Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

Voor het eerst sedert twee eeuwen werd opnieuw KUNST OM DE
de leus verdedigd en in haar uiterste consequenties
KUNST
doorgedreven : de Kunst om de Kunst(1).
Te lang was de kunst
slechts verkapte moraal geweest, of een middel om to stichten
in het beste geval, bij Potgieter, een middel tot yolksveredeling.
De Tachtigers wilden haar boven alle didactische
bedoelingen verhef fen. Niet het onderwerp, niet de stoutheid
der gedachten, niet het behoorlijk wikken en wegen van goed
of kwaad, niet de verkondigde levenswijsheid is van belang :
uitsluitend de schoonheidsindruk. Een bloem die bloeit. Het
artistieke absolutisme wordt gepredikt : schoonheid op zichzelf
is levenverheffend.
Vorm en inhoud zijn een, in zoo-verre iedere
verandering in de woorden een gelijkloopende wijzi-
ging geeft in het beeld of de gedachte, en iedere
wijziging in deze, een overeenkomstige nuanceering van de
stemming aanduidt ». (Kloos.)
Hiermede bedoelden zij dat bij een waarachtig dichter tegelijk
met de aandoening of de verbeelding de vorm wordt
geboren waarin hij zich uit, en dat alleen die vorm de juiste
is. Het woord dekt het beeld of de gedachte. Door de geringste
verandering, b.v. in de rangschikking van de woorden,
kan een gedicht verliezen wat het precies tot poezie maakt.
De vorm is dus essentieel. Onwaarachtige kunst verraadt zich
doordat dit bij haar niet het geval is.
Tegen de dichterlijke taal ontketenden de Tachti-
gers aldus een scherpe reactie. De doeltreffende be-
strijding van het valsche of versleten beeld, van de gemeenplaats,
is een der grootste verdiensten van De nieuwe Gids.
Weg met de dichterlijke taal die jaren of eeuwen her eens
nieuw was, dock sedert afsleet als pasmunt! Op preciesheid
van uitdrukking, op doorvoelde, oorspronkelijke, zoo mogelijk
verrassende beeldspraak komt het aan. In plaats van naar
den dreun, de scansie van het vers, luisterde men naar het
innerlijke rhythme, de muziek ervan. De beteekenis en bedoeling
van de classieke versmaten ging men opnieuw doorvoelen,
(1) De vader van deze laat-romantische formule : Mr( pour I'Art, is de
Fransche dichter-schilder Theophile Gautier.
VORM EN
INHOUD
ZI JN EP,N
WEG MET DE
RHETORIEK!
217