KERKELIJKE BETROKKENHEID BIJ OUDEREN - Kerk in Actie
KERKELIJKE BETROKKENHEID BIJ OUDEREN - Kerk in Actie KERKELIJKE BETROKKENHEID BIJ OUDEREN - Kerk in Actie
14 II – INZET VAN OUDEREN ALS VRIJWILLIGER De visie op ouderen was vroeger dat zij na een arbeidzaam leven recht hadden op rust. Niet voor niets sprak men van ‘rusthuizen’. Bejaarden mochten zich terugtrekken uit de samenleving en werden daartoe gestimuleerd door regelingen en de heersende opvatting in de samenleving. Deze laatste deelde men overigens meestal. In jargon noemt men dat ‘social disengagement’. Het beeld is nu sterk veranderd. 10 Vele ouderen zijn langer actief in de samenleving, vooral in de periode tussen 55 en 75 jaar. Zij besteden hun vrije tijd vooral aan hun directe sociale omgeving (zoals hulp aan kinderen en kleinkinderen) en aan hun eigen wensen en interesses (zoals reizen en recreatieve activiteiten). Ook is een groot deel van de ouderen daarnaast actief in vrijwilligersorganisaties: 45% van hen is betrokken bij vrijwilligerswerk, vooral in kerk, sport of verzorging. Bovendien is 40% van hen betrokken bij informele hulp, de zogeheten mantelzorg. Bij de factoren die de deelname aan maatschappelijke activiteiten beïnvloeden, behoren opleiding (hoger opgeleiden meer dan lager opgeleiden) en kerkelijke betrokkenheid. Degenen die kerkelijk actief zijn, doen meer aan maatschappelijke activiteiten dan nietkerkleden en degenen die alleen in naam kerklid zijn. HOE ZIT HET NU MET DE INZET VAN OUDEREN IN DE KERK IN GRONINGEN EN DRENTHE? Van de 133 gemeenten die gereageerd hebben, vragen er 30 (23%) gericht ouderen voor het verrichten van kerkelijke activiteiten en het vervullen van functies. Het betreft dan vooral concrete activiteiten, zoals het brengen van een groet met Kerst en Pasen naar ouderen. Ook komt het voor dat men de PCOB vraagt voor activiteiten, zoals het verzorgen van een middagsluiting. Van de overige gemeenten, die niet gericht ouderen vragen, geven er 20 wel concrete activiteiten aan waarvoor ouderen worden gevraagd. Daarbij gaat het om ontmoetingsbijeenkomsten, de rommelmarkt, bezoekwerk, het onderhouden van de plaatselijke begraafplaats in het vooren najaar, de Plusbus (bus voor ouderen) en reisjes. Terwijl ook de ouderenbonden, en in het bijzonder de PCOB, worden genoemd. Bij de ondersteuning van activiteiten van ouderen zelf geven 23 gemeenten (17%) aan dit te doen, waarbij naast de ouderenbonden concrete activiteiten genoemd worden in de sfeer zoals zojuist aangegeven. Als het gaat om bezinningsactiviteiten voor en door ouderen zelf, dan kunnen deze plaatsvinden in het kader van speciaal daartoe belegde bijeenkomsten, zoals gespreksgroepen, leerhuizen, cursussen, bijbelkring, groothuisbezoek en dergelijke. Deze worden 24x genoemd. Bezinning kan ook plaatsvinden in een ouderensociëteit, ouderenmiddagen, ontmoetingsdagen, inloopmiddagen en ‘eet-ins’, contactmiddagen en gemeentegroeigroepen (13x genoemd). Afzonderlijk is te noemen het netwerk van vrouwenverenigingen (genoemd worden Gereformeerde Vrouwenvereniging, Passage, zusterkringen, soms zonder naamsaanduiding, 10x). Genoemd wordt ook de PCOB (5x). De vieringen, weeksluitingen, veelal in een verzorgingstehuis, worden ook nadrukkelijk als moment van bezinning genoemd (8x). Over de activiteiten van ouderen in de gemeente wordt nog door enige respondenten