Klik hier voor een inleidende tekst
Klik hier voor een inleidende tekst
Klik hier voor een inleidende tekst
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Leerstijlen van Kolb, instructiestijlen en begeleidingsstijlen<br />
1 Situering<br />
Een inleiding<br />
Lucas De Cocker<br />
Leerstijlen_Kolb_instructiestijlen_en_begeleidingsstijlen_2013_03_12.odt<br />
Verschillende onderzoekers hebben gepoogd om mensen in te delen in categorieën volgens hun meest <strong>voor</strong>komende<br />
manier om informatie te verwerken, om problemen op te lossen of om bewust te leren, o.a. Kolb, Vermunt,<br />
Oosterheert (zie ook verder bij “Bronnen en literatuurlijst”).<br />
Ieder<strong>een</strong> ontwikkelt ˗meestal onbewust˗ <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur om problemen aan te pakken of om iets nieuw te leren.<br />
Deze <strong>voor</strong>keur van handelingen om iets nieuw te leren noemen we de leerstijl van die persoon (niet te verwarren<br />
met “studeerstijl”.<br />
Kinderen, leerlingen, studenten en volwassenen vinden het meestal fijn wanneer zij in <strong>een</strong> (leer-)omgeving<br />
terecht komen die hen aanspreekt op hun geprefereerde leerstijl. Het is echter niet mogelijk (zeker niet bij<br />
groepsinstructie) om <strong>een</strong> instructiestijl te hanteren die over<strong>een</strong>komt met elke individuele leerstijl. Dit is trouwens<br />
ook niet steeds wenselijk (zie verder). Er bestaan reeds verschillende publicaties over de aangewezen koppelingen<br />
tussen instructiestijlen enerzijds en leerstijlen anderzijds. In dit documentje willen we <strong>een</strong> aanzet geven<br />
tot het bekijken van de relatie leerkracht-leerling of mentor-mentee vanuit hun verschillende leerstijlen volgens<br />
Kolb (met “mentee” bedoelen we elke persoon die door <strong>een</strong> mentor begeleid wordt; dit kan <strong>een</strong> leerling, <strong>een</strong> stagiair,<br />
<strong>een</strong> lio of <strong>een</strong> collega werknemer zijn). Verder in deze <strong>tekst</strong> gebruiken we mentor als verzamelterm <strong>voor</strong><br />
leerkracht, begeleider, coach of mentor; op gelijkaardige manier gebruiken we het woord mentee als verzamelterm<br />
<strong>voor</strong> lerende, leerling, stagiair, lio (leerkracht in opleiding), beginnende professional, gecoachte, mentee).<br />
Op welke manier kan de leerstijl van de mentor <strong>een</strong> effect hebben op de relatie met zijn mentee en omgekeerd?<br />
Op welke wijze kan <strong>een</strong> mentor daarmee rekening houden? Bestaan er naast leerstijlen en instructiestijlen ook<br />
begeleidingsstijlen?<br />
Waarom kiezen we <strong>hier</strong> <strong>voor</strong> de leerstijlen van Kolb? Enerzijds omdat uit empirisch onderzoek gebleken is dat<br />
zijn inzichten praktisch hanteerbaar zijn (hoewel er <strong>hier</strong> en daar bemerkingen op de theoretische onderbouw van<br />
de theorie gegeven wordt) en anderzijds omdat de leerstijlen van Kolb vrij goed te combineren vallen met het<br />
door ons gebruikte reflectiemodel (<strong>een</strong> aanpassing van het model van Korthagen en Koster).<br />
2 Beknopte inleiding in de leerstijlen van Kolb<br />
David A. Kolb, sociaal psycholoog, heeft in de jaren 80 van vorige eeuw <strong>een</strong> relatief <strong>een</strong>voudige, maar goed uitgewerkte<br />
en praktisch toepasbare theorie over ervaringsleren bij volwassenen ontworpen. Steunend op de inzichten<br />
van Carl Jung, John Dewey, Kurt Lewin, Jean Piaget en Lev Vygotski, en aangevuld met talloze eigen obser -<br />
vaties ontwikkelde hij <strong>een</strong> theorie over het leren bij mensen die stoelt op enkele basisprincipes:<br />
• leren is <strong>een</strong> proces waarbij kennis wordt gecreëerd door de transformatie van ervaringen;<br />
• elke vorm van volwassen menselijk leren en probleemoplossend gedrag kan men situeren op <strong>een</strong> assenkruis<br />
gevormd door twee leerdimensies:<br />
• (extern) handelend leren (fysiek manipuleren, experimenteren, doen, ervaren) t.o.v. (intern) beschouwend<br />
leren (associëren, verbanden zoeken met andere en vroegere ervaringen, overdenken, reflecteren);<br />
• concreet (sensorisch, affectief, fenomenologisch, impliciet) ondervindend leren (voelen, aanvoelen, inleven)<br />
t.o.v. abstract (symbolisch, expliciet, conceptualiserend) leren (schematisch werken, benoemen,<br />
logisch combineren, bewust zoeken van wetmatigheden, generaliseren, categoriseren, uitdrukken in formules<br />
en formele relaties).<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 1 van 19 Nascholing Mentor
(neem figuur 1 van de <strong>voor</strong>laatste bladzijde van dit document er bij <strong>voor</strong> <strong>een</strong> visuele ondersteuning en<br />
synthese).<br />
• <strong>voor</strong> elk probleem dat iemand moet oplossen zal hij (vaak onbewust) kiezen uit <strong>een</strong> combinatie van bovenstaande<br />
benaderingen;<br />
• op die manier kan elke basisvorm van leren en probleemoplossend gedrag gesitueerd worden in één van de 4<br />
mogelijke kwadranten die je kan vormen met de combinatie van de 2 leerdimensies;<br />
• elke persoon ontwikkelt aanvankelijk <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur <strong>voor</strong> de manier waarop hij activiteiten uitvoert, problemen<br />
oplost of nieuwe dingen leert. Anders geformuleerd: ieder<strong>een</strong> ontwikkelt “de manier waarop hij het<br />
vaakst informatie opzoekt en deze transformeert”: zijn leerstijl;<br />
• op die manier worden 4 leerstijlen onderscheiden met elk hun sterke en zwakke punten. Er worden in het<br />
Nederlands verschillende vertalingen gebruikt van de oorspronkelijk Engelstalige benamingen van Kolb. Wij<br />
gebruiken <strong>hier</strong> de, volgens ons, meest passende en vaak gebruikte vertalingen:<br />
• de doener, accommodator of activist:<br />
deze leerstijl situeert zich in het kwadrant van het extern handelend leren en het concreet impliciet leren<br />
(zie verder <strong>voor</strong> <strong>een</strong> overzicht van bijhorende kenmerken). Zich accommoderen is zich al doende aanpassen<br />
aan de situatie, <strong>een</strong> vergelijk treffen, leren via trial and error;<br />
• de bezinner, divergeerder of observator:<br />
deze leerstijl situeert zich in het kwadrant van het (intern) beschouwend leren en het concreet impliciet leren.<br />
Divergeren is het steeds verder uit<strong>een</strong>rafelen, vertakken, nuanceren, opmerken van bijkomende invalshoeken;<br />
• de denker, assimilator of theoreticus:<br />
deze leerstijl situeert zich in het kwadrant van het (intern) beschouwend leren en het abstract (symbolisch,<br />
expliciet) leren. Assimileren is “het nieuwe” inpassen in <strong>een</strong> reeds bestaand groter (logisch) geheel, of <strong>een</strong><br />
bestaand systeem zodanig herdenken dat “het nieuwe” er ook in past;<br />
• de beslisser, convergeerder of pragmaticus: deze leerstijl situeert zich in het kwadrant van het (extern)<br />
handelden leren en het abstract (symbolisch, expliciet) leren. Convergeren is zich vanuit <strong>een</strong> bepaalde visie<br />
richten naar één punt, het kiezen van <strong>een</strong> optie uit <strong>een</strong> ruim aanbod of opteren <strong>voor</strong> <strong>een</strong> duidelijk stappenplan.<br />
• de leerstijlen ontwikkelen zich tijdens de levensloop van de mens en ontwikkelen zich naar <strong>een</strong> steeds hoger<br />
en complexer niveau. Tot ongeveer 16 jaar spreekt Kolb over de verwervingsfase. Nadien komt er <strong>een</strong> specialisatiefase<br />
waarbij het individu zich vaak onbewust bekwaamt in één leerstijl om zo later over te gaan in <strong>een</strong><br />
integratiefase, waarbij ook de minder ontwikkelde leerstijlen meer hun plaats krijgen.<br />
De verwervingsfase verloopt als volgt (bemerk de gelijkenissen met de ontwikkelingsstadia van het denken<br />
volgens Piaget):<br />
• aanvankelijk (0 tot 2 jaar) leert het kind <strong>voor</strong>namelijk concreet (impliciet) en extern handelend (leerstijl<br />
accommoderen, doener). Het ontbreekt de baby of peuter nog aan taal en vroegere ervaringen om expliciet<br />
met herinneringen om te gaan;<br />
• van 2 tot 6 jaar ontwikkelt het kind <strong>een</strong> observerende en reflectieve houding door ervaringen op te slaan<br />
en met elkaar in verband te brengen (leerstijl divergeren, bezinner);<br />
• van 7 tot 11 jaar wordt het kind onafhankelijk van de directe concrete ervaringswereld en ontwikkelt zich<br />
