LESTIPS - Jeugdboekenweek

LESTIPS 

zesde leerjaar 

Stichting Lezen presenteert 

EEN 

ZEE 

VAN 

TIJD 

JEUGDBOEKENWEEK 

2 4 1 7 MAART 20 1 3 

www.jeugdboekenweek.be

Inleiding 

Tijd voor boeken 

In 2013 neemt de Jeugdboekenweek de tijd. Ze kijkt naar het verleden en richting toekomst, telt de dagen 

van de week en ziet de seizoenen passeren. Ze is opgejaagd en ze verveelt zich. Ze denkt na over de eeuwigheid. 

Ze zet de tijd stil. Ze zoekt het juiste verhaal en laat het voor altijd duren. 

Laten we eerlijk zijn : boeken delen vinden we één van de leukste dingen die er zijn. Deze bundel wil je dan 

ook uitnodigen om boeken naar de klas te halen en om je klas onder te dompelen in een wereld van verhalen. 

Boeken in de klas 

Ter gelegenheid van de Jeugdboekenweek 2013 stelde Stichting Lezen samen met een redactie uit het onderwijs 

zes boekenpakketten samen. Elk pakket bestaat uit een gevarieerde selectie van zes bijzondere boeken 

over tijd, met aandacht voor verschillende genres. Scholen bestellen de pakketten met korting 

via www.jeugdboekenweek.be. 

Je kan deze boeken aan je klas tonen en voorlezen. Maar er kan meer ! Deze bundel biedt een uitgewerkte 

lessuggestie bij elk boek uit de boekenpakketten. Elke lessuggestie volgt hetzelfde stramien : 

–– 

Aanzet : manieren om het boek te introduceren 

–– 

Verwerkingsactiviteiten : tips voor een creatieve verwerking of nabespreking 

–– 

En verder : extra – kortere – ideeën om met het boek aan de slag te gaan, 

in de Jeugdboekenweek óf daarna. 

Verder noemt elke tip de concrete eindtermen en ontwikkelingsdoelen die je met deze activiteiten realiseert. 

Met de klas naar de bib 

In opdracht van de bibliotheken schreef Kristien Dieltiens een spannend, historisch vervolgverhaal 

voor Jeugdboekenweek 2013 : Loewie en het mysterieuze boek. Benjamin Leroy maakte er ontwapenende 

prenten bij, vol historische details. 

Het verhaal begint in de bib : een mysterieus boek en een amulet nemen Loewie mee terug in de tijd. Wil hij terug 

naar 2013 reizen, dan moet hij een reeks tijdvakken doorlopen. Hij start in de prehistorie, en ontmoet later 

Egyptenaren, Grieken, Vikingen en zelfs Christoffel Columbus. Tijdvakken opschuiven kan als hij raadsels 

oplost en opdrachten uitvoert. Individuele bezoekers en klassen kunnen Loewie daarbij een handje helpen : 

neem dus zeker contact op met de bib in je buurt ! In het verhaal zitten bovendien tal van aanknopingspunten 

met het Jeugdboekenweek-thema : de evolutie van mode, geloof, speelgoed, eten en gewoontes door 

de eeuwen heen bijvoorbeeld. 

Het verhaal staat op panelen in je lokale bib, en kan je downloaden via www.jeugdboekenweek.be om thuis 

van te genieten of in de klas mee te werken. 

2 jeugdboekenweek 2013 – lestips voor het zesde leerjaar

Tot slot 

Luisterpunt 

Moeilijke lezers in de klas ? Dankzij een samenwerking met Luisterpunt zijn alle boeken uit de pakketten 

(behalve die voor kleuters en enkele boeken voor het eerste leerjaar) als Daisy-boek verkrijgbaar 

voor kinderen met een leesbeperking. Meer info op www.luisterpunt.be. 

Altijd voorlezen 

2013 is Jaar van het Voorlezen ! Het hele jaar lezen we met z’n allen massaal voor. Ook tijdens de Jeugdboekenweek 

natuurlijk, en ook aan kinderen die al lang zelf kunnen lezen. De website www.voorlezen.be verzamelt 

alle informatie over voorlezen. 

Kinderen toegelaten 

www.jeugdboekenweek.be is er voor volwassenen, met alle info over de Jeugdboekenweek, én voor kinderen. 

Vanaf februari vinden zij er boekentips, weetjes en spelletjes, en een overzicht van de Jeugdboekenweekactiviteiten 

in hun buurt. Leuk voor tussendoor in de klas! 

Van uw reporter ter plaatse 

De Jeugdboekenweek start op zaterdag 2 maart 2013 met de 24 Uur van de Jeugdboekenweek. Eerst wordt 

op zaterdagmiddag de Cultuurprijs 2011-2012 voor Jeugdliteratuur uitgereikt. Daarna is het 24 uur lang 

non-stop al jeugdboeken wat de klok slaat. Boekhandels, bibliotheken en andere bijzondere leesplekken 

trekken de Jeugdboekenweek op gang met lezingen, workshops, tentoonstellingen … De site doet verslag 

in woord en beeld – ook ná deze eerste 24 uur. Doet u iets in uw school tijdens de Jeugdboekenweek? 

Laat het ons zeker weten ! 

Maar blader nu vooral snel verder, krijg de smaak te pakken en breek de grenzen van de Jeugdboekenweek open. 

Want leesplezier laat zich niet vangen in twee weken ! 

Veel succes! 

Stichting Lezen 

 

jeugdboekenweek 2013 – lestips voor het zesde leerjaar

LESTIPS BIJ boekenpakketten 

VAN JEUGDBOEKENWEEK 2013 

zesde leerjaar 

– Aan de kant, ik ben je oma niet ! – Bette Westera en Sylvia Weve (ill.) (Gottmer, 2012) 

– Groeten uit 2030 – Jan Paul Schutten (Davidsfonds/Infodok, 2011) 

– Het wonderkabinet – Brian Selznick (De Boekerij, 2012) 

– Mijn straat – Paul De Moor en Stefanie De Graef (ill.) (Lannoo, 2012) 

– Mister Orange – Truus Matti (Leopold, 2011) 

– Momo en de tijdspaarders – Michael Ende (Lemniscaat, 2009) 


Lestip 

1 

Aan de kant, ik ben je oma niet ! 

Bette Westera en Sylvia Weve (ill.) 

Gottmer, 2012 

Over het boek 

Aan de slag 

Aanzet 

Dit boek is eigenlijk een wandeling door een verzorgingstehuis. Dat lijkt misschien nogal saai 

en belegen, maar dat is het beslist niet ! Over elke bejaarde krijg je twee gedichten. Eentje over 

hun leven nu en eentje van toen ze jong waren met hun eigen dromen en verlangens. Zo begrijp je 

plots veel beter waarom mevrouw Van der Marel ineens haar kleren uitdoet op de gang of tijdens 

de bingo. Of je snapt waarom twee kinderen mevrouw Verweerd hebben geadopteerd. 

De gedichten zitten vol humor en vaart, maar zetten ook aan het denken. De uitklapillustraties 

zijn levendig met hier en daar een fluotint of zelfs wat goud. 

Is er een rust- en verzorgingstehuis in de buurt van je school ? Maak een afspraak om er langs te 

gaan. Bespreek vooraf met het personeel welke mensen benaderbaar zijn en wat de kinderen hen 

zoal kunnen/mogen vragen. Laat de kinderen enkele bewoners interviewen. Hoe is hun leven nu ? 

Hoe ziet een dag in het rusthuis eruit ? Hoe was hun leven vroeger ? Wat is anders ? Wat is hetzelfde ? 

Laat je kinderen met de bewoners een activiteit verzinnen om samen te doen. Zo kunnen ze samen 

een wandeling maken, samen iets koken, samen dansen, zingen of oude volksspelen doen, 

verhalen voorlezen aan elkaar … 

Nederlands – 2 Spreken – 2.2 

Sociale vaardigheden – 1 Relatiewijzen – 1.2 

Sociale vaardigheden – 2 Gesprekconventies 

Wereldoriëntatie – 4 Maatschappij – 4.8 – 4.9 

Verwerkingsactiviteiten 

Het boek belicht twaalf mensen, in telkens twee gedichten. Lees gedurende ongeveer twee weken 

samen het boek, waarbij elke dag één bewoner aan de beurt komt. Lees de gedichten zelf voor, 

of vraag elke dag een ander kind van je klas. 

– Mevrouw Van Veen 

–– 

Nu : Deze dame is vaak alleen. Zoek op in de tekst : Waarom vinden de zusters 

‘alleen-zijn’ niet goed ? Wat vindt mevrouw Van Veen hiervan ? Hou een gesprek : 

Van vinden de kinderen hiervan ? Wat vinden zij leuk/niet leuk aan alleen zijn ? 

–– 

Vroeger : Mevrouw Van Veen is moeder van een zevenling. Breng het boek Feodoor 

heeft zeven zussen (zie: Bibliografie) mee naar de klas en lees het ter illustratie voor. 

Hoe moet het zijn om een zevenling groot te brengen ? Haar alleen-zijn nu staat 

in groot contrast tot de drukte van haar grote gezin vroeger. Ga op zoek naar nog 

meer tegenstellingen en bouw daar twee woordvelden mee op : ‘nu’ en ‘vroeger’. 


–– 

Het bad komt als thema terug in de twee gedichten. Sta met de kinderen even stil bij 

de badcultuur doorheen de eeuwen en in verschillende culturen. Wat is een badhuis 

of hamam ? Wie heeft er allemaal een aparte badkamer in huis ? Geef de kinderen 

de opdracht hun ouders en grootouders te bevragen : Hoe was dat bij hun ouders ? 

Grootouders ? 

Nederlands – 5 Strategieën – 5.1 

Nederlands – 6 Taalbeschouwing – 6.1 

Nederlands – 7 (Inter)culturele gerichtheid 

Wereldoriëntatie – 3 Mens – 3.1 

– Meneer Van Bemmelen 

–– 

Nu : Alle zusters vinden meneer Van Bemmelen “zo lelijk als de nacht”. Wat betekent 

dat ? En wat betekent “Jij bent moeders mooiste niet” ? Laat de kinderen op zoek gaan 

(in woordenboeken, op internet) naar alternatieve spreekwoorden of zegswijzen die 

de zusters zouden kunnen gebruiken. Laat hen er ook zelf verzinnen : ‘zo lelijk als …’, 

‘zo gerimpeld als …’ , ‘zo oud als …’. Hou een gesprek. Wat gebeurt er met 

je lichaam als het ouder wordt ? (Je krijgt rimpels, je vel gaat hangen, je schouders 

gaan krommen …). Hoe ziet Meneer Van Bemmelen er volgens de kinderen uit ? 

Laat hen een portret tekenen. 

–– 

Vroeger : Meneer Van Bemmelen had een huisdier, een lelijk hondje met schele ogen. 

Men zegt wel eens dat hondjes op hun baasje lijken, of baasjes op hun hondje. 

Surf naar http://plazilla.com/nieuw-onderzoek-bevestigt-het-honden-lijken-echtop-hun-baasjes. 

Bekijk de foto’s van de hondjes en baasjes. De kinderen gaan 

daarna op zoek naar de afbeelding van een hond waar ze zelf een baasje bij tekenen. 

Of laat hen in tijdschriften en kranten een passende foto van een baasje zoeken. 




Muzische vorming – 1 Beeld – 1.6 

– Het echtpaar Roest-van Remmerswaal 

–– 

Nu : Het echtpaar is erg verbitterd, verzuurd. Laat de kinderen in de tekst opzoeken 

waarom dat zo is. 

–– 

Vroeger : Isabel had eigen dromen die ze niet mocht volgen. Laat de kinderen 

opzoeken welke dromen ze najaagde, wat haar ouders daarvan vonden en welke 

 


dromen en verwachtingen haar ouders op hun beurt hadden. Trek het gesprek open 

naar de situatie van de klas. Welke toekomstdromen hebben de kinderen in je klas ? 

Wat verwachten hun ouders ? Komen die dromen/verwachtingen overeen ? Vinden 

de kinderen dat ze hun hart moeten volgen of dat ze de raad van hun ouders moeten 

opvolgen ? Laat de kinderen zichzelf schetsen, in tekst of beeld : ‘Als ik 20 ben, dan …’, 

‘Als ik 30 ben, dan …’, etc. Koppel daarna terug naar het eerste gedicht over 

het echtpaar. Kijken ze nu met andere ogen naar het koppel ? Kunnen ze de bitterheid 

en negativiteit beter plaatsen ? 




