindt het recht
van dieren belangrijker.
Ook al is er in het
parlement sec
nooit over gesproken,
langzamerhand
tekent zich
zo een rangorde in
grondrechten af.
Om het voorzichtig te
zeggen: godsdienstvrijheid
staat daarbij niet
vooraan in de rij.
Dat grondrechten schuren is natuurlijk onontkoombaar.
Maar de duidelijk waarneembare trend is dat
Nederland het steeds moeilijker krijgt met godsdienst.
De overheid gaat daarbij naar mijn idee voorop en
geeft vooral als signaal af: natuurlijk mag u geloven,
maar wilt u het wel binnenshuis doen? En wilt u de
deur goed achter u sluiten?
Ik was vorig jaar aanwezig bij de herdenking van het
vliegtuigongeluk bij Tripoli. Ondanks toezeggingen
en ondanks het feit dat er onder slachtoffers en
nabestaanden een niet onaanzienlijk aantal mensen
van kerkelijke huize was, mochten de kerken niet
spreken. De overheid wil neutraal zijn, dus geen
geloof erbij.
Naar mijn idee zit hem de kneep in het begrip neutraal.
In toenemende mate wordt dat door de overheid
opgevat als: alle religie buiten de deur houden.
Maar dat is niet neutraal zijn, dat is ontkennen. Meer
dan de helft van onze bevolking is op een of andere
manier gelovig. Waarom mogen dan bij de Tripoliherdenking
de kerken niet kort spreken? En waarom
krijgt bij de herdenking van een ongeluk van Turkish
Airlines de imam niet het woord? Natuurlijk is dat
niet het enige, maar waarom zou het er niet óók bij
mogen horen?
Vrijheid van godsdienst behelst meer dan dat godsdienst
achter de voordeur wordt gedoogd. Als godsdienstvrijheid
een echt grondrecht is, dan wordt
religie niet genegeerd maar komt het ook een plaats
toe in de openbare ruimte. Van de overheid als hoeder
van de grondrechten mag verwacht worden dat
zij daarvoor opkomt. Maar dat doet zij steeds minder.
En volgens mij was dat vroeger beter. •
Peter Verhoeff
preses van de generale synode
Kerkinformatie • oktober 2011

| 7
• berichten
• Kerken wensen ontspannen omgang met de overheid
De Raad van Kerken heeft half september
de fracties in de Eerste en Tweede
Kamer gevraagd om religie een plek te
geven in het publieke domein en deze
rol te respecteren en te faciliteren.
De kerken pleiten voor een ontspannen
omgang tussen kerk en overheid.
De kerken hebben de fracties een open
brief geschreven als bijdrage in het
rondetafelgesprek dat de vaste Kamercommissie
voor Binnenlandse Zaken
heeft gepland op donderdag 15 september.
Het thema ‘scheiding van kerk
en staat en grondrechten’ keert regelmatig
terug op de agenda van de Raad
van Kerken. De relatie tussen kerk en
staat komt de laatste tijd nogal eens
ter discussie te staan en speelt onder
meer bij vragen over zondagsrust, de
invulling van het religieus onderwijs,
subsidiëring van sociaal werk en
ritueel slachten.
Er is een neiging om bij dergelijke situaties
‘haastig en emotioneel’ te reageren,
aldus de Raad, waarbij enige
‘onbeholpenheid’ verraadt dat zowel
kerk als staat moeite moet doen om de
goede balans te vinden. De brief pleit
in dezen voor nieuwsgierigheid en
bereidheid te leren. Expliciet wordt
aangedrongen op ruimte voor levensbeschouwingen
in de media, ‘zodat er
sprake kan zijn van informatievoorziening
die niet bij voorbaat door
commerciële belangen is gekleurd of
ingekaderd en die zich ten doel stelt
levensbeschouwing transparant te
doen zijn in het geheel van de samenleving’.
Sociaal kapitaal
De kerken erkennen dat de situatie in
Nederland in de achterliggende decennia
is veranderd. De secularisatie heeft
een indringende herschikking gegeven
van organisaties en invloeden. Het is
enerzijds een ontwikkeling waar sommigen
aan moeten wennen, tegelijk
bepaalt het de kerken nadrukkelijker bij
hun roeping zich dienstbaar op te stellen,
aldus de brief. De kerken onderkennen
eensgezind het belang een positieve
De discussie over ritueel slachten illustreert de spanning op het terrein van overheid en
godsdienst, zo stelt de Raad van Kerken. Kosjere ossenworst van slagerij Marcus uit
Amsterdam. Foto: Hollandse Hoogte/Jorgen Karis
bijdrage te leveren aan de samenleving.
Ze dragen bij aan het ‘sociale kapitaal’
van de samenleving.
‘Godsdienst is niet alleen een privéaangelegenheid’,
aldus de Raad van
Kerken. ‘We vragen om erkenning van
de religieuze dimensie die aanwezig is
bij vele burgers en die daarmee tegelijk
een relevante rol speelt in het publieke
domein’. Als we dat erkennen, aldus
de Raad, is er een basis om daar waar
gewenst de religieuze dimensie een
gepaste, dienende rol te geven, of het
nu gaat om nationale herdenkingen,
om educatie binnen de contouren van
de democratie of om het respecteren
van de ruimte die religies vragen om
hun geloof te vieren.
Verruwing taalgebruik
De Raad waarschuwt geestelijken,
politici en burgers voor verruwing van
taalgebruik en omgangsvormen, die
zich tot in de ‘vergaderruimten van
onze volksvertegenwoordiging heeft
verspreid’. In dit verband vragen de
christelijke kerken ook het nodige
respect voor aanhangers van andere
godsdiensten. ‘Wij vinden het belang-
rijk om mensen met een andere godsdienst
dan de onze respectvol te bejegenen
en ruimte te bieden, zodat ze
hun overtuiging op voor hen zinvolle
wijze invulling kunnen geven’, aldus de
brief.
Plaisier in Tweede Kamer
Ook synodescriba Arjan Plaisier sprak
zich op 15 september namens het CIO
(contactorgaan kerken en overheid) uit
over het onderwerp, tijdens een rondetafelgesprek
met de vaste commissie
voor Binnenlandse Zaken in de Tweede
Kamer, ter voorbereiding op een kamerdebat
met de minister. ‘De interactie
tussen kerk en staat is een spel’, al dus
Plaisier. ‘We spelen het misschien
nooit helemaal goed, maar we moeten
het spel daarom niet opheffen. Wij
erkennen de faciliterende rol van de
overheid ook waar het gaat om de inbreng
van kerken in onze samenleving.
Wij hebben geleerd elkaars zelfstandigheid
te respecteren en van daaruit
elkaar de ruimte te geven. Wat ons
betreft: wordt vervolgd!’ Zie ook:
www.pkn.nl > Actueel > bericht
15 september 2011 •
• Gemiddelde bijdrage Kerkbalans opnieuw hoger
Leden van de Protestantse Kerk
hebben in 2011 per persoon opnieuw
meer bijgedragen aan de actie Kerkbalans
dan in 2010. De gemiddelde
toezegging per lid bedraagt dit jaar
ruim € 94,- terwijl vorig jaar per lid gemiddeld
ruim € 92,- werd bijgedragen.
Dat blijkt uit cijfers van de Raad voor
de Plaatselijke Geldwerving van de
Protestantse Kerk in Nederland (RPG).
De regio’s Friesland, Noord-Holland en
Utrecht bleken qua bijdrage per lid
bovengemiddeld te scoren. Hoewel de
bijdrage per lid dus toenam, daalde de
totaalopbrengst van Kerkbalans 2011,
omdat het ledental van de Protestantse
Kerk van januari 2010 tot januari 2011
met tweeënhalf procent afnam. De
stijgende trend van de Kerkbalansinkomsten
lijkt daarmee voorlopig tot
een einde te komen.
De actie Kerkbalans zal in 2012 worden
gehouden van 15 tot 29 januari.
Daarbij zal een nieuw motto gebruikt
worden: ‘Wat is de kerk jou waard?’.
De persconferentie ter introductie van
Kerkbalans 2012 wordt gehouden op
donderdag 12 januari 2012.
Meer informatie: www.kerkbalans.nl. •
Kerkinformatie • oktober 2011

8 |
NCRV’s Kerken in Zicht in
West-Brabant
Nog nooit in de koepel in de Basiliek van de H.H.Agatha en Barbara in Oudenbosch
geweest? Een zwak voor orgels of koren? Benieuwd naar de verhalen achter de
prachtige kerken in West-Brabant? Kom dan op zaterdag 8 oktober naar het NCRVevenement
Kerken in Zicht: een bijzondere fiets- en autoroute langs zes godshuizen
in de regio West-Brabant.
De volgende kerken openen die dag hun deuren: in Oudenbosch
de Protestantse Kerk aan de Fenkelstraat, de Kapel
van Saint Louis en (de kleine Sint-Pieterkopie) Basiliek van
de H.H.Agatha en Barbara; in Zevenbergen de Bartholomeuskerk
en de Hervormde Kerk, beide aan de Markt; en in
Klundert de Hervormde Kerk aan de Kerkring.
Erfgoed
mensen
Deelnemers aan Kerken in Zicht kunnen niet alleen deze
kerken uitgebreid bezichtigen, ook kunnen zij er genieten van
orgelconcerten, gratis de trap naar de koepel in de basiliek
in Oudenbosch op en luisteren naar het Polenkoor Przyjazn.
Deelnemers krijgen bovendien een boekje met interessante
achtergrondinformatie.
Cees Donkers, vrijwilliger van het NCRV-regioteam Delta-
West-Brabant, dat het evenement mede-organiseert: ‘Kerken
in Zicht vindt twee maal per jaar plaats, steeds in een andere
regio in het land. Het wordt ook deze keer een bijzondere
dag, mede door de activiteiten die we hebben georganiseerd.’
De autoroute is 23 kilometer lang, de fietsroute
(inclusief de weg terug naar het beginpunt) 32 kilometer.
Aanmelden
Cees Donkers, cemadonkers@kpnmail.nl, tel. 06 - 52 65 87 06,
of op de dag zelf in zalencentrum De Pastorije, Fenkelstraat 24
in Oudenbosch. •
Foto: Hollandse Hoogte/Piet blanken
• berichten
• Levensbeschouwelijk
programma VVP
De Vereniging van Vrijzinnige Protestanten
in Nederland (VVP) is onlangs
gestart met het project Vrijzinnig Perspectief,
dat vernieuwende activiteiten
en ontmoetingen faciliteert in VVPgemeenten
door heel Nederland. Het
project biedt kant-en-klare middag- of
avondprogramma’s aan met onder
meer korte films, muziek, poëzie,
toneel, figuratieve kunst begeleid door
deskundige gidsen en gespreksleiders.
De VVP wil hiermee een alternatief
bieden aan mensen met behoefte aan
levensbeschouwing en die in de
kerk(dienst) niet vinden wat zij zoeken.
Met niet-kerkelijke activiteiten hoopt zij
het levensbeschouwelijke gesprek op
gang te helpen, waarbij compassie een
leidraad is. ‘Compassie verwijst naar
een houding van waaruit we de ander
altijd willen behandelen zoals we zelf
behandeld willen worden’, aldus de
VVP.
Meer informatie: www.vrijzinnig.nl. •
• IKON start orgelprogramma
De IKON zendt sinds kort een ‘orgelvariant’
uit van het programma Musica
Religiosa. In Musica Religiosa Orgel-
Radio geeft samensteller en presentator
Kees Schuurman portretten van toon-
aangevende organisten uit Nederland
en Vlaanderen. Verder is er aandacht
voor orgel-cd’s uit binnen- en buitenland,
orgelmanifestaties, restauraties en
nieuwbouw van orgels. Daarnaast korte
gesprekken met musici en orgelbouwers
over hun fascinatie voor het orgel.
Uiteraard ook veel orgelmuziek.
Het programma wordt uitgezonden op
zondagavond, van 22.00 tot 23.00 uur
op Radio 5.
Het ‘gewone’ Musica Religiosa over
kerkmuziek blijft ook in het nieuwe seizoen
iedere zondag te beluisteren van
18.00 tot 19.00 uur op Radio 5.
Informatie: www.musicareligiosa.nl. •
Kerkinformatie • oktober 2011

Landelijke Diaconale Dag
| 9
Ambassadeurs van hoop: dat is het thema van de Landelijke
Diaconale Dag die op 19 november 2011 in het Beatrixgebouw
van de Utrechtse Jaarbeurs zal worden gehouden.
Tijdens deze dag staan diakenen centraal. Zij komen op
voor mensen in moeilijke omstandigheden, nabij en ver
weg. Het gaat daarbij niet alleen om opkomen voor hun
rechten, maar ook om het bieden van troost en een beetje
licht voor mensen in wanhoop. Zo zijn diakenen ambassadeurs
van hoop.
Duizenden kerkelijke vrijwilligers en diakenen komen met
grote regelmaat in contact met mensen in nood. De zorgen
waarmee ze worden geconfronteerd liggen op het terrein
van gezondheid en zorg, van werkloosheid en gebrek aan
inkomen, van discriminatie en gebrek aan erkenning en van
vereenzaming en sociaal isolement.
Programma
Tijdens het ochtendprogramma van de Landelijke Diaconale
Dag zal Henk de Roest, hoogleraar praktische theologie,
spreken over de rol van de diaken in deze tijd. Jetta Klijnsma,
Tweede Kamerlid voor de PvdA en oud-staatssecretaris voor
Sociale Zaken, zal een inleiding houden over de noodzaak
om hoop te bieden aan kwetsbare mensen, zoals gehandicapten,
chronisch zieken, mensen met een uitkering,
asielzoekers en vluchtelingen. In het middagprogramma
kunnen de deelnemers van de dag kiezen voor uiteenlopende
workshops die met het thema van de dag te maken hebben.
Aanmelden: via het aanmeldformulier op
www.kerkinactie.nl/ldd2011 of bij Marijke Gaastra, tel.
(030) 880 18 86. De kosten bedragen € 26,- per persoon.
Het Beatrixgebouw van de Jaarbeurs is toegankelijk voor
rolstoelgebruikers. Het bespaart veel kosten als u vooraf
meldt dat u met een rolstoel komt. •
Diakenen,
ambassadeurs
van hoop
Uitnodiging
116e LANDELIJKE
DIACONALE DAG
19 NOVEMBER 2011
Diaconaat
• Lezersgesprek over ‘Marginaal en missionair’
Het boek 'Marginaal en missionair;
kleine theologie voor een krimpende
kerk' van Wim Dekker, hoofd vorming
en educatie van de IZB, heeft sinds de
verschijning veel reacties losgemaakt.
Binnen een half jaar verschenen drie
drukken. De IZB belegt zaterdag 8
oktober van 10.00-15.30 uur in Amersfoort
een bijeenkomst voor lezers die
met Dekker in gesprek willen gaan
over de inhoud van het boek.
Enkele lezers geven een korte impressie:
dr. Klaas-Willem de Jong (missionair
predikant in Leidsche Rijn), dr.
Dirk Griffioen (missioloog, predikant
van de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt
in Vrouwenpolder), drs. Diederik
Wienen (Rooms-katholiek theoloog)
ds. Bert-Karel Foppen (Katwijk) en
ds. Kees van Ekris (Breukelen); de
twee laatstgenoemden zijn ook lid van
de visiegroep van Areopagus, centrum
voor contextuele en missionaire verkondiging
van de IZB. Na de toespraken
kunnen bezoekers meepraten,
onder leiding van EO-presentator
Tijs van den Brink.
Plaats: kerkelijk centrum
‘De Brug’, Schuilenburgerweg
2, Amersfoort.
Kosten € 10,- per persoon
(inclusief lunch en koffie).
Aanmelden:
secretariaat@izb.nl of
tel. (033) 461 19 49.
Meer informatie
www.izb.nl. •
• GZB-dagboek Een handvol
koren 2011
Het jaarlijkse dagboek Een handvol
koren van de Gereformeerde Zendingsbond
is verschenen. Bij elke dag staan
twee overdenkingen: één voor jongeren
en een voor volwassenen
of ter overdenking
in gezinsverband.
Aan het dagboek is
meegewerkt door predikanten,
zendingswerkers
en door mensen die bij
jongerenwerk betrokken
zijn. Een handvol koren
kost € 9,70 en is te bestellen
bij de plaatselijke
zendingscommissie. •
Kerkinformatie • oktober 2011

