Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

CYRIEL BUYSSE. Op het schip dat dezen zoon van een Gentschen
fabrikant uit Amerika terugbracht, schreef hij, ziek van
heimwee, zijn eerste novelle, waarin hij de menschen en de
dingen uit de Vlaamsche omgeving van zijn jeugd opriep. Na
enkele schetsen in verschillende tijdschriften gaf hij, 34 jaar
oud, een naturalistischen roman : Het Recht van den Sterkste.
Hiermee bewees hij de vertelkunst van Conscience te willen
koppelen aan de visie van Zola en Maupassant en dezer leuze
te aanvaarden : liever afstootelijk dan onwaar. Groot was
de opschudding wanneer, in plaats van de burgerlijke idylle
en de conventie van het schoone Vlaamsche yolk, in dit en
zijn volgende sombere, met romantische elementen rijk doorweven
werken, een over 't algemeen betrouwbaar beeld
opgehangen werd van het toenmalige, economisch en zedelijk
verwilderd en verarmd Vlaanderen. Met welke deernis —
en iets als een wroeging! — ontdekte Buysse in het volkje
van analphabeten, boeven en wildstroopers en dronkaards,
dat hij in de voile verf schilderde, nog den mensch! In
Schoppenboer, den politieken roman 'n Lee= van Vlaanderen
(1900), het tooneelstuk Het Gezin Van Paemel (1903), gaf hij
nogmaals lucht aan deze gevoelens van verontwaardiging en
medelijden. Hij haat alle machthebbers die schuld hebben
aan den erbarmelijken toestand in zijn schoon Leieland, zijn
geboortestreek waaraan hij een haast uitsluitende liefde
gewijd heeft. In een reeks kortere schetsen eerst, dan in
verschillende meesterlijke verhalen van grooteren omvang,
temperde hij zijn oorspronkelijk brutale, naturalistische visie
en is hij geheel zichzelf geworden. Zijn boeren en winkeliers,
verfranschte kasteelheeren en kwezeltjes, kleine renteniers en
mijnheer de notaris, ze gaan en komen in herbergen zooals
wij ze alien kennen, en ze praten in hun dialect over de vele
onbelangrijke gebeurtenissen die hun klein bestaan vullen :
Het Leven van Rozeke Van Dalen, 't Bolleken, Het voile Leven,
Het Ezelken. Niet alleen wordt de toon erin veel milder en
verzacht de satire tot een menigmaal erg ondeugenden humor;
ook voor Stemmingen en voor de idylle is er thans plaats
(Lente). Tot de geslaagde boeken van den lateren, gezonden
Buysse behooren De nachtelijke Aanranding, Zooals het was,
255