– Meneer Bartels 

–– 

Nu : Meneer Bartels brengt veel tijd door aan het graf van zijn vrouw. Waarom legt hij 

mandarijnen bij haar graf ? Bezoek samen een begraafplaats. Hoe gedenken mensen 

hun overledenen ? Hou een gesprek en ga op zoek naar voorbeelden in andere 

culturen. Op www.tradities.be vind je heel wat informatie over christelijke, joodse 

en islamitische afscheidsrituelen (www.tradities.be/tradities_detail.php?id=78, 

www.tradities.be/tradities_detail.php?id=98, www.tradities.be/tradities_detail. 

php?id=86). Ook deze site bevat een heleboel informatie over rituelen rond sterven 

en rouw in verschillende culturen : www.huisarts-migrant.nl/index.php/rituelenrond-sterven-en-rouw/). 

–– 

Vroeger : Meneer Bartels was jongleur, al wist hij het eerst zelf niet. Hou een gesprek. 

Wat doet een jongleur ? Breng circusmateriaal mee naar de klas, zoals jongleerballen, 

jongleerkegels, jongleerringen, een diabolo, Chinese borden … Je kan die huren 

via een professionele jongleervereniging. Of je vraagt een professional die 

een circusworkshop kan komen geven. In Gent biedt de Circusplaneet bijvoorbeeld 

lessenreeksen en workshops aan. 



Wereldoriëntatie –3 Mens – 3.1 


– Meneer en mevrouw Van der Marel 

–– 

Nu : Wat is er met mevrouw Van der Marel aan de hand ? Waarom kleedt ze zich 

zomaar uit tijdens het eten ? Ze wordt vergeetachtig, is waarschijnlijk dementerend. 

Weten kinderen wat ‘dementie’ betekent ? En wat het betekent voor de persoon 

in kwestie ? En voor zijn of haar omgeving ? Geef De ogen van Sitting Bull (zie: 

‘Lestips vierde, vijfde leerjaar’) mee als leestip. Dat boek geeft heel mooi de invloed 

aan van dementie op de dementerende en zijn of haar omgeving. 

–– 

Vroeger : Wat was het beroep van mevrouw Van der Marel ? Laat het de kinderen 

opzoeken in de tekst. Gaat het om een doorsnee beroep ? (Ze was een stripteaseuse). 

Hou een gesprek. Hebben de kinderen een duidelijk beeld van wat zij later willen 

worden ? Welk beroep zouden zij graag uitoefenen ? Laat hen die toekomstdroom 

in een naamgedicht gieten. Elk kind schrijft zijn naam verticaal neer, elke letter 

van de naam wordt een nieuwe regel van het gedicht. Voor een kind dat Emiel heet, 

wordt dat bijvoorbeeld : 


“E en uitvinder word ik later 

M eer een bouwer en geen prater 

I k zwem graag 

E n heb veel moed 

L ekkere frietjes vind ik goed.” 

(Bron : www.de-hooiberg.nl/podcastproject/handleidingen/handleiding_een_gedicht_schrijven.pdf) 




– Mevrouw Verweerd 

–– 

Nu : Mevrouw Verweerd werd door twee kinderen als oma geadopteerd. Kan dat ? 

Wat is adoptie ? Leg het boek Mag je zelf een mama en een papa kiezen ? Vragen 

van en voor kinderen over adoptie (zie: Bibliografie) op de leestafel voor kinderen 

die zich verder in het onderwerp willen verdiepen. Geef de kinderen de opdracht 

een brief te schrijven naar mevrouw Verweerd waarin ze haar vragen hun oma 

te worden. Wat vinden zij belangrijk ? Waar moet een oma volgens hen aan voldoen ? 

–– 

Vroeger : Mevrouw Verweerd is ongewild kinderloos. Dat thema ligt dus gevoelig, 

bijvoorbeeld als een wildvreemde jongen op straat ‘Oma’ naar haar roept. Aan 

de slotzin van dit gedicht heeft het boek de titel ontleend. Het zou een uitspraak 

kunnen zijn van een oma uit de komische reeks Benidorm Bastards. Bekijk samen 

met de kinderen een aflevering, of een fragment op YouTube. Wat vinden zij van 

het programma ? Hou een gesprek over respect. In sommige culturen is het respect 

voor ouderen erg diep geworteld. Zo mag je in Senegal bijvoorbeeld iemand 

die ouder is nooit tegenspreken. Hoe gaat men in België om met oudere mensen ? 

Vroeger woonden de grootouders gewoon mee in, en zorgden de kinderen voor hen 

als het niet meer ging. Die trend komt stilaan terug via het kangoeroewonen 

of zorgwonen. Wat vinden de kinderen hiervan ? 




– Mevrouw De Vries 

–– 

Nu : Mevrouw De Vries klautert overal op en onder, heeft last van een rusteloos gevoel. 

Begrijpen de kinderen dat ? Of moeten mensen van tachtig stil in hun stoel voor 

het raam zitten wachten tot de dag voorbij is ? Lees het interview in Humo 

nr. 3752/31 met Florentinus Van Den Eede, 90 jaar en uitbater van een snoepwinkel 

(www.humo.be/humo-archief/147065/lang-zullen-ze-werken-70-plussers-over-hunjob). 

Waarom blijft Florentinus werken ? Kan je elk beroep blijven uitoefenen 

tot je stokoud bent ? Welke beroepen wel/niet ? Waarom wel/niet ? 

–– 

Vroeger : Mevrouw De Vries was acrobate in het circus. Laat de kinderen in boetseerklei 

de menselijke piramide bouwen waarlangs Nicolien naar boven klimt. Elke 

leerling maakt één figuur. Breng deze samen tot één grote acrobatische piramide. 


Muzische vorming – 5 Media – 5.5 


Muzische vorming – 6 Attitudes – 6.2 



– Meneer Van Mandersloot 

–– 

Nu : Meneer Van Mandersloot is een veteraan. Wat is dat ? In welke oorlog was hij 

soldaat ? Hij krijgt een brief van de koningin en weet niet goed hoe hij de brief moet 

beantwoorden. Hoe spreek je de leden van de koninklijke familie aan ? Hoe is 

je briefaanhef ? Oefen op formele en informele briefwisseling, briefaanhef, 

ondertekenen … 

–– 

Vroeger : Na het verlovingsfeest werd ‘de uitzet’ bijeengespaard. Wordt dat 

tegenwoordig nog gedaan ? Laat de kinderen dat navragen bij hun ouders. 

Hoe kregen zij hun huisraad bij elkaar ? 



– Meneer Van Dam 

–– 

Nu : Meneer Van Dam verblijft overdag in het rusthuis, maar blijft er niet slapen. 

Hoe komt dat ? Waarom slaapt hij tussen de viooltjes ? Wie heeft de nacht al eens 

in open lucht doorgebracht ? Is dat hetzelfde als slapen in een tent ? Wat voor gevoel 

geeft slapen in open lucht ? 

–– 

Vroeger : Meneer Van Dam koos bewust voor het leven als dakloze. De meeste 

daklozen kiezen echter niet voor een thuisloos leven. Vaak ging er een hele lijdensweg 

aan vooraf. Laat de kinderen op zoek gaan naar de oorzaken voor dakloosheid, 

hoeveel daklozen er in ons land leven, hoe en waar ze in de winter opgevangen 

kunnen worden … Handige links zijn : www.belgium.be/nl/huisvesting/sociale_ 

huisvesting/dakloos en www.mi-is.be/be-nl/doc/armoedebeleid/daklozengids. 


ICT – 1 

ICT – 6 

– Meneer Zeybek 

–– 

Nu : Wat bedoelt de schrijfster met “En Eser zelf ? Die glimt nog wel het meest.” 

Wat is echte Turkse thee ? Laat het de kinderen opzoeken (cf.: http://nl.wikipedia. 

org/wiki/Turkse_thee). 

–– 

Vroeger : Meneer Zeybek kwam als migrant naar Nederland en nam de enige baan 

die hij kon krijgen : poetsen. Hij droomde ervan een eigen schoonmaakbedrijf 

op te richten. Heeft hij zijn droom kunnen verwezenlijken ? Wie heeft zijn bedrijf 

overgenomen ? Laat de kinderen uitzoeken welk werk de eerste generatie migranten 

(Turken, Marokkanen, Italianen, Joegoslaven …) in de jaren ’60 in ons land 

uitvoerden. Hoe werd er toen over hen gesproken ? Kennen de kinderen de term 

‘gastarbeider’ nog ? (cf. http://nl.wikipedia.org/wiki/Gastarbeider). 



ICT – 1 

ICT – 6 


– De dames Jansen en Verbruggen 

–– 

Nu : Nu het kan, treden Yvonne en Annet in het huwelijk. Laat de kinderen uitzoeken 

sinds wanneer het homohuwelijk in België/Nederland wettelijk is toegestaan 

(cf. http://nl.wikipedia.org/wiki/Homohuwelijk). 

–– 

Vroeger : Toen ze jong waren, durfden de dames hun liefde voor elkaar niet hardop 

uitspreken. Hoe werd er vroeger over homoseksualiteit gedacht en gesproken ? 

Hoe wordt er in veel landen nu nog over homoseksualiteit gedacht ? Wat vinden 

de kinderen hiervan ? 



ICT – 1 

ICT – 6 

– Meneer Van Henegouwen 

–– 

Nu : Meneer Van Henegouwen ligt op sterven. Hebben de kinderen al iemand 

in hun nabije omgeving weten doodgaan ? Lees het boek Kleine Pieter deed open 

(zie: Bibliografie) voor, of lees het samen. Hou een gesprek over doodgaan, 

over afscheid nemen en afscheidsrituelen. Wat is het verschil tussen iemand jong 

en iemand oud die sterft ? 

–– 

Vroeger : Wat was het beroep van meneer Van Henegouwen ? Hoe kijken zijn zonen 

aan tegen de dood ? 



En verder 

– Brief 

Laat de kinderen een brief schrijven aan een van de personages. 

Bibliografie 

– Dialoog 

Laat de kinderen een dialoog uitschrijven tussen verschillende personages. Wat gebeurt er 

bijvoorbeeld wanneer mevrouw Van Veen meneer Bartels tegenkomt ? Wat hebben ze elkaar 

te vertellen ? 

Nederlands – 5 Strategieën 5.1 

“70-plussers over hun job” – Annemie Bulté. In : Humo 31 juli 2012 nr. 3752/31, p. 35-36 

De ogen van Sitting Bull – Mireille Geus (Lemniscaat, 2011) 

Feodoor heeft zeven zussen – Marjet Huiberts en Sieb Posthuma (ill.) (Gottmer, 2006) 

Kleine Pieter deed open – Paul Verrept en Randall Caesar (ill.) (De Eenhoorn, 2011) 

Mag je zelf een mama en een papa kiezen ? Vragen van en voor kinderen over adoptie – Evelien 

de Vlieger (Mozaïek, 2002) 

 


Lestip 2 

2 

Groeten uit 2030 

Jan Paul Schutten 

Davidsfonds/Infodok, 2011 

Over het boek 

Aan de slag 

Aanzet 

Nieuwsgierig naar hoe je leven eruit zal zien als je 42 jaar oud bent ? Jan Paul Schutten helpt je 

een handje. Elk hoofdstuk in dit boek begint met een bericht uit 2030 naar jou vandaag. Soms 

ziet die toekomst in 2030 er goed uit, soms een pak somberder. Misschien worden er robots 

uitgevonden die je bij alles kunnen helpen, of krijg je een chip ingeplant waarmee je je gezondheidstoestand 

op de voet kan volgen. In de toekomst eet je misschien geen biefstuk meer, 

maar gebakken wormen. In wat voor huis zal je wonen, op welke brandstof zal je auto rijden ? 

En zal er nog een stukje natuur overblijven ? 

Een informatief boek voor jonge voorspellers en uitvinders waarin de toekomstwetenschap 

op een bevattelijke en aantrekkelijke manier wordt gebracht. 

Toon de cover van het boek. Het lijkt wel een ansichtkaart uit de toekomst. Vraag de kinderen 

vooraf even stil te staan bij het jaartal 2030. Hoe oud zullen ze dan zijn ? Waar denken ze dan zelf 

te staan in het leven ? Hoe zien ze zichzelf over 18 jaar ? Laat hen een levenslijn uittekenen, 

van hun geboortejaar tot 2030. Laat hen alle belangrijke gebeurtenissen uit hun verleden en heden 

al optekenen (bijv. : leren lopen, leren fietsen, het wisselen van de eerste melktand, voor het eerst 

naar school …) en laat hen hun eigen toekomst verzinnen (bijv. : studeren of snel gaan werken, 

trouwen, samenwonen of alleen blijven, kinderen krijgen of net niet, reizen, werken …). Vraag hen 

de levenslijn 18 jaar later nog eens opnieuw te bekijken. Zullen ze er dan om moeten lachen ? 

Dat is wat de schrijver zegt op pagina 7 : “Wil je lachen ? Lees dit boek dan in 2030 !” 