het denken met behulp van abstracte beelden en symbolische <strong>voor</strong>stellingen. Kinderen komen via inductie<br />
van verschillende waarnemingen en abstractie tot het vinden van concepten en wetmatigheden (leerstijl<br />
assimileren, denker);<br />
• van 12 tot 16 jaar ontwikkelt zich de mogelijkheid om deductief te werk te gaan. Ondersteund door het reflectief,<br />
conceptueel en combinerend denken kunnen doelgerichte (nieuwe) conclusies, handelingsstrategieën<br />
ontwikkeld worden (leerstijl convergeren, beslisser). De nieuwe ideeën kunnen later in de concrete<br />
toepassing op hun geldigheid getoetst worden;<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 2 van 19 Nascholing Mentor
• na de verwerving van de vier leerstijlen zal de persoon, op basis van eigen <strong>voor</strong>keur, maar ook op basis<br />
van zijn interactie met de wereld (bv. gevolgde opleiding, beroep (specialisatiefase)) één of meerdere<br />
leerstijlen beter ontwikkelen dan de andere;<br />
• na de specialisatiefase en op basis van de leeftijd (rijpheid (integratiefase)) kunnen ook de minder ontwikkelde<br />
leerstijlen verder evolueren tot <strong>een</strong> geïntegreerd en uitgebalanceerd geheel van leerstijlen.<br />
• g<strong>een</strong> enkele leerstijl op zich is beter of slechter dan <strong>een</strong> andere. Elke leerstijl heeft zijn sterke en zwakke<br />
kanten;<br />
• echt goed leren (effectief, diepgaand en duurzaam leren: deep level learning) doen we pas wanneer dat leren<br />
gebaseerd is op de juiste en voldoende feedbackprocessen. Kolb bedoelt <strong>hier</strong>mee dat pas wanneer we <strong>voor</strong><br />
<strong>een</strong> bepaald probleem alle kwadranten van de leercyclus spiraalsgewijs doorlopen en terugkomen op het vertrekpunt,<br />
we automatisch feedback krijgen op het startpunt van het leerproces – en net daardoor wordt het geleerde<br />
diep verankerd. Men spreekt in dit verband over het sluiten van de leercirkel;<br />
• het “hebben” van <strong>een</strong> leerstijl betekent in feite all<strong>een</strong> maar dat het individu <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur heeft om het leren te<br />
starten in zijn sterkst ontwikkelde kwadrant (of dat hij meer tijd besteedt aan dat kwadrant). De leercyclus<br />
start dus niet altijd bij de concrete ervaring en wordt ook niet altijd volledig en overal even intensief doorlopen.<br />
De meeste mensen beschikken over <strong>een</strong> gecombineerde leerstijl, met <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur <strong>voor</strong> één (of twee<br />
aangrenzende) van de vier genoemde benaderingen;<br />
• idealiter zou de volwassen persoon tot <strong>een</strong> evenwichtige balans van alle vier de leerstijlen moeten komen (de<br />
“allround leerstijl”) waarin hij zich nog steeds verder kan ontwikkelen (lifelong learning);<br />
• de leerstijl van <strong>een</strong> persoon is dus veranderbaar, uitbreidbaar, harmoniseerbaar!<br />
2.1 Leerstijlen van Kolb en vaak <strong>voor</strong>komende eigenschappen<br />
Enkele <strong>voor</strong>afgaande bemerkingen<br />
De eigenschappen die toebedeeld worden aan de personen met <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur <strong>voor</strong> <strong>een</strong> bepaalde leerstijl van Kolb<br />
zijn uiteraard niet als absolute eigenschappen te interpreteren. Het zijn eerder eigenschappen die statistisch<br />
gezien vaker <strong>voor</strong>komen bij mensen met <strong>een</strong> dergelijke leerstijl.<br />
Uit de theorie van Kolb volgt vanzelf dat <strong>een</strong> leerstijl kan veranderen met de leeftijd en als gevolg van vaak<br />
gevolgde instructiestijlen of typische “werkgewoontes” eigen aan <strong>een</strong> bepaalde job.<br />
Het hebben van <strong>een</strong> leerstijl drukt ook all<strong>een</strong> maar <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur <strong>voor</strong> één leerstijl uit. Deze <strong>voor</strong>keur kan sterk of<br />
veel minder sterk uitgesproken zijn (zie ook bv. de integratiefase) waarbij de persoon perfect nog over eigenschappen<br />
van andere leerstijlen kan beschikken.<br />
Verder gaan de leerstijlen van Kolb all<strong>een</strong> echt op <strong>voor</strong> het aanpakken van <strong>een</strong> “nieuwe” taak; <strong>een</strong> taak die de<br />
persoon <strong>voor</strong>h<strong>een</strong> nog niet deed. Wanneer mensen opdrachten eerder routinematig uitvoeren dan kan je daaruit<br />
niet de leerstijl van <strong>een</strong> persoon achterhalen. Dit verklaart ook met<strong>een</strong> waarom resultaten op de tests <strong>voor</strong> de<br />
leerstijl van Kolb soms onbetrouwbaar beschouwd worden: de vertrouwdheid met de taak die de persoon zich<br />
inbeeld wanneer hij zo'n test aflegt kan al richtinggevend zijn <strong>voor</strong> de ene of de andere stijl.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 3 van 19 Nascholing Mentor
2.1.1 De doeners, accommodators of activisten<br />
Andere benaming: common-sense learners.<br />
Algemene instelling: “Ik ben <strong>voor</strong> alles in” en “Wat is <strong>hier</strong> nieuw <strong>voor</strong> mij?”.<br />
Zij:<br />
• combineren actief, extern handelend leren en concreet ervarend leren;<br />
• gaan helemaal en onbe<strong>voor</strong>oordeeld op in nieuwe ervaringen;<br />
• leren <strong>voor</strong>al door te proberen, door zich al doende in te leven en zich snel aan te passen;<br />
• houden van actie, het <strong>hier</strong> en nu, direct betrokken zijn bij de actie, spanning, competitie en afwisseling;<br />
• ze willen overal graag bij zijn en meedoen, ze willen graag alles <strong>een</strong>s meemaken en stellen zich daarbij<br />
inschikkelijk op;<br />
• gaan vaak eerst handelen en pas later nadenken over de gevolgen. Ze leren dus veel uit gissen en missen;<br />
• voeren graag plannen uit, maar wijken ook gemakkelijk af van de <strong>voor</strong>af vastgelegde werkwijze (past de<br />
theorie of handleiding niet bij de situatie dan wordt de theorie gemakkelijk aan de kant geschoven), gaan<br />
vaak door op hun intuïtie – impliciete kennis;<br />
• nemen gemakkelijk risico's, “springen graag in het diepe”;<br />
• experimenteren graag met nieuwe dingen (ook bv. met taal);<br />
• gaan graag in op nieuwe uitdagingen maar raken verveeld door consequente implementatie en langetermijnconsolidatie;<br />
• zijn meestal praktisch en hebben <strong>een</strong> brede praktische interesse;<br />
• stellen graag eigen doelen;<br />
• kunnen zich snel aanpassen aan onverwachte, nieuwe situaties, zijn flexibel, gedijen vaak goed in<br />
kortlopende crisissituaties;<br />
• zijn goed in brainstormen;<br />
• krijgen veel gedaan, maar verliezen zich soms in <strong>een</strong> fantastische uitwerking van <strong>een</strong> deeltaak waarbij het<br />
geheel niet af raakt;<br />
• ze werken graag samen met anderen, zijn vaak sociabel, vertrouwen ook op ervaringen van anderen en<br />
proberen anderen mee te trekken maar komen daardoor soms ongeduldig en drammerig over.<br />
Qua leervormen houden ze van:<br />
• ontwikkelingsleren door uitproberen, oplossen van problemen, open opdrachten (in het diepe gegooid worden<br />
met <strong>een</strong> uitdagende taak), experimenteren, toetsen;<br />
• praktijkoefeningen, ervaringsleren, opdrachten met <strong>een</strong> competitie-element<br />
• excursie, veldwerk;<br />
met <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur <strong>voor</strong>:<br />
• situaties waar ze met<strong>een</strong> aan de slag kunnen;<br />
• afwisselende ongestructureerde trainingsvormen;<br />
• vrij experimenten;<br />
• simulaties, levensechte casussen, rollenspelen (vb. managementspelen) en praktijkopdrachten.<br />
Voor hen is <strong>een</strong> “oefen-aanpak” de beste instap <strong>voor</strong> <strong>een</strong> leerproces. Hierbij moeten ze de ruimte krijgen om<br />
meermaals te proberen. Ze hebben ook meer nood aan ruimte <strong>voor</strong> humor, plezier en ontspanning.<br />
Uitgebreid <strong>voor</strong>bereiden is niet hun ding.<br />
Het achteraf analyseren van hun ervaringen lukt ook niet zo goed en vinden ze ook niet erg zinvol.<br />
Ze leren minder door het observeren van anderen, meer door het zelf te doen. Ze zijn meestal zeer actief en doen<br />
veel ervaringen op. Dit is echter niet hetzelfde als bewust leren uit al die ervaringen. De leerkracht of mentor<br />