10 |
Nieuw: decemberkalender
‘Liefde is het einde’
December is een bijzondere maand. De dagen worden korter, we trekken ons wat
terug in de knusheid van het huis. Veel mensen leven toe naar gezellige kerstdagen
en het vieren van Oud en Nieuw. Anderen zien op tegen deze maand: ze voelen zich
extra alleen. De decemberkalender ‘Liefde is het einde’ is bedoeld als een steuntje
in de rug voor de decembermaand.
Missionair werk
mensen
Iedere dag heeft een tekst of een vraag om iets te doen, om
even bij stil te staan op weg naar Kerst. De zondagen hebben
‘zorg voor de ziel’, de maandagen zijn ‘muzikaal’ ingevuld, de
dinsdagen bevatten een doordenker, de woensdagen bevatten
wijsheid, de donderdagen geven iets om te doen, de vrijdagen
geven een ‘vrome tekst’ en op de zaterdagen wordt
gezwegen.
Anders dan de afgelopen jaren met de adventskalender loopt
de decemberkalender van donderdag 1 december tot en met
zaterdag 31 december. Elke dag heeft een prachtige afbeelding
die als ansichtkaart opgestuurd kan worden. Nieuw is
dat het gedeelte
met de afbeelding
van het
tekstgedeelte
‘afgescheurd’
kan worden en
dus enkel het
beeld als kaart
weggestuurd
kan worden.
Tips voor gebruik
Wat kunt u allemaal doen met deze decemberkalender?
• Bedenk elke dag bij wie u het kalenderblad vindt passen en
stuur haar of hem de kaart, eventueel vergezeld van een
uitnodiging voor een kerkdienst in de adventsperiode.
• Verkoop de kalender vanaf half november in de kerk.
• Vraag gemeenteleden om de kalender aan ten minste één
persoon cadeau te doen.
• Geef iedereen in de kerk op de eerste adventszondag de
kalender cadeau.
• Lees elke dag aan tafel de tekst van de dag.
• Geef de vrijwilligers als blijk van waardering voor hun inzet
de kalender cadeau.
• Viert u Kerst met een groep, geef dan de kalender cadeau
en vraag de deelnemers een kaart die hen aanspreekt mee
te nemen naar de viering en daar iets over te vertellen.
Bestellen
De prijs van de kalender, een uitgave van Missionair Werk &
Kerkgroei, is € 6,-. Vanaf 10 exemplaren € 5,50 per stuk, vanaf
50 exemplaren € 5,- per stuk, vanaf 100 exemplaren € 4,50
per stuk. Bestellen via www.pkn.nl/webwinkel of
tel. (030) 880 13 37. •
• berichten
• Kunst voor de Kerk Drachten
Nog de hele maand oktober is er in
de Grote Kerk aan De Zuidkade 19 te
Drachten een bijzondere expositie te
zien: Kunst voor de kerk. De deelnemende
kunstenaars zijn: Bart Dertien,
Aleid Dertien, Jan Ketelaar, Peter Vormer,
Durkje Haringa, Dries Reeder,
Anneke Reeder, Anne Woudwijk,
Roelie Woudwijk, Renze Jacobi,
Edzard Krol, Ardie Blok, Sybranda Wieringa
en Jannes Kleiker. Zij hebben de
kunstwerken aangeboden aan de Protestantse
Gemeente, die ze tijdens een
kunstveiling op zaterdag 29 oktober
om 15.00 uur in de Grote Kerk bij
opbod mag verkopen ten bate van de
restauratie van de kerk. Biedingen zijn
de hele tentoonstellingsperiode mogelijk
en moeten boven de gestelde
bodemprijs uitkomen.
Openingstijden: alle zaterdagen van
13.00 - 17.00 uur. •
Kerkinformatie • oktober 2011

Studiemiddag over popmuziek
in de kerkmuziek
| 11
Is popmuziek een bondgenoot of een concurrent van de kerkmuziek? Over die
vraag wordt op 28 oktober 2011 door Kunstfactor een studiebijeenkomst georganiseerd.
Een middag over pop, gospel, rock, Elvisdiensten en het nieuwe liedboek.
Het onderwerp krijgt aandacht vanuit muzikaal en theologisch
perspectief. Centraal staat de vraag: in hoeverre is het
christelijk geloof en daarmee zijn liturgie en muziek geheel
anders dan de omringende cultuur en in hoeverre kunnen
juist de muziek en de cultuur van het volk Gods geluid laten
horen en is dat een signaal voor de kerken?
Programma
Dat popmuziek geen synoniem is voor opwekkingsliederen
laten Arjen van Wijk en Gerrit van der Scheer horen. Zij hebben
een creatieve (pop)kerkmuziekpraktijk in Middelburg en
geven hun visie op nieuwe kerkmuziek. Dr. Johan Ardui promoveerde
op God, Rock en de roep om bevrijding. Hij zal ingaan
op de vraag of pop/rockmuziek een bondgenoot of een
concurrent is van de kerkelijke liturgie. Ds. Fred Omvlee
organiseerde Elvisdiensten en legt uit wat deze diensten en
gospelmuziek voor kerkgangers betekenen. Tot slot licht
ds. Pieter Endedijk toe hoe de redactie omgaat met pop- en
volksmuziek in het redactieproces van het nieuwe liedboek.
In een afsluitend podiumgesprek onder leiding van Bert
Geleijnse worden begaanbare en onbegaanbare wegen voor
popmuziek in de liturgie verkend. De studiedag is voorbereid
met de redactie van het tijdschrift Theologisch Debat, dat
een aflevering wijdt aan de discussie.
Foto: Hollandse Hoogte/Anjo Klamer (Flevofestival 2011)
Kerkmuziek
Aanmelden:
Deelname is gratis. Aanmelden kan via s.kruysse@kunstfactor.nl
o.v.v. naam organisatie, naam, adres en telefoonnummer.
•
• Wandelen in Amsterdam
Wie een interessante wandeling door
de Amsterdamse Jordaan wil maken,
kan op maandag 10 oktober terecht in
de hoofdstad. Onder leiding van Arno
Fafié, luthers kerkhistoricus en docent,
wandelen belangstellenden langs
enkele Amsterdamse kerken en (voormalige)
diaconale instellingen.
De wandeling gaat onder meer langs
de Oude Lutherse Kerk aan het Spui,
de Doopsgezinde Singelkerk en de
Rooms-Katholieke Krijtberg (de Heilige
Driehoek) dwars door de Jordaan naar
de Noorderkerk aan de Noordermarkt
en de Russisch-Orthodoxe kerk aan
de Tichelstraat/ Lijnbaansgracht. Ook
gaan we binnen bij het vroegere
lutherse Zwaardvegershofje en het stedelijke
Karthuizerhof. Looptijd: 10.00-
13.00 uur, kosten: € 10,-. Aanmelding
en start: Ignatiushuis, Beulingstraat
11, 1017 BA Amsterdam,
tel. (020) 679 82 07,
e-mail: info@ignatiushuis.nl. •
• Drewermann: religie als
therapie
Op zaterdag 8 oktober wordt een minisymposium
gehouden over het thema:
Religie als therapie. Eugen Drewermanns
betekenis voor het spreken
over God, de pastorale hulpverlening
en psychotherapie. Medewerking verleent
dr. Matthias Beier uit de Verenigde
Staten. Beier promoveerde op een
dissertatie over Eugen Drewermann en
is werkzaam als hoogleraar pastoraleen
psychotherapie in Indianapolis (VS).
Vorig jaar verscheen van hem een
inleiding op het werk van Drewer-
mann: Gott ohne Angst. Daarin biedt
hij een handleiding voor het spreken
over religie en wetenschap, kerk en
pastoraat. In het najaar verschijnt de
Nederlandse vertaling van Beiers boek.
De dag wordt gehouden in het Marnixcollege
in Ede. •
Kerkinformatie • oktober 2011

12 |
Predikantswisselingen
Beroepen
te IJsselmuiden-Grafhorst (herv.wijk 2), ds. P. Nobel te
Waddinxveen; te Sommelsdijk (herv.), ds. M. Messemaker te
Monster; te Vollenhove (herv.), ds. H.J.H. Pap te Sleen;
te Zevenhuizen (herv.; wijk Dorp en Oud Verlaat), ds. D. van
Vreeswijk te Poeldijk.
Aangenomen
naar Andijk (geref.), ds. J. Staat te Amsterdam (St. Diensten
met Belangstellenden) en Zunderdorp; naar Delft (Hofkerk),
ds. F.A. van Helden te Oosterend (Texel) en ds. C.S. der Nederlanden
te Oosterend (Texel); naar Enkhuizen (herv./protestantse
gemeente in wording), ds. H.G. Haandrikman te Oostvoorne;
naar Goor (Hofkerk), ds. W. de Jong te Halle; naar
Jutrijp-Hommerts, proponent F. de Hoop te Eindhoven; naar
Nieuw-Vennep (geref.), ds. L.M. Bloklander-de Jong te Abbenbroek-Zwartewaal;
naar Ruinerwold-Koekange (geref.),
ds. J.W. Muis te Hoogeveen; naar Sliedrecht (geref.), ds. J.E.
Schelling te Papendrecht (teamleider PKN-jeugdwerk
Utrecht).
mensen
Bedankt
voor Zwartebroek-Terschuur (herv.), proponent I. Pauw te
Barneveld.
Overleden
13 augustus J. van Winterswijk (geb. 31 oktober 1916); 13
augustus H.F. Winterwerp (geb. 23 september 1917); 17
augustus B.B.C. Leijnse (geb. 1 april 1967); 30 augustus C.W.
de Vries (geb. 19 maart 1926).
Wilt u berichten over predikantswisselingen en beroepbaarstellingen
doorgeven aan het Synodesecretariaat?
Postbus 8399, 3503 RJ Utrecht, e-mail: jaarboek@pkn.nl
Daarnaast kunnen deze berichten doorgegeven worden
aan Persbureau Scheps, Postbus 103, 3770 AC Barneveld,
e-mail: info@persbureauscheps.nl
• berichten
• Zestig jaar predikant
Op zondag 23 oktober gedenkt ds.
J.M.D. van den Berg uit Wezep dat hij
zestig jaar geleden als kandidaat werd
bevestigd in de (toen nog) combigemeente
Giessen-Rijswijk. In de
hervormde gemeenten van Rijswijk en
Giessen wordt hierbij stilgestaan in
twee erediensten, waarin de jubilerende
predikant zelf voorgaat: te Rijswijk
Noord-Brabant (Maasdijk 27) om
9.30 uur en in Giessen (Kerkstraat 2)
om 18.00 uur. De 84-jarige predikant
leidt nog altijd twee keer per zondag
kerkdiensten in het hele land. Voor zijn
emeritaat in 1991 stond hij in Giessen/
Rijswijk, Rotterdam (Vreewijk), Leiden,
IJmuiden-West en Werkendam.
Informatie: W. Duizer, scriba hervormde
gemeente Rijswijk,
e-mail: w.duizer@ziggo.nl. •
• 425 jaar Waals in Dordt
Op 14 februari 1577 werd het eerste
levensteken van een Franstalige protestantse
gemeenschap in Dordrecht geregistreerd.
Maar het zou nog bijna tien
jaar duren voordat er een kerkenraad
werd benoemd, die voor het eerst vergaderde
in de herfst van 1586. De Eglise
Wallonne van Dordrecht bestaat nog
steeds en viert dit jaar haar 425-jarig
bestaan met een concertavond op
8 oktober en een jubileumdienst, voor
de gelegenheid tweetalig, op zondag
9 oktober. ‘Meer dan ooit’, laat de kerkenraad
weten, ‘is de Waalse gemeenschap
van nu zich bewust van haar roeping
openheid en tolerantie te prediken en in
praktijk te brengen. En dat alles in het
Frans.’ •
• Feest in bedum
Half september vierde de Protestantse
Gemeente Bedum 175 jaar kerk in
Bedum. Met de grote Maranathakerk
(1878) en circa 1900 leden is de
gemeente niet weg te denken uit het
dorp. Op 14 september sprak dr.
Jan Hendriks tot het hart van de gemeente
over ‘In vertrouwen bouwen
aan een bloeiende gemeente’.
De bonte avond door en voor de gemeente
was groots. Ook werd er een
historische voettocht gehouden langs
de Radfridusput-bron. Op bijgaande
rent de jeugd naar de bus voor de
Blotevoeten-tocht in Opende. Volgens
kerkenraadsvoorzitter Meinte de Vries
was het een prachtige opmaat naar de
startzondag: ‘Het geheel werd zeer
gewaardeerd en geeft weer een hele
swung in de gemeente. Dat konden we
goed gebruiken. Zegenrijk!’ (zie ook
www.pknbedum.nl/agenda/aktiviteiten). •
Kerkinformatie • oktober 2011