Elk hoofdstuk begint met een brief uit het jaar 2030. Laat de kinderen ook een brief schrijven 

uit de toekomst : als oma of opa aan hun kleinkind, over het speelgoed waarmee ze speelden. 

Aan een topchef uit een restaurant over hun lievelingseten. Aan een architect over het huis 

waarin ze woonden. Je kan je leerlingen ook een brief laten schrijven naar de toekomst. 

Over hoe zij het nu ervaren naar school te gaan, wat ze eten, waarmee ze spelen … 

Wereldoriëntatie – 5 Tijd – 5.5 

Nederlands – 5 Strategieën – 5.1 – 5.3 


Zorg voor verschillende exemplaren van dit boek. Elk hoofdstuk behandelt een ander thema. 

Pik er elke dag een thema uit. Onderstaande suggesties kunnen je op weg helpen om dit boek 

samen te lezen en te beleven. Laat de keuze voor de thema’s afhangen van de interesses van je klas. 

 


– Hoofdstuk vooraf – Overal techniek 

–– 

Op pagina 10 wordt ‘de kracht van de verdubbeling’ uitgelegd. Geef de kinderen 

de opdracht het gedachte-experiment te laten narekenen. Laat het ook toepassen 

op een reële situatie (bijv. : de afstand thuis-school). Je kan de resultaten in een grafiek 

laten zetten op de computer. 

–– 

Op pagina 11 en 12 gaat het over wegwerpcomputers. De kinderen verzinnen nu 

zelf waarin ze een chip zouden verwerken, en enkele mogelijke toepassingen. 

Die werken ze uit in een reclamefolder, in tekst (met leuke slogan) en beeld. 


– Hoofdstuk 1 – Een rondje door je nieuwe huis 

4 Wonen 

Op pagina 15 worden ‘levende en slimme huizen’ beschreven. Geef de kinderen als opdracht 

een tekening of ontwerp van een van deze huizen maken via Floorplanner op de computer 

(cf. http://nl.floorplanner.com). Laat hen het ontwerp eventueel uitwerken tot een maquette. 

ICT – 5 

4 Computerpapier 

Op pagina 17 en 18 wordt voorspeld dat een computer zo dun en zo buigzaam als papier wordt. 

Zo zou je je computer kunnen opvouwen en makkelijk meenemen. Laat de kinderen nog meer 

mogelijke digitale evoluties bedenken. Verdeel de klas in groepjes en laat elk groepje een lijst 

aanleggen. Vergelijk na afloop de lijstjes. Kijk waar ze elkaar overlappen en/of aanvullen. 

Wereldoriëntatie – 2 Techniek en samenleving – 2.17 

– Hoofdstuk 2 – Ruimteschip aarde 

In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij brandstof en energie, en hoe wij daar mee omspringen. 

Hou een debat. Schrijf alle argumenten pro en contra voor de verschillende brandstoffen 

en energiebronnen (olie, steenkool, aardgas, kernenergie, biobrandstof, wind- en waterenergie, 

zonne-energie) op strookjes (zie : vanaf p. 24). De argumenten neem je over uit het boek. 

Elke leerling krijgt één strookje dat hij of zij voorleest (of laat hen de argumenten rechtstreeks 

uit het boek voorlezen). De samenvatting lees je zelf. Wat vinden de kinderen zelf ? In welke 

energiebronnen moet er volgens hen worden geïnvesteerd ? Bijkomende argumenten zoeken ze 

in We hebben maar één planeet en Een beter milieu : energie besparen (zie : Bibliografie), 

en op internet. 


Wereldoriëntatie – 1 Natuur – 1.6 – 1.23 – 1.24 – 1.25 – 1.26 



– Hoofdstuk 3 – Van zo viezig als een mens tot zo schoon als een mier 

4 Groepsdomheid 

Sta vooraf even stil bij hoe mensen omgaan met hun omgeving, hoe ze de planeet plunderen 

en steeds meer vervuilen. Leg het boek Een ronde tafel in het regenwoud (zie: Bibliografie) 

op de leestafel. Eén van de mechanismen die vervuiling in de hand werkt, is groepsdomheid. 

‘Als dit probleem echt zo erg was, dan zouden ze er toch wel wat aan doen ?’ is een gevaarlijke 

gedachte die in de hoofden van veel mensen zit. Hierover lees je meer op pagina 39 : “Eén mens 

is dom, twee mensen zijn dommer.” 

2 


Ga naar aanleiding van dat citaat op zoek naar voorbeelden van groepsdomheid en groepswijsheid, 

in het boek maar ook in de klas. Zijn er situaties in de klas waarop deze theorie van toepassing is, 

zoals bijvoorbeeld bij pesten ? Om groepsdomheid om te zetten in groepswijsheid kan je met 

je klas een aantal groepsbevorderende, niet-competitieve spellen spelen. Inspiratie vind je hier : 

www.dehogerielen.be/sites/default/files/hoge-rielen/natuur-avontuur/handleiding%20 

teambuildingskoffer.pdf. 




4 Duurzaam speelgoed 

Op pagina 40 lees je onder ‘Een nieuwe manier van denken’ over duurzaam speelgoed. 

Vraag de kinderen naar aanleiding hiervan thuis een inventaris maken van hun speelgoedkast. 

Waar spelen ze nu mee ? Waar speelden ze vroeger mee ? Maak van al deze lijstjes één grote klaslijst. 

Verdeel je klas in groepjes. Geef elk groepje een andere opdracht. Eén groep verdeelt het speelgoed 

volgens educatieve waarde en speeldoel, een andere groep volgens materiaal waaruit 

het vervaardigd is. Nog een andere groep kan het speelgoed indelen volgens levensduurte. 

Leg de lijstjes naast elkaar. Bekijk nu welk speelgoed het meest duurzame en ecologisch 

verantwoorde speelgoed is. Is er een speelgoedwinkel met duurzaam ecologisch verantwoord 

speelgoed in de buurt van jullie school ? Maak een afspraak en vraag een rondleiding. 

De kinderen kunnen ook een interview afnemen. 

Surf naar http://duurzaamspeelgoed.be en ga er bijvoorbeeld op zoek naar de oorsprong 

van houten speelgoed : http://duurzaamspeelgoed.be/geschiedenis-houten-speelgoed. 

Wereldoriëntatie – 1 Natuur – 1.3 

Wereldoriëntatie – 2 Techniek – 2.1 




ICT – 6 

4 Een eindeloze cirkel 

De kinderen zoeken het verschil tussen ‘cradle-to-cradle’ en ‘recycling’ op (cf. p. 42-44). 

Leg ter aanvulling ook de boeken Een beter milieu : afval en recycling en Gooi maar weg ! 

op de leestafel (zie : Bibliografie). Ga zelf ook aan de slag. Blaas iets ‘ouds’ nieuw leven in, bijv. : 

een oude stoel opknappen, een tafel herschilderen, een lampenkap pimpen … 


4 Plastic soep 

Vraag de kinderen te inventariseren wat er in jullie klas allemaal uit plastic is gemaakt. Laat hen 

alternatieve materialen bedenken. Dezelfde denkoefening doen ze thuis over : in de badkamer 

(verpakkingen van douchegel en shampoo …), in de keukenkast, in de woonkamer (meubels …). 

Sta stil bij het afval dat dat met zich meebrengt. Zijn de kinderen zich bewust van de enorme 

‘plastic soep’ die ronddrijft in de oceanen ? 

Lees pagina 43. Probeer een voorstelling te maken van de grootte van die plastic soep. In dit boek 

staat dat die “minstens twee keer en misschien zelfs wel twintig keer zo groot [is] als Spanje”. 

Leg er het boek We hebben maar één planeet naast. Op pagina 50 van dat boek staat : “Hoe groot 

 


de plastic soep is, weet niemand helemaal zeker. Minstens 34 keer zo groot als Nederland, zeggen 

onderzoekers.” Neem er een landkaart bij en laat hen Spanje en Nederland opzoeken. 

Leg er tot slot ook het boek Plastic Soep naast. Daarin staat “dat in een kwart van de Stille Oceaan 

– een gebied van 8,6 miljoen vierkante kilometer – maar liefst 44 miljoen kilo plastic afval drijft : 

5.114 kilo per vierkante kilometer” (p. 15). Laat hen berekenen hoeveel (milli)gram afval dat is 

per liter. Wijs hen er bovendien op dat het gevaar niet enkel schuilt in de plastic die zichtbaar 

ronddrijft op zee, maar ook in de onzichtbare, microscopisch kleine plasticdeeltjes. Lees samen 

het artikel in De Standaard over hoe plastic onze mosselen vervuilt (cf. www.standaard.be/artikel/ 

detail.aspx?artikelid=DMF20120824_00270682). Zet met de kinderen een bewustmakingscampagne 

op. Laat hen affiches ontwerpen, en slogans bedenken waarin ze anderen aansporen 

bewust met plastic en plastic afval om te gaan. Hou een optocht door de school, door het dorp. 



Sociale vaardigheden – 1 Relatiewijzen – 1.2 – 1.6 – 1.7 


Wiskunde – 2 Meten – 2.3 

– Hoofdstuk 4 – Hoe voorspel je de toekomst ? 

–– 

Lees de tekst op pagina 46. Wat is het verschil tussen een futuroloog en helderziende 

of een waarzegger ? Breng verschillende horoscopen mee uit diverse tijdschriften. 

Lees er enkele samen. Geef de opdracht er zelf een te schrijven. 

–– 

Verwijs naar het boek Vuurbom (zie: Bibliografie) waarin Bram en Jimmy 

een eeuwigheidscapsule willen bouwen, geïnspireerd op wat er in en om de graven 

van Egyptische mummies gevonden werd. Bram en Jimmy verzamelen in 

die eeuwigheidscapsule allerlei voorwerpen zodat de generaties van 1000 jaar later 

weten hoe het schoolleven er 1000 jaar eerder uitzag. Vraag de kinderen zelf zo’n lijst 

aan te leggen, en laat hen dan effectief voorwerpen, foto’s en afbeeldingen verzamelen. 

Ze stellen bovendien een begeleidende brief op die de tijdsgeest van nu illustreert. 

Waar zouden ze de eeuwigheidscapsule kunnen begraven ? Door wie moet 

de tijdscapsule gevonden worden, hopen ze ? 

De kinderen kunnen per twee of in kleine groepjes werken. 

Lees ter afsluiting ook dit artikel, over een pakket in Noorwegen dat pas na 100 jaar geopend 

mocht worden (cf. www.demorgen.be/dm/nl/994/stand-der-dingen/article/detail/1490926/ 

2012/08/24/Mysterieus-Noors-pakketje-na-eeuw-geopend.dhtml) 


ICT – 6 

– Hoofdstuk 5 – Water en brood 

–– 

Water : om voedsel te bereiden heb je water nodig. Neem het boek op pagina 58, 

waar een aantal voorbeelden staan. Vul het lijstje aan met een aantal dingen die vaak 

op het menu staan. Hoeveel liter water is er nodig om bijvoorbeeld rijst te bereiden 

(van het kweken van de plant tot de gekookte rijst op het bord) ? Vraag de kinderen 

hun persoonlijk waterverbruik van één week in kaart brengen. Stel een schema op 

dat ze kunnen invullen : eten, drinken, toilet doorspoelen (± 6 liter per keer !), 

tanden poetsen, bad of douche … Leg het boek Een beter milieu : water besparen 

(zie: Bibliografie) ter aanvulling op de leestafel. Bekijk de lijstjes en vergelijk. 

Hoe en waar zouden ze op persoonlijk waterverbruik kunnen besparen ? 

4 


–– 

Neem het boek op pagina 60 (‘Waar komt jouw eten vandaan’). Geef de kinderen 

de opdracht thuis in de keukenkasten te kijken. Ze brengen de oorsprong 

van de verschillende voedingswaren in kaart. Trek de opdracht open naar 

het verleden. Wat stond er bij hun grootouders op het menu ? Is er een groot verschil 

met nu ? Hoe zal het voedingspatroon er in de toekomst uitzien, denken ze ? 

–– 

Neem het boek op pagina 61 en 62. Daarin wordt verwezen naar de ‘akker van 

de toekomst’. Vraag wie er zelf een moestuin, een stadstuintje of een balkonmoestuin 

heeft. Ga langs bij een pluk- of zelfoogstboerderij (zie bijvoorbeeld : http://wijveld. 

skynetblogs.be). Wat vinden de kinderen van dat principe ? Zien ze het later zelf ook 

zitten om hun groenten en fruit zelf te gaan oogsten ? 

–– 

Wie heeft er nog zin in een stukje vis op zijn bord na het lezen van het stuk over 

overbevissing op pagina 64 ? Verwijs opnieuw naar de groepsdomheid en -wijsheid. 


