10.02.2014 Views

handleiding - SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy

handleiding - SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy

handleiding - SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Herhaalmedicatie in de apotheek<br />

- een <strong>h<strong>and</strong>leiding</strong> -<br />

Oktober 2004<br />

K.C. Cheung, <strong>SIR</strong>, Instituut voor Farmaceutisch Praktijkonderzoek, Leiden<br />

N. van Horssen, KNMP/WINAp, Onderzoek & Ontwikkeling, Den Haag


Inhoudsopgave<br />

VOORAF 3<br />

I HERHAALMEDICATIE IN DE APOTHEEK: WAAROM? 4<br />

Knelpunten rond herhaalmedicatie 4<br />

Voor- en nadelen van “Herhaalmedicatie in de apotheek” 5<br />

Hoe verder? 6<br />

Literatuur 6<br />

II HERHAALMEDICATIE IN DE APOTHEEK: WAT? 7<br />

Definitie van herhaalmedicatie 7<br />

Probleemstelling 8<br />

Doelstelling 8<br />

Te verwachten resultaten 8<br />

Knelpunten 9<br />

Autorisatie van herhaalrecepten 9<br />

ICT, computersysteem 9<br />

Financiën 10<br />

Betrokkenen 10<br />

Patiënten 11<br />

Huisartsenpraktijk 11<br />

Apotheken 12<br />

Implementatie en tijdschema 12<br />

Pilot 13<br />

Evaluatie 13<br />

Literatuur 13<br />

III HERHAALMEDICATIE IN DE APOTHEEK: HOE? 14<br />

Ontwerp van het project 14<br />

Verzoek voor een herhaalrecept 14<br />

Aanmaken van een voorstel voor een herhaalrecept 17<br />

Uitvoering farmaceutische zorg 19<br />

Autorisatie en overleg 22<br />

Verwerking herhaalrecept 24<br />

Aflevering 25<br />

Vastlegging 25<br />

Implementatie van het project 26<br />

Communicatieplan 26<br />

BIJLAGEN<br />

Bijlage I.<br />

Bijlage II.<br />

Bijlage III.<br />

Bijlage IV.<br />

Bijlage V.<br />

Bijlage VI.<br />

Voorbeeld lijst om de aanvragen te noteren<br />

ATC-groepen<br />

Uitvoering farmaceutische zorg: specifieke zorg<br />

Voorbeeld overleg<strong>for</strong>mulier<br />

Voorbeeld brief aan de patiënt<br />

Voorbeeld tijdschema publiciteitscampagne


Vooraf<br />

Herhaalmedicatie staat volop in de belangstelling.<br />

Het Wetenschappelijk Instituut Nederl<strong>and</strong>se Apothekers (WINAp) heeft in 2003 een enquête<br />

gehouden onder openbare apothekers over herhaalmedicatie. De respons was hoog (bijna<br />

50%). Een groot deel (> 50%) van de apothekers die geen of een beperkte regeling hadden<br />

met de huisartsen rond herhaalmedicatie, gaf aan op korte termijn (binnen 3 jaar) deze<br />

regeling te willen opzetten respectievelijk uitbreiden.<br />

In het kader van de MeerJarenAfspraken Farmacie heeft het Stevenshof <strong>Institute</strong> of Research<br />

(<strong>SIR</strong>, Instituut voor Farmaceutisch Praktijkonderzoek) in opdracht van en in samenwerking<br />

met WINAp deze <strong>h<strong>and</strong>leiding</strong> opgesteld.<br />

De <strong>SIR</strong> heeft hiervoor gebruik gemaakt van:<br />

de ervaringen en documenten van Apotheek Stevenshof te Leiden (met dank aan<br />

collegae H.F. Kwint en J.M. Krijger);<br />

de gegevens uit bovengenoemde WINAp-enquête van 2003.<br />

Heeft u vragen of opmerkingen naar aanleiding van dit document, neemt u dan contact op via<br />

e-mail: n.van.horssen@winap.nl


I<br />

Herhaalmedicatie in de apotheek: waarom?<br />

De apotheek heeft dagelijks te maken met herhaalmedicatie. Steeds vaker gebruiken patiënten<br />

medicatie voor een langere periode. In de Nederl<strong>and</strong>se huisartsenpraktijken is 55% van de<br />

uitgeschreven recepten een herhaalrecept waarbij er géén contact is geweest tussen huisarts en<br />

patiënt [1]. Volgens onderzoek van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) levert de<br />

apotheek 68% van de receptgeneesmiddelen af via herhaalrecepten, waarbij er al dan niet<br />

contact is geweest met de huisarts [2]. Naar verwachting zal de omvang van de<br />

herhaalmedicatie in de toekomst verder toenemen door vergrijzing en door ontwikkelingen in<br />

de preventieve zorg.<br />

Knelpunten rond herhaalmedicatie<br />

De huidige vorm van herhaalmedicatie (aanvraag via doktersassistente) kan zowel voor de<br />

huisartsenpraktijk als in de apotheek een probleem vormen:<br />

In de huisartsenpraktijk is sprake van een toenemende werkdruk. Dientengevolge is er<br />

nauwelijks tijd om iedere aanvraag voor een herhaalrecept goed te beoordelen, waardoor<br />

de kwaliteit van zorg rond de herhaalmedicatie in het gedrang kan komen. Uit onderzoek<br />

van het Nederl<strong>and</strong>s Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) blijkt dat<br />

de arts en de assistente alleen mondelinge afspraken maken over herhaalmedicatie [3]. Het<br />

is voor de assistente niet altijd duidelijk hoe zij de herhaalrecepten moet afh<strong>and</strong>elen. Een<br />

gezamenlijk onderzoek van huisartsen en apothekers in een gezondheidscentrum laat zien<br />

dat bij ongeveer één op de vijf herhaalrecepten potentiële problemen worden<br />

geconstateerd [4].<br />

In de apotheek kan het huidige proces rond herhaalmedicatie een logistiek probleem<br />

veroorzaken. De apotheek werkt bij herhaalmedicatie in het verlengde van de<br />

huisartsenpraktijk; de apotheek komt in actie als de huisartsenpraktijk de herhaalrecepten<br />

heeft vrijgegeven en naar de apotheek heeft doorgestuurd. Dit kan een piekbelasting<br />

veroorzaken, waarbij de tijdspanne tussen het ontvangen van de herhaalrecepten en het<br />

afleveren van de geneesmiddelen soms erg klein is.<br />

Om bovensta<strong>and</strong>e knelpunten op te lossen zou het proces rond herhaalmedicatie opnieuw<br />

gestructureerd moeten worden. In deze nieuwe opzet zou de apotheek een centrale rol kunnen<br />

spelen in herhaalmedicatie.<br />

Deze herstructurering sluit aan op:


