Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

werd door verschillende en soms tegenstrijdige richtingen en
stroomingen in gisting gebracht. Oude en nieuwe opvattingen
en beschouwingen lieten zich naast elkaar gelden, vermengden
zich soms met elkaar, maar kwamen ook niet zelden in
botsing. Uit de idealen der Verlichting, die hun beste woordvoerders
vonden in Voltaire en de Encyclopedisten, groeiden
de vrijheids- en gelijkheidsgedachten op wijsgeerig als op
politiek gebied. Hoe deze den bodem voorbereidden waarop
de Fransche revolutie zich voltrekken zou, hoeft hier niet
verder uiteengezet to worden. Daarnaast was er, onder invloed
van den Duitscher Winckelmann, grondlegger van de archaeologie,
een vernieuwde belangstelling ontstaan voor de ditmaal
ook Grieksche oudheid, een neo-hellenisme dat niet
alleen opgang maakte in de wereld van de geleerden, maar
tevens tot in de literatuur en de plastische kunsten doordrong
(Empire-stij11).
Doch gelijktijdig met deze uitingen, deels ermee parallel
en deels ermee in conflict, verneemt men over heel West-
Europa de eerste teekens van de gevoelsstrooming, van den
zin voor de groote levensraadsels, van het verdiepen van het
eigen zieleleven. In Engeland hadden het gevoel en de fantasie
nooit hun recht gansch verloren, dank zij het prestige
dat Shakespeare er bewaard had. De eerste reactie tegen het
classicisme was er eigenlijk al begonnen in de jaren 1740
met het verschijnen van E. Young's Night Thoughts (Nachtgedachten).
Maar twintig jaar later brak overal het verzet
van het herleefde gevoel los, dat gaandeweg zou aangroeien
tot wat men het Romantisme noemt. Het eerst weer in Engeland
met de publicatie, door Macpherson, van de zoogenaamd
oud-Schotsche balladen van Ossian( 1765), waarin weemoedige
landschappen, teedere gevoelens, overwegingen over
puinen en 's menschen lotgevallen schering en inslag zijn;
tegelijkertijd verschenen de Reliques of ancient English Poetry
van Percy, waardoor voor het eerst opnieuw de aandacht
gevestigd werd op de oude volkspoezie. Inmiddels had Jean.
Jacques Rousseau in 1761 Julie ou la nouvelle Heloise uitgegeven,
en het jaar daarop zijn Emile, waarvan de held, opgegroeid
in de leerschool der natuur, zich onderscheidt door zijn
142