Sociale vaardigheden – 1 Relatiewijzen – 1.2 – 1.6 – 1.7 


–– 

In ‘Maisgarnalen, cricko’s en bugburgers’ (p. 65) lees je meer over het eten van 

insecten. Wie heeft er al eens insecten gegeten ? Bewust of onbewust ? Lees samen 

dit stuk www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/2084521/schooltv-actueel/2157373/ 

verzorging/item/2976497/eetbare-insecten/ en bekijk ook hoe je zelf eetbare insecten 

kan vangen www.ketnet.be/programma/x-treem/eetbare-insecten. Ga daarna zelf op 

culinaire ontdekkingsreis ! 

–– 

Leg daarna een link naar het volgende hoofdstuk. Met behulp van stamcellen 

en 3d-printers zouden we bijvoorbeeld een nier kunnen printen (p. 73). 

Maar als dat kan, rolt er binnenkort dan ook voedsel uit de printer ? 

Lees http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2011/november/Voedsel-uit-deprinter.html 

en hou een gesprek over de mogelijkheden, de voor- en nadelen … 

–– 

De auteur van Groeten uit 2030 verzint op pagina 66 een naam voor de toekomstige 

oven : robokoks, keukenbots, eetomaten. Welke naam dekt de lading het beste ? 

Geef de opdracht zelf ook een leuke naam verzinnen. 

–– 

De meeste kinderen snoepen graag. Op pagina 67 verzint de schrijver zuurtjes 

die je kan inademen. Geef als opdracht zelf ook een gezonde snoeperij uit te vinden. 

Laat de kinderen hun uitvinding in tekst en beeld weergeven in een reclamefolder. 


– Hoofdstuk 6 – Ziek 

4 Imed 

Neem het boek op pagina 70. Daar wordt de “imed” voorgesteld : een piepklein chipje in je lichaam 

dat informatie stuurt over je lichamelijke toestand naar je computer of telefoon. Wat zijn, 

volgens het boek, de voordelen ? Vraag de kinderen of zij er ook niks dan voordelen in zien ? 

Prikkel hen door te stellen dat de gegevens in handen kunnen komen van iemand met minder 

goede intenties. Of dat je toekomstige werkgever zo je gezondheid in de gaten kan houden … 

Nog steeds niks dan voordelen ? 

5 


4 Eeuwig leven 

Op pagina 77 wordt stilgestaan bij een eeuwig leven. Onsterfelijkheid spreekt tot de verbeelding. 

Vraag of de kinderen ook dromen van een eeuwig leven ? Hou een gesprek over de voor- en 

nadelen hiervan. Eén van de genoemde technieken om eeuwig te leven is alleen het hoofd 

‘up to date’ te houden en de rest van het lichaam te vervangen door kunstmatige ledematen. 

Hoe zou hun leven eruit zien met een kunstmatige romp en ledematen ? Laat hen dat in beeld 

of woord weergeven. 




– Hoofdstuk 7 – De eeuw van de robots ? 

In ‘Wanneer gaan we naar Mars’ (p. 80) lees je meer over ruimtevaart en hoe er vroeger 

naar gekeken werd. Geef de kinderen als opdracht met hun grootouders te praten over 

de eerste maanlanding (of met wie dan ook die zich de maanlanding nog herinnert). Hoe werd er 

in de jaren ’50 en ’60 gedacht over maan- en marsmannetjes ? Vergelijk dit met wat we nu allemaal 

weten (en nog steeds niet weten). 





Bekijk de automodellen op pagina 82. Vraag de kinderen hoe een auto er in 2030 volgens hen 

zal uitzien ? Vraag hen vervolgens er zelf één te ontwerpen. 

Op pagina 92 worden een heel aantal voorbeelden van een robot in huis gegeven. Vraag aan 

de kinderen waarvoor zij een robot zouden gebruiken ? Laat hen dat in woord of beeld weergeven. 



En verder 

– DIY 

Heel wat thema’s uit dit boek zijn brandend actueel. Hou samen met je klas de ogen en oren 

wagenwijd open en volg de actualiteit. Zo wordt er bijvoorbeeld gedacht aan het gebruik 

van parasols om het Great Barrier Reef te redden : www.demorgen.be/dm/nl/5378/Global- 

Warming/article/detail/1488209/2012/08/20/Parasols-kunnen-Great-Barrier-Reef-redden.dhtml. 

Maak hen duidelijk dat verandering bij jezelf begint. Met ‘consuminderen’ bijvoorbeeld. Is diy 

(Do It Yourself) de toekomst ? Dus : zelf je kleren naaien en breien, een moestuin beginnen … 

Laat hen zeker een aantal dingen uit We hebben maar één planeet : groene tips en inspiratie 

voor Low Impact Kids (zie: Bibliografie) uitproberen ! 


ICT – 1 

ICT – 6 

6 


Bibliografie 

Aarde & milieu : voedsel voor iedereen – John Baines (Corona, 2007) 

Een beter milieu : afval en recycling – Carol Inskipp (Corona, 2006) 

Een beter milieu : energie besparen – Jen Green (Corona, 2006) 

Een beter milieu : water besparen – Jen Green (Corona, 2006) 

Een ronde tafel in het regenwoud – Rindert Kromhout en Eric Smaling (Leopold, 2007) 

Gooi maar weg ! – Rindert Kromhout en Eric Smaling (Leopold, 2005) 

Plastic Soep – Jesse Goossens (Lemniscaat, 2009) 

Volle buiken – Rindert Kromhout en Eric Smaling (Leopold, 2004) 

Vuurbom : de geschiedenis van een vriendschap – Harm de Jonge (Van Goor, 2011) 

We hebben maar één planeet : groene tips en inspiratie voor Low Impact Kids – Steven Vromman 

& Ilona Plichart, Tinne Van Den Bossche (ill.) (Van Halewyck, 2010) 

7 


Lestip 

3 

Het wonderkabinet 

Brian Selznick 

De Boekerij, 2012 

Over het boek 

Het wonderkabinet vertelt twee verhalen. Het ene speelt zich af in 1927, in New Jersey, en is dat 

van het dove meisje Rose, wiens verhaal uitsluitend uit prenten bestaat. Het andere verhaal 

– in woorden verteld – speelt zich 50 jaar later af en is dat van Ben, een jongen die in Minnesota 

bij zijn oom en tante inwoont en op zoek gaat naar zijn onbekende vader. De verhalen raken 

elkaar eerst in details (een bliksemschicht, het thema doofheid), later komen ze samen in tijd 

en ruimte en krijgt ook Ben een rol in het beeldverhaal. 

Dit is een wonderlijk boek dat drijft op mysterie, nostalgie en sfeer. Wie is Rose ? Wat heeft ze 

met Ben te maken ? Wie is Bens vader ? Met zijn paginavullende potloodtekeningen en vlotte tekst 

vertelt Selznick een verhaal in woord en beeld dat speelt met de grens tussen film, roman 

en graphic novel. 

Aan de slag 

Aanzet 

– Inleefspel 

Zowel Rose als Ben zijn doof. Met een inleefspel maak je de kinderen duidelijk hoe een dove 

communiceert, zich in het verkeer begeeft … Je kan doofheid simuleren door een leerling 

een koptelefoon op te zetten die geen geluid van buitenaf doorlaat. Daarna moeten ze zien 

te functioneren in een spel, een wiskundeles, een turnles … 

Laat in elke situatie iemand anders de koptelefoon opzetten. Evalueer daarna. Wat hebben ze 

als positief ervaren ? Wat als negatief ? 

Je kan het inleefspel ook uitbreiden met andere handicaps. Inspiratie vind je o.a. op http://home. 

euphonynet.be/anderszijn/spelletjes.htm. 

– Extra leesvoer 

Leg De stille dief en De Gehoorstoornis Survivalgids op de leestafel (zie: Bibliografie), voor wie 

zich verder in het thema wil verdiepen. Of lees het gedicht voor dat Jack uit Haat die kat 

(zie: Bibliografie) voor zijn dove moeder schreef (p. 110-111) 

“Kattebelletje 

ik zal voor je 

luisteren 

ik zal 

alle klanken 

van de wereld 

horen 

8 


alle 

heerlijke 

onzegbare 

zegbare 

klanken 

al het 

ronken 

en 

zoemen 

en alle 

tingeltangelklanken 

ik zal 

alle klanken 

van de 

wereld 

horen 

en ik zal ze opschrijven 

zodat 

jij 

ze 

ook 

kunt horen.” 

Nederlands – Strategieën – 5.1 



Wereldoriëntatie – 1 Natuur – 1.18 

Wereldoriëntatie – 4 Maatschappij – 4.10 


Zorg voor verschillende exemplaren van het boek. Zorg ervoor dat alle kinderen het boek hebben 

gelezen en ga dan met onderstaande suggesties aan de slag. 

– Sterren en de ruimte 

Het nummer ‘Space Oddity’ van David Bowie speelt een belangrijke rol doorheen dit boek. 

Af en toe speelt er een stuk songtekst in Bens hoofd. Google de tekst van het lied, en zorg 

voor een Nederlandse vertaling, wanneer de kinderen onvoldoende Engels kennen. 

–– 

Waarover gaat dit lied ? 

–– 

Waarom denkt Ben dat het over zijn vader gaat ? 

–– 

Wat heeft Ben met de sterren en de ruimte ? 

Ben is gefascineerd : hij schildert zijn plafond zwart en maakt met fluorescerende sterren een 

sterrenhemel na. Ga na of iedereen de namen van de belangrijkste sterren in ons melkwegstelsel 

9 


kent. Breng een (virtueel) bezoek aan de volkssterrenwacht Urania (cf. http://www.urania.be/). 

Leg ook Reis door het heelal, De ontdekking van de sterren en Sterren en planeten : atlas van 

de nachtelijke hemel op de leestafel (zie : Bibliografie). 

Muzische vorming – 2 Muziek – 2.3 

– Sterrennacht 

Neem het boek op pagina 71 en lees volgend fragment voor : “De deur stond op een kier, en hij zag 

de ingelijste reproductie van Van Gogh – een grote zwarte boom met een wervelende nachthemel 

vol gouden sterren.” Breng een kunstboek van Van Gogh mee, bijv. Het kleine Van Gogh-museum 

(zie : Bibliografie) of zoek via Google een aantal van zijn schilderijen. Vinden ze terug om welk 

schilderij het gaat ? (‘Sterrennacht’ of ‘Starry night’). 

Geef dan de opdracht om, net zoals in het boek, een beschrijving te maken bij een schilderij 

naar keuze. Bouw vooraf eventueel een woordveld op met tal van adjectieven om de kinderen 

op weg te helpen. Of speel een associatiespel, om woorden te ‘wekken’. Elk kind print een afbeelding 

van zijn of haar schilderij. Verzamel ze en hang ze op in de klas. Daarna leest elk kind zijn of haar 

beschrijving voor. De rest van de klas bekijkt de afbeeldingen en raadt om welk schilderij het gaat. 


– Musea 

Ben is een echte verzamelaar : hij bezit een schildpadje uit gelijmde schelpen, stukjes meteoriet, 

een vogelschedel … Ook Rose had als kind een knipselboek waarin ze alles over haar moeder, 

een actrice, verzamelde. Wie heeft thuis ook een verzameling ? 

Breng Van alles over musea en verzamelen mee naar de klas. Met prachtige foto’s geeft dit boek aan 

hoe een museum tot stand komt. Het kan de kinderen inspireren om de klas om te bouwen 

tot een tijdelijk museum. De kinderen stellen er hun verzamelingen tentoon. Verzamelingen 

rond eenzelfde thema vullen elkaar aan. 

Bens vader werkte voor het Amerikaans Natuurhistorisch Museum in New York. Ben verblijft er 

een paar dagen en raakt er niet uitgekeken. Ook Rose brengt veel tijd door in het museum, 

als kind, maar ook later. Bekijk via het internet een foto van het gebouw : http://nl.wikipedia.org/ 

wiki/American_Museum_of_Natural_History en vergelijk deze met de afbeelding op pagina 314- 

315. De potloodtekening nodigt uit om zelf aan de slag te gaan ! Trek de straat in met potlood, 

papier en een kartonnen onderlegger. Kies enkele gebouwen uit en laat de kinderen die natekenen. 



– Maquette 

Rose werkte mee aan de maquette van New York voor de wereldtentoonstelling en voegde er 

haar persoonlijke geschiedenis met de stad in het geheim aan toe. Bekijk en vergelijk de tekeningen 

met de foto’s op de website : www.queensmuseum.org/exhibitions/visitpanorama. 

De kinderen uit je klas verlaten binnenkort allemaal de lagere school. Laat hen samen een maquette 

bouwen van de school, waar ze waarschijnlijk zes, misschien zelfs negen jaar hebben doorgebracht. 