Studiedag voor kerkmusici
over het nieuwe liedboek
| 13
Onder de titel ‘Opmaat’ wordt op zaterdag
8 oktober 2011 in de Bergkerk te
Amersfoort een studiedag gehouden
over de consequenties voor kerkmusici
van de komst van het nieuwe liedboek
in 2012. De verschijning van het nieuwe
liedboek zal ingrijpende gevolgen hebben
voor cantores, organisten en andere
instrumentalisten die in de liturgie musiceren.
Meer dan het huidige Liedboek
voor de Kerken zal de nieuwe liedbundel
een bonte verzameling aan muziekstijlen
herbergen. Naast melodiestijlen die
binnen het protestantisme allang ingeburgerd
zijn, zullen ook melodietypen
uit de ‘lichte muziek’ en uit de wereldmuziek
een plek krijgen. In tegenstelling
tot het Liedboek zal de komende bundel
meer liedrepertoire bevatten dat speciaal
voor kinderen geschikt is.
Programma
Tijdens de morgensessie zal Pieter
Endedijk, coördinator van het project
Liedboek 2012, een inleiding geven op
Foto: Tjerk Nap
het onderwerp, waarbij één en ander
praktisch geïllustreerd wordt onder leiding
van Wim Ruessink. Medewerking
verleent tevens het koor OAZE. ’s Middags
zijn er vier workshops, die een uur
duren en waarvan elke deelnemer er
twee kan volgen. Het gaat om de
volgende workshops:
• Workshop 1: Zingen en spelen zonder
maat (docent: Rob Holleman). Deze
workshop gaat over niet-strofische
liedvormen (bijvoorbeeld onberijmde
psalmen) en reciterende (maatloze)
liturgische gezangen.
• Workshop 2: Zingen en spelen met
lichte muziek (docent: Wim Ruessink).
Centraal in deze workshop staat het
zingen en begeleiden van melodietypen
uit de lichte muziek en wereldmuziek.
Hieronder vallen onder
andere liederen uit Taizé en Iona en
zogeheten opwekkingsliederen.
• Workshop 3: Zingen en spelen zonder
orgel maar met andere instrumenten
(docent: Jan Marten de Vries). Het
orgel heeft binnen de protestantse
praktijk allang niet meer het alleenrecht:
er worden ook andere instrumenten
ingeschakeld. In deze
workshop wordt ingegaan op de
mogelijkheden.
• Workshop 4: Zingen en spelen met
kinderen (docenten: Annemarie de
Heer, Bert van Kooten). In deze
workshop wordt ingegaan op de
vraag wat de kerkmusicus voor kinderen
en jongeren kan betekenen:
welke liederen, welke begeleiding,
et cetera.
Op het aanmeldingsformulier kan men
de workshops van zijn/haar voorkeur
aanvinken. Uiteraard zal geprobeerd
Bergkerk Amersfoort
worden met deze voorkeuren rekening
te houden. De definitieve indeling van
de workshops vindt plaats op 8 oktober.
Organisatie en tijden
De studiedag wordt georganiseerd door
de Koninklijke Vereniging van Organisten
en Kerkmusici (KVOK), de Vereniging
van Gereformeerde Kerkmusici (VGK),
Kerkzang.nl/Centrum voor de Kerkzang
en Stichting Nieuwe Kerkmuziek.
De dag begint om 10.30 uur. De
workshops worden gehouden van
13.30-14.30 uur en van 15.00-16.00 uur.
De studiedag wordt afgesloten met een
vesper om 16.15 uur.
Aanmelding
Deelname kost € 20,- per
persoon (inclusief koffie en
lunch). Betaling kan uitsluitend
via een automatische
incasso, waarvoor men op
het aanmeldings formulier
een machtiging moet
geven. Aanmelding kan
uitsluitend via het speciale
formulier op de website
van de KVOK:
www.kvok.nl •
Kerkmuziek
• berichten
• Friese zangmiddag met liederen van Fedde Schurer
Als in 2012 het nieuwe Liedboek verschijnt,
komt er ook een Friese editie.
Wie daaruit alvast eens wat nummers
wil zingen, kan op 16 oktober terecht in
Sneek. In de Martinikerk belegt de
Yntertsjerklike Kommisje foar de Fryske
Earetsjinst (YKFE), onder wier hoede de
vertaling zal verschijnen, een zangmiddag.
Gezongen wordt uit alle rubrieken
van het nieuwe liedboek.
Tijdens de zangmiddag wordt ook
aandacht besteed aan de zestigste
Kneppelfreedbetinking (Knuppelvrijdagherdenking).
Knuppelvrijdag verwijst
naar 16 november 1951, toen de bekende
journalist, onderwijzer en dichter
Fedde Schurer voor de rechtbank te
Leeuwarden moest verschijnen wegens
belediging van een rechter die het Fries
spreken tijdens rechtszaken had verboden.
Een schare roepende medestanders
van Schurer werd buiten met wapenstokken
uiteengedreven. Tijdens de
zangmiddag verschijnt een heruitgave
van liederen van Fedde Schurer, waaruit
ook zal worden gezongen. Medewerking
verlenen de Martens Kantorij uit Scharnegoutum
onder leiding van Sjoerd van
der Veen, organist Geart van der Heide.
Muzikale leiding Bob Pruiksma, dagleiding
ds. Cor Waringa. Plaats en tijd:
Martinikerk Sneek, aanvang 15.30 uur,
toegang vrij, collecte bij de uitgang.
De YKFE is een werkgroep van de
Algemene Classicale Vergadering in
Friesland. •
Kerkinformatie • oktober 2011

14 |
Studentenpastor Didi de Mildt over digitale stad Seekercity
Zinzoekende studenten op
het web
Een gemeenschap van zinzoekende studenten op internet. Dat is wat Seekercity
wil zijn, of liever: wil worden. De ‘digitale studentenstad’ opende deze zomer haar
poorten. Projectleider is studentenpastor Didi de Mildt uit Arnhem. ‘Over drie jaar
weten we of het gelukt is of niet. Maar één ding is zeker: wil je iets met studenten,
dan kan dat niet zonder social media. Daarzonder mis je een belangrijk deel van
hun leven.’
Studentenpastoraat
Het studentenpastoraat in Arnhem was
op sterven na dood toen Didi de Mildt
er drie jaar geleden aantrad. Ze was net
afgestudeerd als geestelijk verzorger,
na eerdere carrières in het onderwijs en
de grafische wereld. ‘De laatste studentenpredikant
was al enige tijd vertrokken,
het bestuur en een paar studenten
hielden de boel nog overeind. De vraag
was: opheffen of de toekomst in? Een
van de dingen die het toenmalige bestuur
zich realiseerde was dat het studentenpastoraat
vastliep in de social media -
daar was het totaal niet zichtbaar.
Daarop is het bestuur op zoek gegaan
naar een studentenpastor die daarmee
aan de slag wilde gaan, en dat ben ik
geworden.’
Didi de Mildt werd niet alleen studentenpastor
voor de drie Arnhemse hogescholen
- Van Hall Larenstein, ArtEZ en
Hogeschool Arnhem Nijmegen - en de
Wageningen Universiteit, maar ook
trekker van een project dat ertoe moest
leiden dat het studentenpastoraat
studenten zou aanspreken en ruimte
zou bieden op internet, dat een belangrijk
Didi de Mildt.
deel van hun leefwereld uitmaakt.
Ruim drie jaar later is het resultaat er:
Seekercity. Een website
(www.seekercity.nl) die fungeert als
platform voor studenten om met elkaar
te delen wat hen bezighoudt. ‘Een soort
Facebook, met het verschil dat het bij
Facebook gaat om: maak vrienden en
kwebbel met hen. Bij Seekercity gaat
het over: zoek uit wat je belangrijk vindt
en deel dat met anderen.’
Gevel
‘Inwoners’ van Seekercity kunnen hun
eigen ‘gevel’ aanmaken - die er als een
echte gevel uitziet - met onder meer
trefwoorden van wat ze waardevol vinden
en foto’s van henzelf of mensen/dingen
die hen lief zijn. Iemands twitteraccount,
laatste tweet en facebookaccount verschijnen
ook in beeld. Gebruikers zien
als ze inloggen hun persoonlijke life bar,
waarin ze alles kunnen verzamelen van
internet wat ze belangrijk vinden én
gelijkgestemden of inspirerende mensen
kunnen volgen. Anderen zien van hen
‘wat ze willen prijsgeven’, zegt Didi de
Mildt.
De betrokken studentenpastoraten gebruiken
Seekercity onder meer om hun
activiteiten bekend te maken. Het project
is inmiddels uitgewaaiderd over acht
studentensteden: Arnhem, Wageningen,
Delft, Leiden, Utrecht, Rotterdam, Eindhoven
en Maastricht. Seekercity hoeft
zich niet tot die acht te beperken, want
de site wil een ontmoetingsplek zijn
voor zinzoekende studenten uit het hele
land. De site is Engelstalig, met het oog
op de vele internationale studenten.
Marketing is op dit moment het belangrijkste
aandachtspunt. ‘Hoe maken we
Seekercity bekend bij de doelgroep?
Daar denken we voortdurend over na.
We gaan campagne voeren bij de hogescholen
en universiteiten met exposities
van kunstobjecten die door studenten
van de hogeschool voor de kunsten
ArtEZ zijn ontworpen. Kaartenmaker
Wie is Didi de Mildt?
Didi de Mildt werkte aanvankelijk
als lerares Engels en nam later de
drukkerij van haar vader over. Toen
de tijden voor grafische ondernemingen
slecht werden, bracht ze het
bedrijf onder in een groter bedrijf en
ging theologie studeren, met diverse
bijbanen. Drie jaar geleden rondde
ze haar studie Religiewetenschappen
af aan de Radboud Universiteit in
Nijmegen, afstudeerrichting geestelijke
verzorging. Daarna werd ze studentenpastor
in Arnhem en Nijmegen.
Vanwege de associatie van veel
studenten met ‘pastoor’ noemt ze
zich in plaats van pastor ook wel life
coach. Didi de Mildt is actief op onder
meer Twitter, Facebook, LinkedIn en
uiteraard Seekercity:
www.seekercity.nl. Ze heeft zelf vier
kinderen.
Boomerang zet Seekercity-kaarten in de
rekken. We zullen ieder jaar weer iets
nieuws moeten bedenken om het onder
de aandacht te brengen. Een internetdeskundige
vertelde me dat je zoiets
minstens drie jaar de tijd moet geven.
Dan weet je of het aanslaat of mislukt is.’
Resultaat
Pastoraat via e-mail, Twitter, Facebook
en Seekercity - voor veel reguliere kerkgangers
is dat idee even wennen. Voor
Didi de Mildt is het inmiddels vanzelfsprekend.
Doordat ze al een paar jaar
intenstief met studentenpastoraat en
internet bezig is, weten velen haar
inmiddels te vinden, merkt ze. ‘Ik krijg
mails van studenten uit het hele land
met vragen over van alles en nog wat.
Studenten van orthodoxe huize mailen
me over hoe geschokt ze zijn over wat
ze tijdens hun studie lezen en horen.
Een Groninger student, met wie ik
Kerkinformatie • oktober 2011

| 15
regelmatig twittercontact hebt, vertelde
me een paar dagen geleden over een
hele nare overval waar hij bij was geweest.
Als ik dan terugtwitter ‘hoe gaat
het, heb je aangifte gedaan?’, dan moet
je dat misschien een moderne vorm
van pastoraat noemen. Hoewel ik dat
wel een groot woord vind.’
‘Veel van de studenten met wie ik op
die manier contact heb, heb ik nog
nooit gezien. En dat zal misschien ook
nooit gebeuren. Maar we vormen toch
een soort gemeenschap. Virtueel contact
wil ik het beslist niet noemen. Socialmediakenner
Boele Ytsma zei eens:
virtueel contact bestaat niet. Het is écht
contact. Ik heb ook een tijd bij SOS
Telefonische hulpdienst gewerkt. Dan
zat je midden in de nacht te praten met
iemand die suïcidaal was. Daarover kun
je precies dezelfde vragen stellen als
over social media: helpt het wel, is het
echt contact, is het bevredigend voor
de hulpverlener? Mijn antwoord op die
laatste vraag is : ja, zolang ik niet ga
oordelen of speculeren over wat ik met
zulk contact teweegbreng. Daar weet ik
namelijk helemaal niks van. Ik weet niet
wat studenten na een mailwisseling
doen, net zomin als ik weet wat die
suïcidale persoon na het telefoongesprek
heeft gedaan. De waarde ligt in het
moment van het contact zelf. Dat kan
heel diep zijn. Van het resultaat zie ik
niets, althans niet in de zin van aantallen
studenten die een draai aan hun leven
hebben gegeven naar aanleiding van
een gesprek met mij. Het resultaat zit in
het ‘er zijn’, in het inhoudelijke gesprek
dat je hebt. Hoe dieper hoe beter.’
Maar, voegt ze eraan toe, pastorale
gesprekken via de digitale weg maken
slechts een heel klein deel van haar
werk uit. Een groot deel zit in zichtbare
activiteiten zoals het koor dat ze in
Arnhem heeft opgericht en spontane
gesprekken. ‘Ik heb op de drie hogescholen
in Arnhem geen vaste werkplek.
Dat zou ik ook niet willen, want
wie komt er nou naar zo’n kantoor toe?
Ik ga gewoon met m’n laptopje tussen
de studenten zitten werken, ben aanspreekbaar
en spring in gesprekken.’
Bezuinigingen
Omdat er de komende jaren volgens
synodebesluit steeds minder geld
beschikbaar komt voor studentenpastoraat,
is het de vraag hoe het met Seekercity
verder moet als het een succes
blijkt te zijn. ‘De afgelopen jaren had ik
eigenlijk twee banen: studentenpastor
en projectleider van Seekercity. Dat
laatste stopt. Seekercity heeft nu twee
mensen in dienst: een webmaster en
iemand die bijhoudt en min of meer
reguleert hoe de community zich inhoudelijk
ontwikkelt. Die taken worden
de komende drie jaren gefinancierd
door de Protestantse Kerk, door een
grote katholieke instelling die anoniem
wil blijven en door een aantal kleinere
fondsen. We werken er nu al aan om
nieuwe financiering te vinden voor over
drie jaar, want het is onzeker of er dan
nog geld zal zijn van de Protestantse
Kerk en van die katholieke instelling.
Misschien kunnen we iets met advertenties
op Seekercity, maar daar moet
nog veel onderzoek naar gedaan worden.
In feite is het de vraag waar alle social
sites, ook de succesvolle, mee
bezig zijn: hoe maken we deze
onderneming financieel
zelfstandig?’
Didi de Mildt heeft er vertrouwen
in dat Seekercity
zal aanslaan bij de doelgroep.
‘Ik denk dat het hele
studentenpastoraat, inclusief
deze activiteiten op
internet en social media, in
een behoefte voorziet. Als je
in het studentenpastoraat
internet en social media buiten
beschouwing laat, mis je een
belangrijk deel van het leven van
studenten.’
‘De vanzelfsprekende basis om te praten
over wat je bezighoudt, is de afgelopen
decennia weggevallen. Religieuze activiteiten
als mindfullness en mediteren
zijn wel in, maar het is nog heel iets
anders om te praten over je eigen overtuiging.
Om een voorbeeld te geven: in
een groep vertelde een Chinese studente
dat ze graag een amulet draagt die ze
van een vriendin heeft gekregen, omdat
ze het gevoel heeft dat dat haar beschermt.
Een Iraniër riep daarop:
‘Onzin, bijgeloof!’ – en je zag haar
terugstuiteren. Ik hoop dat Seekercity
een plek wordt waar mensen open en
veilig kunnen praten over wat hen
bezielt.’ •
Berber Bijma
freelance journalist
‘Een vast
kantoor heb ik niet.
Ik ga gewoon met m’n
laptopje tussen de
studenten zitten werken,
ben aanspreekbaar
en spring in
gesprekken.’
Kerkinformatie • oktober 2011

16 |
Foto: Hollandse Hoogte/Peter Hilz
Pioniersplek
Kerk voor jonge werkenden
in ‘Manhattan aan de Maas’
Veel (allochtone) singles en jonge koppels wonen er. Op de Kop van Zuid in
Rotterdam, op de voormalige haventerreinen tegenover het centrum van de stad,
verrijst een nieuwbouwwijk. Het moet een trendy woon- en uitgaanscentrum worden.
De Protestantse Gemeente Rotterdam-Zuid heeft aangegeven er als kerk aanwezig
te willen zijn.
Er wonen nu ongeveer 15.000 mensen
en er werken er circa 18.000, in de wijk
die door sommigen het ‘Manhattan aan
de Maas’ wordt genoemd. Onder de
bewoners zijn veel ‘sociale stijgers’:
jonge, veelal allochtone werkenden
tussen de 20 en 40 jaar die het aan
het maken zijn in hun leven. Pieter
Versloot, namens de Protestantse Kerk
de begeleider van de pioniersplekken,
vertelt dat de pioniersplek er met
name wil zijn voor deze jonge mensen
die hard moeten werken en hun leven
aan het opbouwen zijn. ‘De droom is
dat mensen uit allerlei culturen op de
Kop van Zuid samenkomen in een intercultureel
netwerk rondom het christelijk
geloof, dat zal uitgroeien tot een gemeente.’
Grand café of lunchroom
Voor de aan te stellen predikant-pionier
wordt een woning met werkruimte
gehuurd. Versloot: ‘Maar verder beogen
we dat de predikant daar zal zijn waar
de mensen zijn. We zetten dus niet in
op een eigen kerkgebouw en ook niet
op het huren van zaaltjes bij kerken in
de buurt, maar op ontmoetingen in
café’s en lunchrooms. Je kunt bijvoorbeeld
een debat organiseren in een
café waarbij je mensen attent maakt
op je aanwezigheid in de wijk. We
hebben al twee voorlichtingsbijeenkomsten
over het project gehouden in
een grand café op de Kop van Zuid en
dat werkte erg prettig. Een eigen gebouw
zou overigens ook te duur zijn en
past naar ons idee niet bij de behoefte
van onze doelgroep. Wat wel bij hen
past is aanwezigheid in de diverse
sociale media. Daar gaan we dan ook
op inzetten.’
Naast de predikant wordt een netwerker
voor 0,3 fte aangesteld. De Protestantse
Kerk en de algemene kerkenraad van
de Protestantse Gemeente Rotterdam-
Zuid bekostigen samen dit experimentele
project voor vier jaar. •
Janet van Dijk
communicatiemedewerker Missionair
Werk & Kerkgroei
Pioniersplekken
De pioniersplek op de Kop van Zuid is
een voorbeeld van een protestantse
pioniersplek op een plaats waar nog
geen kerk is en waar deze van de
grond af opgebouwd moet worden.
Daarbij wordt aangesloten bij de
belangen en behoeften van de doelgroep.
Ook verschijnen pioniersplekken
in oude stadswijken waar de
presentie van de kerk min of meer
verdwenen is. Plaatselijke gemeenten
kunnen zelf met een voorstel voor
een pioniersplek komen. Zo’n voorstel
zal worden getoetst op haalbaarheid,
plaatselijk draagvlak en enthousiasme
van de initiatiefnemers. Op basis hiervan
kan een project met hoge kans op
haalbaarheid actief vanuit de dienstenorganisatie
worden ondersteund.
Meer informatie bij Pieter Versloot
van Missionair Werk en Kerkgroei,
p.versloot@pkn.nl, tel. (030) 880 15 20.
Kerkinformatie • oktober 2011