opgemerkt dat er niet specifiek ouderen voor activiteiten gevraagd worden, maar dat er een algemene benadering is. Er wordt daarbij op gewezen dat het moeilijk is om ouderen onder één noemer te brengen: sommigen zijn nog gezond en vitaal tot op hoge leeftijd, terwijl anderen al veel jonger met beperkingen te kampen hebben. Met andere woorden: men denkt niet in categorieën, maar kijkt naar welke mogelijkheden en beperkingen individuele kerkleden hebben. Weer en andere opmerking is dat de gemeente vergrijsd is en dat daarom het meeste werk door ouderen wordt gedaan. Er moet juist tegen gewaakt worden dat dit werk een belasting voor hen wordt, omdat anderen het werk niet overnemen. CONCLUSIE De meeste gemeenten schakelen niet gericht ouderen in. Waar dat wel gebeurt, betreft dat veelal concrete activiteiten. Opvallend is dat het vragen voor functies nauwelijks vermeld wordt. Het beeld van gemeenten die niet gericht vragen wijkt hier niet veel vanaf: ook zij vermelden vooral concrete activiteiten. Wellicht heeft dit ermee te maken dat men niet specifiek zoekt naar ouderen, maar wel vaak bij hen uitkomt, omdat vele gemeenten een leeftijdsopbouw kennen waarin ouderen oververtegenwoordigd zijn en omdat ouderen meer tijd hebben dan jongere generaties. Dat laatste sluit aan bij het algemene landelijke beeld wat betreft vrijwilligerswerk. Een beperkt aantal gemeenten geeft ondersteuning aan activiteiten van ouderen zelf. Bezinning blijkt een onlosmakelijk onderdeel te zijn van het kerkelijk werk, hetzij als specifieke activiteit (soms opgenomen in het algemene werk van de gemeente), hetzij als onderdeel van ontmoetingswerk. Uitdrukkelijk moet erop gewezen worden dat het circuit van vrouwenorganisaties hierin een functie vervult. 10 Zie voor een overzicht: K. Breedveld/M. De Klerk/J. De Hart, ‘Ouderen en maatschappelijke inzet’, in: Mogen ouderen ook meedoen, RMO Advies 33, december 2004, pp. 103-192; Alice de Boer (red.), Rapportage ouderen 2006, pp. 215 e.v.; 245 e.v..
15 III – ACTIVITEITEN OP HET TERREIN VAN ZORG EN ONDERSTEUNING Welke activiteiten ontplooien gemeenten? Allereerst worden de activiteiten op het terrein van zorg en ondersteuning in beeld gebracht. PASTORAAT Binnen gemeenten is pastoraat een kernactiviteit. Het pastoraat wordt verricht door: Predikanten Predikanten die pastoraat verrichten (N=133) ja: 100 (75%) nee: 33 (25%) In het geval dat de predikant geen pastoraat verricht, heeft dat te maken met vacatures of met de afspraak dat anderen (pastoraal medewerkers, kerkenraad, bezoekgroep) dit doen. Eén gemeente meldt dat de predikant verscheidene keren gevraagd is om op bezoek te gaan, maar daar niets mee doet. In het overgrote deel van de gemeenten is de predikant bij het pastoraat betrokken. Daarbij gaat het vrijwel altijd om het afleggen van bezoek. Enige malen is dat ook huisbezoek aan specifieke groepen ouderen, te weten: 75+ers (2x vermeld), 80+ers (3x vermeld) en 85+ers (1x vermeld). Vaak leggen predikanten bezoek af bij moeilijke, verdrietige of juist vreugdevolle momenten in het bestaan. Deze doen zich niet exclusief bij ouderen voor, maar blijkbaar wegens de vermeldingen wel relatief veel bij hen. Bij hun pastorale werkzaamheden valt te denken aan ziekenbezoek, bezoek in het ziekenhuis, stervensbegeleiding, overlijdensdienst en de nazorg, rouwbezoek, verjaardagen, gedenkdagen, jubilea (40x expliciet vermeld). De specifieke expertise van predikanten wordt benut als het gaat om ‘moeilijke gevallen’ en crisispastoraat (9x genoemd). Naast het individuele pastoraat zijn er collectieve vormen van pastoraat of worden collectieve activiteiten daartoe ook mede door de predikant benut: − groepsgesprekken (14x) − groothuisbezoek (7x) − gesprekken na afloop van de kerkdienst bij het koffiedrinken (vooral in verzorgingstehuizen) (6x) − kerst- en paasvieringen (4x) − koffieochtenden (2x) – de maaltijdgroep (1x) − het reisje (1x) Ouderlingen Ouderlingen die pastoraat verrichten (N=133) ja: 108 (81%) nee: 25 (19%) Opvallend is dat ouderlingen iets meer pastoraal werk doen dan predikanten. Ook zij leggen vrijwel allemaal bezoeken af. Ook hier wordt meer dan eens expliciet ver- meld dat dit gebeurt bij moeilijke, verdrietige en vreugdevolle momenten in het bestaan (47x). Soms worden specifieke leeftijdsgroepen bezocht: 70+ers (1x), 75+ers (2x) en 80+ers (1x). Het brengen van de bloemen na de kerkdienst (1x), van de kerstattentie (1x) en het rondbrengen van het kerkblad en liturgieën (1x) kunnen benut worden voor pastoraal contact. In verzorgings- en verpleegtehuizen en in een woonzorgcomplex zijn ouderlingen bij pastoraat betrokken (4x). Naast de individuele bezoeken is er het pastoraat tijdens collectieve activiteiten, zoals: groothuisbezoek (13x) − wijkbijeenkomsten (3x) − kerkdiensten en begrafenissen (3x) − gesprekskringen (2x) − koffieochtend (1x) − contactmiddag (1x) Ook voor ouderlingen geldt dat niet alle bezoeken aan ouderen als zodanig gebracht worden, maar dat zij uiteraard ouderen in het kader van activiteiten of bezoeken ontmoeten (3x nadrukkelijk genoemd in bezoek aan nieuwingekomenen). Pastoraal werkers Pastoraal werkers die pastoraat verrichten (N=133) ja: 41 (31%) nee: 92 (69%) In bijna een derde van de gemeenten zijn pastoraal werkers werkzaam. Ook hier geldt dat vrijwel alle pastoraal medewerkers bezoekwerk doen, soms ook in het verzorgingshuis. Uit de antwoorden blijkt dat het bezoekwerk zich richt op ouderen, zieken, mensen in het ziekenhuis en stervenden (16x). De pastoraal werkers verrichten crisispastoraat (1x) evenals bezoek bij vreugdevolle zaken als jubilea en verjaardagen (3x). Zij zijn betrokken bij begrafenissen en de nazorg (3x), verzorgen diensten, een meditatie bij bejaardenmiddagen en een bijbelkring in een verzorgingstehuis (4x) en zijn betrokken bij groothuisbezoek (3x) en wijkmiddagen (2x). Ook kunnen zij een begeleidende taak hebben, zoals naar de ouderlingen en de pastorale werkgroep (2x) of de kerkenraad ondersteunen in zijn werkzaamheden (1x). 1x wordt de pastorale werker een signalerende functie in de wijk toegekend. Uit dit alles wordt het profiel van de pastoraal werker duidelijk: bezoekwerk aan ouderen en zieken en in combinatie daarmee een aantal werkzaamheden die daaruit voortvloeien. Bezoekgroepen Bezoekgroepen die pastoraat verrichten (N=133) ja: 71 (53%) nee: 62 (47%) Uiteraard is bij bezoekgroepen het bezoekwerk de hoofd-
- Page 1: KERKELIJKE BETROKKENHEID BIJ OUDERE
- Page 5 and 6: INHOUDSOPGAVE PAG. WOORD VOORAF 4 L
- Page 7: LEESWIJZER 5 Deze publicatie is het
- Page 10 and 11: 8 blijkt dat de inzet voor hongerig
- Page 13 and 14: HOOFDSTUK 2 KWANTITATIEF ONDERZOEK
- Page 15: 13 Onderscheiden worden vijf levens
- Page 19 and 20: 17 Verder noemt men immobiliteit (2
