Bekijk het PDF bestand. - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

HOOFDSTUK VII
DE OVERGANG VAN CLASSICISME NAAR
ROMANTISME
(± 1775-1837)
Van het classicisme naar het romantisme of, met andere
woorden, van het verstand naar het gevoel. De achttiende
eeuw was de tijd der Verlichting die, onder invloed van het
door de Renaissance versterkte individualisme, van de leer
van Descartes en Spinoza en vooral van den Engelschen wijsgeer
Locke, als eenige bronnen van kennis de zinnelijke
waarneming en het denken aanvaardde. Nooit zooals toen
werden de menschelijke volmaaktheid — ook in de kunst —
en het menschelijk geluk nagestreefd door middel van de
« rede >>, van het gezond verstand. Die tyrannische overheersching
van het koele denkvermogen had de letterkunde doen
verstarren tot het dorre classicisme, waaruit fantasie en gevoel
verbannen bleven.
De geschiedenis van de literatuur is in zekeren zin een
nooit uitgestreden strijd tusschen die twee elementen : hartstochtelijkheid
en verbeelding aan de eene zijde, beredeneerde
verstandelijkheid aan de andere. Wanneer een van beide
oppermachtig wordt, is weldra een reactie to verwachten. Zoo
ook werden in de tweede helft van de achttiende eeuw reeds
voorteekens merkbaar die er op wezen dat — evenals in de
16e eeuw — een omwenteling in de wereld van het denken
en het voelen nakend was. En zooals altijd kwam zij niet
alleen in de letterkunde tot uiting, maar gaf zij aan het
wereldgebeuren zelf een nieuwe wending die even beslissend
was als die teweeggebracht door humanisme, Renaissance en
hervorming.
Het geestesleven in de laatste decennien van de 1 8 e eeuw
141