Aan de maquette voegen ze persoonlijke details toe : herinneringen aan leuke momenten in de klas, 

op de speelplaats, de eetzaal, feesten, een leerkracht … (zie ook : ‘Lestip Mijn straat’). 



2 


– Diorama 

Bens vader bouwde het diorama “Wolf (Canis Lupus), Gunflint Lake, Minnesota”. Wat is 

een diorama ? Ook in het Afrika-museum van Tervuren zijn een aantal diorama’s gebouwd. 

Geef de opdracht er zelf een te maken. Je kan als thema bijvoorbeeld ‘dieren’ nemen, en de klas 

in groepjes laten werken. De ene groep maakt een kijkkast over dieren van in savanne, 

aan andere groep over dieren op de poolgebieden. Gebruik bijvoorbeeld dieren van Schleich : 

die ogen levensecht. 

Voor de landschappen gebruiken ze materiaal als takken, mos, gras, zand en lappen stof. 

Je kan er – als je de link met het Jeugdboekenweekthema wil leggen – ook eentje maken over ‘tijd’. 



Nederlands – 6 Taalbeschouwing 


– Doven 

Ben communiceert via een schriftje met Jamie, en later ook met Rose. Maar hij oefent ook 

op gebarentaal. Met een afbeelding van het handalfabet dat je van internet haalt laat je hen 

de boodschap op pagina 594 tot en met 609 ontcijferen. Let wel : doventalen zijn natuurlijke talen, 

met een eigen lexicon en een eigen grammatica die van generatie op generatie wordt doorgegeven. 

Doven in Vlaanderen gebruiken dus een ander alfabet dan Amerikaanse doven. In het boek is 

de dovenboodschap niet vertaald. Geef de kinderen daarom ook het Amerikaanse gebarenalfabet. 

Schrijf een aantal woorden op strookjes, deel de strookjes uit en laat de kinderen deze woorden 

voor elkaar spellen (met het Vlaamse handgebarenalfabet). Ze raden om ter snelst om welk woord 

het gaat ! Neem woorden uit het boek : museum, meteoriet, film, panorama, diorama, wonderkabinet 

… 


En verder 

– Film toen en nu 

In 1927 werd de nieuwe geluidstechnologie in de films geïntroduceerd. Bekijk een film of 

een filmfragment uit de ‘stomme’ periode, bijvoorbeeld One week van Buster Keaton uit 1920. 

Waarin verschilt een film van toen met een film nu ? Wijs hen op de zwart-witbeelden, 

de tussentitels die tussen de beelden door worden geprojecteerd, het ontbreken van geluid, 

de muziek die vaak live werd gebracht … 

Verdeel de klas in groepen. Laat elke groep een kort scenario uitschrijven voor een eigen ‘stomme’ 

film. Zorg voor verkleedkleren, rekwisieten en een camera om de filmpjes op te nemen. 

Muzische vorming – 3 Drama – 3.5 


– (Over)bescherming 

Lees het gesprek voor tussen moeder en dochter op pagina’s 274 tot en met 292. Roses moeder 

vindt het gevaarlijk voor haar dove dochter om alleen buiten te komen, alleen al omdat ze schrik 

heeft dat haar dochter aangereden zal worden. 

–– 

Kan je de ongerustheid van de moeder begrijpen ? Of heeft Rose gelijk ? 

–– 

Moeten dove kinderen extra beschermd worden ? Of hebben ze het ‘recht’ 

om gevaar te lopen, net als niet-dove kinderen ? 


2 


Bibliografie 

– Citaten 

Bens moeder werkt als bibliothecaresse in de plaatselijke bibliotheek en is altijd omringd 

door boeken. Uit die boeken haalt ze citaten om op te hangen, o.a. eentje van Oscar Wilde : 

“We liggen allemaal in de goot, maar sommigen van ons kijken naar de sterren.” Ben vraagt 

naar de betekenis maar krijgt geen antwoord. Wat betekent die uitspraak volgens de kinderen 

uit je klas ? 

Geef de kinderen de opdracht om uit elk gelezen boek een mooie zin te halen. Die hangen ze op 

in de klasbibliotheek of ze schilderen het citaat op de klasmuur. Zo krijg je een prikkelende 

leesomgeving. Je kan deze opdracht het hele jaar doordoen. Tijdens de Jeugdboekenweek 

geef je hen de opdracht om gericht te zoeken naar citaten rond tijd. 


De Gehoorstoornis Survivalgids – Nico De Braeckeleer, E. De Leenheer, Maaike Devos 

(Abimo, 2010) 

De ontdekking van de sterren – Govert Schilling (Moon, 2012) 

De stille dief – Rian Visser en Fréderiek Westerweel (ill.) (Clavis, 2008) 

Haat die kat – Sharon Creech (Hoogland & Van Klaveren, 2009) 

Het kleine Van Gogh museum – (Ludion, 2010) 

Van alles over musea en verzamelen – Ymkje Swart en Jet Bootsma (ill.) (Moon, 2008) 

Reis door het heelal – Frank Deboosere (Standaard, 2008) 

Sterren en planeten : atlas van de nachtelijke hemel – Robin Scagell (Lannoo, 2008) 


Lestip 

4 

Mijn straat 

Paul De Moor en Stefanie De Graef (ill.) 

Lannoo, 2012 

Over het boek 

Aan de slag 

Aanzet 

Een jongen schetst de straat waar hij vroeger woonde. Hij vertelt over de huizen, de gebouwen 

en hun bewoners. Over de tandarts en de boer, de ene woont boven, de ander beneden. Over 

de bakker en de ijsman, de een met de bakfiets, de ander met paard en kar. Over de fabrieken, 

de wei en de stekelbaars. Over de tijd van toen, toen de jongen nog klein was en de straat nog was 

hoe ze was. 

Dit is een nostalgisch boek over vroeger met kleurrijke en geestige personages. 

Toon de cover van het boek. Voor je het boek samen leest, laat je de kinderen een stukje schrijven 

met dezelfde titel als het boek Mijn straat. Ter inspiratie voor hun beschrijving zet je hen op weg 

met de vijf W’s (en één H) : 

–– 

Wie woont er ? 

–– 

Waarom woon jij er ? 

–– 

Wat voor bijzonders is er in je straat te zien ? 

–– 

Wanneer werd je straat aangelegd ? 

–– 

Waar is je straat gelegen, in wat voor buurt ? 

–– 

Hoe ziet je straat er uit ? 

Laat hen ook volgende vragen beantwoorden : 

–– 

Wat is de oorsprong van je straatnaam ? Wie bedacht de straatnaam ? 

–– 

Hoe lang bestaat je straat al ? 

–– 

Zijn er winkels ? Zijn er openbare gebouwen ? Fabrieken ? Is er een school 

of bibliotheek ? 

–– 

Staan er geklasseerde gebouwen of gebouwen van een beroemde architect ? 

–– 

Wie is de oudste bewoner van de straat ? 

–– 

Hoeveel verschillende nationaliteiten wonen er in je straat ? 

Laat de kinderen mensen uit hun straat interviewen, stuur hen met een fototoestel of videocamera 

op pad. Laat hen ‘hun’ straat verwerken tot een krantenartikel, in een schilderij, als fototentoonstelling, 

een videoreportage à la ‘Het dorp’ van Man bijt hond. 

Je kan er ook voor kiezen om de kinderen klassikaal de schoolstraat in kaart te laten brengen. 

De kinderen trekken er in duo’s op uit en interviewen de buren, de uitbater van de snoepwinkel 

of de schoolconciërge voor de schoolkrant. Extra informatie over de straat vind je op de website 

van je gemeente, bij de verantwoordelijke van ruimtelijke ordening of technische dienst, 

bij de heemkundige kring … 

Nederlands – 4 Schrijven – 4.4 


2 



Wereldoriëntatie – 5 Tijd – 5.8 – 5.9 


In dit boek wordt telkens iets of iemand uit de straat van de auteur voorgesteld. Lees het boek 

samen. Hier volgende enkele suggesties om langer stil te staan bij bepaalde thema’s of passages. 

– Bewoners 

4 Namen 

Bekijk de namen in dit boek : Fred, Fons, Dolf, Fernand, Frans, Marcel … 

–– 

Welke populaire voornamen van vroeger komen nu terug ? (Denk aan Jef, Jules, 

Jeanne, Marie …) 

–– 

Wat betekenen de namen en waar komen ze vandaan ? De ijsman in het boek 

heet bijvoorbeeld Marcel. Zijn naam komt uit Frankrijk en betekent ‘kleine hamer’. 

Zijn paard heet Poenda. Die naam komt uit Congo. 

Zoek vervolgens de betekenis van de namen van de kinderen uit je klas, bijvoorbeeld op 

http://babybytes.nl/namen/. 


Nederlands – 7 Interculturele gerichtheid 

4 ‘Van boven naar onderen’ 

Lees de tekst voor en stel volgende vragen : 

–– 

Hoe is de verhouding tussen de boer en de tandarts ? 

–– 

Waaruit kan je dat afleiden ? 

–– 

Wie van hen heeft nu gelijk ? 

Dramatiseer dit stuk. De boer en tandarts ontmoeten elkaar : 

–– 

Wat hebben ze elkaar te zeggen ? 

–– 

Hoe begroeten ze mekaar ? Hartelijk of hatelijk ? 

–– 

Wat gebeurt er als de boer met kiespijn toch bij de tandarts op bezoek gaat ? 

–– 

Wat gebeurt er als de tandarts melk komt kopen bij de boer ? 

De boer en tandarts raken het niet met elkaar eens over waar de straat begint en eindigt. Hoe zou 

het zitten met de straat waar jullie school ligt ? Maak een afspraak met iemand van de technische 

administratieve dienst van je gemeente en hou een gesprek : 

–– 

Waar is het begin en het einde van de straat ? 

–– 

Wie bepaalt dit ? Waar beginnen huisnummers te tellen ? 

–– 

Wie verzint de straatnamen ? 

–– 

Wie is de beroemdste inwoner ? 




4 ‘De bakker’ 

In dit stuk wordt met woorden gespeeld en gejongleerd : “De bakfiets bromde. Daarom was het 

ook een bromfiets.” Ga op zoek naar andere woorden die zich tot deze taalspielerei lenen en maak 

(nieuwe) woorden ! 



4 ‘Fons’ 

–– 

Wat bedoelt de schrijver met : “Zijn paard was een vos met een lange staart. 

En ogen zo groot als spiegeleieren. … Hij staarde meer in zichzelf dan in de straat.” 

–– 

Welke paardenrassen ken je ? (cf. http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_paardenrassen) 

–– 

Waarom droeg het paard oogkleppen ? 

–– 

In de tekst wordt gebruik gemaakt van geluidsnabootsingen. Welk effect hebben die ? 

Wat benadrukken ze ? 

Ga, naar aanleiding van die laatste vraag, verder in op onomatopeeën. Ter illustratie breng je 

‘O Echo’ (zie: Bibliografie) mee, waarbij je aangeeft hoe de stadsgeluiden in de tekst worden 

verwerkt. Of je gebruikt het gedicht ‘Boem Paukenslag’ van Paul van Ostaijen (cf. http://users. 

telenet.be/gaston.d.haese/paukenslag.html). 

Laat de kinderen vervolgens de weg die zij afleggen van huis naar school (of omgekeerd) 

beschrijven aan de hand van de geluiden die ze onderweg horen. Je kan de kinderen er ook 

met videocamera of enkel geluidsopnameapparatuur op uit sturen. Ze leggen zo de geluiden vast 

die hen dagelijks omringen. Laat je inspireren door de geluidsfragmenten op http://thecityrings.org. 



4 ‘Het hoofd’ 

In dit fragment staan mooie voorbeelden van beeldrijk taalgebruik zoals “de sirene loeit / de koe 

loeit / de boten loeien” en “lampen branden / het vuur brandt”. Ga zelf ook spelen met taal en 

beeld. Een ‘peertje’ kan zowel op een gloeilamp als op een peer slaan (cf. http://nl.wikipedia.org/ 

wiki/Bestand :Peertje.JPG). 


– Gebouwen 

4 ‘Mijn huis’ 

De kinderen zoeken op in de tekst wat er door het zolderraam te zien is. Daarna geef je hen 

de opdracht een foto te maken door het zolderraam (of slaapkamerraam) bij hen thuis. 

Alle foto’s hang je als een mozaïek op in je klas. 


4 ‘De stomme school’ 

–– 

Hoe wordt de school beschreven ? 

–– 

Is het een aangename plek om te vertoeven ? 

–– 

Wat bedoelt de schrijver met “De school was hoog en streng. Met blinde ogen 

en dove oren” ? Voor wie of wat is de school doof en blind ? 

Geef de kinderen daarna de opdracht hun eigen school te beschrijven. Help hen op weg 

door vooraf een woordveld op te bouwen : 

–– 

Hoe ziet de school eruit ? 