moet <strong>hier</strong> zeker ondersteuning bieden bij het reflecteren en transfereren. Positieve identificatie met<br />
medeleerlingen of collega's die wel reflectief ingesteld zijn, kan <strong>hier</strong>bij zeer waardevol zijn.<br />
Doeners treden ook graag op de <strong>voor</strong>grond (vergaderingen <strong>voor</strong>zitten, presenteren).<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 4 van 19 Nascholing Mentor
2.1.2 De bezinners, divergeerders of observatoren<br />
Andere benamingen: waarnemers, imaginative learners. Ze worden soms ook verkeerdelijk dromers genoemd.<br />
Algemene instelling: “Ik wil <strong>hier</strong> graag nog even over nadenken”. Bij de bezinners staan sensoriële waarnemingen,<br />
observaties, emoties, verbeelding, <strong>voor</strong>stellingsvermogen, persoonlijke betekenisgeving en nieuwe ideeën<br />
centraal.<br />
Zij:<br />
• combineren concreet ervarend waarnemend leren met reflectief, beschouwend leren;<br />
• ze observeren graag de belevenissen van anderen, het zijn actieve waarnemers;<br />
• ze staan ook open <strong>voor</strong> nieuwe eigen ervaringen maar houden graag enige afstand om daarover later te<br />
reflecteren en het te beschouwen vanuit verschillende perspectieven;<br />
• zoeken situaties op waarbij ze kunnen meemaken hoe iets in de praktijk verloopt;<br />
• leren snel via identificatie met <strong>een</strong> rolmodel;<br />
• zijn cognitief creatief, goed in het genereren van ideeën, hebben veel verbeeldingskracht, fantasie;<br />
• leren <strong>voor</strong>al door inleving;<br />
• kunnen gemakkelijk verschillende perspectieven naast elkaar ontwikkelen in concrete situaties en zien ook de<br />
waarde van die verschillende perspectieven;<br />
• kunnen ook vrij goed hoofd- van bijzaken onderscheiden;<br />
• zijn gevoelig <strong>voor</strong> en vaak erg geïnteresseerd in mensen en menselijke processen;<br />
• houden van intuïtief begrijpen van <strong>een</strong> situatie;<br />
• houden van de <strong>hier</strong>-en-nu-ervaring, zorgvuldig observeren en neutraal beschrijven;<br />
• zijn vaak cultureel geïnteresseerd en kunstminnend;<br />
• hebben <strong>een</strong> behoefte aan <strong>een</strong> omgeving waarin menselijke expressie makkelijk aan bod kan komen;<br />
• ze hechten waarde aan geduld;<br />
• zijn soms emotioneel van aard;<br />
• komen door bedachtzaamheid (en door <strong>een</strong> teveel aan opties) soms moeilijk tot definitieve conclusies en tot<br />
het nemen van beslissingen (besluiteloosheid, onmacht door overanalyse, nog niet kunnen of willen opteren<br />
<strong>voor</strong> één spoor).<br />
Qua leervormen houden ze van:<br />
• activiteiten waar ze de tijd krijgen en gestimuleerd worden om na te denken over <strong>voor</strong>bije acties;<br />
• gevoelsmatig belevingsleren;<br />
• opzoeken van en confrontatie met verschillende visies;<br />
• visuele <strong>voor</strong>stellingen van de leerstof;<br />
• ervaringsleren (waarbij ze niet noodzakelijk zelf de ervaring moeten stellen),<br />
met <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur <strong>voor</strong>:<br />
• bespreking van geobserveerde fenomenen (bv. videobespreking);<br />
• groepsdiscussie (met tijd en ruimte om gevoelens en ervaringen te bespreken, terugblikken op wat gebeurde);<br />
• rollenspelen.<br />
Voor hen is het observeren en becommentariëren van uit<strong>een</strong>lopende <strong>voor</strong>beeldsituaties <strong>een</strong> goede instap <strong>voor</strong> <strong>een</strong><br />
leerproces.<br />
Ze zijn uit zichzelf al geneigd tot (zelf-)reflectie en hechten <strong>hier</strong> <strong>voor</strong>al belang aan de emotionele aspecten van<br />
de beleving.<br />
Anderzijds moeten de bezinners vaak aangezet worden tot het nemen van beslissingen en het in de praktijk brengen<br />
van het geleerde.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 5 van 19 Nascholing Mentor
2.1.3 De denkers, assimilators of theoretici<br />
Andere benamingen: nadenkers, analytical learners.<br />
Algemene instelling: “Hoe hangt dit met andere dingen samen?”.<br />
Zij:<br />
• combineren reflectief, beschouwend leren met abstract, symbolisch, conceptualiserend leren;<br />
• vertalen graag concrete observaties naar wetmatigheden;<br />
• zijn goed in het integreren van schijnbaar uit<strong>een</strong>lopende observaties in complexe maar goed onderbouwde<br />
modellen, theorieën of verklaringen. Ze proberen algemene regels te ontdekken;<br />
• kunnen vaak goed logisch en gestructureerd redeneren, overdenken, analyseren;<br />
• vinden het ook belangrijk dat <strong>een</strong> “theorie” nauwkeurig, logisch en volledig is, ze stellen graag<br />
onderzoekende vragen;<br />
• houden van <strong>een</strong> intellectuele uitdaging en het formuleren van hypothesen;<br />
• ze waarderen de esthetische kwaliteit van <strong>een</strong> sluitend conceptueel systeem;<br />
• zijn gericht op abstracte begrippen, concepten en nauwkeurige verwoording;<br />
• hebben <strong>een</strong> brede wetenschappelijke interesse;<br />
• leggen graag relaties met wat ze reeds kennen;<br />
• zijn gericht op informatie, nemen goed leerstof op;<br />
• werken graag zelfstandig waarbij ze de kans krijgen om zich zelf eerst <strong>een</strong> beeld te vormen van de theorie;<br />
• zijn daardoor ook vaak beter in zelfstudie;<br />
• zijn vaak perfectionistisch en rusten niet totdat alles in <strong>een</strong> rationeel kader past;<br />
• hechten iets minder belang aan het praktische nut van theorieën (als het logisch is dan zal het wel goed zijn)<br />
en zijn ook niet zo goed in het praktisch toepassen;<br />
• hebben soms weerstand tegen subjectieve oordelen, persoonsgerichte feedback, reflectie op zichzelf en<br />
reflectie samen met anderen. Gerichte feedback op hun gedrag en de gevolgen daarvan <strong>voor</strong> anderen kunnen<br />
noodzakelijk zijn;<br />
• zijn iets minder gericht op mensen, minder emotioneel;<br />
• ze kunnen niet goed tegen onzekerheid.<br />
Qua leervormen houden ze van:<br />
• belevingsleren via waarnemen of observeren, beschouwen en analyseren waarbij ze de observaties<br />
conceptueel kunnen verwerken in <strong>een</strong> theoretisch kader;<br />
• cognitief leren;<br />
• complexe vraagstellingen; situaties waar ze onderzoeksvragen kunnen stellen;<br />
• intellectuele uitdagingen waarbij ze het verband moeten zoeken tussen de leerstof en de kennis die ze reeds<br />
hebben,<br />
met <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur <strong>voor</strong>:<br />
• gestructureerde situaties met duidelijke doelstellingen waarbij ze de kans krijgen om bijkomende vragen te<br />
stellen;<br />
• directe uitleg die duidelijk en logisch opgebouwd is (hoorcollege, presentatie, lezing);<br />
• gevallenstudie (case-study);<br />
• literatuurstudie;<br />
• schrijfopdrachten.<br />
Voor de denkers is <strong>een</strong> uit<strong>een</strong>zetting of het lezen van <strong>een</strong> artikel en het structureren of schematiseren van deze<br />
opgedane informatie <strong>een</strong> goede instap <strong>voor</strong> <strong>een</strong> leerproces.<br />
Anderzijds verliezen de denkers soms zicht op het praktisch nut of de realiseerbaarheid van hun theoretische<br />
constructies. Door hun afkeer van onzekerheid durven ze soms te snel iets concluderen binnen hun theoretische<br />
kader, omdat conclusies, zelfs foute conclusies, geruststellend <strong>voor</strong> hen zijn.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 6 van 19 Nascholing Mentor
2.1.4 De beslissers, convergeerders of pragmatici<br />
Andere benamingen: toepassers, experiential learners.<br />
Algemene instelling: “Hoe kan ik dit toepassen in de praktijk?”, “Niets is zo praktisch als <strong>een</strong> goede theorie”;<br />
“Het mooie van de theorie is haar bruikbaarheid”.<br />
Zij:<br />
• combineren abstract, symbolisch leren met actief, extern handelen leren;<br />
• gaan het liefst theorieën, technieken, handelswijzen uitproberen in de praktijk;<br />
• zijn sterk in het stellen van doelen en zijn besluitvaardig;<br />
• gaan probleemoplossend en deductief te werk, durven nieuwe wegen in te slaan:<br />
• bedenken plannen en willen die ook uitvoeren;<br />
• zij nemen initiatief;<br />
• hakken gemakkelijk knopen door en zijn daar dan soms te gedreven in;<br />
• leren <strong>voor</strong>al door actief te onderzoeken en te experimenteren;<br />
• zijn gericht op het actief beïnvloeden van mensen en het veranderen van situaties;<br />
