Kerkinformatie nr. 163, oktober 2008 - Kerk in Actie

Kerkinformatie Dankdag voor gewas en arbeid
Oktober 2008
Trinus Hoekstra
Dankdag – zorg én arbeid
De combinatie van zorg en arbeid is een actueel thema. Het staat centraal in het materiaal voor viering
en gesprek dat door Disk in samenwerking met Kerk in Actie voor onder andere rond de dankdag voor
gewas en arbeid (5 november of de zondag erop volgend) is gemaakt onder de titel ‘In tweestrijd – Hoe
zorg en arbeid te combineren?’
Wat de combinatie van zorg en arbeid
betreft, leven we in een tijd waarin de overheid
de deelname aan betaalde arbeid fors
bepleit, terwijl tegelijkertijd van mensen
wordt verwacht dat ze hun (mantel)zorgtaken
volop realiseren in buurt, gezin, familie
en vriendenkring. De moeite die mensen
ervaren om zorg en arbeid te combineren
staat bekend als ‘combinatiedruk’. Deze druk
wordt het meest ervaren door mensen die
zich in de levensfase bevinden waarin ze de
deelname aan het werkzame en sociale leven
(inclusief kerkelijke leven) hebben te combineren
met de zorg voor kleine kinderen.
Over het algemeen komt het zorgen nog
steeds voor het grootste deel bij vrouwen
terecht. Zowel mannen als vrouwen koesteren
wel wensen over een meer evenwichtige
verdeling van arbeid en zorg, maar een scenario
waarin vrouwen vooral onbetaald zorgen
en mannen betaald werken lijkt dominant.
Bij de visie op deze verdeling spelen
naast praktische zaken op de achtergrond
ook bepaalde geloofsopvattingen nog steeds
een belangrijke rol.
Compleet leven
In de bijbel worden bij de schepping van de
mens onderhouden én maken, bewaren én
bewerken, zorg én arbeid in één adem
genoemd als aanduiding van een compleet
leven (Genesis 2:15). Verderop in het scheppingsverhaal
echter wordt vaak het eigenlijke
aanknopingspunt gevonden voor een seksespecifieke
verdeling van arbeid en zorg. Het
verhaal van de schepping van Adam en Eva
loopt hier slecht af met een seksespecifieke
straf: Eva zal met pijn haar kinderen dragen
en baren; en Adam zal zich in het zweet moeten
werken om zijn brood te verdienen
(Genesis 3:16-19). Dit verhaal is veelal opgevat
als een (goddelijke) aanwijzing voor de
verdeling van zorg en arbeid naar sekse, ook
al gaven de schrijvers waarschijnlijk slechts
de sekserolverdeling weer die zij om zich
heen zagen.
Vanzelfsprekende koppeling
De vanzelfsprekende koppeling van vrouwen
aan zorg hebben we in belangrijke mate te
danken aan de filosoof Aristoteles en de aansluiting
bij zijn gedachten door theologen als
Augustinus en Thomas van Aquino. Volgens
(foto: i-stockphoto)
Aristoteles was zorgarbeid van tweederangs
mensen (niet-burgers: vrouwen en slaven)
nodig om het leven van de echte burgers
(vrije mannen) veilig te stellen. In feite schildert
hij zorg af als een noodzakelijk kwaad,
strijdig met het goede leven. Aristoteles
beschouwde de vrouw als ‘een mislukte
man’. Hij meende dat kinderen in de baarmoeder
aanvankelijk mannelijk zijn, en bij
een storing in ontwikkeling vrouwelijk worden.
Verder was Aristoteles van mening dat
de vrouwelijke schoot niets anders was dan
een soort (passieve) broedstoof waarin het
kind werd uitgebroed. Het levengevende
(actieve) beginsel werd aangeleverd door de
vader. Tot in de 21e eeuw zijn de echo’s van
deze opvatting te beluisteren.
Evenwichtige verdeling
Voor een evenwichtige verdeling van zorg en
arbeid is naast allerlei praktische maatregelen
en voorzieningen een positieve waardering
van zorg nodig zoals in Genesis 2! Het
besef dat we allen te zijner of te harer tijd
afhankelijk waren en zullen zijn van zorg door
anderen, kan ons ervan doordringen dat
arbeid én zorg, bewerken én bewaren, bij
elkaar horen. Tegelijkertijd brengt een positieve
waardering van zorg ons in aanraking
met de relationele kant van het leven, de
zorgzame betrokkenheid op elkaar, als een
onderdeel van het goede leven.
Trinus Hoekstra is projectmanager bij het
binnenlands diaconaat van Kerk in Actie en
mededirecteur van Disk.
materiaal
Het materiaal, dat als themanummer van het
tijdschrift Ondersteboven verschijnt, is voor e 2,50
(exclusief verzendkosten) te bestellen bij
Landelijk Bureau Disk, Luijbenstraat 17,
5211 BR ‘s-Hertogenbosch,
e-mail info@disk-arbeidspastoraat.nl,
tel. (073) 612 82 01.
15