Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

personages : echte gemeenschapskunst zou het tooneel aldus
weer worden, zooals het dit in zijn hoogste bloeiperioden
telkens geweest is. Om dat te bereiken moest de tooneelspee/-
kunst in eere hersteld worden : rhythme en gebaar, spel en
dans, ook op het proscenium en in de zaal ; suggestief decor
met gelukkige verhoudingen van vlakken en volumen ; muzikale
begeleiding; al de hulpmiddelen van de moderne ensceneering
en in de eerste plaats lichteffecten, zouden ertoe
bijdragen om den dooden literairen tekst leven in te blazen,
om een atmosfeer te scheppen, den kijkgragen toeschouwer
te boeien en te verrassen.
In een vijftal stukken : De vertraagde Film (1922) een gedanst,
gezongen en gesproken tooneelspel in 3 bedrijven ; 1k
dien, een bewerking der oude sproke van Beatrijs; De Man
zonder Lijf, Ave en De Ekster op de Galg, heeft Teirlinck gepoogd
deze theorieen toe te passen. Opmerkelijk is de kentering
die intrad na De Man zonder Lijf, dat zwichtte onder
de vele symbolische en andere allegorische bedoelingen welke
de schrijver er bij bedacht had, en nog meer dan de vorige
stukken opviel door de overdadig-literaire taal. In het zooveel
abstracter en schetsmatig gehouden Ave, en vooral in zijn
openluchtspelen : Het Torenspel te Delft (1923 ) en het A-Z
spel te Leiden, betrachtte Teirlinck niet alleen een veel eenvoudiger,
doorzichtiger bouw, maar heeft hij tevens de rol
van het woord geheel ondergeschikt aan de toovermiddelen
van de regie. Een tooneelingenieur is Teirlinck aldus geworden,
naar wiens opvatting in de collectieve kunst die het
tooneel is en die de samenwerking vergt van dichter, regisseur,
bouwmeester, schilder en componist, electricien... de eerste
het geheel aflegt voor den tweede. Wie van Serjanszoon en
Zon houdt, zal het misschien betreuren dat in dien tooneeltechnicus
de vroegere schrijver geheel is ondergegaan.
Een overweldigend, visionnair expressionnistisch drama,
dat den mensch te midden van het heelal plaatst en van het
tooneel een tribune maakt waar de ideeen scherp met elkaar
in botsing komen, waar een intens verhevigd spel den radden,
soberen dialoog begeleidt, hebben de overwegend cerebrale
Teirlinck en zijn volgelingen ons niet gebracht. Meer dan de
357