Als de kerk dicht moet…
| 17
‘Soms denk ik: brandde onze kerk maar af, dan was dat probleem in ieder geval
opgelost.’ Deze verzuchting van iemand die betrokken was bij een proces van
kerksluiting laat niets te raden over. Natuurlijk zijn we geroepen de problemen
anders op te lossen. Het nieuwe handboek ‘Meer dan hout en steen’ kan daarbij
behulpzaam zijn.
In de afgelopen jaren ben ik als gemeenteadviseur
voortdurend betrokken
geweest bij kerksluitingen, in kleine en
in grote gemeenten. Bij het afstoten
van een kerkgebouw spelen een paar
punten een rol:
• Het proces is altijd ingrijpend.
• Er zijn altijd veel mensen bij
betrokken.
• Een gemeenteadviseur is bij het
proces betrokken maar toch ook
buitenstaander.
• In de kerk gaat het om meer dan
hout en steen.
Het Regionaal College voor de Behandeling
van Beheerszaken kan een rol
spelen. De burgerlijke overheid kan
betrokken zijn, omwonenden soms ook,
en eventueel de toekomstige eigenaar.
Overal vinden gesprekken plaats. Allerlei
opvattingen en belangen spelen mee.
Er moet een afrondend besluit vallen
dat zal worden uitgevoerd. Alle deelnemers
kijken ieder op hun eigen manier
tegen het onderwerp aan, maar moeten
samen wel iets bereiken. Er is dus afstemming
nodig, communicatie, en
goed luisteren.
Beleid
Ingrijpend
Een kerksluiting stelt hoge eisen aan
een gemeente. Er moet veel met elkaar
besproken worden. Dat vraagt enkele
jaren tijd. Het onderwerp zelf grijpt ook
diep in. Een kerkgebouw is een ‘huis
van God voor mensen hier’. Wat zou
God willen met deze gemeente? Wat
hebben de mensen hier nodig van hem,
in en van zijn huis? De gemeente én
haar toekomst komen ter sprake wanneer
we misschien afscheid zullen moeten
nemen van een gebouw. De bezinning
moet met zorg plaatsvinden. We zijn in
de kerk wel gewend veel met elkaar te
praten, maar niet altijd om ingrijpende
besluiten met elkaar te nemen en die
ook met elkaar te dragen. Terwijl dat
bij dit onderwerp wel nodig is.
Veel mensen
Het onderwerp ‘kerksluiting’ staat op
de agenda van de kerkenraad en bij de
colleges van kerkrentmeesters. Gemeenteleden
worden erbij betrokken.
Bestelgegevens
Gemeenteadviseurs
Gemeenteadviseurs van de Protestantse
Kerk en hun collega’s van kerkbeheer
zijn erin geschoold om het onderwerp
‘kerksluiting’ in te bedden in een breder
gesprek. Zo krijgt het onderwerp de
juiste inhoud en wordt daarmee beter
bespreekbaar. Vaak worden zij erbij
betrokken omdat ze van buiten de gemeente
komen en afstand kunnen
houden tot het onderwerp. Zelf ben ik
gewend om een projectgroep te laten
samenstellen die de kerkenraad moet
helpen het proces goed te laten verlopen.
Zo is er een tijdelijk orgaan dat met
name het goede verloop van een ingewikkeld
proces bevordert.
Meer dan hout en steen
Het onlangs verschenen handboek
‘Meer dan hout en steen’ gaat over
sluiting en herbestemming van kerkgebouwen.
Het is een hulpmiddel voor
iedereen die te maken heeft of krijgt
met het onderwerp ‘kerksluiting’. Rode
Harry Bisseling, Henk de Roest & Peet Valstar,
Meer dan hout en steen, handboek voor sluiting en
herbestemming van kerkgebouwen, uitg.
Boekencentrum Zoetermeer 2011,
ISBN 978 90 239 2631 3. Prijs: € 22,50.
Afscheid gereformeerde Kampwegkerk
Doorn en optocht naar nieuwe kerk, 2007.
draad in het hele boek is: zorg voor
inhoudelijke gesprekken die over de
gemeente gaan, en stel daarbinnen de
vraag naar het kerkgebouw. Het boek
staat uitvoerig stil bij de vraag waarom
in deze tijd veel kerken gesloten worden.
Een hoofdstuk is gewijd aan de mogelijke
herbestemmingen van het gebouw.
Uiteraard wordt aandacht besteed aan
de financiële aspecten van het onderwerp.
Er wordt een gedetailleerd advies
gegeven voor een heel proces waarin
het onderwerp ‘kerksluiting’ aan de
orde komt in een gemeente. Ook is er
aandacht voor het afscheid nemen van
het gebouw. Ieder die bij het onderwerp
betrokken is zal veel aan dit boek
hebben. •
Piet Beintema
gemeenteadviseur in de classes Franeker
en Winsum
Kerkinformatie • oktober 2011

18 |
Nederlands kerkrecht in verschillende werelddelen
Kerkrecht met een koloniaal trekje?
Behalve de spreekwoordelijke ‘spiegeltjes en kraaltjes’ en de maar al te vaak ondergewaardeerde
zorg voor onderwijs en gezondheid, heeft Nederland in de koloniale
tijd nog iets geëxporteerd: gereformeerd (in de brede betekenis van ‘calvinistisch’)
kerkrecht. Heeft dat de kerken die ontstaan zijn uit de zending – en trouwens ook
de emigrantenkerken – geholpen?
Studiedag
Over die vragen wordt op woensdag
9 november 2011 in Dordrecht een studiedag
gehouden. In Dordrecht kwam
immers in de synode van 1618-1619 de
monumentale (‘Dordtse’) kerkorde tot
stand, die aan de basis ligt van de
vroegere gereformeerde en hervormde
en de huidige protestantse (en ook bijvoorbeeld
de gereformeerd-vrijgemaakte
en christelijke gereformeerde) kerkorde.
De Engelstalige studiedag heeft in het
Nederlands als thema meegekregen:
De Dordtse kerkorde als exportartikel?
Want ook de kerkorde van kerken in
Indonesië – dankzij de zending – en in
Zuid-Afrika, Noord-Amerika en Australië
– door emigratie – is sterk bepaald door
‘Dordt’.
De hoofdlezing op de studiedag wordt
verzorgd door prof.dr. Fred van Lieburg,
bijzonder hoogleraar Geschiedenis van
het Nederlands protestantisme aan de
Vrije Universiteit. Hij is inwoner van
Dordrecht en expert voor de geschiedenis
van die stad en haar rol in de ontwikke-
ling van het protestantisme in Nederland.
Hij zal spreken over de lange geschiedenis
van de Dordtse kerkorde, en over het
gezag – zo niet de heiligverklaring – die
deze kerkorde terecht of ten onrechte
ten deel is gevallen. ’s Middags zijn er
lezingen vanuit drie verschillende
werelddelen, namelijk uit Noord-Amerika,
Zuid-Afrika en Indonesië.
Overleggen tot je het eens bent?
Waaraan wordt gedacht? Een voorbeeld.
De Dordtse kerkorde gaat er vanuit dat
ambtelijke vergaderingen hun besluiten
nemen na gemeenschappelijk overleg
en zoveel mogelijk met eenparige stemmen.
In de Indonesische cultuur kent
men vanouds een vergelijkbaar principe;
dat heet musyawarah untuk mufakat,
populair gezegd ‘net zo lang overleggen
tot je het eens bent’. Maar is dat wat
Dordt bedoelde? Kunnen wij van de
Indonesische werkwijze leren? Bij ons
is het idee dat ‘de meerderheid beslist’
– onder invloed van de democratische
staatsordening – belangrijker geworden
Aanmelding en
studiepunten
De studiedag op 9 november
(11.30-17.30 uur) is onderdeel van
een internationale conferentie die
van 7 tot 10 november in het Protestants
Landelijk Dienstencentrum in
Utrecht plaatsvindt. Het thema is
Protestant Church Polity in Changing
Contexts. Ongeveer zestig deelnemers
worden nu verwacht, het merendeel
afkomstig uit landen buiten Europa.
Predikanten en kerkelijk werkers zijn
hartelijk welkom. Zij kunnen hun
deelname laten meetellen in de vrije
ruimte van de permanente educatie:
voor de conferentie 1.25 studiepunt
en voor de studiedag 0.25 punt.
Informatie en aanmelding:
www.pthu.nl, zie onder ‘Agenda’.
dan de gewenste eenparigheid. De
synode heeft wel geëxperimenteerd
met een ‘consensusmodel’, maar toch
lijkt een synodezitting soms erg op een
vergadering van de Tweede Kamer.
Anderzijds: is het Indonesische model
in feite niet erg gevoelig voor machtspolitiek
van de kerkelijke leiding, omdat
het een enorme psychologische druk
oplevert om je – desnoods tegen heug
en meug – te conformeren? Worden
tegenstemmen juist zo niet gesmoord?
Gaf de Dordtse kerkorde wel voldoende
ruimte aan de kerken elders, of was het
juist een probaat middel om anderen te
overheersen? En hoe zit het met de
veranderingen in onze eigen cultuur
nu? Zitten we niet nog teveel ‘vast’ aan
Dordt, als het erom gaat kerk te zijn in
een multiculturele context? Zijn meer
missionaire structuren niet nodig – en
mogelijk? Vragen te over! •
Prof.dr. Leo Koffeman
hoogleraar kerkrecht en oecumenica aan
de Protestantse Theologische Universiteit
Hoe fungeerde de kerkorde van Dordrecht (1619) als exportartikel?
Kerkinformatie • oktober 2011

Kerk van iedereen, voor iedereen
Hebben mensen met psychische, verstandelijke en/of lichamelijke beperkingen een
gelijkwaardige plek in de gemeente? Het binnenlands diaconaat van Kerk in Actie
wil dat graag bevorderen. Haar projectgroep ‘Inclusieve gemeente’ is op zoek naar
een gemeente die leer- en oefenplek wil zijn.
| 19
In ons denken over ‘zorg’ en over ‘kerk
en handicap’ wordt vooral gedacht
vanuit doelgroepen, de mens met een
lichamelijke, verstandelijke of psychische
beperking. We kunnen ook kiezen voor
een andere invalshoek: ieder mens leeft
met beperkingen en met mogelijkheden,
verlangt ernaar om op zijn of haar eigen
wijze mee te doen. Het gaat dan niet
meer om de mens met een handicap met
wie ‘rekening gehouden moet worden’,
maar we draaien het om. Of zoals
Maaike (37) met het syndroom van
Down het zegt: ‘ik kan alles, alleen kan
ik niet zo goed denken.’ Verschillen
worden eerder als een kracht dan als
een beperking gezien.
Hoe moet de kerk eruit zien om een
aantrekkelijke gemeente te zijn waar alle
mensen zich thuis voelen? Hoe stelt de
kerk mensen in staat om een eigen plek
in nemen en op eigen wijze mee te
doen? Is de ruimte beperkend of juist
open? Kan ik zelf met mijn rolstoel gaan
zitten waar ik me fijn en veilig voel of
wordt mij een plek gewezen waar de
rolstoel ‘mooi’ kan staan? Zou ik na de
preek de kerk kunnen verlaten, omdat
ik een uur lang zitten niet volhoud?
Anders bekeken
Een zwangere vrouw zit achterin, dan
ziet niemand het als ze de kerk moet
verlaten. Een tiener weet niet waar hij
zijn lange benen moet laten in de te
korte, oude kerkbank. Een vrouw met
krukken zit aan de zijkant, want inschuiven
gaat zo lastig. Een man eet
om 10.45 uur tijdens de viering een
boterham omdat hij suikerziekte heeft
en zijn dieet dat voorschrijft.
De kerkzaal is voor iedereen hetzelfde,
maar de deelnemers aan een viering
nemen die ruimte op verschillende
manieren in.
Het diaconale werk
Juist voor mensen met een psychische,
verstandelijke en/of lichamelijke beperking
is het belangrijk niet afhankelijk te
zijn van de min of meer toevallige inrichting
van de openbare ruimte, maar
om de kans te krijgen volwaardig mee te
doen. Meedoen in kerk en samenleving
betekent dat je de regie kunt (her)nemen
over je leven en wordt ondersteund om
je kwaliteiten te ontwikkelen.
Kerk als oefenplek
De projectgroep ‘Inclusieve gemeente’
is zich ervan bewust dat een honderd
procent inclusieve gemeente niet direct
te realiseren valt. Er zijn allerlei mechanismen
die mensen eerder buitensluiten
dan insluiten. De projectgroep wil daarom
samen met een plaatselijke gemeente
een proces van bezinning en bewustwording
aangaan.
Door het verzamelen van goede praktijkvoorbeelden
wil Kerk in Actie in de toekomst
plaatselijke gemeenten adequaat
ondersteunen om kerk te zijn van en voor
iedereen. De kerk kan op deze manier
een oefenplek zijn om zo bij te dragen
aan een inclusieve samenleving, een
samenleving waarin iedereen erbij
hoort. •
Lydia Roosendaal
Gemeenteadviseur en lid van de
projectgroep Inclusieve gemeente
Diaconaat
‘Kan ik met mijn rolstoel gaan zitten waar ik me veilig voel of wordt mij een plek gewezen waar de rolstoel ‘mooi’ kan staan?’
Aanmelden?
Gemeenten die als leer- en oefenplek
willen meedoen, kunnen zich melden
bij de projectgroep ‘Inclusieve gemeente’
van Kerk in Actie, projectleider
Willy Meijnhardt, e-mail
w.meijnhardt@kerkinactie.nl.
Kerkinformatie • oktober 2011