- Page 21 and 22: 19 erop gewezen dat andere organisa
- Page 23 and 24: 21 V - SAMENWERKING EN CONTACTEN Me
- Page 25 and 26: 23 Aan veel zorginstellingen is een
- Page 27 and 28: 25 VIII SIGNALEREN De Protestantse
- Page 29 and 30: 27 X WENSEN MET BETREKKING TOT HET
- Page 31: 29 22) Aandacht voor mensen in hun
- Page 34 and 35: 32 In het dorp zijn de nodige voorz
- Page 36 and 37: 34 zich te nemen. Dat gaat in de to
- Page 38 and 39: 36 week), een ouderenadviseur (19 u
- Page 40 and 41: 38 Er is een goede samenwerking met
- Page 42 and 43: 40 Over aandacht voor mantelzorgers
- Page 44 and 45: 42 principe een normale zaak. Het h
- Page 47 and 48: HOOFDSTUK 4 CONCLUSIES, WAARNEMINGE
- Page 49 and 50: 47 mensen ook daar met de kerk verb
- Page 51 and 52: 49 − Onderkennen wij voldoende de
- Page 53: 51 Vragen over al dan niet blijven
- Page 57 and 58: VRAGENLIJST KERK & OUDEREN 55 1) KE
- Page 59 and 60: 6) AANDACHT VOOR ZORGVERLENERS 57 B
- Page 61 and 62: 9.2 Onze kerkelijke gemeente geeft
- Page 64: Postbus 456 3500 AL Utrecht Tel. (0
15<br />
III – ACTIVITEITEN OP HET TERREIN VAN ZORG EN ONDERSTEUNING<br />
Welke activiteiten ontplooien gemeenten? Allereerst<br />
worden de activiteiten op het terre<strong>in</strong> van zorg en ondersteun<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> beeld gebracht.<br />
PASTORAAT<br />
B<strong>in</strong>nen gemeenten is pastoraat een kernactiviteit.<br />
Het pastoraat wordt verricht door:<br />
Predikanten<br />
Predikanten die pastoraat verrichten (N=133)<br />
ja: 100 (75%)<br />
nee: 33 (25%)<br />
In het geval dat de predikant geen pastoraat verricht, heeft<br />
dat te maken met vacatures of met de afspraak dat anderen<br />
(pastoraal medewerkers, kerkenraad, bezoekgroep) dit<br />
doen. Eén gemeente meldt dat de predikant verscheidene<br />
keren gevraagd is om op bezoek te gaan, maar daar niets<br />
mee doet. In het overgrote deel van de gemeenten is de<br />
predikant bij het pastoraat betrokken.<br />
Daarbij gaat het vrijwel altijd om het afleggen van bezoek.<br />
Enige malen is dat ook huisbezoek aan specifieke groepen<br />
ouderen, te weten: 75+ers (2x vermeld), 80+ers (3x vermeld)<br />
en 85+ers (1x vermeld). Vaak leggen predikanten<br />
bezoek af bij moeilijke, verdrietige of juist vreugdevolle<br />
momenten <strong>in</strong> het bestaan. Deze doen zich niet exclusief bij<br />
ouderen voor, maar blijkbaar wegens de vermeld<strong>in</strong>gen wel<br />
relatief veel bij hen. Bij hun pastorale werkzaamheden valt<br />
te denken aan ziekenbezoek, bezoek <strong>in</strong> het ziekenhuis,<br />
stervensbegeleid<strong>in</strong>g, overlijdensdienst en de nazorg, rouwbezoek,<br />
verjaardagen, gedenkdagen, jubilea (40x expliciet<br />
vermeld). De specifieke expertise van predikanten wordt<br />
benut als het gaat om ‘moeilijke gevallen’ en crisispastoraat<br />
(9x genoemd).<br />
Naast het <strong>in</strong>dividuele pastoraat zijn er collectieve vormen<br />
van pastoraat of worden collectieve activiteiten daartoe<br />
ook mede door de predikant benut:<br />
− groepsgesprekken (14x)<br />
− groothuisbezoek (7x)<br />
− gesprekken na afloop van de kerkdienst bij het koffiedr<strong>in</strong>ken<br />
(vooral <strong>in</strong> verzorg<strong>in</strong>gstehuizen) (6x)<br />