–– 

Welke kleuren en geuren overheersen er ? 

–– 

Welke gevoelens roepen de school bij je op ? 

–– 

Welke dingen kan je er doen ? 

Kinderen uit het zesde leerjaar hebben hun lagere schooltijd er bijna opzitten. Je kan hen samen 

een maquette laten bouwen van de school, en er hen hun leuke herinneringen in laten verwerken, 

in woord en beeld (zie ook : ‘Lestip Het wonderkabinet’). 



Muzische vorming – 2 Muziek – 2.3 


– Natuur 

4 ‘Toverhazelaars’ 

–– 

Welke informatie vind je terug over deze hazelaars in het boek ? 

–– 

Hoe ziet deze boom er doorheen de verschillende seizoenen uit ? 

De kinderen gaan daarna op zoek naar afbeeldingen en informatie over de toverhazelaar 

op het internet en in boeken. 

4 ‘De maan’ 

–– 

Hoe worden de wind, de zon en de maan beschreven in het boek ? 

–– 

Welk gevoel overheerst bij het lezen van deze poëtische beschrijvingen ? 

–– 

Kijk ook naar de afbeelding die Stefanie De Graef maakte. Welke sfeer straalt die uit ? 

Lees ter aanvulling het gedicht ‘Melopee’ dat Paul van Ostaijen opdroeg aan Gaston Burssens. 

“Onder de maan schuift de lange rivier 

Over de lange rivier schuift moede de maan 

Onder de maan op de lange rivier schuift de kano naar zee 

Langs het hoogriet 

langs de laagwei 

schuift de kano naar zee 

schuift met de schuivende maan de kano naar zee 

Zo zijn ze gezellen naar zee de kano de maan en de man 

Waarom schuiven de maan en de man getweeën gedwee naar de zee” 

Laat de kinderen dit gedicht in een beeld vatten. 

4 ‘De stekelbaarzen’ 

–– 

Waar ligt de rivier ? 

–– 

Wat bedoelt de auteur met “Stil te liggen en toch te lopen” ? 

–– 

Waar doelt de schrijver op met “en ik werd een stekelbaasje als ik naar school moest” ? 

– Geluiden 

4 Geluidsnabootsingen 

In de verschillende stukken tekst wordt gebruik gemaakt van geluidsnabootsingen. 

Laat de kinderen hiernaar op zoek gaan in ‘Fons’ en ‘De boomgaard’. 

4 ‘De grote fabriek’ 

–– 

Wat wordt er in de grote fabriek gemaakt ? 

–– 

Ook deze tekst bevat klanknabootstingen : “klingklongklang/klangklongkling”. 

Waar komen deze geluiden vandaan ? 


4 ‘De blikfabriek’ 

–– 

Wat stopt de jongen allemaal in zijn blik ? 

–– 

Hoe wordt het geluid van hazelnoten in blik omschreven ? (“Plingplongpleng”) 

Elk kind maakt naar aanleiding van die laatste vraag een ‘schuddebus’: een leeg blik dat ze vullen 

met noten, maïskorrels, linzen, erwten, rijst … en dat ze vervolgens afsluiten. Terwijl jij 

het tekstfragment opnieuw voorleest, zorgen de leerlingen voor geluidsondersteuning. 


Nederlands – 3 Lezen – 3.5 


– Voertuigen 

4 ‘Zij en zij’ 

–– 

Wie is de ene zij en wie de andere ? 

–– 

Waarom omschrijft de auteur de auto als een prinses ? 

–– 

Wat zijn de grote gele ogen en de kleine rode ogen, die af en toe knipogen ? 

Vraag de kinderen wie er allemaal een auto heeft. Welk gezin heeft er geen ? Welk gezin heeft er twee ? 

Bij hun ouders en grootouders vragen ze na hoe dat vroeger was. Ze vergelijken hoeveel auto’s 

er nu rondrijden, hoeveel er tien, twintig, vijftig, zestig jaar geleden rondreden. 

–– 

Hoe gaan mensen nu om het hun auto ? En vroeger ? 

–– 

Voor wie is een auto als een prinses, een pronkstuk dat af en toe uit de garage 

mag komen ? 

–– 

Voor wie is de auto een noodzakelijk kwaad, een praktisch vervoersmiddel ? 

–– 

Bekijk de afbeelding in het boek. Uit welke tijd stamt deze auto ? 

Laat hen naar aanleiding van die laatste vraag op zoek gaan naar de evolutie op de automarkt. 

Hoe zag een auto er tien, twintig, vijftig, zestig jaar geleden uit ? En laat hen ook een blik 

in de toekomst werpen : hoe zal een auto er over tien, twintig jaar uitzien ? Op welke brandstof 

zal die auto rijden ? Neem dit onderwerp mee wanneer je het boek Groeten uit 2030 behandelt. 

Bezoek ook www.s-move.be. Die website bundelt verhalen, tips, sites, initiatieven die bijdragen 

tot een betere en schonere mobiliteit. 



– Tijd 

–– 

Wanneer groeide de jongen op ? 

–– 

In welke tijd zijn de beschrijvingen van de straat in het boek te situeren ? De illustraties 

kunnen je verder helpen om die vraag te beantwoorden : de auto uit ‘Zij en zij’, 

de kleding van de jongen uit ‘De stomme school’ … 

–– 

In ‘Het pistool’ wordt verwezen naar “de Grote Oorlog”. Over welke oorlog gaat het ? 

Wat weet je over WO I ? Breng het boek De kijkkast van Kobe (zie: Bibliografie) mee. 

Op vdkg.weebly.com kan je je laten inspireren door wat een andere zesde klas 

met dit thema deed. 

–– 

Hoe heet de jongen ? Waarom zegt de schrijver bij aanvang van het boek 

“Elke gelijkenis met bestaande personen berust op onpuur toeval” ? (De straat 

die Paul de Moor hier beschrijft is waarschijnlijk zijn straat zoals hij die waarnam 

als kleine jongen.) 



– Illustraties 

De prachtige, nostalgische illustraties van Stefanie De Graef brengen de verschillende verhalen 

heel treffend en sfeervol in beeld. Bekijk de illustraties uitgebreid : 

–– 

Welke technieken gebruikt de illustrator ? 

–– 

Welke kleuren of kleurentimbres overheersen ? 

–– 

Hoe bepaalt het kleurgebruik de sfeer ? 

Wijs de kinderen op details zoals de schilderijtjes aan de muur, de meubels, de kledij … 

Die details verklappen heel wat over de tijd waarin de jongen opgroeide. 


En verder 

– Interview 

Interview een of meerdere personages uit de straat. Bundel deze interviews tot een straatkrant. 

– Brief 

Bibliografie 

Laat de kinderen een brief schrijven aan de jongen. Ze beelden zich daarbij in dat ze zijn buurjongen 

of buurmeisje zijn. Ze vertellen daarin hoe ze het vinden om samen te spelen in de boomgaard, 

aan de rivier … 

– Straatnaam 

Laat de kinderen een straatnaam bedenken voor de straat van de jongen. 

De kijkkast van Kobe – Wim Chielens, Marcel Rouffa, Flanders Fields Museum (ill.) (Clavis, 2006) 

Groeten uit 2030 : van plastic soep tot allesmakers – Jan Paul Schutten (Davidsfonds/Infodok, 2011) 

O Echo – Stan Van Steendam (Vrijdag, 2012) 


Lestip 

5 

Mister Orange 

Truus Matti 

Leopold, 2011 

Over het boek 

New York, 1943. Linus krijgt een baantje als loopjongen voor de groente- en fruitwinkel van 

zijn vader wanneer zijn oudste broer Albert – Apke voor de vrienden – naar de oorlog in Europa 

vertrekt. Elke week levert Linus een kist sinaasappels aan een man die hij ‘Mister Orange’ noemt 

en die eigenlijk schilder Piet Mondriaan blijkt te zijn. Mondriaan is gevlucht voor diezelfde oorlog 

in Europa en brengt zijn laatste dagen in New York door. Zijn kunst zet Linus aan het denken … 

Over Linus’ schouder kijk je mee in het atelier van Mondriaan – één van de belangrijkste 

schilders van de vorige eeuw. Dat maakt dit boek nog bijzonderder ! 

Aan de slag 

Aanzet 

Situeer het boek in tijd en ruimte. Het boek speelt zich af in de periode 1943-1945, wanneer 

WO II volop woedt. Piet Mondriaan ontvlucht Europa in oktober 1940 en zoekt onderdak in 

New York om aan de Duitsers te ontsnappen. Apke, de oudste broer van de hoofdpersoon Linus, 

maakt de omgekeerde beweging. Hij verlaat New York om tegen de Duitsers te gaan vechten. 

Via zijn brieven kom je als lezer meer te weten over die oorlog en de ontberingen die de soldaten 

er moeten doorstaan. Via beeldmateriaal dompel je de leerlingen onder in de tijdsgeest van toen : 

je verzamelt prenten die illustreren wat de mode van toen was, welke vervoersmiddelen er bestonden 

en hoe ze eruit zagen … Een handige site is : www.beeldbankwo2.nl/index.jsp. 

Sta ook stil bij WO II zelf : wanneer, waar en hoe begon de oorlog, wat ging er aan vooraf, 

welke rol speelde Amerika … 




Wereldoriëntatie – 5 Tijd – 5.6 – 5.8 – 5.9 


Lees het boek voor, of lees het samen. Als het boek uit is, kan je met volgende suggesties aan de slag. 

– Leven en werk van Mondriaan 

4 Keepvogel 

Mister Orange is Piet Mondriaan. Leg ook het boek Keepvogel en Kijkvogel in het spoor 

van Mondriaan op de leestafel (zie: Bibliografie). Mister Orange en Keepvogel en Kijkvogel 

in het spoor van Mondriaan vullen elkaar mooi aan : wat Truus Matti in haar verhaal beschrijft 

wordt weergegeven in de illustraties in het boek van Wouter van Reek. Vraag de kinderen 

per twee op zoek te gaan naar de overeenkomsten. In welke mate zou Keepvogel Linus kunnen zijn, 

of omgekeerd ? Welke illustraties uit het boek passen bij welke passages uit Mister Orange ? 


Je kan deze opdracht als hoekenwerk aanbieden, als tussendoortje. Enkele gerichte kijken 

vergelijkopdrachten meegeven werkt altijd het beste. 


4 Mondriaan 

Wie was Mondriaan en wat deed hij in New York ? Je vindt erg veel materiaal op internet, 

maar ook in het tijdschrift Dada Mondriaan (zie: Bibliografie). Daar vind je een helder overzicht 

van zijn leven en werk en bovendien bevat het tijdschrift tal van leuke tips om zelf in de stijl 

en sfeer van Mondriaan aan de slag te gaan. Breng ook het boek Mondriaans alfabet mee 

naar de klas (zie: Bibliografie). 

Verdeel je klas in verschillende groepjes en geef elke groep een andere opzoekopdracht 

over het leven en werk van Mondriaan : 

–– 

Waar werd Mondriaan geboren ? 

–– 

Welke studies volgde Mondriaan ? 

–– 

Tot welke kunststroming behoort zijn werk ? 

Welke invloed had de boogiewoogie-muziek op zijn werk ? Vind je enkele voorbeelden 

van boogiewoogie op YouTube ? 

–– 

Welke kleuren gebruikte hij ? Waarom precies die ? 

–– 

Waarom gebruikte hij tape in zijn werk ? 

Na het opzoekwerk stelt elk groepje zijn bevindingen voor. Zo krijgt de hele klas een totaalbeeld 

van het leven en werk van Mondriaan. 

4 Mondriaanhuis 

Breng tot slot een virtueel bezoek aan het Mondriaanhuis : www.mondriaanhuis.nl. Bekijk zeker 

samen met je leerlingen de links waarnaar de schrijfster verwijst in het boek op pagina 148-149. 

Boeiend is om de kinderen op de ‘anachronismen’ te wijzen : het werk van Mondriaan en 

de leefruimtes van zijn huis zien er heel hedendaags uit, maar laat hen zoeken naar voorwerpen 

die het meteen weer in de juiste ‘oude’ tijd situeren (het kacheltje, de verrekijker). Ook de auto’s 

en kleren dateren alles meteen heel scherp. 

Wereldoriëntatie – 7 Brongebruik 

Sociale vaardigheden – 3 Samenwerking 

– Briefgeheim 

Het hele boek door voel je hoe Linus erg opkijkt naar zijn oudere broer Apke (Albert), die vrijwillig 

naar de oorlog trekt. Apke schrijft regelmatig een brief die vader dan voorleest aan de ganse familie 

rond de tafel. De laatste brief bevat een stuk dat niet voor kinderoren is bestemd. Vader censureert 

tijdens het lezen. Toch wil Linus weten wat erin staat. Hij leest de brief stiekem. 