20 |
Kerkelijke zonnepanelen en windmolens
Ons leven kan duurzamer
‘We hebben een opdracht om de schepping te behouden voor de mensen na ons
en voor mensen op andere plekken op de wereld’, zegt Sjoerd van Schooneveld,
projectmanager van Kerk in Actie Binnenland voor duurzaamheid. We vroegen hem
waarom Kerk in Actie klimaatverandering probeert tegen te gaan.
Kerk in Actie gaat ervan uit dat de
klimaatverandering wordt veroorzaakt
door menselijk handelen. Diezelfde
mens heeft de bijbelse opdracht om aan
het behoud van de aarde bij te dragen.
‘Wat we kapot hebben gemaakt, moeten
we proberen te repareren’, stelt Sjoerd
van Schooneveld. Daarom wil Kerk in
Actie kerkelijke gemeenten mogelijkheden
aanreiken om zelf minder en op
een andere, duurzame manier energie
te gebruiken.
Kerk in Actie
Jongeren
Een van de lopende projecten is de
plaatsing van windmolens op kerkelijke
grond, waarvoor op dit moment vijf
kerkelijke gemeenten serieus belangstelling
hebben. Zij zoeken uit wat in
hun situatie toepasbaar is. Daarnaast
hebben veel gemeenten al gemeten
hoeveel energie ze eigenlijk verbruiken.
Het nieuwe project ‘Jongeren geloven
in duurzaamheid’ sluit hierop aan door
jongeren in de kerk te betrekken bij
energiebesparing: eerst in het kerkgebouw,
in hun eigen leefomgeving, in
hun kerkelijke gemeente en als het kan
ook in hun woonplaats. ‘Je moet niet
langer wachten op de overheid, maar
zelf veranderen’, zegt Sjoerd van
Schooneveld. Kerk in Actie voert dit
jongerenproject uit met Togetthere, het
internationale jongerenprogramma van
Kerk in Actie en ICCO.
Zon voor kerken
Omdat Kerk in Actie niet alles zelf wil
en kan doen, wordt er samengewerkt
met Urgenda, een organisatie die zonder
winstoogmerk mensen aanzet zelf
duurzamer te gaan leven. Een voorbeeld
van een project dat zij samen met
Kerk in Actie heeft opgezet, is
‘Wij willen zon voor kerken’,
waarbij kerken, gebedshuizen,
moskeeën en
synagogen tegen een
aantrekkelijke prijs
zonnepanelen op hun
gebouw kunnen
plaatsen. De bedoeling
is dat een groot aantal
kerken hieraan gaat
meedoen. De actie voor
plaatsing van zonnepanelen
‘Wat we kapot
hebben gemaakt,
moeten we
proberen
te repareren’
Windmolens op het kerkelijk erf: toekomstmuziek? Foto: Hollandse Hoogte/William Hoogteyling
tegen een gereduceerd tarief loopt nog
tot 1 november 2011. Kerkelijke gemeenten
kunnen zich hiervoor aanmelden op
de website www.wijwillenzon.nl/kerken.
‘Mensen denken soms dat duurzaam
duur is’, zegt Sjoerd. ‘Maar de kosten
van bijvoorbeeld deze zonnepanelen
heb je er in tien jaar uit en daarna heb
je gratis elektriciteit in je kerkgebouw.’
Op dit moment maken kerken in Nijkerk,
Schoondijke en Hattem al gebruik van
zonnepanelen.
Dag van de Duurzaamheid
Kerkelijke gemeenten worden opgeroepen
om mee te doen aan de Dag van
de Duurzaamheid die op 11 november
2011 zal worden gehouden. Daarvoor
kunnen ze duurzame activiteiten aanmelden
op de website
www.dagvandeduurzaamheid.nl. Het
kan dan bijvoorbeeld gaan om
het gebruik van Fairtradeproducten,
biologisch
geproduceerde en
vleesvervangende producten.
‘We willen op
de Dag van de Duurzaamheid
laten zien
dat we gezamenlijk
verandering kunnen
bereiken. Bij kerkelijke
gemeenten is er al een
grote verantwoordelijkheid
voor de schepping en in het omgaan
met elkaar, daar kunnen we op voortbouwen’,
zegt Sjoerd van Schooneveld.
Stappen zetten
Kerk in Actie blijft zich in het buitenland
met het programma FairClimate en met
het Fairclimatefund inzetten om klimaatverandering
tegen te gaan. In Nederland
ligt de nadruk op het verminderen en
veranderen van energieverbruik. Er zijn
voor kerkelijke gemeenten veel mogelijkheden
om energie te besparen en anders
te gebruiken. Naast het plaatsen van
windmolens en zonnepanelen kunnen
gemeenten bijvoorbeeld bodemwarmte
gebruiken om hun kerkgebouw te verwarmen
en te koelen. Technisch kan
het allemaal. Kerk in Actie wil kerkelijke
gemeenten graag adviseren om stappen
te zetten die een belangrijke bijdrage aan
een duurzame levensstijl opleveren. •
Henk van IJken
communicatiemedewerker Kerk in Actie
Meer weten?
Meer informatie: www.kerkinactie.nl/
duurzaamleven. Contactpersoon:
Sjoerd van Schooneveld, e-mail
s.van.schooneveld@kerkinactie.nl of
Kees Tinga, e-mail:
k.tinga@kerkinactie.nl
Kerkinformatie • oktober 2011

Gerrit Immink (PThU):
‘In de kerkdienst vindt de
ontmoeting met God plaats’
| 21
‘Ik ben gefascineerd door wat er tijdens de kerkdienst gebeurt’, zegt Gerrit Immink,
hoogleraar praktische theologie en rector van de Protestantse Theologische
Universiteit (PThU). ‘Je neemt met elkaar deel aan iets dat kracht biedt, dat troost.
Maar wat is dat geheim waar je met elkaar aan raakt? Wat gebeurt er nu precies in
dat samenzijn?’ Over die vraag gaat zijn nieuwe boek Het heilige gebeurt.
Voor Immink is er geen twijfel mogelijk:
de eredienst vormt de kernactiviteit van
de christelijke gemeente. ‘De rest komt
eruit voort. De kerkdienst laat zien
waarom je gemeente bent. Niet voor
niets kwamen de eerste christenen op
zondag samen om de opstanding te
vieren. Je kunt ook wel eens iets heiligs
ervaren tijdens een boswandeling of in
een goed gesprek met iemand, maar
het draait uiteindelijk om dat samenzijn
op de zondag.’ Hoe precies? ‘Het zit in
het deelnemen. Daar vindt de ontmoeting
met God plaats. Je bent geen toeschouwer,
maar deelnemer. En nee, dat gebeurt
niet altijd. Er is echt af en toe wel
een kerkdienst waarbij je je verveelt en
denkt: is dit het nou? Dan gebeurt het
kennelijk niet.’
Het heilige gebeurt in de gezamenlijkheid,
aldus Immink. ‘Iedereen doet
mee. Zingen doe je samen. Maar de
preek uiteindelijk ook: het is een dialoog
tussen predikant en kerkgangers.
Zij worden deelgenoot. Ze delen in het
heilsmysterie. De kerkdienst is in die zin
een performance. Maar niet zoals een
theaterstuk. In de kerk maakt iedereen
deel uit van de performance.’
Doe maar gewoon?
Het woord performance gebruikt hij
niet voor niets. In zijn boek breekt hij
een lans voor het sacramentele besef in
de katholieke eredienst: ‘In de protestantse
traditie denken we al gauw: doe
maar gewoon. Maar daarmee lopen we
het risico het mysterie kwijt te raken.
Katholieken zijn niet bang om het heilige
ook als heilig te benoemen. In sommige
eucharistievieringen wordt met een belletje
het heilige moment aangekondigd.
Wij protestanten voelen ons daar al
gauw wat ongemakkelijk bij. Niet voor
niets heb ik het in de titel van het boek
over het ‘heilige’. Het gaat uiteindelijk
over het Christusmysterie, over de
werking van de Geest.’
Drie stijlen
In Het heilige gebeurt onderscheidt
Immink drie stijlen van protestantse
eredienst: klassiek gereformeerd,
evangelisch en protestants oecumenisch.
Heeft hij zelf een voorkeur voor één van
de drie? ‘Ik ben opgegroeid met de
klassiek gereformeerde kerkdienst.
Daar voel ik me het meest bij thuis.
‘Er is echt af en toe wel een kerkdienst
waarbij je je verveelt en denkt:
is dit het nou?’
Maar ik kan bij alle drie dat heilige beleven.’
Dus bij alle drie gebeurt uiteindelijk
hetzelfde? ‘Bij alle drie gebeurt iets van
het heilige. Er gebeurt iets van de presentie
van de opgestane Heer. Christus
wordt ervaren en verkondigd.’ Ook bij
een bijeenkomst van, zeg, de Protestantenbond?
‘Ik wil dat niet annexeren, en
ik weet ook niet of ze het zelf zo zouden
zien, maar ik zeg: ja. Ook daar gebeurt
iets van dat heilige.’
Opvallend in het boek is de ruime
aandacht voor de kerkdienst van evangelische
snit. Hij zou graag zien dat de
evangelische eredienst meer serieus
wordt genomen binnen de Protestantse
Kerk in Nederland. ‘Ik zoek een weg om
het evangelische meer te incorporeren
in onze tradities. Mijn bevindelijke achtergrond
speelt daarin mee. Voor mij is
geloof ook iets dat in het gemoed zit, in
de ervaring. Dat mag best wat meer
zichtbaar zijn binnen onze kerk.’
Brood uit de hemel
Voor wie is het boek bedoeld? ‘Ik hoop
van harte dat theologen en predikanten,
en nadrukkelijk ook theologiestudenten,
zich met dit thema bezighouden. Maar
het boek is ook bedoeld voor het kerkelijk
kader. Niet als een praktisch handboek,
maar wel als iets waarover mensen
kunnen nadenken. Ik hoorde laatst ergens
bij het avondmaal de formulering:
‘Brood uit de hemel / Wijn van het
Koninkrijk’. Dat is natuurlijk nogal wat,
als je dat zo zegt. Het lichaam en het
bloed van Christus raken dan helemaal
buiten beeld. Ik weet niet of mensen
wel doorhebben dat dit een verregaande
aanpassing is. Mijn boek zou kunnen
bijdragen aan een discussie hierover.
Ik ben ooit gepromoveerd op een heel
theoretisch godsdienstfilosofisch onderwerp,
dus is het wel aardig om nu een
boek te hebben geschreven over een
voorstelbare praktijk. De kerkdienst is
iets waar iedereen wel wat van afweet
- én een mening over heeft.’
Dr. F.G. Immink, Het heilige gebeurt;
Praktijk, theologie en traditie van de
protestantse kerkdienst. Boekencentrum,
Zoetermeer, 2011, 341 p., prijs € 29,90. •
Boekaankondiging
Kerkinformatie • oktober 2011

22 |
JOP is de jeugdorganisatie van de
Protestantse Kerk in Nederland
Jeugdwerk en nieuwe vormen
van kerk-zijn
Het lijkt wel of jongeren anderen meer ontmoeten via netwerken op Hyves, Facebook
en Twitter en via andere spontane activiteiten, dan dat ze naar het georganiseerde
jeugdwerk van de kerk komen. Er zijn al allerlei vormen van kerk-zijn gebaseerd op
deze manier van leven. Wat kunnen we daarmee in het jeugdwerk van de kerk?
Jonge generaties, tieners en kinderen, groeien op in een
dynamische netwerkomgeving, met alle mogelijkheden van
internet en social media binnen handbereik. Voor hen is dat
een gegeven. Ze vinden het niet vreemd om zich daarin te
bewegen en daarin te communiceren. Ze weten niet beter.
Dertigers en veertigers leven als het ware in twee werkelijkheden:
in de meer traditionele wijze van organiseren en communiceren
vanuit instituten en gedacht vanuit processen van
overdracht van kennis én in de dynamische omgeving van
netwerken waarin kennis en ervaringen juist samen worden
ontwikkeld.
Kerken in twee werkelijkheden
Nu zijn kerken, inclusief vrijwel alle onderdelen van het kerkelijk
jeugdwerk, misschien wel hét voorbeeld van die traditionele
werkelijkheid. Vanuit het instituut kerk wordt volgens vaste
patronen en op vaste momenten
een aanbod georganiseerd van
activiteiten en (geloofs)inhoud.
Gemeenteleden, jongeren en
ouderen, maar ook zoekers en
andere belangstellenden zijn van
harte welkom om ‘op uitnodiging’
aanwezig te zijn bij de verschillende
activiteiten. Daar kan men dan de gemeenschap met elkaar
beleven en het aanbod dat wordt geboden, in ontvangst nemen.
Daar is helemaal niets mis mee. Deze traditionele wijze van
kerk-zijn is beproefd en zal altijd zijn functie houden.
Daarnaast ontstonden in het afgelopen decennium nieuwe
vormen van kerk-zijn, dikwijls opgekomen uit die tweede
werkelijkheid. Deze kerken, die we voor het gemak aanduiden
als ‘emerging churches’, organiseren zich in de vorm van
(soms vluchtige) netwerken. Ze hebben geen vaste structuur
en kennen geen vaststaand programma van activiteiten en
(geloofs)inhoud. Het zal niet verbazen dat juist internet en de
social media hierin een belangrijke rol vervullen. En dan niet
zozeer in plaats van ‘real life’-ontmoetingen en -contacten,
maar elkaar aanvullend.
Voorbeelden
Het begrip ‘emerging churches’ is heel breed en is niet onder
één definitie te vatten. Letterlijk betekent het ‘opkomende
kerken’. Ze zijn gegroeid vanuit een niet-kerkelijke context.
Een voorbeeld van hun manier van werken geeft de website
www.dezevenderegel.nl. Dit is een plaats waar mensen inspiratie
kunnen opdoen rond zeven woorden die met elkaar een
leefregel vormen. De website biedt onder meer de mogelijk-
• berichten
• Inspiratiemagazine JOP en VKB voor kerkelijke geldwerving
• JOP Kerststerren
Op 9 april presenteerde JOP samen
met de Vereniging Kerkrentmeesterlijk
Beheer (VKB) aan honderden kerkrentmeesters
het inspiratiemagazine WE
Collect. Dit fraai vormgegeven magazine
is een handreiking aan kerkrentmeesters
en het jeugdwerk om werk te maken
van de soms moeizame relatie jongeren,
kerk en geld. Het blad staat vol met
inspirerende praktijkvoorbeelden over
gemeenten die jongeren actief bij de
geldwerving van de kerk hebben betrokken.
Het magazine is een handreiking
om bij de komende Actie Kerkbalans
recht te doen aan de jongere doelgroepen
in de kerk. Ook biedt het informatie over
de leefwereld van jongeren en nodigt het
uit om samen met het jeugdwerk een
plan te maken. Met dit magazine willen
de beide organisaties bevorderen dat
jongeren actief betrokken worden bij de
geldwerving van de gemeente. Niet
omdat ze de kerk van de toekomst zijn,
maar juist omdat ze de kerk van nu
kunnen helpen bij een actievere en
meer passende vorm van geldwerving
onder (jong)volwassenen. Meer informatie:
www.wecollect.nl. Het magazine
is op te vragen via: info@wecollect.nl. •
Iets leuks doen met de kinderen voor
en tijdens Kerst, maar geen idee wat?
Dan is misschien JOP Kerststerren een
mooi idee. In JOP Kerststerren staan
vier verschillende musicals die allemaal
op een eigen, creatieve manier aandacht
geven aan het kerstverhaal en de
kerstgedachte. Twee van deze musicals
zijn speciaal geschreven voor en uitgeprobeerd
in een plaatselijke gemeente
en uitstekend geschikt om in te studeren
met je (oudere) kinderen of tieners. Bij
deze twee musicals zijn ook liederen
geschreven. Die staan op de bijgeleverde
cd. Ze zijn ook geschikt om met de hele
Kerkinformatie • oktober 2011