− kerst- en paasvier<strong>in</strong>gen (4x)<br />
− koffieochtenden (2x)<br />
– de maaltijdgroep (1x)<br />
− het reisje (1x)<br />
Ouderl<strong>in</strong>gen<br />
Ouderl<strong>in</strong>gen die pastoraat verrichten (N=133)<br />
ja: 108 (81%)<br />
nee: 25 (19%)<br />
Opvallend is dat ouderl<strong>in</strong>gen iets meer pastoraal werk<br />
doen dan predikanten. Ook zij leggen vrijwel allemaal<br />
bezoeken af. Ook hier wordt meer dan eens expliciet ver-<br />
meld dat dit gebeurt bij moeilijke, verdrietige en vreugdevolle<br />
momenten <strong>in</strong> het bestaan (47x). Soms worden specifieke<br />
leeftijdsgroepen bezocht: 70+ers (1x), 75+ers (2x) en<br />
80+ers (1x). Het brengen van de bloemen na de kerkdienst<br />
(1x), van de kerstattentie (1x) en het rondbrengen van het<br />
kerkblad en liturgieën (1x) kunnen benut worden voor<br />
pastoraal contact. In verzorg<strong>in</strong>gs- en verpleegtehuizen en<br />
<strong>in</strong> een woonzorgcomplex zijn ouderl<strong>in</strong>gen bij pastoraat<br />
betrokken (4x).<br />
Naast de <strong>in</strong>dividuele bezoeken is er het pastoraat tijdens<br />
collectieve activiteiten, zoals: groothuisbezoek (13x)<br />
− wijkbijeenkomsten (3x)<br />
− kerkdiensten en begrafenissen (3x)<br />
− gesprekskr<strong>in</strong>gen (2x)<br />
− koffieochtend (1x)<br />
− contactmiddag (1x)<br />
Ook voor ouderl<strong>in</strong>gen geldt dat niet alle bezoeken aan<br />
ouderen als zodanig gebracht worden, maar dat zij uiteraard<br />
ouderen <strong>in</strong> het kader van activiteiten of bezoeken<br />
ontmoeten (3x nadrukkelijk genoemd <strong>in</strong> bezoek aan nieuw<strong>in</strong>gekomenen).<br />
Pastoraal werkers<br />
Pastoraal werkers die pastoraat verrichten (N=133)<br />
ja: 41 (31%)<br />
nee: 92 (69%)<br />
In bijna een derde van de gemeenten zijn pastoraal werkers<br />
werkzaam. Ook hier geldt dat vrijwel alle pastoraal<br />
medewerkers bezoekwerk doen, soms ook <strong>in</strong> het verzorg<strong>in</strong>gshuis.<br />
Uit de antwoorden blijkt dat het bezoekwerk zich<br />
richt op ouderen, zieken, mensen <strong>in</strong> het ziekenhuis en<br />
stervenden (16x). De pastoraal werkers verrichten crisispastoraat<br />
(1x) evenals bezoek bij vreugdevolle zaken als<br />
jubilea en verjaardagen (3x). Zij zijn betrokken bij begrafenissen<br />
en de nazorg (3x), verzorgen diensten, een meditatie<br />
bij bejaardenmiddagen en een bijbelkr<strong>in</strong>g <strong>in</strong> een verzorg<strong>in</strong>gstehuis<br />
(4x) en zijn betrokken bij groothuisbezoek (3x)<br />
en wijkmiddagen (2x). Ook kunnen zij een begeleidende<br />
taak hebben, zoals naar de ouderl<strong>in</strong>gen en de pastorale<br />
werkgroep (2x) of de kerkenraad ondersteunen <strong>in</strong> zijn<br />
werkzaamheden (1x). 1x wordt de pastorale werker een<br />
signalerende functie <strong>in</strong> de wijk toegekend.<br />
Uit dit alles wordt het profiel van de pastoraal werker<br />
duidelijk: bezoekwerk aan ouderen en zieken en <strong>in</strong> comb<strong>in</strong>atie<br />
daarmee een aantal werkzaamheden die daaruit<br />
voortvloeien.<br />
Bezoekgroepen<br />
Bezoekgroepen die pastoraat verrichten (N=133)<br />
ja: 71 (53%)<br />
nee: 62 (47%)<br />
Uiteraard is bij bezoekgroepen het bezoekwerk de hoofd-
Change language