Het CVZ-rapport Polyfarmacie en herhaalreceptuur (2001), waarin het versterken van de<br />

rol van de apotheker als medicatiebewaker genoemd wordt als één van de interventies om<br />

de kwaliteit van de herhaalreceptuur (waaronder terugdringen van ongewenste<br />

herhaalreceptuur) te verbeteren [5].<br />

Het RVZ-advies Taakherschikking in de gezondheidszorg (2003), waarin aanbevelingen<br />

worden gedaan om de problemen die taakherschikking in de weg staan, op te lossen [6].<br />

De recent opgestarte samenwerking tussen het Nederl<strong>and</strong>s Huisartsen Genootschap<br />

(NHG) en KNMP/WINAp voor het ontwikkelen van L<strong>and</strong>elijke Eerstelijns<br />

Samenwerkings Afspraken (LESA’s). In 2005 zal een LESA worden opgesteld voor<br />

“Instructie en herhaalmedicatie astma/COPD” en een LESA voor “Instructie en<br />

herhaalmedicatie diabetes”. Het streven is door het ontwikkelen van deze LESA’s<br />

overeenstemming te bereiken over de verdeling van de verantwoordelijkheden en taken en<br />

de onderlinge afstemming tussen huisarts en apotheker. De aanbevelingen in de LESA<br />

dienen als uitgangspunt voor besprekingen in de regio van huisartsen en apothekers om<br />

werkafspraken te maken.<br />

In de lijn van deze ontwikkelingen heeft KNMP/WINAp een <strong>h<strong>and</strong>leiding</strong> opgesteld ter<br />

ondersteuning van herhaalmedicatie in de apotheek.<br />

Voor- en nadelen van “Herhaalmedicatie in de apotheek”<br />

Een herstructurering van herhaalmedicatie kan voor- en nadelen hebben. Het<br />

Wetenschappelijk Instituut Nederl<strong>and</strong>se Apothekers (WINAp) heeft in 2003 een enquête<br />

gehouden onder openbare apothekers over herhaalmedicatie. Hierin is onder <strong>and</strong>ere gevraagd<br />

naar de voor- en nadelen voor de apotheek.<br />

Uit deze enquête blijkt dat apothekers als belangrijkste voordelen voor de apotheek zien:<br />

Verbetering van de relatie met de patiënt en/of arts: de samenwerking met huisartsen<br />

wordt intensiever, meer solide; imagoverbetering; verhoging van de klantvriendelijkheid.<br />

Verbetering van de therapie.<br />

Verbetering van het logistieke proces en tijdwinst. De apotheek heeft de regie in het<br />

logistieke proces en is hierdoor minder afhankelijk van de huisartsen. Er is een betere<br />

planning van de personeelsbezetting (werkdruk) in de apotheek mogelijk. Door een<br />

verbeterd logistiek proces komt meer tijd beschikbaar voor <strong>and</strong>ere zorgactiviteiten in de<br />

apotheek.<br />

Een toename in werk/tijd/kosten werd als belangrijkste nadeel voor de apotheek genoemd in<br />

de enquête.


Hoe verder?<br />

Dit document begeleidt de apotheek bij het uitwerken van “Herhaalmedicatie in de apotheek”.<br />

Deel II “Herhaalmedicatie in de apotheek: wat?” geeft in<strong>for</strong>matie over de verkenning,<br />

voorbereiding en documentatie van “Herhaalmedicatie in de apotheek”.<br />

Deel III “Herhaalmedicatie in de apotheek: hoe?” is het praktische document om<br />

herhaalmedicatie in de praktijk te kunnen brengen. Stapsgewijs wordt uitgelegd welke punten<br />

besproken en vastgelegd moeten worden.<br />

Literatuur<br />

1. Coffie D, Dijk L van, Dijkers FW, Bakker DH de. Mag blijvend herhaald worden. Een<br />

voorstudie naar herhaalreceptuur in Nederl<strong>and</strong>. Nivel – Nederl<strong>and</strong>s Instituut voor<br />

onderzoek van de gezondheidszorg. Utrecht, 2000, p63.<br />

2. Stichting Farmaceutische Kengetallen. Recept vaak op herhaling. Pharm Weekbl<br />

2002;137(15):535.<br />

3. Dijk L van, Dijkers F, Schellevis F. Gecontroleerd voorschrijven. Monitoring<br />

herhaalreceptuur verdient meer a<strong>and</strong>acht. Medisch Contact 2003;58(35):1306-9.<br />

4. Kwint HF, Luchtman T, Krijger-Dijkema JM, Eekhof J, De Kanter J. Arts en apotheker<br />

houden samen toezicht. Controle van herhaalreceptuur op geneesmiddelgerelateerde<br />

problemen. Pharm Weekbl 2003;138(49):1732-7.<br />

5. College voor zorgverzekeringen. Polyfarmacie en herhaalreceptuur. Amstelveen 2001.<br />

6. Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ). Taakherschikking in de gezondheidszorg.<br />

Zoetermeer. 2003.


