KERKELIJKE BETROKKENHEID BIJ OUDEREN - Kerk in Actie

9
kunnen participeren in de samenleving. In de regeringsnota
Ouderenbeleid in het perspectief van de vergrijzing
(2005) vinden we een integrale visie op het ouderenbeleid
op het terrein van welzijn, zorg, inkomen en wonen, die
rekening wil houden met de individuele wensen en behoeften
onder de groeiende groep ouderen. De nota neemt
afstand van de gedachte dat vergrijzing vooral een
problematische ontwikkeling is. Vergrijzing is een verrijking:
“Mensen leven langer, blijven langer gezond, kunnen door
veranderende omstandigheden langer aan het arbeidsproces
deelnemen, zijn in toenemende mate hoger opgeleid,
hebben in toenemende mate naast de AOW een aanvullend
pensioen, vermogens, een eigen woning. Vergrijzing
blijft een verrijking als we tijdig keuzes maken.” 6
Volgens de nota is een aantal basiswaarden in het geding.
De belangrijkste is dat ouderen soevereine en volwaardige
burgers zijn, ook als belangrijke hulpbronnen voor een zelfstandig
bestaan wegvallen. In de eerste plaats zijn mensen
zelf verantwoordelijk om het verlies aan hulpbronnen te
compenseren door daarvoor individuele voorzieningen te
treffen gedurende hun levensloop. Maar dat is niet iedereen
gegeven. Dan is solidariteit vanuit de samenleving
noodzakelijk om met respect en waardigheid die soevereiniteit
aan elke oudere te waarborgen, zodat deze een
zelfstandig leven kan leiden en aan het maatschappelijke
en culturele leven kan deelnemen. In meer operationele
termen geformuleerd, betekent dit voor het beleid dat:
− activiteiten gestimuleerd worden om ouderen zo lang
mogelijk gezond en fit te laten blijven (gezond en fit blijven);
− ouderen in staat gesteld worden om, zo lang ze dat
kunnen, een actieve bijdrage aan de samenleving te
leveren (arbeidsparticipatie, vrijwilligerswerk, mantelzorg,
meepraten en initiatieven nemen) (meedoen in
rechten en plichten);
− ouderen over voldoende financiële middelen beschikken
(voldoende inkomen);
− ouderen beschikken over adequate woonvoorzieningen,
afgestemd op hun individuele behoeften en ondersteund
door zorgvoorzieningen op maat (geschikte woningen);
− ouderen zich ook in fysieke zin vrijelijk en veilig kunnen
bewegen in hun leefomgeving (vrij bewegen);
− ouderen verzekerd zijn van voldoende en kwalitatief
goede zorg (zorg verzekerd);
− ouderen waardig moeten kunnen sterven (waardig
sterven).
Bij de verwezenlijking van de doelstelling participatie ligt in
de nota de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid van de
burger en de verbanden waarvan hij/zij deel uitmaakt.
De nota stelt dat dit mogelijk is omdat het beeld van de
behoeftige en weinig mondige oudere niet meer klopt;
ouderen vormen immers een gedifferentieerde categorie.
Leeftijd wordt steeds minder een criterium dat onderscheidt.
Ook is deze nadruk op eigen verantwoordelijkheid
nodig omdat bij ongewijzigd beleid zowel de oudedagsvoorziening
als de zorg steeds verder onder financiële druk
zullen komen te staan.
Een andere beleidslijn die beoogt een betere afstemming
op behoeften mogelijk te maken, is de overheveling van
verantwoordelijkheden naar burgerlijke gemeenten.
Alle genoemde beleidslijnen vinden we terug in de Wet
Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), die het parlement
in 2006 aannam en die op 1 januari 2007 van kracht
werd. De burgerlijke gemeenten hebben daarmee veel
meer beleidsverantwoordelijkheid gekregen op het terrein
van zorg en welzijn. Deze wet heeft als gevolg dat degenen
die actief zijn op het terrein van ouderen nog meer dan
voorheen met de plaatselijke overheid te maken zullen
krijgen. Deze wet legt namelijk de beleidsbepaling en de
regiefunctie op het terrein van zorg en welzijn in belangrijke
mate bij de burgerlijke gemeente. Dat geldt ook voor
veel ouderenwerk.
Zo komt er één loket voor informatie, advies en cliëntondersteuning
en valt de ondersteuning van mantelzorg en
vrijwilligerswerk onder het gemeentelijke beleid. Daarbij
valt te denken aan vrijwilligershulpdiensten, klussendienst,
steunpunt mantelzorg, de organisatie van respijtzorg (zodat
mantelzorgers tijdelijk ontlast worden) en dergelijke.
De WMO benoemt ook de gemeentelijke verantwoordelijkheid
voor het bevorderen van deelname aan het maatschappelijke
verkeer en het zelfstandig functioneren van
mensen met beperkingen, mensen met chronisch psychische
problemen en mensen met psychosociale problemen.
Hieronder vallen voorzieningen voor ouderen, de toegankelijkheid
van openbare ruimtes en gebouwen, mobiliteitszaken,
aangepast en levensloopbestendig bouwen, schuldhulpverlening
en het minimabeleid. In het verlengde
hiervan liggen de voorzieningen voor mensen met een
fysieke of psychosociale beperking, zodat zij zelfstandig
kunnen meedoen. Te denken valt aan hulp bij huishoudelijke
zorg, rolstoelen, scootmobielen, vervoersvoorzieningen,
woonvoorzieningen, begeleiding zelfstandig wonen,
dagbesteding, en maaltijdvoorzieningen. Bij dat alles wordt
een groter beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid
van burgers en op de netwerken van gezin, familie,
buren, vrienden en maatschappelijke organisaties.
Met de WMO komt het ouderenbeleid en -werk in een
nieuwe fase die nog grotendeels vorm moet krijgen.
6
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Ouderenbeleid in het perspectief van de vergrijzing (Nota Ouderenbeleid 19-4-2005), pp. 3/ 4. Voor het volgende, zie pp.
35/36.