• zijn goed in situaties waar één antwoord of oplossing gevonden moet worden om <strong>een</strong> probleem op te lossen<br />
(ze zijn daarom vaak goed in klassieke intelligentietests);<br />
• kunnen goed door middel van <strong>een</strong> model of schema via deductie tot <strong>een</strong> oplossing komen;<br />
• gaan planmatig te werk en werken stap <strong>voor</strong> stap;<br />
• zijn goed in het vertalen van ideeën, theorieën naar praktische acties;<br />
• ze hechten daarbij meer belang aan het feit of het werkt dan aan de correctheid van de achterliggende theorie,<br />
ze houden van efficiëntie;<br />
• zijn relatief weinig geëmotioneerd (laten zich in hun beslissingen liever niet (mis-)leiden door emoties, maar<br />
willen beslissen op basis van verstand;<br />
• werken graag in situaties die zekerheid bieden;<br />
• regelen liever zaken af zonder dan met mensen;<br />
• kunnen tijdens stress-situaties hun emoties gemakkelijker op de achtergrond houden;<br />
• zijn <strong>voor</strong>al gericht op dingen (technische aspecten) en resultaten;<br />
• komen vaak terug van <strong>een</strong> training vol met ideeën die ze met<strong>een</strong> in de praktijk willen uitproberen.<br />
Qua leervormen houden ze van:<br />
• belevingsleren via denkprocessen en inzicht;<br />
• ervaringsleren, experimenteren, gericht op toepassen<br />
met <strong>een</strong> <strong>voor</strong>keur <strong>voor</strong>:<br />
• leervormen waarbij het praktische nut van de te verwerken leerstof <strong>voor</strong>op staat en ze snel de gelegenheid<br />
krijgen om het geleerde in de praktijk toe te passen;<br />
• gestructureerde, gesloten oefeningen;<br />
• vormen van geprogrammeerde instructie;<br />
• demonstraties van hoe je iets moet doen (of oefenen onder begeleiding van <strong>een</strong> expert).<br />
De beslissers starten graag met <strong>een</strong> leertaak wanneer ze kunnen beginnen met kennisname van <strong>een</strong> enkele<br />
beknopte en duidelijke regels en principes die ze dan in <strong>een</strong> oefening moeten verwerken.<br />
Anderzijds gaan beslissers wel <strong>een</strong>s het probleem te snel aanpakken zonder voldoende <strong>voor</strong>gaande analyse, of<br />
het verkeerde probleem aanpakken, of te snel <strong>een</strong> ongetoetste theorie gebruiken om <strong>een</strong> probleem op te lossen.<br />
Hebben vaak extra ondersteuning nodig om te reflecteren na het leerproces of om meerdere standpunten te<br />
appreciëren.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 7 van 19 Nascholing Mentor
2.2 De leerstijlen van Kolb en hun verband met instructiestijlen<br />
2.2.1 Algem<strong>een</strong> verband tussen leerstijlen en instructiestijlen<br />
Met instructiestijl bedoelen we de vaakst <strong>voor</strong>komende manieren van lesgeven van <strong>een</strong> leerkracht (de geprefereerde<br />
werkvormen). Algem<strong>een</strong> wordt er aangenomen dat beginnende leerkrachten spontaan teruggrijpen<br />
naar <strong>een</strong> instructiestijl die over<strong>een</strong>komt met hun geprefereerde leerstijl. Aspirant leerkrachten moeten vaak<br />
nog heel expliciet gewezen worden op het bestaan van verschillende leerstijlen.<br />
Het inzicht dat hun geprefereerde leerstijl dan ook niet leidt tot de “beste” instructiestijl <strong>voor</strong> elke leerling<br />
komt bij hen vaak als <strong>een</strong> schok, als zeer bedreigend over. Dit inzicht botst vaak met het geromantiseerd<br />
beeld van de ideale leerkracht die ze zelf wilden worden.<br />
Dit betekent dat de meeste aspirant leerkrachten zich nog moeten bekwamen in instructiestijlen die ze zelf minder<br />
prefereren en dat ze in de klaspraktijk allicht vaker <strong>een</strong> instructiestijl zullen moeten hanteren die hen oorspronkelijk<br />
minder “ligt”.<br />
Zelfs als ervaren leerkracht of begeleider moeten we soms vaststellen dat <strong>een</strong> collega met <strong>een</strong> totaal andere stijl<br />
ook wel goede resultaten behaalt terwijl we ons maar moeilijk kunnen <strong>voor</strong>stellen hoe die collega tot dat resul -<br />
taat komt of hoe hij dat bij die leerlingen/stagiairs op die wijze klaarspeelt.<br />
Net zoals de leerstijl van <strong>een</strong> individu kan evolueren, kan (gelukkig) ook de instructiestijl of coachingsstijl van<br />
iemand wijzigen.<br />
Instructiestijlen kan men vaak zien als spiegelbeelden van hun over<strong>een</strong>komstige leerstijlen.<br />
2.2.2 De leerstijlen van Kolb en instructiestijlen<br />
Uit de theorie van Kolb kunnen, met betrekking tot de instructiestijlen, enkele belangrijke praktische conclusies<br />
getrokken worden.<br />
1 Schakel leervormen en instructievormen pas volop in wanneer de leerlingen er “rijp” <strong>voor</strong> zijn.<br />
We verwijzen <strong>hier</strong>bij naar het ontwikkelingsmodel dat <strong>hier</strong>boven geschetst werd.<br />
Zo zal men (grof geschetst) bij het lagere schoolkind <strong>voor</strong>namelijk inductief te werk gaan en kan men in het<br />
secundair onderwijs reeds veel meer overschakelen naar deductieve leervormen.<br />
2 Echt diepgaand “volwassen” leren treedt pas op wanneer alle kwadranten van de leercyclus doorlopen<br />
worden (deep level learning).<br />
M.a.w. pas wanneer bij het leren alle leerstijlen aan bod gekomen zijn, is het leereffect het grootst. Dit betekent<br />
dat men, waar mogelijk, als leerkracht of begeleider, moet trachten alle vier de leerstijlen aan bod te<br />
laten komen. Men kan de probleemstelling starten vanuit om het even welk kwadrant maar men moet er dan<br />
ook <strong>voor</strong> zorgen dat de volgende kwadranten ook aan bod komen, zodat de leercyclus gesloten kan worden.<br />
Door als leerkracht of begeleider te <strong>voor</strong>zien in werkvormen waarmee je de hele leercyclus doorloopt, geef je<br />
bij de lerenden de aanzet om de verwaarloosde kwadranten van het leren wat bij te spijkeren.<br />
Een les (of stageopdracht) zo opbouwen dat elke leerstijl wel <strong>een</strong>s aan bod komt, lijkt <strong>een</strong> hele opgave, maar<br />
je eigen lessen of begeleidingsstijl <strong>een</strong>s vanuit het leerstijlenstandpunt bekijken zet je al <strong>een</strong> heel eind op<br />
weg. Heel dikwijls kom je al tegemoet aan bepaalde leerstijlen. Door nog even verder te gaan of <strong>een</strong> paar<br />
wijzigingen aan te brengen maak je al dikwijls de leercirkel rond.<br />
3 Om recht te doen aan de wens van de leerlingen/stagiairs om ook <strong>een</strong>s met hun geprefereerde leerstijl te<br />
starten in het leerproces, is het van belang om er als begeleider <strong>voor</strong> te zorgen dat je afwisseling aanbrengt<br />
in de leerstijl waarmee je thema's als eerste aanpakt.<br />
Volgens Kolb wordt de aanpak van het leren door jongeren sterk beïnvloed door de schoolervaringen. Kolb<br />
zegt ook dat er <strong>een</strong> link bestaat tussen de sociaal-erfelijke bagage, de vroege leerervaringen en de eisen die<br />
door de leeromgeving aan de leerlingen worden gesteld. Hij is van mening dat onderwijs soms te beperkt is<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 8 van 19 Nascholing Mentor
in het gebruiken van diverse leermethoden. Hierdoor zouden leerlingen all<strong>een</strong> les krijgen volgens de stijl die<br />
past bij slechts één visie op hun vakgebied of volgens de stijl die de leerkracht het best ligt.<br />
Met <strong>een</strong> afwisseling van instructiestijlen betrek je uiteindelijk hoe dan ook de meeste leerlingen. Je zal als<br />
leerkracht / mentor / coach echter wel extra ondersteuning moeten bieden bij die leerlingen / mentees die verwacht<br />
worden om te werken in hun diametraal tegenovergestelde leerstijl.<br />
Door dus bewust verschillende “instappen” in het leerproces te <strong>voor</strong>zien komen we tegemoet aan deze noodzaak<br />
tot binnenklasdifferentiatie. Daarop aansluitend zoek je dan werkvormen die de leercyclus verder zetten<br />
en afronden (tot er <strong>een</strong> moment van feedback komt, m.a.w. wanneer je terugkomt op de leerstijl waarmee je<br />
gestart was).<br />
4 Verschillen in leerstijlen leiden soms tot fricties bij groepswerk.<br />
Tot op zekere hoogte zien leerlingen en volwassenen hun eigen leerstijl als de beste manier om <strong>een</strong> probleem<br />
aan te pakken. Dit kan bij duo-, groepswerk, teamwork of werkvergaderingen tot fricties aanleiding geven.<br />