II<br />

Herhaalmedicatie in de apotheek: wat?<br />

Wat verstaan we precies onder “Herhaalmedicatie in de apotheek” en wat willen/moeten we<br />

daarvoor regelen? Dit deel geeft in<strong>for</strong>matie over de verkenning, voorbereiding en<br />

documentatie van “Herhaalmedicatie in de apotheek”. Het is belangrijk om het totale project<br />

goed te documenteren. Dit is zowel van belang als <strong>h<strong>and</strong>leiding</strong> voor de eigen medewerkers,<br />

als voor een evaluatie door externe partijen. Dit laatste is met name belangrijk wanneer de<br />

apotheek in de toekomst mogelijk een vergoeding ontvangt voor de centrale rol bij het<br />

afh<strong>and</strong>elen van herhaalmedicatie. Het proces kan verankerd worden door het op te nemen in<br />

het kwaliteitszorgsysteem in de apotheek. De documentatie is gebaseerd op de DEMINGcirkel<br />

en het AGREE-instrument. De DEMING-cirkel wordt in de openbare apotheek<br />

gebruikt om zorgprojecten op een gestructureerde wijze op te zetten. Het AGREE-instrument<br />

wordt gebruikt om het consensus niveau en de bruikbaarheid van medische richtlijnen te<br />

beoordelen. Voor de documentatie dienen de volgende onderwerpen beschreven te worden:<br />

Definitie van herhaalmedicatie<br />

Probleemstelling<br />

Doelstelling<br />

Te verwachten resultaten<br />

Knelpunten<br />

Betrokkenen<br />

Implementatie en tijdschema<br />

Pilot<br />

Evaluatie<br />

In dit deel worden de fundamenten gelegd voor deel III.<br />

Definitie van herhaalmedicatie<br />

Herhaalmedicatie is een voortzetting van de medicamenteuze therapie bij een patiënt met een<br />

chronische a<strong>and</strong>oening. Kortweg:<br />

Herhaalmedicatie = chronische medicatie<br />

Een probleem bij de definiëring is dat huisartsen en apothekers voorheen verschillende<br />

definities hanteerden voor het begrip herhaalreceptuur:


- Huisartsen definieerden herhaalreceptuur als recepten die worden verstrekt als<br />

voortzetting van een medicamenteuze therapie zonder dat daarbij een direct arts-patiënt<br />

contact tot st<strong>and</strong> komt [1].<br />

- In de apotheek werd gesteld dat alle tweede en volgende recepten als een herhaling<br />

worden gezien ongeacht of er al dan niet contact is geweest met de huisarts. Een<br />

beduidend deel (ongeveer 65%) van de recepten in de apotheek betreft herhaalmedicatie<br />

volgens deze laatste definitie: een herhaalde verstrekking van hetzelfde geneesmiddel via<br />

dezelfde apotheek aan dezelfde patiënt [2].<br />

Als in dit document gesproken wordt over herhaalmedicatie worden bedoeld de recepten die<br />

uitgeschreven worden als de therapie gecontinueerd wordt bij een chronische a<strong>and</strong>oening. In<br />

dit document wordt beschreven hoe deze vorm van herhaalmedicatie geregeld kan worden<br />

voor de apotheek en huisarts.<br />

Probleemstelling<br />

Er moet duidelijk gemaakt worden waarom de huidige gang van zaken rondom<br />

herhaalmedicatie kan worden verbeterd. Beschrijving van de problematiek geeft een<br />

aanleiding om de situatie te ver<strong>and</strong>eren. Wanneer het probleem omschreven is, is het tevens<br />

voor de interne en externe partijen duidelijk waarom actie nodig is.<br />

Doelstelling<br />

De volgende stap is het <strong>for</strong>muleren van een doelstelling. De huidige situatie is al beschreven<br />

en er is aangegeven wat het probleem is (onder probleemstelling). Nu wordt beschreven<br />

welke aspecten van de herhaalmedicatie verbeterd moeten worden. Voor de verschillende<br />

partijen (patiënt, huisarts, apotheek) kunnen <strong>and</strong>ere ‘subdoelen’ vooropstaan. Doelstellingen<br />

moeten ‘SMART’ zijn ge<strong>for</strong>muleerd, om haalbaar te zijn:<br />

Specifiek<br />

Meetbaar<br />

Acceptabel<br />

Realistisch<br />

Tijdsgebonden<br />

Te verwachten resultaten<br />

Het <strong>for</strong>muleren van de te verwachten resultaten is nodig om te beoordelen of de doelstelling<br />

gehaald wordt.


Knelpunten<br />

Ieder project leidt tot ver<strong>and</strong>eringen die weerst<strong>and</strong> kunnen oproepen bij patiënten, huisartsen,<br />

doktersassistenten en apotheekmedewerkers. Tevoren moet in kaart gebracht worden welke<br />

knelpunten het project kunnen belemmeren. Deze knelpunten zijn afhankelijk van interne<br />

en/of externe factoren. Deze knelpunten worden uitgewerkt en er wordt geanalyseerd wat de<br />

achterliggende oorzaak is. Indien mogelijk wordt aangegeven hoe de knelpunten het beste<br />

worden opgelost.<br />

Autorisatie van herhaalrecepten<br />

Ongeacht van wie een voorstel voor herhaalmedicatie komt (arts, doktersassistent of<br />

apotheek), de arts is eindverantwoordelijk voor het recept.<br />

Bij een herstructurering van de herhaalmedicatie is de verantwoordelijkheid van de arts<br />

onver<strong>and</strong>erd; de apotheek verzorgt de continuïteit. Dit kan op een aantal manieren ingevuld<br />

worden:<br />

1. Autorisatie van het herhaalrecept vóór aflevering van de geneesmiddelen.<br />

2. Autorisatie van het herhaalrecept ná aflevering van de geneesmiddelen, bij voortzetting<br />

van de besta<strong>and</strong>e medicatie én volgens een vooraf gemaakte afspraak met de arts. De<br />

autorisatie dient plaats te vinden binnen een “redelijke termijn”; doorgaans wordt binnen<br />

1 week na aflevering geautoriseerd.<br />

3. Autorisatie vooraf: voor een bepaalde tijdsperiode mag door de apotheek herhaald<br />

worden, daarna terug naar de arts (“iter-recept”). De arts geeft aan hoe vaak de patiënt het<br />

recept zonder zijn tussenkomst mag herhalen (de start- en stopmomenten). Zorgvuldigheid<br />

is nodig met betrekking tot periodieke controles, bijvoorbeeld bij hypertensie, diabetes,<br />

schildkliera<strong>and</strong>oeningen. In overleg met de arts kan de apotheek afspreken hoe de patiënt<br />

wordt ingelicht over de periodieke controles.<br />

ICT, computersysteem<br />

Er moet bekeken worden welke computersystemen de huisartsenpraktijken en de apotheken<br />

gebruiken. Indien mogelijk wordt aangegeven in hoeverre de computersystemen gebruikt<br />

kunnen worden in een samenwerkingsverb<strong>and</strong>. Zo nodig wordt de systeembeheerder en/of<br />

softwareleverancier geraadpleegd voor mogelijkheden en advies.<br />

Op dit moment hebben de besta<strong>and</strong>e apotheek-in<strong>for</strong>matie-systemen geen aparte module c.q.<br />

functie om herhaalrecepten aan te maken. Het is wel mogelijk om receptregels te herhalen.<br />

