Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

voor zijn land van een toekomst die dit grootsche Oud-
Holland in volkskracht zou evenaren, waarin de kunst als de
wetenschap, naast handel en nijverheid zouden bloeien.
Om in deze richting invloed uit te oefenen op zijn tijd,
wou hij zich vooral toeleggen op de critiek. De « Boekbeoordeelingen
» waren in De Gids dan ook hoofdzaak. De blauwe
Beul kreeg hij spoedig tot bijnaam, naar het omslag van die
kleur. Bijna dertig jaar heeft Potgieter in breed gemotiveerde
recensies, als een echt leider en opvoeder, met een bewonderenswaardige
vastheid van oordeel en diepte van inzicht,
het slechte en minder goede van het betere gescheiden, tegen
blinde nabootsing van Byron en Scott gewaarschuwd, jonge
talenten aangemoedigd, overdreven reputaties neergehaald.
Zijn bezonnen oordeel en zorgvuldige waardebepaling werden
in de meeste gevallen door het nageslacht bijgetreden.
Ook in zijn scheppenden arbeid werd hij niet moe den
roem der vaderen voor te houden. Jan, (d. i. het oude Holland)
jannetje en hun jongste Kind is een aanval op den Jan-
Saliegeest van de 19e eeuw, die zich zou moeten spiegelen
aan de 17e. Deze verheerlijkte hij in Het Rijksmuseum, terwijl
hij den trant van haar volksliederen nabootste in zijn geestige
LiedeIens van Bontekoe. Hoewel hij allerlei romantische elementen
in zich opgenomen had, bleef de degelijke Potgieter toch
in de eerste plaats een man van de Verlichting. De verzameling
Zangen des Tijds is teekenend voor zijn streven.
De schetsen uit zijn Proza-bundel : Is maar een Pennelikker,
Blauwbes, Lief en Leed in 't Gooi, De Folio-Bijbel, Hanna, enz.
zijn geschreven in een zware, doordachte taal en een zeer
persoonlijken stijl die hooge eischen aan den lezer stelt :
door zijn kernachtigheid, den ingewikkelden, soms gemaniereerden
zinsbouw, de voorliefde voor archaismen en voor uitstalling
van zijn belezenheid. Zijn gemoed stort hij niet uit
hij is steeds te veel op zijn hoede geweest voor zijn gevoel.
Maar wij erkennen den meester in de statige gedragenheid
van zijn periodes, in het vernuftige spel van gedachten en
beelden, en in zijn schilderen met de pen. Bewonderaar van
Huygens en Staring, is hij evenmin als zijn modellen ooit
populair geworden.
162