| 23
heid om dagelijks een morgen- en avondgebed mee te maken.
Een ander voorbeeld is de website www.bloomingpeople.nl.
Hierop staat een overzicht van groepen die met regelmaat bij
elkaar komen rond een bepaald thema, interessegebied of
andere gemene deler. Het zijn vaak kleinschalige ontmoetingen.
Verschillende 'groups' maken deel uit van het netwerk van
Blooming People en deze komen en gaan.
Jeugdwerk in een netwerksamenleving
Dat het kerkelijk jeugdwerk ook te maken krijgt met deze
nieuwe vormen van kerk-zijn is niet zo vreemd. Juist de
generatie kinderen en tieners, maar ook de generatie van
de coaches in het jeugdwerk, staan met beide benen in de
netwerksamenleving. Zij staan open voor het vormen van
gemeenschappen op een meer spontane wijze dan traditiegetrouw
in de kerk plaatsvond. De werkwijze van emerging
churches kan aanvullend zijn op bestaande manieren waarop
gemeenschappen worden georganiseerd.
Een vraag is wel: zijn de principes van emerging churches
toe te passen op het kerkelijk jeugdwerk? Een paar opmerkingen
daarover. In de eerste plaats valt op dat de betrokkenen
bij emerging churches juist in de generatie van dertigers en
veertigers zitten: een generatie die inmiddels ontdekt heeft
wat de mogelijkheden zijn van de netwerksamenleving voor
nieuwe vormen van geloofsgemeenschappen. Met nieuwe
energie en nieuw elan worden vormen van geloofsbeleving
omarmd, die in de traditionele context niet mogelijk waren.
Emerging churches ontstaan immers vaak naast en los van
de traditionele kerken. Je kunt je afvragen: is de scheiding
tussen traditionele vormen van kerk-zijn (inclusief het jeugdwerk)
en deze emerging churches-bewegingen niet te groot?
Maar jongeren anno 2011 leven niet zozeer in twee werkelijkheden.
Voor hen is er één werkelijkheid en in deze ene werkelijkheid
is sprake van traditionele vormen van kerk-zijn én
spontane vormen van kerk-zijn.
vormen van het jeugdwerk. Het aanbieden van ‘emerging
church’-vormen lijkt een tegenspraak in zichzelf en een
vermenging van twee werelden, gevoed door dertigers en
veertigers. Door de netwerksamenleving en de spontane manieren
waarop jongeren zichzelf organiseren, ontstaan er vanzelf
wel allerlei vormen van netwerken, digitaal en ‘in real life’.
En in deze netwerken worden hoe dan ook kennis, gedrag en
ervaringen gedeeld en ontwikkeld met elkaar. Het zou goed
zijn om te weten in welke netwerken de jongeren actief zijn
en om daar zelf ook in aanwezig te zijn. Dat geeft een extra
verbinding. Dat moet dan niet gebeuren als een trucje, maar
gewoon omdat je het zelf ook leuk vindt. Natuurlijk zou er
een groep gecreëerd kunnen worden op bijvoorbeeld Hyves
of Facebook, waarin een verbinding wordt gelegd met het
kerkelijk jeugdwerk.
Zo ontstaat er een soort van ‘gelaagd’ jeugdwerk van verschillende
organisatievormen en verschillende vormen van
gemeenschappen en netwerken. Deze netwerken komen dan
op de een of andere wijze in verbinding te staan met de traditionele
vormen van kerkelijk jeugdwerk. Deze verbindingen
kunnen financieel, facilitair, coachend en inhoudelijk van
aard zijn. Een te grote kloof in de (geloofs)beleving tussen de
verschillende lagen van netwerken is niet wenselijk. Totale
afwezigheid van kerk en geloof in bepaalde netwerken geeft
voor jongeren geen goed beeld van de werkelijkheid. Positief
geformuleerd: door verbindingen te leggen zou er juist een
synergie kunnen ontstaan tussen de verschillende lagen.
In de praktijk van het kerkelijk jeugdwerk staan we aan de
vooravond van deze ontwikkelingen. De komende jaren zullen
we als coaches, jongerenwerkers, jeugdambtsdragers en
andere beleidsmakers dit proces nauwlettend moeten volgen.
Het kan heel veel mogelijkheden bieden om jongeren te blijven
betrekken bij (oude én nieuwe) vormen van kerk-zijn. •
Harmen van Wijnen
Programmamanager Jeugdwerk Protestantse Kerk
Gelaagd jeugdwerk met verbindingen
Het is dus de vraag of het nodig is voor jongeren om vormen
van emerging churches te organiseren naast de traditionele
gemeente te doen. De andere twee musicals
zijn interactieve theaterspektakels
waarbij de hele gemeente participeren
kan. JOP Kerststerren is verkrijgbaar via
www.jop.nl/winkel en kost € 15,-. •
• Campagnemateriaal advent voor kinderen
Ook dit jaar is er weer een mooie kalender
voor de adventscampagne 2011 gemaakt.
Het thema is ‘Zie het koningskind’.
In de kalender kunnen kinderen
van 8-12 jaar iedere dag stilstaan bij
kinderen en ‘koningen’ van vroeger en
van nu. Jezus kwam als een klein en
kwetsbaar kind ter wereld. Wat zegt dat
over de manier waarop Hij de koning van
ons leven kan zijn? Hoe is Hij anders dan
de koningen en de leiders die wij ook
kennen?
De onderste helft van de kalender
bestaat uit gekleurde strookjes papier
die per week uitgeknipt kunnen worden
en als ‘ribbon’ een plekje in de kerstboom
kunnen krijgen. Met het spaarboxje
bij het boekje kan worden gespaard
voor het project Anak Wayang
in Indonesië. Anak Wayang organiseert
activiteiten voor kinderen in de kampongs
van Yogyakarta. Deze kinderen
groeien op in een omgeving die hen letterlijk
en figuurlijk weinig ruimte biedt.
Anak Wayang is een project dat vanuit
Nederland door Kerk in Actie wordt
ondersteund. Meer over dit project is te
lezen op www.kerkinactie.nl. De kalender
voor Advent en Kerst is te bestellen via
www.jop.nl/winkel en kost € 2,-. •
Kerkinformatie • oktober 2011

24 |
• berichten
• Europadag Kerk en dialoog
De Landelijke Werkgroepen Gemeentecontacten
(LWG’s) houden met Kerk in
Actie op zaterdag 8 oktober 2011 een
Europadag. Groepen en kerkenraden die
een gemeentecontact hebben in Midden-
en Oost-Europa komen dan bijeen
rond het thema: Gemeente contacten in
dialoog: hoe willen we samenleven in
Europa? ’s Ochtends spreken drie inleiders.
Het begin van de middag wordt
gevuld door de LWG’s voor Duitsland,
Polen/Tsjechië en Hongarije/Roemenië.
Daarna volgen workshops: 1. Wandeling
langs kerk en moskee (max. 20 deelnemers)
onder leiding van Jan Post
Hospers; 2. Groepswerk intercultureel
leren, door Hannie H. Mostert; 3.
Dialoog op plaatselijk niveau, door Chris
Dees. Dagvoorzitter is Hans Spinder.
Plaats en tijd: Protestants Landelijk
Dienstencentrum te Utrecht, van
10.30-16.00 uur. Kosten: € 10,- (inclusief
lunch). Informatie:
www.gemeentecontacten.nl. Aanmelding:
lwgeuropa@planet.nl o.v.v. naam,
adres, telefoonnummer, mailadres,
vanuit welk gemeentecontact en/of
land u opgave doet en uw voorkeurvolgorde
van de workshops. •
• Werkdag Raad van Kerken met
minister Leers
Op 5 november houdt de projectgroep
Vluchtelingen van de Raad van Kerken
haar jaarlijkse beraadsdag. Minister
Leers zal als spreker de dag bijwonen.
Dr. Maarten den Heijer, die eerder dit
jaar promoveerde op ‘Europe and Extraterritorial
Asylum’, zal een presentatie
houden. Hij onderzocht hoe Europese
staten in toenemende mate samen werken
met niet-Europese landen en welke
controlemechanismen zij buiten de
Europese Unie inrichten om migratie- en
asielstromen te reguleren. Deelnemers
kunnen ’s middags kiezen uit zes workshops.
Plaats en tijd: Bergkerk Amersfoort,
10.30 uur. Aanmelding:
rvk@raadvankerken.nl of tel. (033) 463
38 44. De toegang is gratis. Meer informatie:
www.kerkinactie.nl •
Geloven in Leren
Cursusoverzicht 2011 - 2012
• Cursussen en Studiedagen PCTE
Hier staat het overzicht van de
basis- en vervolgtrainingen en
de landelijke cursussen van het
Protestants Centrum voor
Toerusting en Educatie in de
komende maanden. Aanmelding
en nadere informatie over
cursus inhoud, ook over het
aanvragen van een cursus op
maat voor de eigen gemeente:
www.pkn.nl/pcte. Vragen?
PCTE, Postbus 8503 RM Utrecht,
tel (030) 880 1558, e-mail:
toerustingeneducatie@pkn.nl
U kunt zich nog inschrijven voor de
volgende cursussen en activiteiten:
PROTESTANTS CENTRUM
VOOR TOERUSTING EN EDUCATIE
Cursus Vergaderen
3 oktober Enter
15 november Drachten
Basiscursus Beleidsontwikkeling
1 november Hendrik Ido Ambacht
Basiscursus Catechese
3 oktober Leeuwarden
Basiscursus Kindernevendienst
31 oktober Leeuwarden
Basiscursus Clubwerk kids
9 januari 2012 Koudum
Basiscursus Diaconaat
3 oktober Emmen
10 oktober Enschede
10 oktober Naaldwijk
11 oktober Alphen aan den Rijn
25 oktober Ijsselmuiden
31 oktober Heerjansdam
1 november Houten
Basiscursus Diakenen (gereformeerde
bondsgemeenten)
2 november Utrecht
Basiscursus Kerk en communicatie
5 oktober Zevenhuizen
6 oktober Alkmaar
31 oktober Joure
9 november Oude Tonge
16 november Numansdorp
Basiscursus Kerkrentmeesters
12 oktober 2011 Amsterdam
Basiscursus Liturgie
3 oktober 2011 Franeker
Basiscursus Missionair werk
9 november Rijssen
Basiscursus Nieuwe ambtsdragers
4 oktober Dokkum
5 oktober Appingedam
25 oktober Bolsward
27 oktober Hoogeveen
31 oktober Soest
7 november Medemblik
10 november Nijverdal
14 november Pijnacker
17 januari 2012 Vroomshoop
Basiscursus Pastoraat
5 oktober Halle
6 oktober Nieuwerkerk (Sch./ D.)
25 oktober Hardinxveld-Giessendam
26 oktober Dirksland
31oktober Goes
7 november Heerenveen
7 november Haarlem-Schalkwijk
9 november Leek
14 november Waddinxveen
17 november Zuilichem
Pastoraat en Ouderen
8 november Naaldwijk
Cursus Pastoraat bij rouw
4 oktober Drachten
Basiscursus Zending en
Werelddiaconaat (ZWO)
18 oktober Waddinxveen
Cursus Beroepingswerk
15 november Borne
Cursus Preeklezen
11 oktober Groningen
Cursus voor de scriba
10 oktober Hendrik Ido Ambacht
13 oktober Almelo
23 november Gouda
Lectorentraining
4 oktober Utrecht
Training Begeleiding van meditatie
28 februari 2012 Doorn
Uitvaartdiensten Leiden door
gemeenteleden
29 oktober Eindhoven
10 februari 2012 (locatie midden
Nederland)
Vrijwilligersbeleid in de gemeente
12 oktober Zaandam
7 november Amsterdam
Michacursus introductieavond
4 oktober Giessenburg
3 oktober Utrecht door
6 oktober Joure
12 oktober Zwolle •
Kerkinformatie • oktober 2011

| 25
• Vanaf de werkvloer
• Symposium over Nederlandse Geloofsbelijdenis
Op 31 oktober 2011 wordt in Leiden
een symposium gehouden naar aanleiding
van het feit dat 450 jaar geleden
de Nederlandse Geloofsbelijdenis (NGB)
publiek werd gemaakt. Deze belijdenis,
opgesteld in 1561, was oorspronkelijk
gericht aan de Spaanse koning Filips II.
Opsteller ds. Guido de Brès wilde
uitleggen dat de navolgers van de reformatie
geen ketters waren. Het document
kreeg grote betekenis in het Nederlandse
protestantisme en behoort tot de belijdenisgeschriften
van de Protestantse
Kerk (zie: www.pkn.nl > bestuur en
organisatie > geloofsbelijdenissen). Op
het programma staan lezingen over de
uitgave van de NGB in haar zestiendeeeuwse
context, de natuurlijke theologie,
de schriftleer en de ecclesiologie in de
NGB. Sprekers: dr. G. Marnef (Antwer-
• Najaarsconferentie Beraad Grote Steden
De vereniging Beraad Grote Steden in de
Protestantse Kerk praat op 4 november
over de positie van de wijkgemeenten
in de buurt. Het thema is ‘partners van
de wijkgemeente’. In de ochtend zal
ds. Julia van Rijn, wijkpredikant in
Amsterdam-Oost en scriba van de algemene
kerkenraad in de hoofdstad,
reflecteren op haar ervaringen op
wijk- en stedelijk niveau met partners,
waaronder moskeeën. Er zijn twee
workshopronden met de thema’s:
• Marcuskerk Utrecht: samenwerken
aan een musical met scholen in een
multiculturele wijk.
• Jeruzalemkerk Amsterdam: samenwerken
met de Stadsdeelraad rond
cultuur, concerten organiseren voor
• Cursus pastorale gespreksvoering
De dienst Pastoraat en Geestelijke
Verzorging van VU Medisch Centrum
organiseert in 2012 een cursus pastorale
gespreksvoering. Actief Pastoraat is
een ambachtelijke wijze van luisteren
en spreken, die iets op gang hoopt te
pen), drs. A.J. Kunz (Katwijk aan Zee),
prof. dr. G. van den Brink (Leiden) en
prof. dr. E.A. de Boer (Vrije Universiteit).
Dagvoorzitter is prof. dr. E.G.E. van der
Wall, hoogleraar Geschiedenis van het
christendom te Leiden. Organisatie:
Leids Instituut voor Godsdienstwetenschappen
in samenwerking met de
Gereformeerde Bond.
Plaats en tijd: Klein Auditorium (Academiegebouw,
Rapenburg 70, Leiden) van
de Universiteit Leiden, 10.00-16.00 uur.
Entree €15,- (incl. lunch); studenten
hebben gratis toegang. Aanmelding
voor 25 oktober bij de Gereformeerde
Bond, e-mail: geref.bond@telfort.nl.
Het bedrag kan worden overgemaakt
ING-rekening 138421 t.n.v. Geref.
Bond, Apeldoorn, o.v.v. NGB. •
de wijkbewoners, samenwerken met
de modevakschool en ’Amsterdam
in beweging voor Jezus Christus’.
• Burgemeester Frank Petter, voormalig
predikant, over de relatie overheidkerk.
• Middelgrote stad: ervaringen met
partners in de wijk. Als je een krimpende
kerk met enthousiaste mensen
bent, wie zijn dan je bondgenoten,
wat mag je verwachten en hoe ga je
met hen om?
Plaats en tijd: Nicolaïkerk Utrecht, vrijdag
4 november 2011 van 10.30-15.00 uur.
Kosten: € 15,- ter plekke contant
(incl. lunch). Aanmelding:
bgs@kerkelijkbureau.nl, zie ook
www.verenigingberaadgrotesteden.nl •
brengen in de pastorale hulpverlening.
Van cursisten wordt verwacht dat zij
casuïstisch materiaal inbrengen, en dat
zij éénmalig een pastorant uitnodigen
voor het voeren van een oefengesprek.
De cursus beslaat negen dagen in de
periode januari 2012 tot en met juni 2012.
Er is plaats voor maximaal 8 deelnemers.
Docenten zijn drs. Jaap Roosjen (theoloog,
predikant en psychotherapeut) en
drs. Nico de Reus (theoloog, geestelijk
verzorger en pastoraal supervisor
Vumc). Informatie: www.vumc.nl/pgv,
tel. (020) 444 34 75 of e-mail:
pgv@vumc.nl. •
Een sta-eens-even-stil-huisje
Bij de bakker, in de supermarkt, in de
sporthal… Overal tref je mensen. Daar
sta je meestal niet zo bij stil, maar dat
deed men wel in Nijeveen. Ruim voordat
de eerste missionaire ronde classis
Meppel aandeed, stond het onderwerp
‘Kerk en dorp’ daar op de agenda. In
meerdere dorpsgemeenten volgde een
bezinningsavond die ik mocht begeleiden.
In Zuidwest Drenthe nam men het
voortouw. Drie samenwerkende kerkenraden
in Nijeveen, Kolderveen en Dinxterveen
kwamen ontmoetingsplaatsen
in het dorp op het spoor.
Na verloop van tijd kreeg een van de
predikanten het idee om het jaarthema
‘sta eens even stil’ op zo´n ontmoetingsplaats
midden in het dorp, naast de
bakkerij, gestalte te geven met een
huisje. Een timmerman maakte in no
time een mooi exemplaar, naar een
voorbeeld van een gebedshuisje.
In het ‘sta-eens-even-stil-huisje’ hangen
posters met prachtige afbeeldingen en
prikkelende teksten die aanzetten tot
nadenken. Ook zijn er afgedrukte teksten
zoals die van het ‘magische mosterdzaadje’
voor bezoekers die ze mee mogen
nemen. Gemeenteleden verwoorden
wat ‘even stilstaan’ voor hen betekent.
Dit komt aan de zijkant van het huisje
te hangen.
In de stille week zijn er teksten en
afbeeldingen te zien van de lijdende
Christus.
De bakker weet te vertellen dat er regelmatig
mensen stilstaan bij hem voor
de deur. Ze lezen de teksten, nemen
kopieën mee, en praten er met elkaar
over. Soms ziet hij mensen discussiëren.
Vanwege bouwwerkzaamheden in het
dorp is het huisje afgelopen zomer tijdelijk
weggehaald. Momenteel wordt
een belijdenisgroep van afgelopen seizoen
gevraagd om zich te buigen over
de invulling. Er zal opnieuw een plek
gezocht worden, waar je als kerk mensen
treft, midden in het dorp. •
Jenneke Span
Gemeenteadviseur classes Hoogeveen en
Meppel
Foto: Jaap de Jager
Kerkinformatie • oktober 2011