–– 

Hoe voelt hij zich daarna ? 

–– 

Kan hij er met iemand over praten ? 

–– 

Hoe en wat denkt hij nu over zijn helden, zowel Apke als Superman ? 

Geef de kinderen de opdracht een brief terug te schrijven, uit naam van Linus. Laat hen daarin 

vertellen over Linus’ nieuwe baantje, over zijn ontmoetingen met Mister Orange (en hoe die zijn 

blik op de wereld verruimen), of laat hem opbiechten dat hij de laatste brief stiekem heeft gelezen. 

Trek het onderwerp open naar briefgeheim in het algemeen. 

–– 

Las jij al eens brief (e-mail) die niet voor jou bestemd was ? 

–– 

Was dat per ongeluk ? Of uit onbedwingbare nieuwsgierigheid ? 

–– 

Hoe voelde je je na het lezen ? 

 


Eindig met een luchtige afsluiter, een grappig gedicht over een brief die per ongeluk in verkeerde 

handen valt (zie : Bibliografie). 

Briefje 

“Briefje geschreven. 

Tot een propje gedraaid. 

Achter de rug van de leraar 

in haar richting gemikt. 

Karin zien knikken. 

Briefje in haar hand. 

Gelezen dat ik vroeg : 

‘Schat, loop je nu met mij ?’ 

Warm en rood geworden. 

Van zenuwen pukkel opengekrabd. 

Karin verdomme. 

Briefje was voor Els bestemd.” 


Nederlands – 4 Schrijven – 4.8 

Wereldoriëntatie – 3 Mens 3 – 3.1 

– Helden 

Apke is in Linus’ ogen een grote held. Op pagina 13 lees je : “Linus keek hem verlangend na. 

De hele stad vol helden, en hij zat thuis. Als een held op sokken.” Laat de kinderen de betekenis 

van een ‘held op sokken’ op zoeken in het woordenboek en nakijken welke spreekwoorden 

of zegswijzen er nog meer bestaan. 

Wat maakt een held tot held ? Laat hen zelf een definitie formuleren van het begrip ‘held’. 

Verder laat je hen een lijstje met beroemde helden uit verleden en heden aanleggen. Vraag ook 

aan de kinderen wie hun persoonlijke helden zijn en waarom. Op volgende sites vind je nog meer 

suggesties om rond helden te werken : 

–– 

www.leerkracht.nl/show?id=11206 (lessuggesties over ‘helden van de twintigste 

eeuw’ en over ‘helden in krantenberichten’) 

–– 

www.leerkracht.nl/show?id=8341 (lessuggesties rond ‘beroepshelden’ als de politie 

of de brandweer). 



ICT – 2 

– Superman 

Een andere grote held voor Linus is Superman. Hij duikt soms plots op en helpt Linus 

om het complexe gegeven van de oorlog te begrijpen. Superman was in de tijd waarin het boek 

zich afspeelt erg populair als jongerentijdschrift. Zoek op www.comic-covers.com de afbeeldingen 

waarnaar dit boek verwijst. 

 


Geef een tekenen/of schrijfopdracht. Kinderen die graag tekenen kunnen zelf een nieuwe cover 

ontwerpen. Waar zou Superman zich nu mee bezig houden ? Welke problemen zou hij in deze tijd 

aanpakken ? Kinderen die graag schrijven, bedenken een verhaal bij één van de covers. 


En verder 

– Vroeger en later 

Linus leert veel uit de bezoeken en gesprekken die hij heeft met Mister Orange. 

–– 

Op pagina 54-55 gaat het over wonen in de toekomst. Mister Orange zegt o.m. 

“In de toekomst kan iedereen zo wonen, weet je. […] In de toekomst wordt het allemaal 

anders. Schilderijen bijvoorbeeld zijn dan ouderwets. […] Als je zorgt dat de dingen 

om je heen echt bij elkaar passen, en bij de ruimte waar ze in staan, wordt de ruimte 

in zijn geheel mooier.” Waarop Linus zegt : “Alsof de hele kamer een schilderij is … 

Of het hele huis.” 

Hou een gesprek : Wat vinden de kinderen van die uitspraak ? Zijn we ‘nu’ in de toekomst 

waarover Mondriaan het heeft ? Of komt dat pas later ? 

–– 

Op pagina 56 antwoordt Mondriaan op Linus’ vraag “Zoveel later ?” met “Zoiets 

is een lange ontwikkeling, die was al bezig voordat ik geboren werd en die gaat 

gewoon door. Daar heb je veel meer mensen voor nodig, dat is het mooie ervan.” 

Sta ter illustratie van deze gedachte even stil bij de bouw van een kathedraal, 

zoals die van Antwerpen bijvoorbeeld (169 jaar), of de uitvinding van het vliegtuig. 


– De Stijl 

Mondriaan maakte deel uit van de kunstenaarsgroep ‘De Stijl’. Zij geloofden in een nieuwe wereld 

waarin iedereen helemaal gelukkig en in harmonie met alles zou zijn. Gerrit Rietveld ontwierp 

meubels, o.a. een rood-blauwe leunstoel (1918) én een prachtig woonhuis, en architect Oud 

ontwierp een vakantiehuis volgens de principes van de Stijl. Geef de kinderen als opdracht 

zelf een ontwerp te maken en een maquette te bouwen van hun slaapkamer of de klas, volledig 

in harmonie volgens De Stijl. 

Wereldoriëntatie – 2 Techniek – 2.17 

– Stad van de toekomst 

Bekijk het stratenplan van New York (via GoogleMaps op het smartboard, of in een reisgids). 

Vergelijk die met het stratenplan van een Europese stad (Antwerpen bijvoorbeeld). 

–– 

Snap je dat Mondriaan zich goed voelde in de rechtlijnig opgebouwde stad New York ? 

–– 

Hoe ziet een stad eruit die ‘volledig in harmonie is’, denk je ? Aan welke eisen 

moet die stad voldoen ? 

–– 

Wanneer is iets ‘in harmonie’ ? 

–– 

Hoe zal er in de toekomst gewoond worden, denk je ? 

–– 

Hoe zullen de gebouwen eruit zien ? 

–– 

Hoe zit het met de mobiliteit, groenvoorziening, energie in de steden van de toekomst ? 

Breng naar aanleiding van die laatste vraag het gesprek ook op Freiburg, de Duitse stad die 

in Europa model staat voor duurzaam leven. Leg het boek Pop-up stad ter inspiratie op de leestafel. 

Vergelijk ook met de huizen beschreven in het boek Groeten uit 2030 : Van plastic soep 

tot allesmakers. 

2 



Sociale vaardigheden – 3 Samenwerking 


– Kleuren en geuren 

Neem het boek op pagina 57. Harry komt binnen. Hij is de vriend en kunstenaar die Mondriaan 

naar New York bracht. Hij moedigt Linus aan verder te denken. Hij zegt dat “mister Orange 

nooit met oranje zou schilderen.” 

–– 

Wat zijn volgens mister Orange de kleuren van de toekomst ? 

–– 

Linus zoekt een naam voor de geur van een sinaasappel. Wat zou jij een goeie naam 

vinden ? Hoe geurt een sinaasappel ? Hoe geurt oranje ? 

Speel een associatiespel, dat je op gang trekt met dit gedicht van Bas Rompa : 

“Gekleurde geuren 

Soms hebben geuren kleuren. 

Neem bijvoorbeeld mij nou : 

Na een bad ruik ik licht blauw. 

Roze geurt mijn tante, 

rood ruik ik als ze me zoent. 

Groen hangt om geraniums, 

oranje om een gepoetste schoen. 

Paars snoof ik eens op 

toen ik naast een opa stond. 

Wie een toverbal eet ademt 

gekleurde wolkjes in het rond. 

Uit een doos kleurpotloden 

komen ongelogen 

honderd kleine regenbogen.” 

Daarna gaan de kinderen aan het associëren. Ze vullen bijvoorbeeld de uitspraak “Blauw geurt 

naar …” aan. De volgende leerling gaat verder op wat de vorige zei. 

Vraag de kinderen tot slot terug te gaan naar de eerste geur in hun herinnering. Welke geur 

vinden ze lekker ? Welke vinden ze vies ? Hou een kringgesprek. 



– Orde 

Neem het boek op pagina 57. Bij zijn vertrek wil Linus de nieuwe gedachten in zijn hoofd ordenen 

en bewaren, zodat hij later verder over de nieuwe ideeën kan nadenken. 

Geef de kinderen de opdracht een tekening te maken van hun hoofd, met allerlei vakjes en kamertjes. 

Hoe is hun hoofd ingedeeld ? Welke zaken zitten samen in een hokje ? Zou dat handig zijn ? 

Waarom (niet)? 



 


Bibliografie 

– New York 

Het verhaal speelt zich af in New York in de jaren ’40. Ga met je kinderen op zoek in het boek 

naar beschrijvingen, voorwerpen, kleding of gebeurtenissen die de tijdsgeest van toen weergeven. 

Zoek een plattegrond van New York en laat je leerlingen op zoek gaan naar de straten die Linus 

op zijn ronde doet. Stippel zijn ronde uit. Waar woonde Mister Orange ? Zijn atelier was gelegen 

op 59th Street. Bekijk dezelfde straten via Google Streetview. Vergelijk ook met het New York 

uit Het wonderkabinet. 

ICT – 2 


‘Briefje’ – Gil vander Heyden. In : Met gekleurde billen zou het gelukkiger leven zijn 

– Jan van Coillie (sam.) (Averbode, 1996) 

Dada Mondriaan N° 72 (Plint, 2010) 

‘Gekleurde geuren’ – Bas Rompa. In : Binnenste buiten – Bas Rompa (Holland, 1986) 

Groeten uit 2030 : van plastic soep tot allesmakers – Jan Paul Schutten (Davidsfonds/Infodok, 2011) 

Het wonderkabinet – Brian Selznick (Boekerij, 2012) 

Keepvogel en Kijkvogel in het spoor van Mondriaan – Wouter van Reek (Leopold, 2011) 

Mondriaans alfabet – Bianca Stigter (Kunsthal Rotterdam, 1997) 

Pop-up stad – Joy Sorman, Anouck Boisrobert, Louis Rigaud (Querido, 2009) 

4 


Lestip 

6 

Momo en de tijdspaarders 

Michael Ende 

Lemniscaat, 2009 

Over het boek 

Aan de slag 

Op een dag neemt het meisje Momo haar intrek in de oude ruïne van het amfitheater. Een vader 

of moeder heeft ze niet, veel vrienden heeft ze gelukkig wel. Dat ze tijd heeft om naar hen te luisteren, 

zit daar voor iets tussen. Op een dag verandert er iets : al haar vrienden krijgen haast. Daar heeft 

de komst van de tijdspaarders alles mee te maken. Ze zetten iedereen aan tot een gejaagd leven, 

maar op Momo hebben ze geen vat. Onverwacht bezoek van een schildpad brengt haar naar 

Meester Hora, de beheerder van de tijd. Van hem leert ze het geheim van de tijd kennen en 

krijgt ze de opdracht om de strijd tegen de tijdspaarders aan te gaan. 

Een boek over tijd en vooral het ontbreken daarvan. 

Opmerking vooraf 

Zorg voor verschillende exemplaren van dit boek, zodat alle kinderen het boek gelezen hebben 

voor je ermee aan de slag gaat. Hou een extra exemplaar bij de hand om af en toe een fragment 

uit voor te lezen, of iets in te laten opzoeken. 

Aanzet 

– Situering in ruimte 

De auteur van Momo en de tijdspaarders woonde in Italië. Breng reisfolders en boeken mee, 

en toon Italië in enkele beelden die je googelt. 

–– 

Wat weet je over Italië ? Het klimaat, de inwoners, het eten ? 

–– 

In welke mate wordt dat weerspiegeld in het boek ? 

–– 

Waar speelt het verhaal van Momo zich eigenlijk af ? Waaruit leid je dat af ? 

–– 

Hoe wordt de natuur omschreven ? Hoe zien de gebouwen eruit in het boek ? 

–– 

Hoe vertaalt zich dat in de levenshouding van de dorpelingen ? 

–– 

Hoe stonden de dorpelingen in het leven voor de komst van de tijdspaarders ? 

En hoe na de komst van de tijdspaarders ? 

– Situering in tijd 

Het verhaal van Momo verscheen voor het eerst in 1973. Veertig jaar later wordt het nog steeds 

gelezen, dit keer voor de Jeugdboekenweek 2013.Waarom is dit een tijdloos boek, denken ze ? 

Zou het over 40 jaar nog steeds actueel zijn ? En zou elk boek van veertig jaar geleden lezers 

van nu nog aanspreken ? Waarom (niet) ? 