De “doeners” zien de “denkers” soms als mensen die leven in <strong>een</strong> ivoren toren terwijl de “denkers” vinden<br />
dat de “doeners” overdreven pragmatisch zijn of er in vliegen als <strong>een</strong> kip zonder kop. De “bezinners” zien de<br />
“beslissers” soms als te zakelijke persoonlijkheden terwijl de “beslissers” de “bezinners” besluiteloosheid<br />
verwijten. Om <strong>een</strong> goed werkklimaat in stand te houden is het kunnen onderkennen en inwerken op leerstijlen<br />
<strong>een</strong> belangrijke <strong>voor</strong>waarde.<br />
5 Stimuleer lerenden om zich actief te bekwamen in de leerstijlen die ze minder prefereren.<br />
Laat de lerenden bewust worden van hun leerstijl en zet hen aan om alle stappen van de leercyclus te leren<br />
gebruiken om diepgaander en efficiënter te leren.<br />
In het kader van lifelong learning blijft het belangrijk om ook bij volwassenen de verdere integratie van de<br />
vier leerstijlen na te streven.<br />
3 De over<strong>een</strong>komsten tussen de leercyclus van Kolb<br />
en het reflectiemodel van Korthagen en Koster<br />
Het zal de aandachtige lezer reeds opgevallen zijn dat er opvallende over<strong>een</strong>komsten bestaan tussen de leercyclus<br />
van Kolb en het reflectiemodel van Korthagen en Koster. We sommen enkele van de opvallendste over<strong>een</strong>komsten<br />
op:<br />
• beide modellen handelen over ervaringsleren;<br />
• de verschillende activiteiten uit de vier fasen van Korthagen zijn in zekere mate terug te vinden in de vier<br />
leerstijlen van Kolb en hebben daarbij dezelfde volgorde;<br />
• elke fase of elke leerstijl is belangrijk en niet belangrijker of minder belangrijker dan de andere;<br />
• in beide modellen beklemtoont men de noodzaak om alle stadia van de cyclus in <strong>een</strong> bepaalde volgorde te<br />
doorlopen en dit liefst tot op <strong>een</strong> punt waar men via positieve feedback uit de concrete ervaring kan<br />
vaststellen dat de gewijzigde opvattingen voldoende geldig zijn (spiraalsgewijs naar <strong>een</strong> steeds betere<br />
beheersing).<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 9 van 19 Nascholing Mentor
4 Didactische werkvormen en leerlingactiviteiten die<br />
aansluiten bij <strong>een</strong> leerstijl volgens Kolb<br />
Hieronder volgt <strong>een</strong> beknopt overzichtje van didactische werkvormen en leerlingactiviteiten die nauw aansluiten<br />
bij de door ons omschreven leerstijlen. Dit wil helemaal niet zeggen dat deze werkvormen of leerlingactiviteiten<br />
“te mijden” zouden zijn bij leerlingen / cursisten met <strong>een</strong> andere leerstijl. Integendeel.<br />
Sommige uitgebreide werkvormen bieden <strong>een</strong> waaier van leeractiviteiten aan die verschillende leerstijlen kunnen<br />
aanspreken. Bepaalde klassieke werkvormen kunnen, mits toevoeging van enkele instructies, ook aan meerdere<br />
leerstijlen appelleren.<br />
De doeners, accommodators<br />
Werkvormen: graag snelle afwisseling van werkvorm; simulatieoefening, debat, rollenspel (eventueel drama),<br />
spel, brainstorm, open opdracht, (levensechte) casus, praktijkoefening (met kansen op herhaling) of practicum<br />
zonder <strong>voor</strong>afgaande theorie, skills lab, werkcollege, experiment, spreekbeurt, opstel, breinbrekers, doestage,<br />
feedback op gedrag en resultaat, aanbieden van informatie via <strong>een</strong> persoon (in gesprek met/luisteren naar).<br />
Leerlingactiviteiten: <strong>een</strong> stelling verdedigen, debatteren, uitleggen, demonstreren, tonen, simuleren, uitproberen,<br />
(in-)oefenen, doen, nadoen, <strong>een</strong> proefopstelling maken, wedijveren, vragen bedenken.<br />
De bezinners, divergeerders<br />
Werkvormen: lees-, observatie- of luisteropdracht (bv. lezen van <strong>een</strong> casus, eventueel live (demonstratie, gastspreker<br />
met ervaringsgetuigenis, plenaire oefeningen, toneel), video, YouTube) van doorleefde, poëtische of fantastische<br />
verhalen gevolgd door <strong>een</strong> bespreking; discussie of <strong>een</strong> schrijfopdracht, kernwoordenspel, stellingenspel,<br />
mindmapping, incidentmethode, reflectie-opdracht, groepssupervisie, intervisie, forumdiscussie, brainstorm,<br />
drama, leergesprek, klasgesprek, Socratisch gesprek, inleefspel, thematisch gericht onderwijs, groepsdiscussie<br />
(eventueel online), groepswerk, metaforen bedenken, collages, feedback op persoonskenmerken.<br />
Leerlingactiviteiten: observeren, inleven, verschillende standpunten opzoeken, bevragen, fantaseren, verdiepen<br />
van verhalen, dramatiseren, toneelstukken schrijven, maken van vrije <strong>tekst</strong>en, terugblikken, beschrijven, onderscheiden,<br />
vergelijken, opnoemen, formuleren en uitwisselen van praktijkervaringen en ideeën, creatieve expressie.<br />
De denkers, assimilators<br />
Werkvormen: doceren, hoorcollege (specifiek: geleide hoorcolleges, responscolleges), expert gastspreker,<br />
onderwijsleergesprek, case-study, literatuurstudie, forumdiscussie, paneldiscussie, revisiewerkvorm, interview<br />
afnemen om kennis te vergaren, (internet-)queeste met duidelijk omschreven opdracht, (begeleide) zelfstudie,<br />
thematisch gestuurd onderwijs, peer-teaching of microteaching waarbij de “denker” de actieve rol speelt, scriptie.<br />
Leerlingactiviteiten: analyseren (vb. van <strong>een</strong> case), informatie opzoeken, onderscheiden van hoofdzaken en bijzaken,<br />
afleiden, verbanden leggen, categoriseren, schematiseren, structureren, generaliseren, verklaren, logisch<br />
argumenteren, in eigen woorden weergeven, formeel bewijzen, samenvatten.<br />
De beslissers, convergeerders<br />
Werkvormen: experiment, praktische (gesloten) opdracht (practicum vanuit <strong>een</strong> theoretisch kader), werkcollege,<br />
geprogrammeerde instructie, instructie of demonstratie (door <strong>een</strong> expert), werkbezoeken, quizvarianten (vb. ganzenbord),<br />
(educatief) spel, korte schrijfopdracht (vb. <strong>een</strong> column schrijven), onderwijsleergesprek, gevalbespreking,<br />
probleemgestuurd onderwijs (PGO), projectonderwijs, peer-tutoring waarbij de “beslisser” de tutor is.<br />
Leerlingactiviteiten: oplossen van <strong>een</strong> vraagstuk, plannen, ontwerpen, organiseren, opstellen van <strong>een</strong> stappenplan,<br />
deduceren, inschatten, keuzes maken en beslissen, speculeren, opzetten van praktische tests, synthetiseren,<br />
concluderen, verwoorden.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 10 van 19 Nascholing Mentor
Nog enkele tips bij het kiezen van werkvormen<br />
• Wees u bewust van uw eigen <strong>voor</strong>keuren en kies dus ook <strong>voor</strong> werkvormen die buiten uw geprefereerde instructiestijl<br />
vallen.<br />
• Blijf u verder bekwamen in de werkvormen en instructiestijlen die je al goed beheerst!<br />
• Blijf werkvormen kiezen die aansluiten bij uw doelstellingen (de verwachte competenties bij de leerlingen<br />
of cursisten) ,de beginsituatie van de leerlingen of cursisten, de wens tot differentiëren tussen de<br />
leerlingen en de materiële mogelijkheden.<br />
• Kies per jaarplandoelstelling <strong>voor</strong> <strong>een</strong> ruime afwisseling van werkvormen waarbij je tegemoetkomt aan de<br />
vier verschillende leerstijlen van Kolb.<br />
• Als leerlingen of cursisten verschillende stijlen van leren aanwenden, zullen ze sneller aangetrokken worden<br />
tot werkvormen die hen <strong>voor</strong>h<strong>een</strong> minder bevielen. Hierdoor zal de motivatie hoog blijven en kunnen ze op<br />
verschillende manieren effectief leren. Dit betekent dat in het leermateriaal <strong>een</strong> grote variatie aan werkvormen<br />
moet zitten.<br />
• Probeer keuzeopdrachten over hetzelfde onderwerp te <strong>voor</strong>zien die keuze in leerstijlen <strong>voor</strong>zien en uiteindelijk<br />
hetzelfde keuzeresultaat opleveren.<br />
• Betrek gerust collega’s bij het zoeken en ontwikkelen van leerstijlen (misschien hebben jouw collega's wel<br />
<strong>een</strong> andere instructiestijl dan jou). Vertel jouw collega's over jouw ervaringen bij het uitproberen van <strong>een</strong><br />
(nieuwe) werkvorm.<br />
• Wees niet te streng <strong>voor</strong> jezelf. Geef jezelf het nodige krediet bij het uitproberen van <strong>een</strong> nieuwe werkvorm.<br />
Het gebruiken van <strong>een</strong> werkvorm is <strong>een</strong> vaardigheid en het beheersen van <strong>een</strong> vaardigheid vergt oefening.<br />