26 |
• berichten
• Kerk in Zeist tachtig jaar
Dit jaar bestaat de kerk aan de Bergweg
in Zeist tachtig jaar. De kerk heette achtereenvolgens
Noorderkerk, Bergwegkerk,
NoorderLichtkerk. Op 27 oktober wordt
het jubileumjaar afgesloten met een
culturele avond. Familieleden van de
'bouwpastor' ds. J. Gillebaard en tachtigers
uit de gemeente zullen zich melden.
Ds. Roel Bosch vertelt iets over de kerkelijke
situatie in 1931, een tijd van grote
• Geschiedenis van het kerklied
In Den Haag houdt kerkmusicus Arie
Eikelboom op 19 oktober een avond
over de geschiedenis van het kerklied.
Eikelboom werkt aan een tiendelige
serie, getiteld ‘Hymnologie, een geschiedenis
van de strofische zang in de
Foto: Erik Appeldoorn
tegenstellingen. En er is muziek: het
prachtige orgel wordt bespeeld door
Rienk Bakker en Sander Donze, de
Young Vocals zullen zingen. Psalmgezang,
in de stijl 1931 én in die van
2011, verbindt heden en verleden. Ook
de mede-gebruikers, de Assyrische
Kerk van het Oosten, zal aanwezig zijn.
Oud-leden zijn van harte welkom. Kerk
open vanaf 19.30 uur, Bergweg 92a. •
westerse kerk’, waarvan nu vier delen
zijn verschenen. Aan bod komen de
literaire, theologische, culturele en muziekhistorische
aspecten van kerkliederen.
Na zijn lezing is er gelegenheid tot gesprek.
• Studiereis naar Israël en
Palestijns gebied
Van donderdag 26 januari t/m maandag
6 februari 2012. Thema: Heilig Land? –
Israël en Palestina. Programma: ontmoetingen
met vredesgroepen; dialoog
met joden–christenen–moslims.
Reisleiding: drs. Douwe van der Sluis
en dr. Simon Schoon. Kosten all-in:
€ 1265,- Meer informatie:
www.pkn.nl/kerkenisrael. Info over deze
reis en aanmelding via:
s.schoon@hetnet.nl •
Arie Eikelboom (62) heeft in zijn gevarieerde
loopbaan schoolmuziek, kerkmuziek,
orgel, clavecimbel, muziektheorie
en muziekwetenschappen gestudeerd.
Hij was cantor-organist van de Haagse
Maranathakerk, dirigent van het kamerkoor
Magister Cantat en muzikaal leider
van de Vlaardingse Bachcantatediensten.
Hij doceerde aan het Nederlands Instituut
voor Kerkmuziek in Utrecht onder
meer de vakken hymnologie en muziekgeschiedenis.
Verder is hij docent kerkmuziek in Gorinchem
en bij de cursus kerkmuziek
van de Protestantse Kerk in Nederland.
Hij promoveerde in 2007 op het motet
‘Jesu, meine Freude’ van J.S. Bach. In
2013 hoopt Eikelboom zijn tiendelige
serie Hymnologie af te ronden. Meer
daarover: www.arieeikelboom.nl
Tijd en plaats: woensdag 19 oktober,
20.00 uur, Maranathakerk, 2e Sweelinckstraat
156, Den Haag. Toegang € 5,-.
De boeken zijn deze avond te koop. •
• Kerken waarschuwen voor afhankelijkheid van diaconie
Diaconieën en caritasorganisaties van
de kerken nemen steeds vaker de verantwoordelijkheid
voor mensen op zich,
waar vroeger de overheid de mensen
heeft geholpen. Daarmee dreigen de
verhoudingen terug te keren zoals ze in
de eerste helft van de twintigste eeuw
aan de orde van de dag waren: mensen
raken voor hun primaire levensbehoeften
afhankelijk van de welwillendheid van
andere burgers. Het is onwenselijk dat
die situatie zich verder doorzet.
Drs. Henk van Hout, voorzitter van de
Raad van Kerken, toonde zich zeer
bezorgd tijdens de protestacties in Den
Haag op 19 september over de bezuinigingen
door de overheid. De overheid
trekt steeds meer de handen af van de
meest kwetsbare groep en lijkt het
gewoon te vinden dat liefdadigheidsinstellingen
steeds grotere groepen van
mensen opvangen. De welvaartsstaat
brokkelt daardoor verder af en de tweedeling
in de samenleving groeit.
De kerken werken samen in een breed
maatschappelijk verband met onder
meer de CG-Raad (Chronisch zieken en
Gehandicapten), Humanitas en de vakbonden
CNV, MHP en FNV. De kerken
zijn bezorgd over de stapeling van
maatregelen die met name de meest
kwetsbaren treft. De overheid geeft onvoldoende
bescherming, omdat ze zich
onder meer als doel heeft gesteld
staatsschulden af te lossen.
De bezuinigingen van het kabinet treffen
diverse groepen mensen: ouderen, jonge
gezinnen met kinderen, zzp’ers, mensen
met een uitkering, mensen in de sociale
werkvoorziening en chronisch zieken
met een persoonsgebonden budget.
Ook de kwaliteit van de publieke dienstverlening
in het openbaar vervoer, de
kinderopvang, bij de gemeenten en in
het onderwijs komt steeds meer onder
druk te staan.
De werkgroep Arme Kant van de Raad
van Kerken houdt in samenwerking met
de kerken al jaren een monitor van
hulpverlening in armoedesituaties bij.
Daaruit blijkt dat het aantal hulpvragen
verontrustend stijgt. De hulpvragen
hebben met elementaire levensbehoeften
van doen: hulp bij wonen, eten, kleding,
zorg, opvang en schuldsanering.
De Nederlandse overheid maakt zich
sterk voor het terugdringen van de
staatsschuld en staat garant voor instellingen
die de financiële kredietcrisis
hebben veroorzaakt. Van Hout noemde
het onverantwoord dat de kwetsbare
groepen daaraan fors moeten meebetalen.
De financiële crisis is ontstaan door
mensen die zelf voldoende financiële
middelen hebben en door mensen die
onverantwoorde risico’s hebben genomen
door met andermans geld te speculeren.
Je kunt de rekening voor dat
gedrag niet opdringen aan de mensen
die al jaren de financiële eindjes aan
elkaar moeten knopen. •
Kerkinformatie • oktober 2011

| 27
• collecten
• Collecte rondom Hervormingsdag 30 oktober 2011
‘Ecclesia semper reformanda’, dat betekent:
de kerk moet zich altijd blijven
hervormen. De hervorming begon al op
31 oktober 1517 toen Maarten Luther
zijn 95 stellingen op de kerkdeur spijkerde.
Ieder jaar staat de Protestantse
Kerk rond deze dag stil bij het toen
herontdekte gedachtengoed, dat nog
steeds actueel is.
De Protestantse Kerk wil de protestantse
traditie delen met anderen, binnen en
buiten de kerk. Omdat de Protestantse
Kerk zich ook blijft hervormen, buigt de
synode, de vertegenwoordiging van alle
plaatselijke gemeenten, zich over de
vraag: Wie is de Protestantse Kerk en
wat voor kerk willen we in de komende
jaren zijn? Het antwoord op deze vraag
is van belang voor de plaatselijke gemeenten
en de plaats die wij als kerk
innemen in de Nederlandse samenleving.
De collecte van vandaag is onder
andere bestemd voor het werk van de
generale synode en het bovenplaatselijke
werk van onze kerk.
Meer informatie: zie
www.pkn.nl/steunons. •
• Collecte Najaarszendingsweek 6-12 november
In landen als Thailand en Vietnam is
minder dan één procent van de inwoners
christen. Het is niet eenvoudig om in
deze landen de liefde van Christus een
gezicht te geven. De studenten die kiezen
voor een studie theologie aan het
McGilvary College of Divinity in Chiang
Mai zijn dan ook zeer gemotiveerd. Ze
komen niet alleen uit Thailand, maar
ook uit het communistische Vietnam en
andere buurlanden. Karsten van Staveren
is door Kerk in Actie uitgezonden om
les te geven aan deze universiteit. ‘Ik
ben onder de indruk van de gedrevenheid
van mijn studenten. De meesten
gaan terug naar een context van oorlog
en angst. Ze kiezen voor een armoedig
en onzeker bestaan, terwijl ze een internationaal
erkend masterdiploma op zak
hebben.’ Het werk van Karsten is belangrijk
voor de verspreiding van het
Evangelie in Zuidoost-Azië.
Het McGilvary College is voor een groot
deel afhankelijk van giften. En ook
Karsten en zijn gezin hebben onze
steun nodig. Kerk in Actie ondersteunt
zijn werk in Thailand van harte en daarom
is de collecte in de Najaarszendingsweek
onder andere bestemd voor dit
zendingswerk.
Posters, folders en advertentieprints zijn
beschikbaar. Informatie:
www.kerkinactie.nl/collectes,
bestellingen@pkn.nl of (030) 880 13 37. •
• Collecte Binnenlands Diaconaat: 13 november 2011
Hoop doet leven. Iedere dakloze heeft
een verdrietig verhaal. Over een gebroken
gezin of een liefdeloze jeugd, een nauwelijks
overleefde burn-out of faillissement.
Dakloze Alan: “Gewone burgers denken
dat wij moedwillig dit leven leiden. Dat
is niet waar. Het isolement is nog het
ergste. Voor daklozen lijkt er geen plek
in deze samenleving.” Luc Tanja is pastor
bij het Straatpastoraat van Amsterdam.
‘Wij aanvaarden deze mensen zoals zij
zijn en doorbreken zo hun eenzaamheid.
Wij sporen daklozen ook aan om hun
talenten te gebruiken en helpen hen om
het daklozenbestaan achter zich te laten’,
vertelt Luc Tanja. Het Straatpastoraat is
niet de enige organisatie voor daklozen
die Kerk in Actie ondersteunt. Maar ook
bijvoorbeeld de kerken in Almere en
Wageningen, die zich inzetten voor
mensen aan de rafelrand van de maatschappij.
Met maaltijden en een kledingbank,
een straatkoor, schrijfclub en meditatieavonden.
Ze geven geborgenheid
en liefde, waardoor daklozen weer hoop
krijgen. En hoop doet leven.
Steun daarom de Kerk in Actie collecte
voor het Diaconaat, waardoor o.a. het
werk voor daklozen mogelijk wordt
gemaakt.
Bij deze collecte zijn posters, folders en
advertentieprints beschikbaar. Meer
informatie: www.kerkinactie.nl/collectes,
bestellingen@pkn.nl of (030) 880 13 37. •
• Collecte Laatste zondag kerkelijk jaar 20 november 2011
In veel plaatselijke gemeenten is het
gebruikelijk om op de laatste zondag van
het kerkelijk jaar, dit jaar op 20 november,
de gemeenteleden te gedenken die in
het afgelopen jaar zijn overleden. Hun
families worden uitgenodigd en hun
namen worden genoemd, zodat zij niet
vergeten worden en een blijvende plek
houden in onze herinnering. Juist omdat
deze zondag duidelijk gericht is op
het samenzijn in de eigen gemeente, is
de opbrengst van de collecte bestemd
voor het eigen plaatselijke gemeentewerk.
De bestemming van deze collecte
wordt vastgesteld door de kerkenraad
van uw gemeente. Raadpleeg uw
kerkenraad als u vragen heeft over de
bestemming van deze collecte in uw
eigen gemeente. •
Kerkinformatie • oktober 2011