5 



– Tijd 

Tijd, het Jeugdboekenweek-thema 2013, is ook de thematische spil van Momo en de tijdspaarders. 

Hou een gesprek over tijd : 

–– 

Hoe breng jij je tijd door ? 

–– 

Wat betekent ‘vrije tijd’ voor jou ? 

–– 

Wat doe je in je vrije tijd ? 

–– 

Heb je genoeg vrije tijd, vind je ? 

–– 

Op pagina 65 staat er dat vrije tijd verloren tijd is. Wat vind je van die stelling ? 

–– 

Wat betekent vrijheid eigenlijk voor jou ? 

Op die laatste vraag kan je dieper ingaan met het boek Wat is vrijheid (zie: Bibliografie). 

De kernvragen in dat boek bieden inspiratie voor een filosofiesessie over ‘vrijheid’ en ‘tijd’. 

Ook op de volgende sites vind je boeiende vragen : 

–– 

www.scholieren.com/werkstuk/27648 (tijd) 

–– 

www.123lesidee.nl/index.php/site/out/3342 (tijd) 

–– 

www.wijsneus.org/suggesties12.htm (vrijheid) 

–– 

www.lerenfilosoferen.nl/filosoferen-over-vrijheid (vrijheid) 


– Consumptiemaatschappij 

Het boek kaart de gevolgen van een gehaaste levenswijze aan en is ook erg kritisch tegenover 

de consumptiemaatschappij. Ga op zoek naar voorbeelden in het boek die de veranderingen 

aankaarten : 

–– 

Wat gebeurt er met het restaurant van Nino ? (Het evolueert van een gezellig, 

bijna verlieslatend café naar een fastfoodrestaurant.) 

–– 

Wat gebeurt er met Beppo, de straatveger ? Met Gigi, de gids ? 

–– 

Wat gebeurt er met de kinderen ? Hoe speelden ze voor de komst van de tijdspaarders ? 

Welk soort ‘spelen’ wordt hen aangeleerd na de komst van de tijdspaarders, in 

de kinderbewaarplaats (p. 184-185) ? 

–– 

Welke woorden gebruikt de schrijver om te illustreren dat het leven van de mensen 

gejaagd en zielloos is geworden ? 

Maak een inventaris van de antwoorden op die laatste vraag, giet ze in een woordenwolk 

(www.wordle.net) en hang die op in de klas. 

– Hoofdstuk 6 

In dit hoofdstuk bezoekt agent nr. xyq/384/b van de tijdspaarders het kapsalon van meneer Fusi. 

Het hoofdstuk start met een beschouwing over tijd : “Want tijd is leven. En het leven woont 

in je hart.” Ga hier verder op door : 

–– 

Wanneer duurt een uur een eeuwigheid ? 

–– 

Wanneer vliegt de tijd ? 

–– 

Hoe komt het dat de tijd soms lijkt te kruipen, soms lijkt te vliegen ? 

–– 

Kan je voorbeelden geven ? 

Laat de kinderen de berekeningen op pagina 56 toepassen op zichzelf : hoeveel jaren, maanden, 

weken, dagen en uren leven zij al ? 



6 



Wiskunde – 1 Getallen – 1.21 

– Gevleugelde woorden 

In meneer Fusi’s zaak hangt de spreuk : “Gespaarde tijd is dubbele tijd” (p. 64). Laat de kinderen 

zoeken naar meer slogans en gezegden over tijd (bijv. “Maak meer van uw leven – spaar tijd” (p. 65), 

of “Tijd is kostbaar – verlies hem niet” (p. 66)). 

Noteer de slogans op strookjes – laat kinderen er extra verzinnen – en hang de strookjes verspreid 

op in de klas. Laat de kinderen rondwandelen in groepjes. Bij elke slogan staan ze stil, letterlijk 

en figuurlijk. Gaan ze akkoord met de uitspraak ? Waarom (niet)? 

Hou een strikte timing aan : na twee minuten discussiëren geef je een signaal waarop de groepen 

moeten doorschuiven. Bespreek nadien de resultaten met de hele klasgroep. 

Nederlands – 5 Strategieën – 5.1 – 5.3 – 5.4 

– Demonstratie 

Neem het boek op pagina 96. De kinderen gaan onder leiding van Momo demonstreren. Ze willen 

iedereen waarschuwen voor de tijdspaarders. Gigi heeft voor de gelegenheid een lied gemaakt, 

waarvan op pagina 96 en 98 de eerste twee coupletten staan. Het lied zou uit meerdere coupletten 

bestaan, 28 in totaal. Vraag de kinderen per twee een couplet bij te schrijven, zodat jullie 

met de hele klas het lied vervolledigen. 


– Momo 

Momo kan goed luisteren, écht luisteren. Momo heeft ook de tijd om te luisteren. Ze fungeert als 

een spiegel voor de mensen die haar in vertrouwen nemen. Zo komen ze als vanzelf tot inzichten 

(bijv. : p. 19). 

Vraag de kinderen hoe zij die luistervaardige Momo zouden uitbeelden. Breng klei mee 

naar de klas en nodig de kinderen uit tot het boetseren van een standbeeld voor Momo. 

Vertel de kinderen daarna dat er een écht standbeeld van Momo bestaat, op de Michael Ende-Platz 

in Hannover. Momo werd er gebeeldhouwd met een reuzengroot oor in de handen. Toon hen 

de afbeelding. Wat zijn de gelijkenissen en verschillen met hun geboetseerde standbeelden ? 



– Verhalenverteller 

Momo voedt de fantasie. Wanneer Gigi in Momo’s buurt is, verandert hij in prins Girolamo, 

en verzint en vertelt hij de prachtigste verhalen. Ook de kinderen worden nu heuse verhalenvertellers. 

Jij zorgt voor een aanzet, bijv. : “Er was eens een jongen. Hij heette Rachid en hij had 

maar één been …” Met woordkaartjes (en/of foto’s) kan je het verhaal eventueel verder sturen. 

Daarop staat bijvoorbeeld een persoon, een plaats, een voorwerp, een kleur of een geur die ze dan 

in het verhaal moeten verwerken. 

Je kan de kinderen ook als opdracht geven per twee een verhaal te verzinnen dat Gigi de gids zou 

kunnen vertellen over de oorsprong van het amfitheater, of een sprookje dat Gigi aan zijn kleine 

Momo vertelt wanneer ze alleen zijn (cf. p. 47 e.v.). 

7 


– Nonsenstaal 

Tijdens het spel van de kinderen op pagina 30 en 31 wordt er nonsenstaal gebruikt : een taal 

van niet-bestaande woorden. 

Breng een aantal bekende nonsenstaal-voorbeelden mee naar de klas zoals de Belgische Eurosonginzending 

‘Sanomi’ van Urban Trad of het gedicht ‘De blauwbilgorgel’ van Cees Buddingh’ 

die je makkelijk op internet terugvindt. 

Daarna vervolledigen ze het nonsenslied dat Momosan (p. 31) zingt : “Eni meni allubeni / wanna 

ti sasura teni ! ”. 



– Griekse mythen 

4 Argonauten 

Lees samen hoofdstuk 3 (p. 23 e.v.). Het spel van de kinderen komt pas echt op gang als Momo 

er is (p. 24). De kinderen varen met hun schip ‘de Argo’. Leg de link met de Griekse mythen, 

en lees voor uit De tocht van de Argonauten (zie : Bibliografie). 

De kinderen herschrijven het hoofdstuk (of je herschrijft het zelf). Daarna spelen ze het spel 

van de kinderen uit Momo en de tijdspaarders na. 


4 Kassiopeia 

Momo wordt geholpen door een schildpad met de naam ‘Kassiopeia’. De kinderen zoeken 

de betekenis van die naam op. Ook die is een verwijzing naar de Griekse mythen. Naar Kassiopeia 

is ook een sterrenbeeld vernoemd. Ga dieper op de sterrenbeelden in. Breng de boeken 

De sterrentuin en Van Grote Beer en Orion mee naar de klas. 


En verder 

– Tijdsbloemen 

Er wordt een prachtige omschrijving gegeven van de tijdsbloemen (p. 14 e.v.). Maar hoe ziet zo’n 

tijdsbloem er volgens de kinderen uit ? Ga samen aan de slag en knutsel de prachtigste tijdsbloemen. 


– Tableau vivant 

Wanneer de tijd tot stilstand komt, valt alles en iedereen stil (cf. p 126 e.v. : de auto’s staan rij aan rij 

op de weg met roerloze bestuurders achter het stuur, met hun hand op de versnelling … 

Vanaf pagina 226 komt alles opnieuw in beweging.) Laat de kinderen een aantal scènes 

als een tableau vivant uitbeelden. 

Muzische vorming – 3 Drama – 3.2 – 3.3 

– Sprekende pop 

Momo wordt met een sprekende pop opgezadeld door de tijdspaarders. Die heeft steeds nieuwe 

behoeftes. 

–– 

Zou jij blij zijn met zo’n pop ? 

–– 

Hoe speel je met een pop die alle fantasie voor je invult ? 

–– 

Weet je wat een ‘tamagotchi’ is ? Zie je de link met de pop die Momo krijgt ? 

8 


Bibliografie 

Neem er hoofdstuk 7 bij (p. 69) : “[D]e meesten van deze kinderen konden gewoon niet spelen. 

Ze hingen maar verveeld en lusteloos rond en keken naar Momo en haar vrienden.” 

–– 

Wat is ‘vervelen’? 

–– 

Is vervelen ‘vervelend’? 

–– 

Kan er iets goeds voortvloeien uit verveling ? 

–– 

In het fragment brengen de kinderen speelgoed mee waarmee je niet echt kan spelen. 

Kan je een voorbeeld geven van speelgoed waarmee je (niet) kan spelen ? 


– Artikel of brief 

Momo schakelt de tijdspaarders uit en is de grote redder en held van het verhaal. Laat de kinderen 

een krantenartikel schrijven over de heldin. Of laat ze als Gigi, Beppo of een ander personage 

een bedankingsbrief of -kaartje sturen naar Momo. 


– Verfilmingen 

Het boek werd ook verschillende keren verfilmd, of als toneel opgevoerd. Grijp de kans om zeker 

een verfilmde versie na het lezen samen te bekijken (bijv. de Duits-Italiaanse versie uit 1986 in regie 

van Johannes Schaaf, met Radost Bokel, Armin Mueller-Stahl en Mario Adorf). Vergelijk 

de verfilming met het boek. Wat heeft de regisseur behouden uit het boek ? Wat deed hij anders ? 

Hoe zouden zij het boek verfilmen ? 


De sterrentuin – Luc Cielen en Iris Beeckman (ill.) (Manteau, 2009) 

De tocht van de Argonauten – Simone Kramer en Els van Egeraat (ill.) (Ploegsma, 2005) 

Van Grote Beer en Orion – Simonne Kramer en Els van Egeraat (ill.) (Ploegsma, 2008) 

Wat is vrijheid ? – Oscar Brenifier en Frédéric Rébéna (ill.) (Davidsfonds/Infodok, 2009) 

9 


Colofon 

Jeugdboekenweek 2013 

Een zee van tijd 

Lestips, werken met boeken in de klas 

Redactie : Ingrid Antheunis, Hedwige Buys, Sofie Daniëls, Miek Driesen, Joke Gevaert, Katrien Goeman, 

Ariane Moreels, Stijn De Paepe, Nathalie Serraris, Raf De Smedt, Inge Umans en Veerle Verbruggen 

Coördinatie en eindredactie : Stichting Lezen 

Illustraties : Kaatje Vermeire 

Grafisch ontwerp : Kris Demey 

isbn 9789077178607 

d/2012/9654/7 

De lestips voor het zesde leerjaar werden geschreven door Inge Umans. Zij werkt als documentalist 

bij docAtlas, een documentatie- en leermiddelencentrum, gespecialiseerd in Nederlands voor anderstaligen, 

intercultureel onderwijs, mondiale vorming en interculturaliteit. Daarvoor gaf ze les aan anderstalige 

nieuwkomers. Ze geeft workshops rond voorlezen, werken met de kamishibai en wil mensen graag wegwijs 

maken in het kinderboekenbos. Zij leest heel graag, in de winter onder haar warme dons en in de zomer 

op een schaduwrijk plekje in de tuin. En het liefst samen met haar kinderen … 

Jeugdboekenweek 2013 vindt plaats van 2 tot 17 maart. Jeugdboekenweek is een project van Stichting Lezen. 

Stichting Lezen wordt gesubsidieerd door de Vlaamse overheid en staat onder de hoge bescherming van 

H.K.H. Prinses Mathilde. 

www.jeugdboekenweek.be 

www.stichtinglezen.be 

V.u. : Majo de Saedeleer, Frankrijklei 130/4, 2000 Antwerpen 

4

LESTIPS - Jeugdboekenweek

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?