Het systeem gaat ervan uit dat een receptregel wordt herhaald naar aanleiding van een


herhaalrecept. De nadelen zijn dat de apotheek niet kan controleren of bepaalde medicatie<br />

moet worden doorgebruikt. Verder heeft de apotheek geen in<strong>for</strong>matie over de indicatie en de<br />

noodzaak tot continuering van de medicatie.<br />

De huisarts-in<strong>for</strong>matie-systemen hebben wel een module om herhaalrecepten aan te maken.<br />

Door in te loggen met bepaalde codes kunnen medewerkers worden geautoriseerd voor<br />

bepaalde h<strong>and</strong>elingen. Een voorbeeld is dat de doktersassistente bij een herhaalrecept niet de<br />

dosering kan wijzigen. Een nadeel is dat de apotheek normaliter geen toegang heeft tot het<br />

huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem. Er zijn enkele voorbeelden van apothekers die wel met beperkte<br />

toegang gebruik maken van het huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem om herhaalrecepten te genereren.<br />

Welk computersysteem gebruikt wordt voor het aanmaken van de herhaalrecepten is<br />

afhankelijk van de samenwerking. Bij een intensieve samenwerking zou de apotheek gebruik<br />

kunnen maken van het huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem. Een voorwaarde is dat privacy van de<br />

patiënt blijft gewaarborgd. Een tweede voorwaarde is dat de huisartsen hetzelfde huisartsin<strong>for</strong>matie-systeem<br />

gebruiken. Verder is er een netwerk nodig zodat vanuit één werkplek de<br />

medicatiehistories van patiënten van verschillende huisartsen kunnen worden geraadpleegd.<br />

Wanneer de huisartsenpraktijken verschillende huisarts-in<strong>for</strong>matie-systemen gebruiken dan is<br />

het niet mogelijk om vanuit één computersysteem de aanvragen voor herhaalrecepten te<br />

verwerken. De apotheek maakt dan gebruik van het apotheek-in<strong>for</strong>matie-systeem. De<br />

apotheek kan zelf een lijst voor de huisarts samenstellen door bijvoorbeeld de afleveretiketten<br />

te verzamelen.<br />

Financiën<br />

“Herhaalmedicatie in de apotheek” brengt kosten met zich mee, die vooralsnog niet<br />

gedeclareerd kunnen worden. Een begroting maakt deze kosten inzichtelijk.<br />

Betrokkenen<br />

In het proces van herhaalmedicatie komen drie partijen voor: de patiënt, de voorschrijvende<br />

arts en de apotheker. In de meeste gevallen initieert de patiënt het proces van<br />

herhaalmedicatie en de <strong>and</strong>ere twee partijen spelen een rol in de afh<strong>and</strong>eling tot de aflevering<br />

van het geneesmiddel. De apotheek kan ook een actieve rol spelen bij de aanvraag: hij kan het<br />

bijna op-zijn van geneesmiddelen signaleren en actie ondernemen richting patiënt/huisarts.


In de huisartsenpraktijken bestaat herhaalmedicatie uit twee delen. In eerste instantie verwerkt<br />

de doktersassistente de aanvragen van patiënten. De patiënten bellen hiervoor de<br />

huisartsenpraktijken op - steeds vaker gaat dit via een inspreeklijn -, ze leveren een leeg<br />

medicijndoosje in bij de huisarts, ze mailen of vragen aan via de balie. Na het aanmaken van<br />

deze herhaalrecepten komen de recepten bij de huisarts voor autorisatie. Vervolgens komen<br />

de recepten in de apotheek terecht via de patiënt of rechtstreeks (verzameld en verstuurd via<br />

fax, netwerk, bezorger). In de bovensta<strong>and</strong>e situatie komt de apotheker pas in beeld bij het<br />

verwerken van de herhaalrecepten in de apotheek. De huisarts en apotheker werken in elkaars<br />

verlengde.<br />

Voor herhaalmedicatie in de apotheek is een samenwerking tussen huisartsen en apothekers<br />

belangrijk. Beide partijen moeten bereid zijn om samen te werken.<br />

Vastgesteld wordt wie exact betrokken zijn bij “Herhaalmedicatie in de apotheek”:<br />

Wie zijn de ontwerpers of samenstellers van het project?<br />

Wie zijn de uitvoerders of gebruikers van het project?<br />

Welke patiënten maken gebruik van dit project?<br />

Eventueel worden de mening en de voorkeuren van de betrokkenen onderzocht. De resultaten<br />

worden meegenomen in het ontwerp van het project (deel III). De afspraken die met de<br />

huisarts worden gemaakt worden bij voorkeur vastgelegd in een contract; de in deel III<br />

vastgelegde afspraken vormen hiervan de kern.<br />

Patiënten<br />

Voor welke patiënten is dit project bedoeld?<br />

De groep patiënten is afhankelijk van de huisartsenpraktijken die samenwerken met de<br />

apotheek. In eerste instantie is het beter om een niet al te grote groep patiënten te nemen.<br />

Wat verwacht de patiënt van dit project?<br />

Wat zijn de voorkeuren van de patiënt?<br />

De mening van de patiënt kan worden gepeild aan de h<strong>and</strong> van interviews of enquêtes.<br />

(Bijvoorbeeld: Hoe wil de patiënt het liefst een herhaalrecept aanvragen?)<br />

Huisartsenpraktijk<br />

Voor welke huisartsen is dit project bedoeld?<br />

Het aantal huisartsen en apotheken dat kan deelnemen is afhankelijk van het aantal<br />

patiënten, samenwerkingsniveau, en bereidheid tot samenwerken.<br />

Wat verwachten de huisartsen van dit project?


