Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

in de literatuur der naburige landen. Het blijkt wel dat de
stijgende beschaving, of zoo men liever wil, de volksontwikkeling,
de verspreiding van het onderwijs, welke verspreiding
men niet al te zeer moet onderschatten, in West-Europa de
behoefte deed ontstaan om de wetenschap — of wat men
toen wetenschap noemde te populariseeren. Tot dan toe
was de eenige taal waarin de menschelijke kennis te boek
gesteld werd het Latijn (denk aan de oorspronkelijke beteekenis
van het woord roman!). Nu dat men die Latijnsche
werken begon te vertalen om de zucht naar kennis — niet
der massa, maar van den naar omhoog strevenden derden
stand, de burgerij — te bevredigen, koos men ook daarvoor,
hoe vreemd het moge schijnen, de berijmde taal, den geijkten
vorm voor al wat bewust of onbewust op den naam woordkunst
aanspraak maakte zoolang het proza als kunstvorm
in de 1 4 e eeuw niet definitief zijn bestaansrecht verworven
had.
Deze didactische strekking moest vooral ingang vinden in
de Nederlandsche gewesten, juist omdat de omstandigheden
waaruit ze geboren was, zich hier op hun gunstigst voordeden.
In geen enkel land immers, Italie uitgezonderd, zien
wij de gemeenten, en met deze den derden stand een zoo
belangrijke rol spelen; nergens zooals hier wisten zij zich zoo
zelfstandig te ontwikkelen en zich in zoo een hooge welvaart
te verheugen. Er werkte zich in de Vlaamsche en Brabantsche
steden een patriciersstand omhoog, die in zijn welgestelde
behaaglijkheid de behoefte gevoelde aan geestesvoedsel.
Maar dat geestesvoedsel dieiide van een anderen aard te zijn
dan de ridderpoezie positieve kennis strookte beter met zijn
nuchtere zakelijkheid dan de fabelen van wufte avonturen die
trouwens met geen enkele werkelijkheid meer overeenstemden.
JAN VAN BOENDALE geeft een treffende uiting aan deze
mentaliteit door zijn zinspeling op Karel ende Elegast :
Men leest dat Kaerle voer stelen
lc segt u al sonder helen
Dat Karel noit en stal.
2 6