28 |
Bijbelteksten oktober 2011
Deze teksten zijn gekozen uit de lezingen die in het gezamenlijk gebed in Taizé
worden gebruikt. Taizé is een oecumenisch klooster in Frankrijk. De teksten zijn
kort genoeg om verschillende keren per dag herlezen te worden, voor een tijd van
persoonlijk of gemeenschappelijk gebed. Zo is men door dit rooster te gebruiken
verbonden met de wereldoecumene.
za 1
zo 2
Ik vind grote vreugde in de Heer,
mijn hele wezen jubelt om mijn
God. Hij deed mij het kleed van de
bevrijding aan. (Jesaja 61: 10-11)
Jezus zei: Hebt u dit nooit in de
Schriften gelezen: De steen die de
bouwers afkeurden is de hoeksteen
geworden. Dankzij de Heer
is dit gebeurd, wonderbaarlijk is
het om te zien. (Matteüs 21: 33-43)
ma 3 De Heer zegt: Jij bent kostbaar in
mijn ogen, waardevol, en ik houd
veel van je. (Jesaja 43: 1-4a)
di 4
wo 5
do 6
vr 7
za 8
zo 9
Wij klaagden de Heer, de God van
onze voorouders, onze nood. Hij
hoorde ons hulpgeroep en zag
ons ellendig slavenbestaan. En de
Heer bevrijdde ons uit het land
van de slavernij.
(Deuteronomium 26: 1-11)
Jezus zei: Ik loof u, Vader, Heer
van hemel en aarde, omdat u voor
wijzen en verstandigen verborgen
hebt gehouden, wat u aan
eenvoudige mensen hebt onthuld.
(Matteüs 11: 25-27)
Jesaja zei: Alle volken zullen zeggen:
“Laten we optrekken naar de
berg van de Heer. Hij zal ons de
weg wijzen.” (Jesaja 2: 2-5)
Jezus zei tot de verleider: Er staat
geschreven: “Aanbid de Heer, uw
God, vereer alleen hem.”
(Lucas 4: 1-13)
Eli zei tegen de jonge Samuël:
Wanneer je wordt geroepen, moet
je antwoorden: “Spreek, Heer, uw
dienaar luistert.”
(1 Samuël 3: 1-18)
Paulus schreef: Ik heb geleerd
om in alle omstandigheden voor
mezelf te zorgen. Ik ben tegen
alles bestand door Christus die mij
kracht geeft. (Filippenzen 4: 12-20)
ma 10 Wie naar God opzien, stralen
van vreugde, schaamte zal hun
gezicht niet kleuren. (Psalm 34)
di 11
Jezus zei: Wat ik onderwijs heb ik
niet van mijzelf, maar van hem die
mij gezonden heeft. Wie ernaar
streeft te doen wat God wil, zal
weten of mijn leer van God komt.
(Johannes 7: 1-24)
wo 12 Heer, maak wie u liefhebben
onstuitbaar als de opgaande zon!
(Rechters 5: 31)
do 13 Jezus zegt: Mijn moeder en mijn
broers zijn degenen die naar
het woord van God luisteren en
ernaar handelen. (Lucas 8: 19-21)
vr 14 Mozes sprak tot het volk: Wanneer
u naar de Heer, uw God,
terugkeert met hart en ziel, dan
zal hij zich over u ontfermen.
(Deuteronomium 30: 1-14)
za 15 Het is God die zowel het willen als
het handelen bij u teweegbrengt,
omdat het hem behaagt.
(Filippenzen 2: 12-16)
zo 16 Paulus schreef de Tessalonicenzen:
Wij gedenken voor onze God en
Vader hoeveel uw geloof tot stand
brengt, hoe krachtig uw liefde is
en hoe standvastig u blijft hopen
op de komst van Jezus Christus,
onze Heer.
(1 Tessalonicenzen 1: 1-5)
ma 17 Jesaja zei: Hij die jullie onderricht
gaf, zal zich niet langer verbergen.
Met eigen ogen zul je hem zien,
met eigen oren zul je een stem
achter je horen zeggen: “Dit is de
weg die je moet volgen.”
(Jesaja 30: 18-21)
di 18
Jezus zond zijn leerlingen uit en
zei: Als jullie een stad binnengaan
en daar welkom zijn, eet dan wat
je wordt voorgezet, genees de
zieken die er zijn en zeg tegen
hen: “Het koninkrijk van God heeft
jullie bereikt.” (Lucas 10: 1-9)
wo 19 Nog voor het morgenlicht roep ik
om hulp, in uw woord stel ik mijn
hoop, Heer. In de uren van de
nacht houd ik mijn ogen geopend
en overdenk ik uw woord.
(Psalm 119: 145-152)
do 20 Christus is het hoofd van het
lichaam, de kerk. Oorsprong is hij,
eerstgeborene van de doden. In
hem heeft God in heel zijn volheid
willen wonen.
(Kolossenzen 1: 17-20)
vr 21 Jezus zegt: Ik ben het licht voor
de wereld. Wie mij volgt loopt
nooit meer in de duisternis, maar
heeft licht dat leven geeft.
(Johannes 8: 12)
za 22 Jezus zegt: Verwijder eerst de
balk uit je eigen oog, pas dan
zul je scherp genoeg zien om de
splinter in het oog van je broeder
of zuster te verwijderen.
(Lucas 6: 39-45)
zo 23 Jezus zegt: Heb de Heer, uw God,
lief met heel uw hart en met heel
uw ziel en met heel uw verstand.
Dat is het grootste en eerste
gebod. Het tweede is daaraan
gelijk: heb uw naaste lief als uzelf.
(Matteüs 22: 34-40)
ma 24 Jesaja zei: Van boven wordt door
de Heer een geest over ons uitgegoten.
Mijn volk zal wonen in een
oase van vrede. (Jesaja 32: 15-20)
di 25
Daniël bad: Geef, mijn God, gehoor
aan ons en luister naar ons. Niet
op grond van onze verdiensten
richten we ons tot U, maar op
grond van uw grote barmhartigheid.
(Daniël 9: 18-19)
wo 26 In wie zich aan Gods woord
houdt, is zijn liefde ten volle
werkelijkheid geworden.
(1 Johannes 2: 3-6)
do 27 Heeft God niet juist hen die naar
wereldse maatstaven arm zijn,
uitgekozen om rijk te zijn door het
geloof en deel te krijgen aan het
koninkrijk dat hij heeft beloofd
aan wie hem liefhebben?
(Jakobus 2:1-5)
vr 28 Paulus schreef: U moet uzelf niet
aanpassen aan deze wereld, maar
veranderen door uw gezindheid te
vernieuwen, om zo te ontdekken
wat God van u wil en wat goed is.
(Romeinen 12: 1-13)
za 29 Paulus schreef: Christus zal bij
alles wat mij overkomt geëerd
worden, of ik nu in leven blijf of
moet sterven. Want voor mij is
leven Christus.
(Filippenzen 1: 20-26)
zo 30 Jezus zegt: De belangrijkste onder
jullie zal jullie dienaar zijn.
(Matteüs 23: 1-12)
ma 31 De Heer zegt: Ik schep water in de
woestijn, mijn volk laat ik drinken.
Het volk dat ik mij gevormd heb,
zal mijn lof verkondigen.
(Jesaja 43: 18-21)
Kerkinformatie • oktober 2011

Advertenties
| 29
Kerkinformatie kent twee soorten advertenties:
vacatureadvertenties van kerkelijke gemeenten en
andere advertenties.
Vacatureadvertenties van gemeenten kunnen in
vier verschillende formaten geplaatst worden:
Klein (tot 65 woorden), Normaal (tot 130 woorden),
Groot (tot 260 woorden) en Zeer groot (tot 520
woorden/hele pagina). Voor deze formaten gelden
respectievelijk de volgende tarieven: € 174, € 348,
€ 698 en € 1.394. Het aantal woorden wordt
berekend met de functie ‘Woorden tellen’ onder
Extra in tekstverwerkingsprogramma Word.
Andere advertenties kunnen worden aangeboden
bij de drukker. Formaten, tariefkaart en aanleverinformatie:
www.bdu.nl > Koninklijke BDU
Uitgevers > mediadocumentatie.
Aanlevering vacatureadvertenties
Per e-mail aan: kerkinformatie.advertenties@pkn.nl (de
kale tekst in een Word-bestand en logo’s uitsluitend
apart in een jpg-bestand) of in papieren vorm per
post aan: Kerkinformatie Advertenties (F. Rozemond),
Postbus 8504, 3503 RM Utrecht.
Naam en logo’s
De afkorting PKN wordt zoveel mogelijk vermeden.
Wanneer het logo van de Protestantse
Kerk wordt gebruikt dient dat volledig (met vaste
naamtekst) te worden afgedrukt. Dit in verband
met de optimale en eenduidige werking ervan.
Eigen varianten op dit logo kunnen in Kerkinformatie
worden geweigerd. Andere eigen logo’s,
beeldmerken, vignetten of foto’s zijn uiteraard
hartelijk welkom.
Uiterste aanleverdata
(zie ook www.pkn.nl homepage, linksboven onder
tijdschriften/nieuwsbrieven):
Novembernummer:
Decembernummer:
Januarinummer:
3 oktober
31 oktober
5 december
De advertentiepagina’s in Kerkinformatie worden
vanaf de dag van verschijnen tevens geplaatst op
www.pkn.nl > klik rechtsboven op: Vacatures.
De redactie van Kerkinformatie is niet verantwoordelijk
voor de inhoud van advertenties. Bij
de opmaak zal zoveel mogelijk rekening worden
gehouden met de wensen van de adverteerder.
PROTESTANTSE GEMEENTE TE VELDHOVEN
De Protestantse gemeente
Sexbierum-Pietersbierum
zoekt een
predikant m/v
Onze gemeente:
- bestaat uit ruim 800
leden, waarin de jeugd
sterk vertegenwoordigd
is.
- is actief en betrokken.
- heeft een grote groep
vrijwilligers.
- houdt een breed scala
aan diensten, zowel
traditioneel als bijzonder.
- biedt voor jong en oud
activiteiten, gespreksen
werkgroepen.
die:
• een inspirerende bijdrage wil
leveren aan gemeente- en
geloofsopbouw.
• boeiend kan voorgaan en
verdieping kan brengen in
de geloofsbeleving van de
gemeente.
• het Evangelie kan koppelen aan
het dagelijks leven.
• wil samenwerken met onze
kerkelijk werker (0.5 fte)
• pastoraal bewogen is.
• kind, jongere en oudere via de
diverse groepen kan stimuleren.
• midden in de gemeente én in
de dorpsgemeenschap staat
(missionair in eigen omgeving)
• ervaring heeft in één of meer
gemeenten.
• leidinggevende en communicatieve
kwaliteiten heeft.
Reacties van een predikantenechtpaar
zijn ook welkom.
Er is een pastorie beschikbaar.
GEMEENTE IN BEWEGING
zoekt
Bewogen predikant (m/v)
1 of 0,8 fte
Wij zijn:
een pluriforme gemeente
met twee predikantsplaatsen
die samen-God-zoeken belangrijker vindt
dan antwoorden geven
die een eigen plaats wil geven aan de jongere generaties
die meerdere samenlevingsvormen inzegent
die actief zoekt naar samenwerking met de
Kempische buren
U bent:
een inspirerend leider
verbinder
goed samenwerker
durver
Geïnteresseerd? Dan kunt u:
heel veel te weten komen op onze website:
www.immanuelkerkveldhoven.nl
waarop een profielschets en
contactmogelijkheden
Bent u geïnteresseerd dan kunt u een informatiemap
opvragen bij en/of uw sollicitatie sturen aan de secretaresse
van de beroepingscommissie: mevr. P. Zijlstra-Jukema,
Pastorijbuorren 18/20, 8855 HS te Sexbierum.
We zien uw reactie graag voor 1 november 2011 tegemoet.
Uw sollicitatie
met CV
graag voor 1 november 2011
naar de secretaris van de Beroepingscommissie
secr.bc@onsbrabantnet.nl
Kerkinformatie • oktober 2011

30 | • advertenties
Protestantse Gemeente Rhenoy-Gellicum
zoekt een
predikant (m/v)
in deeltijd (60%)
De Protestantse Gemeente Bunnik is een actieve geloofsgemeenschap.
Wij willen leven vanuit het Evangelie van
Jezus Christus, geïnspireerd door Gods Geest. Kenmerkend
voor onze gemeente is de diversiteit aan geloofsopvattingen.
Wij kennen dan ook een brede variatie in kerkdiensten en
activiteiten. Oecumene is voor ons vanzelfsprekend, evenals
‘de diaconale blik naar buiten’.
Wij zoeken dan ook een enthousiaste
Rhenoy en Gellicum zijn twee kleine dorpen gelegen aan de
Linge. Ze maken deel uit van de gemeente Geldermalsen,
gesitueerd in een toeristisch aantrekkelijk gebied in de
West-Betuwe. De middelen van bestaan zijn vooral landbouw
en fruitteelt met de bekende bloeiende boomgaarden in het
voorjaar.
Wat zijn Uw werkzaamheden?
• U gaat de gemeente voor in de zondagse eredienst.
• U leidt de catechese en steunt de kindernevendienst.
• U verzorgt het pastoraat.
• U voert overleg met andere gemeenten en collega’s.
• U werkt samen met de Rooms-Katholieke parochie, o.a.
door het vormgeven van enkele oecumenische vieringen
per jaar.
• U geeft godsdienstonderwijs aan o.b.s. De Bloeiende
Betuwe.
Wie zoeken wij?
• Een (jong) lid van de Protestantse Kerk met een ruime blik
op geloof, kerk en maatschappij.
• Een voorganger die in boeiende preken de bijbel weet te
vertalen naar het hier en nu.
• Iemand die begrijpt wat er in een dorp leeft en zich daar
ook thuis voelt.
Wij bieden:
• Een hartelijke en open gemeente.
• Een betrokken kerkenraad.
• Vrijheid om goede ideeën gestalte te geven.
• Een ruime vrijstaande pastorie.
• Arbeidsvoorwaardenregeling van de Protestantse Kerk.
predikant(e) 80%
die onze gemeente kan inspireren, begeleiden en opbouwen.
Bent u een predikant die:
• op inspirerende wijze Gods Woord vertaalt naar deze tijd;
• samen met ons naar zingeving en geloofsverdieping wil
zoeken;
• ons helpt een open, gastvrije en toekomstgerichte gemeente
te blijven;
• gemeenteleden met diverse geloofsopvattingen kan
verbinden;
• gemakkelijk contact legt met jong én oud in onze gemeente;
• pastoraat een warm hart toedraagt;
• communicatief sterk is en in moderne media een kans ziet;
• met gevoel voor verhoudingen ons helpt de overstap te
maken naar één kerkgebouw;
neem dan contact met ons op.
Wij bieden:
• een ondernemende gemeente in Midden-Nederland;
• vele enthousiaste vrijwilligers en een gemotiveerde
kerkenraad;
• samenwerking met een kerkelijk werker (8 u/w);
• een pastorie met tuin.
Wilt u een indruk krijgen van onze gemeente, bezoek dan
onze website (www.pgbunnik.nl). Voor vragen en een
informatiepakket kunt u contact opnemen met de secretaris
van de beroepings-commissie. Uw sollicitatie ontvangen we
graag voor 22 oktober 2011.
Beroepingscommissie Protestantse Gemeente Bunnik
Dhr. L.N. Vernie, secretaris
Prins Bernhardstraat 3, 3981 BL Bunnik
(030) 656 90 10, vernie@planet.nl
Meer informatie:
Een informatiepakket is op aanvraag verkrijgbaar bij de
secretaris van de beroepingscommissie, AC.van Iterson,
Rhenoyseweg 25, 4152 EK Rhenoy.
Tel. (0345) 68 12 59, e-mail : ac.van.iterson@hccnet.nl.
Interesse?
Wij zien uw sollicitatie met CV met belangstelling tegemoet,
tot uiterlijk 1 november 2011.
Deze kunt u sturen naar bovengenoemd adres.
OVERLEEFT UW
KERK?
Voorkom kerksluiting: herbestemming en sluitende
exploitatie is mogelijk, mét behoud van ruimte voor
de eredienst!
Allround advies voor kerkenraden en gemeenteleden.
Subsidie drukt de prijs.
Meer informatie: www.herbestemmingkerk.nl
Kerkinformatie • oktober 2011

| 31
UITNODIGING
VOORGANGERSDAGEN
De ChristenUnie komt graag in
contact met predikanten uit verschillende
kerken. Onze Tweede
Kamerleden nodigen u daarom
uit om in Den Haag met ons in
gesprek te gaan over politiek en
maatschappij. We bieden u een
afwisselend programma, gericht
op uitwisseling van ideeën.
U kunt kiezen uit drie verschillende data: 24 oktober,
7 of 14 november. Voor opgave en meer informatie
kunt u een email sturen naar voorgangersdag@christenunie.nl
of bellen met 033 422 69 80. Opgeven
kan tot 10 oktober en is geheel kosteloos.
Graag tot in de Tweede Kamer!
Christelijke lectuur
in aangepaste leesvormen!
De CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden
en Slechtzienden, heeft een grote collectie
kranten en tijdschriften in gesproken vorm,
in braille en in grootletter.
Ook diverse liedbundels, psalmboeken en
de verschillende vertalingen van de Bijbel
zijn in aangepaste leesvormen te verkrijgen
bij de CBB.
Verenigingen, bedrijven en organisaties
kunnen hun lectuur bij de CBB laten
omzetten in de verschillende leesvormen.
Wilt u meer informatie? Bel dan naar
0341 565 499 of mail naar info@cbb.nl.
CBB, Christelijke Bibliotheek voor
Blinden en Slechtzienden
Postbus 131 • 3850 AC Ermelo • Tel. 0341 565 499
www.cbb.nl • info@cbb.nl
Donatus verzekert kerkgebouwen en alles wat
daarbij hoort. Zoals doopvonten, kanselbijbels
en orgels. Ook voor vrijwilligers en werkers in
kerkelijke dienst hebben we passende verzekeringen.
Donatus is een betrokken specialist.
Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te
zijn. Groot genoeg om met een gerust hart uw
verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen.
Donatus is een onderlinge verzekeringsmaatschappij
zonder winstoogmerk. Samen met u
zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden
blijft voor onze kinderen en hun kinderen en
hun kinderen…
Donatus
verzekert vertrouwd
www.donatus.nl tel. 073 - 5221700
Kerkinformatie • oktober 2011

Kerkinformatie • oktober 2011