Wat zijn de voorkeuren van de huisartsen?<br />

Wat verwachten de doktersassistenten van dit project?<br />

Wat zijn de voorkeuren van de doktersassistenten?<br />

Apotheken<br />

Voor welke apotheken is dit project bedoeld?<br />

Het aantal huisartsen en apotheken dat kan deelnemen is afhankelijk van het aantal<br />

patiënten, samenwerkingsniveau, en bereidheid tot samenwerken.<br />

Wat verwachten de apothekers van dit project?<br />

Wat zijn de voorkeuren van de apothekers?<br />

Wat verwachten de apothekersassistenten van dit project?<br />

Wat zijn de voorkeuren van de apothekersassistenten?<br />

Implementatie en tijdschema<br />

Van tevoren wordt aangegeven hoeveel tijd nodig is voor de voorbereiding, het ontwerp, de<br />

implementatie en de uitvoering van “Herhaalmedicatie in de apotheek”. Dit is een eenmalige<br />

investering in de ontwikkeling. Daarnaast moet duidelijk zijn wie verantwoordelijk is voor<br />

bepaalde taken. In het ontwikkelen van het tijdschema wordt hier rekening mee gehouden<br />

door het toekennen van verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Na de implementatie<br />

ontstaan nieuwe taken voor de huisartsenpraktijk en de apotheek. Dit betekent dat huisartsen<br />

en apothekers hun tijdindeling structureel zullen moeten herzien. Om een indruk te krijgen<br />

hoeveel tijd “Herhaalmedicatie in de apotheek” in beslag gaat nemen, kan een inventarisatie<br />

worden uitgevoerd. Geïnventariseerd wordt hoeveel herhaalrecepten per dag verwerkt worden<br />

en hoe vaak contact opgenomen moet worden met de huisarts naar aanleiding van zo’n recept.<br />

Het resultaat kunnen apothekers en huisartsen gebruiken voor het opstellen van de nieuwe<br />

tijdindeling. De totale tijdbelasting bestaat uit de noodzakelijke geïnvesteerde tijd en de<br />

tijdwinst voortvloeiend uit het structureren van herhaalmedicatie.<br />

Een tijdschema is een belangrijk onderdeel in het opzetten en uitvoeren van een project en<br />

wordt al in het begin van het project ontwikkeld. Een tijdschema geeft voor iedereen een<br />

duidelijk beeld over planning en uitvoering. Het tijdschema moet realistisch en uitvoerbaar<br />

zijn.


Pilot<br />

Voordat het project daadwerkelijk uitgevoerd wordt, is een pilot aan te bevelen. In deze<br />

proefperiode kunnen mogelijke startproblemen ontdekt worden. Daarnaast kunnen uitvoerders<br />

van het project kennismaken met het project. De pilot kan bijvoorbeeld worden beperkt tot<br />

één huisarts. In de documentatie wordt beschreven hoe de pilot is uitgevoerd en tot welke<br />

aanpassingen van het project de pilot heeft geleid.<br />

Evaluatie<br />

Evaluaties zijn nodig om de kwaliteit van het project op de lange termijn te waarborgen. Het<br />

is dan ook aan te bevelen het project periodiek te evalueren, eventueel door een externe partij.<br />

De resultaten kunnen gebruikt worden om het ontwerp en de uitvoering aan te passen. In de<br />

documentatie wordt beschreven op welke manier de evaluatie wordt uitgevoerd, wie<br />

verantwoordelijk is voor de evaluatie en wanneer de evaluatie wordt uitgevoerd.<br />

Literatuur<br />

1. Dijkers FW. Repeat prescriptions. A study in general practice in the Netherl<strong>and</strong>s<br />

(Herhalingsvoorschriften. Een studie in de huisartsenpraktijk in Nederl<strong>and</strong>). Proefschrift.<br />

Groningen: Rijksuniversiteit Groningen, 1997.<br />

2. Stichting Farmaceutische Kengetallen. Recept vaak op herhaling. Pharm Weekbl<br />

2002;137(15):535.


III<br />

Herhaalmedicatie in de apotheek: hoe?<br />

Hoe wordt invulling gegeven aan de praktische zaken van “Herhaalmedicatie in de<br />

apotheek”? Dit deel begeleidt stapsgewijs het ontwerpen van “Herhaalmedicatie in de<br />

apotheek”. Bij ieder punt wordt een keuze gemaakt zodat uiteindelijk voor iedereen duidelijk<br />

is hoe herhaalmedicatie in de apotheek uitgevoerd gaat worden. Het is mogelijk per<br />

onderwerp meer dan één keuze te maken. In sommige gevallen zijn a<strong>and</strong>achtspunten<br />

opgenomen, waarin staat wat er eventueel nog geregeld moet worden. De relevantie van het<br />

a<strong>and</strong>achtspunt is afhankelijk van de gemaakte keuze. De onderwerpen kunnen ook een<br />

toelichting bevatten.<br />

De punten zijn op chronologische volgorde gerangschikt (van verzoek voor een herhaalrecept<br />

tot het afleveren van het geneesmiddel).<br />

Als volgorde wordt gehanteerd:<br />

• Verzoek voor een herhaalrecept<br />

• Aanmaken van een voorstel voor een herhaalrecept<br />

• Uitvoering farmaceutische zorg<br />

• Autorisatie en overleg<br />

• Verwerking herhaalrecept<br />

• Aflevering<br />

• Vastlegging<br />

Deel III eindigt met in<strong>for</strong>matie over het communicatieplan als onderdeel van de<br />

implementatie.<br />

Ontwerp van het project<br />

Verzoek voor een herhaalrecept<br />

Bepaal wie het initiatief neemt voor de aanvraag van een herhaalrecept:<br />

de apotheek<br />

de patiënt<br />

Toelichting: in de meeste gevallen initieert de patiënt het proces van<br />

herhaalmedicatie en de apotheek en huisarts spelen een rol in de afh<strong>and</strong>eling<br />

tot de aflevering van het geneesmiddel. De apotheek kan ook een actieve rol<br />

spelen bij de aanvraag: hij kan het bijna op-zijn van geneesmiddelen signaleren<br />

en actie ondernemen richting patiënt/huisarts. Desgewenst kunnen de<br />

geneesmiddelen ook thuisbezorgd worden.


