Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

De reactie tegen de opperheerschappij van de techniek en
van het koude intellect die tot de ramp geleid of ze althans
niet vermeden hadden ; het gevoel dat aan de ethische problemen
den voorrang diende gegeven, waren uitingen van
dien radicalen ommekeer in de geesten. Men tastte naar de
kern der dingen, op zoek naar nieuwe zekerheden : want op
de puinhoopen diende een andere, een betere wereld opgebouwd.
Doordrongen van zijn eenheid met al het bestaande,
wou de dichter voortaan mensch zijn onder de menschen,
in eenklank met de gemeenschap om wier politieke en sociale,
als ethische en economische nooden hij zich thans bekommerde.
Zijn afkeer en ontgoocheling, zijn haat en zijn walg,
kon hij slechts uiten in hevige gebaren en kreten. Als een
gezuiverd mensch met een hart vol broederschap en liefde,
voelde hij zich staan middenin den cosmos, als een nieuwe
God die de wereld herschept.
De natuur wou hij niet meer schilderen of beschrijven ;
haar gegevens vervormde hij naar believen om in een essentieelen
trek voor zijn overstelpende gevoelens en gedachten
een passend uitdrukkingsmiddel to vinden. Wanneer hij de
natuur niet resoluut den rug toekeerde, zag hij den mensch
een met haar : het landschap, de heuvels, boomen en torens
kregen menschelijke vormen. De kunst zou voortaan een uitdrukking
zijn van dat « cosmisch » gevoel, het zich vereenzelvigen
met heel de wereld ; een uitdrukking zoo synthetisch
en zoo intens, zoo « dynamisch » mogelijk.
Thans, na slechts weinige jaren, moet men vast- DE TERUGGANG
VAN HET
stellen dat de scherp expressionnistische theorieen
OORSPRONKEalgemeen
in ongunst geraakt zijn en de beweging LI JK EXPRES-
SIONNISME
in haar oorspronkelijke luidruchtige gedaante dood
is. Men had gauw genoeg van dat geschreeuw en gedreig,
van die apostolische, humanitaire preeken, van dien reclamestijl,
die aeroplanen, die telefonie met en zonder draad en
al die andere opzettelijkheden. Overal constateert men een
terugkeer naar meer bezonkenheid en naar een vrijwillig aanvaarde
tucht (die heel wat anders kan zijn dan de classieke
regelen van den versbouw!)
Doch naar een anderen kant dient erkend dat het expres-
305