Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

VOORBERICHT
Wer der Dichtkunst Stimme nicht vernimmt
Ist ein Barbar, er sei auch veer er sei.
GCeTHE (Tasso).
Is het noodig dat wij de uitgave van deze « Beknopte Geschiedenis van
de Nederlandsche Letteren >> rechtvaardigen?
Het literair lezen, waarvan de hooge vormende waarde in het onderwijs
door niemand zal ontkend worden, client gepaard te gaan met een zekere
kennis van het verleden dat de letterkundige werken zag geboren worden?
van de levensomstandigheden waarin de kunstenaars ze tot stand brachten.
Maar literatuurgeschiedenis is veel meer dan dat; zij is ook meer dan
de geschiedenis van de verschillende genres en van de opeenvolgende
perioden. Waar de literatuur neerslag en uitvloeisel is van heel het
veelvuldige leven, moet de geschiedenis ervan een beeld zijn van de
steeds wisselende wereld in het verleden en heden, en tevens — doch
dit behoort niet meer tot het domein van de school — een poging tot het
bouwen van de toekomst zooals men die zich droomt. Elk geslacht bepaalt
immers opnieuw zijn houding tegenover de vroegere geslachten, herziet
gedeeltelijk de overgeleverde waarden : niet het minst om tot een helder
bewustzijn van het eigen wezen te komen. Doch slechts wie verder schept
verrijkt zijn yolk, de menschheid, en is van tel voor het nageslacht.
Het ideaal van een boekje als dit zou dus,wezen : een levend overzicht,
waarin een voelbare samenhang zou heerschen tusschen actie en reactie
van stroomingen en inzichten; tusschen aanval en .verdediging, winst en
verlies; tusschen het afsterven van het oude en de geboorte van het nieuwe.
Voor elke periode moest de beteekenis en de evolutie aangeduid worden;
de voornaamste schrijvers dienden afgeteekend op den cultuurhistorischen
achtergrond, behandeld in hun tijds- en levensomstandigheden, voor zoover
de kennis hiervan bijdraagt tot het begrijpen van hun werk; de evolutie
van hun kunst diende geschetst en zijzelf gesitueerd in den algemeenen
ontwikkelingsgang van onze letteren.
De beknoptheid waartoe wij ons gedwongen zagen, liet echter niet
toe dit ideaal overal in een bevredigende mate te benaderen.
Ons overzicht, waarbij zich als leesboek De Gouden Poort C (Ontwikkeling
van de Nederlandsche Letteren) geheel aansluit, beheerschen enkele
leidende beginselen die den aandachtigen lezer niet zullen ontsnappen.
Aldus hebben wij het leeuwenaandeel uitgemeten aan de drie hoofdmomenten
van den hier behandelden ontwikkelingsgang : de middeleeuwen,
de gouden eeuw en den modernen tijd. Minder aandacht werd geschonken
aan die perioden welke, hoe beslissend ze soms zijn voor den samenhang,
minder belang hebben voor de niet-specialisten, dus voor de school.
Wij hebben bovendien beslist het standpunt verworpen als zouden levende
kunstenaars niet in een overzicht van de letterkunde thuis hooren.
Wij zij ervan overtuigd dat volkomen objectiviteit ook tegenover
dooden (Bilderdijk en Van de Woestijne, b.v.) onbereikbaar is en zal
blijven, en dat wij insgelijks tegenover de levenden op een voldoenden
afstand kunnen staan om aan onze persoonlijke voorkeur eenigszins het
zwijgen op te leggen. -Wij aanvaarden niet dat de school zich slechts