Bij initiatief apotheek<br />

Bepaal wanneer contact wordt opgenomen met de patiënt om navraag te doen naar de wens<br />

voor een herhaalrecept:<br />

14 dagen voor de theoretische einddatum<br />

7 dagen voor de theoretische einddatum<br />

……………………………………………<br />

……………………………………………<br />

Bepaal hoe contact wordt opgenomen met de patiënt om navraag te doen naar de wens voor<br />

een herhaalrecept:<br />

telefonisch<br />

schriftelijk<br />

via e-mail<br />

……………………………………………<br />

Bij initiatief patiënt<br />

Bepaal wanneer de patiënt een herhaalrecept kan aanvragen:<br />

7 dagen van de week<br />

alleen op werkdagen<br />

de gehele dag<br />

van………… uur tot en met………. uur<br />

…………………………………………………<br />

Toelichting: voor de patiënt heeft een ruime mogelijkheid tot aanvragen<br />

waarschijnlijk de voorkeur. Voor huisarts en apotheker is dit echter moeilijker<br />

te realiseren.<br />

Bepaal wie het verzoek voor een herhaalrecept aanneemt:<br />

apotheker<br />

apothekerassistente<br />

…………………………………………………<br />

Toelichting: de apotheker heeft een grotere kennis van geneesmiddelen. Deze<br />

zou hij/zij direct kunnen toepassen bij vragen van de patiënt.


Bepaal hoe de patiënt een aanvraag voor een herhaalrecept gaat indienen:<br />

via de telefoon<br />

o telefoonlijn van de huisartspraktijk<br />

o telefoonlijn van de apotheek<br />

o speciale telefoonlijn<br />

direct contact met zorgverlener<br />

via het antwoordapparaat<br />

via de balie<br />

via de balie met een (etiket van) leeg medicijndoosje<br />

via de postbus met een (etiket van) leeg medicijndoosje<br />

via e-mail<br />

via sms<br />

…………………………………………………<br />

Toelichting: de telefoonlijn en e-mail hebben als voordeel dat de patiënt vanuit<br />

iedere plaats een herhaalrecept kan aanvragen.<br />

Bij direct contact kunnen onduidelijkheden direct worden nagevraagd. Via een<br />

antwoordapparaat en e-mail bestaat deze mogelijkheid niet. Patiënten kunnen<br />

een onduidelijke boodschap achterlaten waardoor de apotheek geen<br />

herhaalrecept kan aanmaken.<br />

A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

regel een aparte telefoonaansluiting<br />

schaf een telefoontoestel aan<br />

schaf een antwoordapparaat met voldoende opnamecapaciteit aan<br />

schaf een afluisterapparaat aan<br />

creëer een werkplek om het antwoordapparaat af te luisteren<br />

schaf een brievenbus aan<br />

creëer een e-mailadres<br />

De overige punten gelden zowel als het initiatief bij de apotheek ligt, als wanneer het initiatief<br />

van de patiënt uitgaat.


Bepaal hoe het verzoek voor een herhaalrecept wordt genoteerd:<br />

notitie op lijst (zie bijlage I)<br />

verzameling van ingeleverde lege medicijndoosjes<br />

verzameling van ingeleverde etiketten<br />

via huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem (HIS)<br />

via apotheek-in<strong>for</strong>matie-systeem (AIS)<br />

…………………………………………………<br />

Toelichting: voordat u de herhaalrecepten aanmaakt kunt u het verzoek<br />

noteren. Later kunt u de verzoeken verwerken en de herhaalrecepten<br />

aanmaken. U kunt natuurlijk ook de verzoeken meteen verwerken en de<br />

herhaalrecepten aanmaken.<br />

A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

neem contact op met uw systeembeheerder en/of systeemleverancier voor<br />

de technische mogelijkheden<br />

ontwikkel een lijst voor de notities of de afleveretiketten. In bijlage I is een<br />

voorbeeld opgenomen<br />

Aanmaken van een voorstel voor een herhaalrecept<br />

Bepaal hoe u de herhaalrecepten gaat aanmaken (produceren):<br />

vanuit huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem (HIS)<br />

vanuit apotheek-in<strong>for</strong>matie-systeem (AIS)<br />

h<strong>and</strong>matig noteren op een lijst<br />

afleveretiketten op een lijst<br />

…………………………………………………<br />

Toelichting: op dit moment bieden alleen de huisarts-in<strong>for</strong>matie-systemen een<br />

module om herhaalrecepten aan te maken. Vanuit de apotheek-in<strong>for</strong>matiesystemen<br />

kunt u wel herhalen maar het systeem kan geen herhaalrecepten<br />

printen. U kunt alleen gebruik maken van het huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem<br />

wanneer de samenwerking met de huisartsen dit toelaat. Andere factoren zijn<br />

het netwerk en de verschillende huisarts-in<strong>for</strong>matie-systemen die de diverse<br />

huisartsen gebruiken.<br />

A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

neem contact op met uw systeembeheerder en/of systeemleverancier voor


de technische mogelijkheden<br />

ontwikkel een lijst voor de notities of de afleveretiketten<br />

Bepaal wie het voorstel voor een herhaalrecept aanmaakt:<br />

apotheker<br />

apothekerassistente<br />

…………………………………………………<br />

A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

spreek af als de assistente het voorstel aanmaakt, in welke gevallen met de<br />

apotheker overlegd moet worden<br />

Bepaal welke geneesmiddelen herhaald mogen worden via de apotheek:<br />

opiumwetgeneesmiddelen<br />

recepten van specialisten/ziekenhuis of <strong>and</strong>ere artsen<br />

geneesmiddelen die meer dan één jaar geleden zijn afgeleverd<br />

tweede uitgifte geneesmiddelen<br />

alle medicatie wanneer de huisarts afwezig is (vakantie)<br />

zie bijlage II, ATC-groepen<br />

…………………………………………………<br />

…………………………………………………<br />

…………………………………………………<br />

Toelichting: u kunt per groep bespreken of het mag worden herhaald. De<br />

voorwaarden van herhaling zijn afhankelijk van het medicijn, het effect en de<br />

patiënt. Bij het herhalen van opiumwetgeneesmiddelen heeft u een recept nodig<br />

dat voldoet aan de opiumweteisen. Het komt veelvuldig voor dat<br />

geneesmiddelen die geïnitieerd zijn door specialisten via de huisarts worden<br />

herhaald. De huisarts is vanaf dat moment verantwoordelijk. In de toekomst<br />

kunt u mogelijk ook met specialisten afspraken maken over herhaalmedicatie.<br />

Voor de patiënt moet de regeling duidelijk zijn: wat mag wel (chronische<br />

medicatie), wat mag niet (incidentele medicatie). De patiënt moet<br />

doorverwezen worden naar het spreekuur van de arts als niet (meer) herhaald<br />

mag worden.