Aanvankelijk kan je je dus best even onwennig voelen en zelden lukt zoiets 100 % vanaf de eerste keer.<br />
• Ook de leerlingen of cursisten moeten soms nog even wennen aan <strong>een</strong> nieuwe werkvorm. Onthou dat g<strong>een</strong> enkele<br />
werkvorm ideaal is <strong>voor</strong> elke leerling of cursist. Juist de variatie in werkvormen waarmee je aansluit bij<br />
de vier verschillende leerstijlen maakt deze aanpak zo waardevol.<br />
• In secundair en hoger onderwijs kunnen er ook afspraken gemaakt worden over de “verdeling” of “spreiding”<br />
van werkvormen tussen leerkrachten of lectoren (om op die manier toch tegemoet te komen aan zoveel mogelijk<br />
verschillende leerstijlen).<br />
• Bij grote projecten of open opdrachten kunnen, in de loop van het project, al de verschillende leerstijlen aangesproken<br />
worden. Allicht zal je, afhankelijk van de leerstijl van de individuele leerling of cursist, specifieke<br />
ondersteuning bieden in de verschillende fasen van de leercirkel.<br />
• Overdrijf en forceer ook niet om per se alle leerstijlen aan bod te laten komen. Een expressieve dans laten bedenken<br />
bij de BIN-normen <strong>voor</strong> <strong>een</strong> zakelijke brief is toch <strong>een</strong> beetje van de pot gerukt.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 11 van 19 Nascholing Mentor
5 De invloed van de leerstijl van de mentee en de<br />
mentor op het coachingsproces<br />
Wanneer we ons focussen tot de werk- en leerbegeleiding die de mentor moet opnemen t.o.v. zijn mentee dan<br />
kunnen we op basis van de leerstijl van mentor en mentee enkele belangrijke conclusies trekken.<br />
1 Ben je als mentor bewust van je leerstijl.<br />
Net zoals <strong>een</strong> leerkracht zich best bewust is van zijn leerstijl en instructiestijl, moet ook de mentor zich goed<br />
bewust zijn van zijn geprefereerde leerstijl en begeleidingsstijl. De kans bestaat immers dat de mentor <strong>voor</strong>al<br />
de mentee zal willen/kunnen helpen op de geprefereerde leerstijl van de mentor zelf. Dit kan toevallig<br />
dezelfde leerstijl van de mentee zijn, maar evengoed kan dit de diametraal tegenoverstaande stijl zijn.<br />
Wanneer de mentor en mentee dezelfde leerstijl hebben dan spreekt men van “congruentie”. Deze congruentie<br />
vergemakkelijkt in eerste instantie het contact tussen beiden. Hier bestaat echter het risico dat de mentor<br />
de mentee <strong>voor</strong>al gaat versterken in datgene waar de mentee reeds sterk in is en dat er weinig of g<strong>een</strong> <strong>voor</strong>uitgang<br />
geboekt wordt op de andere leerstijlen (of over<strong>een</strong>komstige fasen van de reflectiespiraal van Korthagen).<br />
De mentor zal dus tegen zijn “natuurlijke” neiging in, de mentee ook moeten helpen op de andere dan<br />
de door de mentor geprefereerde leerstijl.<br />
Wanneer de mentor en mentee, verschillende, of zelfs diametraal tegenovergestelde stijlen hebben, dan kan<br />
het contact tussen mentor en mentee <strong>hier</strong>door gehypothekeerd worden. De mentor gaat snel “grote” tekorten<br />
of weerstanden opmerken in de activiteiten die over<strong>een</strong>komen met de geprefereerde leerstijl van de mentor.<br />
De kans bestaat dat de mentor <strong>voor</strong>al <strong>voor</strong>stellen ter verbetering <strong>voor</strong>legt aan de mentee die de mentee qua<br />
leerstijl veel minder “liggen”. Als dit onuitgesproken blijft kan dit uiteindelijk tot “destructieve fricties” tussen<br />
mentor en mentee leiden.<br />
Overzichtje van begeleidingsvormen die “spontaner” optreden bij de leerstijlen van mentoren:<br />
• doeners: stimuleren de mentee om er tegen aan te gaan, steunen, bevestigen (nemen daardoor <strong>voor</strong>al de<br />
rol van coach op), zorgen er praktisch <strong>voor</strong> dat de stagiair veel praktische leerervaringen kan opdoen,<br />
gaan spontaan in op kansen … (nemen daardoor ook vaak de rol van facilitator op);<br />
• bezinners: bieden observatiekansen, bespreken veel mogelijkheden, gaan zich sterk inleven (en nemen<br />
daardoor vaak de rol van vriend en helper op), reiken alternatieve invalshoeken aan, stimuleren <strong>voor</strong>al het<br />
terugblikken, beklemtonen bij het reflecteren <strong>voor</strong>namelijk fase 2 en 3 van Korthagen;<br />
• denkers: bijbrengen van inzicht, overdragen van kennis door zelf veel uit te leggen of door te verwijzen<br />
naar literatuur (ze nemen daarbij <strong>voor</strong>al de rol van leraar of docent op), helpen schematiseren, beklemtonen<br />
bij het reflectiegesprek vaak fase 3 van Korthagen;<br />
• beslissers: geven veel praktische (dwingende) tips en duidelijke instructies, helpen bij de planning, beklemtonen<br />
bij het reflectiegesprek vaak fase 4 van Korthagen (ze nemen <strong>hier</strong>door vaak de rol van instructeur<br />
en/of expert op).<br />
2 Probeer als mentor zicht te krijgen op de leerstijl van je mentee en daar je <strong>voor</strong>deel uit te halen.<br />
Alhoewel het niet echt <strong>een</strong> noodzaak is om de leerstijl van je mentee te kennen, kan je er toch je <strong>voor</strong>deel<br />
mee doen. Vooral in stressvolle situaties kan je dan eventueel hulp aanbieden met <strong>een</strong> actie die met<strong>een</strong> aansluit<br />
bij de geprefereerde leerstijl van de mentee. Dat is in die situaties dan toch weer handiger <strong>voor</strong> de mentee.<br />
Het zou echter fout zijn om de mentee steeds en all<strong>een</strong> maar op zijn geprefereerde leerstijl te “bedienen”.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 12 van 19 Nascholing Mentor
3 Probeer als mentor begeleiding te geven op alle kwadranten van de leercirkel.<br />
Uit al het <strong>voor</strong>gaande kon je ook reeds afleiden dat <strong>een</strong> deel van de opdracht van <strong>een</strong> mentor er zal in bestaan<br />
om de mentee te helpen om de verschillende leerstijlen zo evenwichtig mogelijk verder te integreren. Dit<br />
betekent dat de mentor, net zoals <strong>een</strong> goede leerkracht, er moet <strong>voor</strong> zorgen dat aan alle kwadranten van de<br />
leercyclus van de mentee gewerkt wordt.<br />
Het valt <strong>hier</strong>bij te verwachten dat je als mentor extra ondersteuning zal moeten bieden op de leeractiviteiten<br />
die de mentee minder liggen (ook omdat allicht daar ook de grootste weerstand te verwachten is).<br />
Hoe meer de mentor er in slaagt om de mentee (zonder al te veel tegenzin) te laten groeien in de leerstijlen<br />
die hij oorspronkelijk niet zo vaak gebruikte, hoe evenwichtiger de balans van de leerstijlen bij de mentee.<br />
Als de mentor en mentee <strong>hier</strong>bij oorspronkelijk verschillende leerstijlen hadden, spreekt men van “constructieve<br />
frictie”.<br />
4 Probeer als mentor de mentee bewust te maken van zijn leerstijl.<br />
Alhoewel we dit niet als <strong>een</strong> eerste taak van de mentor zien, kan het zeer interessant zijn om daar met de stagiair<br />
<strong>een</strong> gesprek over te hebben. Een dergelijke beschouwing moet ook niet steeds gepaard gaan met het formeel<br />
afnemen van <strong>een</strong> leerstijlentest.<br />
Het belangrijkste is dat de mentee zicht krijgt op zijn eigen leerproces en leergewoontes en de visie van de<br />
mentor daarop. Op die manier kan de mentee ook vanuit dat perspectief de relatie mentor-mentee bekijken en<br />
bewust mee gestalte geven aan deze samenwerking.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 13 van 19 Nascholing Mentor
6 Begeleidingsstijlen volgens Gastmans en Bal<br />
Francis Gastmans en Martine Bal (zie Gastmans 2002) hebben het oorspronkelijk idee van de leerstijlen proberen<br />
toepassen op begeleidingsstijlen. In hun model vertrokken ook zij van 2 dwars op elkaar staande dimensies.<br />
Enerzijds<br />
• de spanning tussen de aandacht <strong>voor</strong> de concrete ervaring van de lerende (leerling/stagiair/werknemer) en de<br />
aandacht <strong>voor</strong> de over te brengen leerstof (vergelijk met de dimensie concreet-impliciet leren t.o.v. abstractexpliciet<br />
leren) en anderzijds<br />
• de spanning tussen de aandacht <strong>voor</strong> reflectie op het leerproces van de mentee en de aandacht <strong>voor</strong> de concrete<br />
leerresultaten in de praktijk (vergelijk met de dimensie intern-beschouwend leren t.o.v. extern-handelend<br />
leren). Zie de laatste pagina van deze bundel <strong>voor</strong> <strong>een</strong> visuele <strong>voor</strong>stelling <strong>hier</strong>van.<br />