Bepaal welke geneesmiddelen zeker niet herhaald mogen worden via de apotheek:<br />

opiumwetgeneesmiddelen<br />

recepten van specialisten/ziekenhuis of <strong>and</strong>ere artsen<br />

geneesmiddelen die meer dan één jaar geleden zijn afgeleverd<br />

tweede uitgifte geneesmiddelen<br />

alle medicatie wanneer de huisarts afwezig is (vakantie)<br />

zie bijlage II, ATC-groepen<br />

…………………………………………………<br />

…………………………………………………<br />

…………………………………………………<br />

Uitvoering farmaceutische zorg<br />

Geef aan welke farmaceutische zorg u uitvoert:<br />

algemene controles<br />

(deze zijn toepasbaar op alle geneesmiddelen.)<br />

specifieke zorg die gerelateerd is aan geneesmiddelengroepen<br />

…………………………………………………<br />

Algemene controles<br />

De uitwerking (toelichting) van de algemene controles is afkomstig van Gezondheidscentrum<br />

Stevenshof te Leiden. Beschouw het als een voorbeeld.<br />

Bespreek in detail welke algemene controles u uitvoert:<br />

naam van het geneesmiddel<br />

Toelichting: de naam van het geneesmiddel wordt gecontroleerd en de patiënt<br />

bevestigt dit.<br />

hoeveelheid geneesmiddel<br />

………………………………………………………………<br />

………………………………………………………………<br />

Toelichting: de hoeveelheid voor herhaling is afgeleid van het<br />

ziekenfondsbesluit.<br />

Chronische medicatie wordt voor drie ma<strong>and</strong>en herhaald.<br />

Hypnotica en anxiolytica worden voor één ma<strong>and</strong> herhaald.<br />

Eventueel zou u nog afspraken kunnen maken voor bepaalde


geneesmiddelengroepen.<br />

Psychiatrische medicatie wordt herhaald voor een hoeveelheid volgens het<br />

laatste recept.<br />

Medicatie met een smalle therapeutische breedte, voorgeschreven door een<br />

specialist, wordt herhaald voor een hoeveelheid tot het volgende<br />

controleconsult.<br />

therapietrouw, te laat of te vroeg<br />

…………………………………………..<br />

…………………………………………..<br />

Toelichting: vraag naar het gebruik wanneer de patiënt de afgesproken termijn<br />

overschrijdt of wanneer de patiënt te vroeg komt. De patiënt kan namelijk een<br />

<strong>and</strong>er gebruiksvoorschrift hebben in overleg met de voorschrijver of zonder dat<br />

de voorschrijver op de hoogte is.<br />

Afgesproken termijnen (als indicatie voor therapie(on)trouw):<br />

- 30 dagen voor medicijnen die voor 3 ma<strong>and</strong>en worden afgeleverd;<br />

- 10 dagen voor medicijnen die voor minder dan 1 ma<strong>and</strong> worden afgeleverd.<br />

toestemming voor herhaling<br />

……………………………………………<br />

……………………………………………<br />

Toelichting: van de aangevraagde geneesmiddelen wordt beoordeeld of het mag<br />

worden herhaald: valt de aanvraag onder deze regeling of onder een <strong>and</strong>ere<br />

afspraak?<br />

status van het geneesmiddelengebruik<br />

………………………………………………<br />

Toelichting: de patiënt kan alleen een herhaling aanvragen voor geneesmiddelen<br />

die de status chronisch of periodiek gebruik hebben.<br />

aantal keren voor herhaling<br />

……………………………………………<br />

..…………………………………………..<br />

Toelichting: de arts geeft van tevoren aan hoeveel keer een geneesmiddel<br />

herhaald mag worden, alvorens hij de patiënt weer wil zien.


……………………………………………………<br />

……………………………………………………<br />

<br />

……………………………………………………<br />

……………………………………………………<br />

Specifieke zorg<br />

In 2005 zal gestart worden met het opstellen van LESA’s (L<strong>and</strong>elijke Eerstelijns<br />

Samenwerkings Afspraken) (zie deel I “Herhaalmedicatie in de apotheek: waarom?”).<br />

Op basis van een LESA kunnen regionaal per a<strong>and</strong>oening en per onderwerp afspraken worden<br />

gemaakt tussen zorgverleners.<br />

Een voorbeeld van een dergelijke uitwerking is de invulling van de specifieke zorg, afkomstig<br />

van Gezondheidscentrum Stevenshof te Leiden. De geneesmiddelgroepen waar specifieke<br />

a<strong>and</strong>acht aan besteed kan worden staan hieronder aangegeven; een voorbeeld voor de<br />

uitwerking is opgenomen in bijlage III. Beschouw het als een voorbeeld. Tezijnertijd wordt<br />

dit voorbeeld vervangen door een LESA.<br />

Bespreek in detail welke specifieke zorg u uitvoert:<br />

Inhalatiemedicatie<br />

Benzodiazepinen<br />

Antidepressiva<br />

Anticonceptie<br />

Maagmedicatie<br />

Triptanen/ergotamine<br />

NSAID’s/paracetamol<br />

Antihypertensiva<br />

Cholesterol-syntheseremmers<br />

Anti-diabetica<br />

Thyreomimetica/-statica<br />

Hormoonsubstitutiepreparaten<br />

Dermatica<br />

……………………………..<br />

……………………………..<br />

……………………………..


Autorisatie en overleg<br />

In deel II “Herhaalmedicatie in de apotheek: wat?” vindt u in<strong>for</strong>matie over autorisatie van<br />

herhaalrecepten.<br />

Overleg met de huisartsen over de mogelijkheden van autoriseren en kies voor:<br />

autoriseren vóór aflevering van het geneesmiddel<br />

autoriseren ná aflevering van het geneesmiddel, binnen .. dagen na<br />

aflevering<br />

autorisatie vooraf (“iter-recept”).<br />

A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

overleg met de arts hoe de patiënt met een iter-recept wordt ingelicht over<br />

eventuele periodieke controles.<br />

Bepaal bij autoriseren voor/na afleveren het tijdstip waarop de huisartsen de herhaalrecepten<br />

autoriseren:<br />

Voor aflevering van het geneesmiddel:<br />

om ………… uur<br />

voor ……….. uur<br />

tussen ……… uur en ……….. uur<br />

…………………………………………<br />

Na aflevering van het geneesmiddel:<br />

binnen .. uur<br />

binnen .. dagen<br />

…………………………………………<br />

Toelichting: indien is afgesproken te autoriseren voor afleveren, bepaalt het<br />

tijdstip van autorisatie wanneer de geneesmiddelen kunnen worden afgeleverd.<br />

Bepaal hoe/waar de huisartsen de herhaalrecepten autoriseren:<br />

de arts autoriseert in de apotheek<br />

de arts autoriseert in de huisartsenpraktijk<br />

via de fax<br />

…………………………………………………<br />

Toelichting: wanneer de artsen in de apotheek autoriseren dan heeft de<br />

apotheker tevens gelegenheid om te overleggen.