Ook in dit model is het de bedoeling dat de mentor aandacht heeft <strong>voor</strong> alle oriëntaties, met name:<br />
• aandacht <strong>voor</strong> de mentee als persoon;<br />
• aandacht <strong>voor</strong> het leerproces van de mentee;<br />
• aandacht <strong>voor</strong> de leerinhoud (de nodig vakkennis van de mentee);<br />
• aandacht <strong>voor</strong> het bereiken van resultaten door de mentee.<br />
Analoog aan de leerstijlen werden op basis van de min of meer uitgesproken <strong>voor</strong>keur van de mentor <strong>voor</strong><br />
bovenstaande aandachtspunten <strong>hier</strong> <strong>een</strong> 4-tal “prototypes” van begeleiderstijlen <strong>voor</strong>opgesteld:<br />
de helper-vriend, de leraar-docent, de instructeur-expert en de coach-facilitator.<br />
Elke begeleiderstijl heeft zijn kenmerkende manier van aanpakken, typische begeleidingsvaardigheden en<br />
methodieken (instructiestijl). Voor de helderheid van de types geven we <strong>hier</strong> zeer “uitgesproken” types weer. De<br />
realiteit is uiteraard genuanceerder.<br />
Een mentor met als leerstijl “Bezinner” (divergeerder of observator) is meestal sterk als “helper” of “vriend” van<br />
de mentee. Hij zal zich goed kunnen inleven in de mentee, veel empathie betonen en samen zullen ze veel mogelijke<br />
perspectieven ontdekken om hetg<strong>een</strong> gebeurde te interpreteren. Deze mentor “ziet” veel en kan veel geobserveerde<br />
gegevens terugkoppelen naar de mentee. Hij geeft weloverwogen, meerduidige antwoorden op de vragen<br />
van de mentee.<br />
Een mentor met als leerstijl “Denker” (assimilator of theoreticus) is sterk als “leraar” of “docent” van de mentee.<br />
Hij zal de mentee sterk helpen bij het vinden van sluitende verklaringen <strong>voor</strong> wat er gebeurde. Hij wijst op<br />
zinvolle veralgemeningen en zet aan tot transfer van het geleerde. Hij verwijst naar interessante informatiebronnen<br />
en legt de nadruk op het belang van de onderliggende vakkennis.<br />
Een mentor met als leerstijl “Beslisser” (convergeerder of pragmaticus) is sterk als “instructeur” of “expert” van<br />
de mentee. Hij zal de mentee goed kunnen helpen bij het vinden van praktisch gerichte oplossingen (op basis van<br />
eigen ervaring, beproefde handelingsplannen of nieuwe technieken). Deze mentor geeft zelf snel veel tips en<br />
soms dwingende sturing aan de mentee. Hij verwacht ook sterk dat de mentee de aangereikte hulpmiddelen en<br />
tips effectief uitprobeert.<br />
Een mentor met als leerstijl “Doener” (accommodator of activist) is sterk als “facilitator”. Hij zorgt er <strong>voor</strong> dat<br />
de mentee heel veel verschillende praktische leerkansen krijgt. Hij gelooft sterk in het kunnen van de mentee en<br />
gelooft dat de mentee het meeste leert door te doen. Hij zal de mentee stimuleren om er in te vliegen, zijn grenzen<br />
te verleggen (coach).<br />
In de praktijk zullen mentoren steeds <strong>een</strong> mengvorm van bovenstaande stijlen gebruiken. Deze eerder karikaturale<br />
<strong>voor</strong>stelling van begeleidingsstijlen kan ons wel degelijk helpen om de eigen stijl <strong>een</strong>s van naderbij te onderzoeken<br />
en eventueel aan te vullen. Je kan als mentor <strong>een</strong> eigen combinatie van deze vier stijlen ontwikkelen.<br />
Iedere begeleider geeft op <strong>een</strong> eigen manier vorm aan de relatie met de lerende(n) en de gestelde leervragen. Zo<br />
zullen de leraar-docent en de instructeur-expert de neiging hebben om wat meer afstand te nemen tot de mentee<br />
in vergelijking met de coach-facilitator of de helper-vriend.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 14 van 19 Nascholing Mentor
Ook <strong>hier</strong> wordt als ideaal <strong>voor</strong>opgesteld dat elke begeleider (1) zich bewust is van zijn dominante stijl en daar<br />
rekening kan mee houden en (2) afhankelijk van de groep of het individu en de gestelde leervragen <strong>een</strong> aangepaste<br />
begeleiderstijl kan inschakelen. Net zoals het belangrijk is om <strong>voor</strong> jezelf als volwassene de vier leerstijlen<br />
gepast in te zetten, is het belangrijk om als leerkracht/mentor ook de vier instructiestijlen en begeleidingsstijlen<br />
gevarieerd te kunnen inzetten.<br />
7 Hoe praktisch rekening houden met leerstijlen in de<br />
relatie van mentor en mentee?<br />
1 Ken je eigen leerstijl en begeleidingsstijl<br />
Als mentor ben je best op de hoogte van je eigen leerstijl, instructiestijl en begeleidingsstijl. Je leerstijl kan je op<br />
verschillende manieren proberen ontdekken. Er bestaan bv. verschillende tests waarmee je je eigen leerstijl à la<br />
Kolb mee kan bepalen (in de literatuur of online via het internet). Bij “Bronnen en literatuur” vind je ook <strong>een</strong><br />
link naar <strong>een</strong> onderwijsstijlentest.<br />
Opmerking 1: er bestaan verschillende tests, met verschillende bewoordingen en met meer of minder vragen. Het<br />
kan best dat het resultaat op de verschillende tests niet exact hetzelfde resultaat zullen opleveren! Het algemene<br />
patroon blijft echter wel overeind.<br />
Opmerking 2: ouw persoonlijke leerstijl, instructiestijl en begeleidingsstijl kan best evolueren in de loop van de<br />
tijd! Afhankelijkheid van je werkomgeving, je concrete opdracht, je leeftijd en de mate waarin je bewust leert<br />
omgaan met verschillende stijlen kan je beter worden in de andere kwadranten van de leercirkel/begeleidingscirkel.<br />
Het is bijzonder interessant dat je <strong>voor</strong> jezelf als mentor ergens bijhoudt welke vormen van ondersteuning je aan<br />
elk van je mentees geeft. Daaruit kan je ook proberen jouw begeleidingsstijl te achterhalen. Jouw notities i.v.m.<br />
welke vorm van ondersteuning je geeft aan je mentees hebben trouwens nog meer nut (zie verder bij *).<br />
2 Ken de leerstijl van je mentee<br />
Alhoewel het niet noodzakelijk is dat je de leerstijl van je mentee kent (want je zou idealiter toch begeleiding<br />
moeten <strong>voor</strong>zien in elk kwadrant van de leercirkel), is het aangeraden om zicht te krijgen op de leerstijl van de<br />
mentee.<br />
Misschien kan je dit proberen afleiden uit de soort hulpvragen die hij stelt of op basis van de <strong>voor</strong>stellen van<br />
ondersteuning waarop hij graag ingaat. Zo willen sommige stagiairs zelf het liefst van al met<strong>een</strong> aan de slag terwijl<br />
andere stagiairs vragen om eerst nog één en ander te mogen observeren. Sommige starters vragen expliciet<br />
naar informatiebronnen terwijl anderen met<strong>een</strong> naar <strong>een</strong> handleiding of handelingsprotocol zullen vragen.<br />
* Ook <strong>hier</strong> pleiten we er trouwens <strong>voor</strong> dat je ergens bijhoudt welk soort hulpvragen de mentee stelt en op welke<br />
<strong>voor</strong>stellen van jou hij meestal of bijna nooit ingaat.<br />
Misschien kent de mentee zijn leerstijl zelf en kan dit terloops ter sprake komen tijdens <strong>een</strong> gesprek over werkvormen.<br />
Wanneer je voelt dat het contact met de mentee niet echt wil vlotten, kan je zelf <strong>voor</strong>stellen om <strong>een</strong>s samen jullie<br />
leerstijl en begeleidingsstijl onder de loep te nemen. Uit ervaring weten we dat op die manier <strong>een</strong> vernieuwde<br />
dynamiek in het contact tussen mentor en mentee tot stand kwam.<br />
3 Betrekken van de leerstijl van de mentee in de evaluatie van de begeleiding<br />
Vooral bij de begeleiding van lio's en beginnende leerkrachten, wordt er van de mentor <strong>een</strong> groot deel leerbegeleiding<br />
verwacht. In dit kader is het van groot belang dat ˗samen met de mentee˗ <strong>een</strong>s bekeken wordt hoe het<br />
leren van de mentee over <strong>een</strong> ruime periode geëvolueerd is. Je kan dit overzicht vanuit verschillende perspectieven<br />
benaderen. Je kan bv. <strong>een</strong>s nagaan met welke fase van de reflectiecyclus de mentee nog de meeste problemen<br />
ervaart. Een andere benadering kan vertrekken vanuit de manier waarop de mentee nieuwe problemen of<br />
uitdagingen aangaat. Je kan <strong>hier</strong> samen met de mentee nagaan of hij daarbij ondertussen <strong>een</strong> grotere variatie van<br />
aanpakken gebruikt dan aanvankelijk het geval was. Dit kan tevens <strong>een</strong> prima gelegenheid zijn om jouw indruk<br />
van de leerstijlen van de mentee ter sprake te brengen en de mentee daarover feedback te vragen.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 15 van 19 Nascholing Mentor
Een andere praktische aanpak <strong>hier</strong>bij is het organiseren van <strong>een</strong> intervisiegroep met mentee's waarin zij kunnen<br />
ontdekken hoe anderen op <strong>een</strong> andere manier omgaan met nieuwe handelingen of situaties dan zijzelf. Als je je<br />
er bewust van wordt dat collega’s <strong>een</strong> andere aanpak hebben, nodigt dit uit je eigen aanpak nog <strong>een</strong>s nader te<br />
onderzoeken.<br />
Dit geldt trouwens ook <strong>voor</strong> de mentoren zelf. Het met elkaar hebben over leren / leerstijlen / instructiestijlen en<br />
mentorstijlen kan op deze manier veel toegevoegde waarde hebben.<br />
4 Betrekken van de begeleidingsstijl van de mentor in de evaluatie van de begeleiding<br />
In het kader van de evaluatie van je eigen mentorschap kan je aan de mentee op verschillende manieren feedback<br />
vragen over je mentorstijl. Het lijkt ons wenselijk dat je ook de mentee uitnodigt om jouw manier van begeleiden<br />
<strong>een</strong>s van dichterbij te bekijken. Als de mentee bekend is met de leerstijlen van Kolb kan je dat met<strong>een</strong> vanuit dat<br />
perspectief benaderen. Komt jouw manier van coachen ook zo over bij de mentee zoals jij dat verwacht? Voelt<br />
hij bij jou de leerstijl die je zelf denkt te hebben? Hoe voelt de mentee zich daarbij? Zie je als mentor mogelijkheden<br />
om jouw begeleidingsstijl beter aan te passen aan de (redelijke) wensen van de mentee? Wat leid je daar<br />
uit af naar toekomstige begeleidingen?<br />
8 Bronnen en literatuurlijst<br />
8.1 Internetbronnen<br />
Algem<strong>een</strong> artikel over leerstijlen, Engelstalig, laatst geraadpleegd op 31/01/2011.<br />
http://www.indstate.edu/cirt/id/pedagogies/styles/learning.html<br />
Algem<strong>een</strong> artikel over leerstijlen, Nederlandstalig, laatst geraadpleegd op 31/01/2011.<br />
http://www.leren.nl/rubriek/onderwijs/leertheorie/leerstijlen/<br />
Artikel over managers- en leiderschapsstijlen afgeleid uit de leerstijlen van Kolb; laatst geraadpleegd op<br />
22/02/2012.<br />
Gastmans Francis, “De manager en de leider”, pdf-formaat, eerder verschenen in Visies 2002/2.<br />
http://www.infozone.be/biblio/prog-process/process-pub-n/opleiding-effectief-%28bege-<br />
%29leiderschap/algemene-info/de-manager-en-de-leider.pdf<br />
Groep internetpagina's i.v.m. Leerstijlen: http://www.leren.nl/rubriek/onderwijs/leertheorie > leerstijlen, laatst<br />
geraadpleegd op 9-3-2013<br />
Online leerstijlentests<br />
Online leerstijlentest, Nederlandstalig, laatst geraadpleegd op 9-3-2013.<br />
http://www.impulscentrum.be/kolb<br />
Online leerstijlentest, Nederlandstalig, laatst geraadpleegd op 9-3-2013.<br />
http://www.123test.nl/leerstijl<br />
Online leerstijlentest, Nederlandstalig, laatst geraadpleegd op 9-3-2013.<br />
http://www.thesis.nl/index.php?option=com_db8kolb&Itemid=42 > Doe de Kolb<br />
Website van het Venus-project met o.a. leerstijlentests, onderwijsstijlentest, meer info over leerstijlen en <strong>een</strong><br />
handleiding <strong>voor</strong> leerkrachten, Nederlandstalig, laatst geraadpleegd op 9-3-2013.<br />
http://www.ohmygods.be/<br />
Wat is <strong>een</strong> leerstijl?<br />
Met <strong>een</strong>voudige maar heldere tips <strong>voor</strong> de leerkracht, Nederlandstalig, laatst geraadpleegd op 9-3-2013.<br />
http://www.ontwerpatelier.nl/etalage/pages/ActiefLeren/Leomonasa/leerstijlen/leerstijltitelpagina.htm<br />
8.2 Boeken en Artikels<br />
BOSMAN LUC, DETREZ CHICO en GOMBEIR DIRK.<br />
Jongeren aanspreken op hun leer-kracht: over de praktijk van zelfsturend leren in het onderwijs.<br />
Acco, Leuven, 285 p., 1998.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 16 van 19 Nascholing Mentor
CAUTREELS PAUL.<br />
Met beginnende leraren op weg naar professionaliteit.<br />
Studie- en werkboek <strong>voor</strong> mentoren en schoolteams.<br />
Uit de reeks: “Praktijkboeken <strong>voor</strong> schoolontwikkeling”.<br />
Plantyn, Mechelen, België, 576 p., 2008.<br />
DIENST BEROEPSOPLEIDING VAN HET DEPARTEMENT ONDERWIJS EN VORMING (VERANTWOORDELIJK<br />
UITGEVER DANIËL SAMYN).<br />
Onderwijzen in het bed van Procrustes? Hoofdstuk 2: Leerstijlen en onderwijsstijlen<br />
Syllabus uitgegeven in het kader van het Venus-project, Brussel, België, 184 p., 2007.<br />
Nog te downloaden via onderstaande url:<br />
http://www.iiav.nl/epublications//2007/onderwijzen_in_het_bed_van_procrustes.pdf<br />
HENDRIKSEN JEROEN.<br />
Cirkelen rond Kolb. Begeleiden van leerprocessen.<br />
Nelissen, Soest, 3e druk, 134 p., 2007.<br />
HOOGSTRAAT ELS, VELS HEIJN ANNEMARIE.<br />
De leertheorie van Kolb in het museum.<br />
Museumvereniging, Amsterdam, 40 p., 2006.<br />
KOLB, DAVID A.<br />
Experiential Learning. Experience as the Source of Learning and Development.<br />
Prentice Hall PTR, Englewood Cliffs, New Yersey, 256 p., 1984.<br />
TFC TRAINIGSMEDIA.<br />
Leerstijlen. Handboek <strong>voor</strong> de trainer.<br />
TFC TrainingsMedia, Velp (Nederland), Mechelen (België), 105 p., 1999.<br />
Oorspronkelijke titel: 'Tha Manual of Learning Styles' door Peter Honey en Alan Mumford (1992).<br />
VAN LOOY LINDA, GOEGEBEUR WERNER.<br />
Leerstijlen: de actualiteit van Kolb.<br />
Impuls, 26 e jaargang, nr. 3, maart 1996, p. 122-131.<br />
VERMUNT JAN D. H. M.<br />
Leerstijlen en sturen van leerprocessen in het hoger onderwijs. Naar <strong>een</strong> procesgerichte instructie in<br />
zelfstandig denken.<br />
Academisch Proefschrift, Katholieke Universiteit Brabant.<br />
Swets en Zeitlinger B.V., Amsterdam, Lisse, 1992.<br />
HOOGEVEEN PIET &WINKELS JOS.<br />
Het Didactische Werkvormenboek. Variatie en differentiatie in de praktijk.<br />
Koninklijke Van Gorcum B.V., Assen, 10 e en herwerkte druk, 406 p., maart 2011, ISBN13: 978 90 232 4768 5.<br />
Copyright<br />
Niets uit dit werk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm,<br />
geluidsband, elektronisch of op welk andere wijze ook zonder <strong>voor</strong>afgaande schriftelijke toestemming van<br />
de auteurs tenzij men zich daarbij houdt aan de onderstaande Creative Commons afspraken (licentie) van het<br />
niveau "Naamsvermelding - Niet Commercieel - Gelijk Delen".<br />
De volledige licentieover<strong>een</strong>komst kan geraadpleegd worden op:<br />
http://creativecommons.org:80/licenses/by-nc-sa/2.0/be/legalcode.nl<br />
Het <strong>voor</strong>gaande laat de wettelijke beperkingen op de intellectuele eigendomsrechten onverlet.<br />
Zie de volgende pagina's <strong>voor</strong> de afbeeldingen.<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 17 van 19 Nascholing Mentor
9 Visuele <strong>voor</strong>stelling van de leercirkel en de<br />
leerstijlen volgens Kolb<br />
Figuur 1: <strong>een</strong> visuele <strong>voor</strong>stelling van de leercirkel en de leerstijlen volgens Kolb, aangevuld met de<br />
vormen van kenniscreatie volgens Nonaka en Takeuchi.<br />
Socialiseren<br />
Concreet (impliciet)<br />
leren<br />
Externaliseren<br />
Verkenningsweg<br />
Handelingsweg<br />
Doener<br />
(accomodator<br />
of activist)<br />
Bezinner<br />
(divergeerder<br />
of observator)<br />
(extern) handelend<br />
leren<br />
(intern) beschouwend<br />
leren<br />
Keuze-weg<br />
Beslisser<br />
Denker<br />
Ken-weg<br />
(convergeerder<br />
of pragmaticus)<br />
(assimilator<br />
of theoreticus)<br />
Internaliseren<br />
Abstract, symbolisch<br />
(expliciet) leren<br />
Combineren<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 18 van 19 Nascholing Mentor
10 Visuele <strong>voor</strong>stelling van mogelijke<br />
begeleidingsstijlen van mentoren volgens Gastmans<br />
en Bal, bekeken vanuit de leerstijlen van Kolb<br />
Figuur 2<br />
Begeleidingsstijlen van mentoren<br />
Veel aandacht <strong>voor</strong> de mentee als persoon<br />
Doener<br />
(accomodator<br />
of activist)<br />
Coach, facilitator<br />
Bezinner<br />
(divergeerder<br />
of observator)<br />
Helper, vriend<br />
Veel aandacht<br />
<strong>voor</strong><br />
de leerresultaten<br />
De<br />
leervraag<br />
Veel aandacht <strong>voor</strong><br />
het<br />
leerproces vd mentee<br />
Beslisser<br />
(convergeerder<br />
of pragmaticus)<br />
Instructeur, expert<br />
Denker<br />
(assimilator<br />
of theoreticus)<br />
Leraar, docent<br />
Veel aandacht <strong>voor</strong> de leerinhoud<br />
De leerstijlen van Kolb, instructie- en begeleidingsstijlen Blz. 19 van 19 Nascholing Mentor