A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

creëer een plaats waar de artsen de herhaalrecepten autoriseren<br />

ontwikkel een fax<strong>for</strong>mulier<br />

noteer op het fax<strong>for</strong>mulier hoe laat de artsen het <strong>for</strong>mulier uiterlijk moeten<br />

terugfaxen<br />

Bepaal wanneer de huisartsen en apotheker overleg hebben over de herhaalrecepten:<br />

alleen bij problemen en direct<br />

alleen bij problemen om ……….. uur<br />

altijd om ………… uur<br />

……………………………………………<br />

Toelichting: indien is afgesproken te autoriseren voor afleveren, kan het<br />

overleg plaatsvinden tijdens het autoriseren van de herhaalrecepten.<br />

Bepaal hoe het overleg wordt uitgevoerd:<br />

mondeling via de telefoon<br />

mondeling in de apotheek<br />

mondeling in de huisartsenpraktijk<br />

schriftelijk via de fax<br />

schriftelijk via e-mail<br />

…………………………………………………<br />

A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

ontwikkel een fax<strong>for</strong>mulier<br />

Kies de documenten die nodig zijn voor overleg tussen huisartsen en apothekers:<br />

print van het herhaalrecept<br />

print van een lijst met alle herhaalregels<br />

een verzamellijst met afleveretiketten<br />

apart <strong>for</strong>mulier met notities over problemen en interventies (gesorteerd<br />

per recept)<br />

…………………………………………………<br />

A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

ontwikkel een lijst voor de afleveretiketten


ontwikkel een <strong>for</strong>mulier voor de notities van problemen en interventies<br />

(zie voorbeeld van gezondheidscentrum Stevenshof te Leiden, bijlage IV)<br />

Kies een manier van afh<strong>and</strong>eling bij afgekeurde herhaalrecepten:<br />

de arts neemt contact op met de patiënt<br />

de arts vult een brief in. De patiënt krijgt deze brief in de apotheek (i.p.v.<br />

het aangevraagde geneesmiddel).<br />

de apotheker neemt contact op met de patiënt<br />

de afh<strong>and</strong>eling is afhankelijk van het recept<br />

…………………………………………………<br />

A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

ontwikkel een brief waarin de afh<strong>and</strong>eling schriftelijk aan de patiënt kan<br />

worden meegedeeld (zie voorbeeld van gezondheidscentrum Stevenshof te<br />

Leiden, bijlage V)<br />

Bepaal wie de waarneming van de artsen m.b.t. herhaalmedicatie doet:<br />

de arts regelt zelf van tevoren een waarnemend arts<br />

…………………………………………………<br />

Verwerking herhaalrecept<br />

Bepaal het moment waarop de herhaalrecepten in de apotheek worden verwerkt:<br />

direct na aanmaken<br />

na …………. uur<br />

na autorisatie van de huisartsen<br />

…………………………………………………<br />

Bepaal hoe de apotheek de herhaalrecepten verwerkt:<br />

zoals alle <strong>and</strong>ere recepten<br />

gescheiden van balierecepten<br />

…………………………………………………


Aflevering<br />

Bepaal het tijdstip waarop de patiënt het geneesmiddel kan ophalen:<br />

……… uur na de aanvraag<br />

na het autoriseren van de herhaalrecepten om…….... uur<br />

de volgende dag na ……….. uur<br />

…………………………………………………<br />

Vastlegging<br />

Bewaar de volgende documenten:<br />

print van een lijst met alle herhaalregels<br />

een verzamellijst met afleveretiketten<br />

apart <strong>for</strong>mulier met notities over problemen en interventies (gesorteerd<br />

per recept)<br />

geautoriseerde herhaalrecepten<br />

…………………………………………………<br />

A<strong>and</strong>achtspunten:<br />

creëer ruimte om recepten en <strong>for</strong>mulieren te bewaren<br />

houd rekening met de bewaartermijn


Implementatie van het project<br />

Na het ontwerpen van “Herhaalmedicatie in de apotheek” wordt het project in de praktijk<br />

geïmplementeerd. Dit is een belangrijke fase van het project. In deel II is al rekening<br />

gehouden met de implementatie in het opstellen van het tijdschema. In dit deel wordt het<br />

communicatieplan beh<strong>and</strong>eld. In het communicatieplan staat hoe de patiënten op de hoogte<br />

gebracht/gehouden worden van “Herhaalmedicatie in de apotheek”. In bijlage VI is een<br />

voorbeeld van een tijdschema opgenomen voor het communicatieplan. Een tijdschema geeft<br />

voor iedereen een duidelijk beeld van planning en uitvoering.<br />

Communicatieplan<br />

“Herhaalmedicatie in de apotheek” geeft een ver<strong>and</strong>ering in de huidige situatie. Het is<br />

belangrijk om patiënten en <strong>and</strong>ere zorgverleners vooraf in te lichten wat er gaat ver<strong>and</strong>eren.<br />

Er zijn verschillende manieren om patiënten en <strong>and</strong>ere zorgverleners in te lichten. In het<br />

communicatieplan geeft u ook aan wie verantwoordelijk is voor bepaalde activiteiten. Het is<br />

aan te bevelen om de taken te verdelen en één communicatieplan voor de huisartsenpraktijk<br />

en apotheek te gebruiken.<br />

U kunt zelf bepalen wanneer u wilt beginnen met de publiciteitscampagne. Wanneer te vroeg<br />

gestart wordt kunnen patiënten vergeten wanneer “Herhaalmedicatie in de apotheek” wordt<br />

ingevoerd. Bij een te korte periode is het mogelijk dat niet alle patiënten op de hoogte zijn van<br />

de ver<strong>and</strong>ering. Hierdoor gaan ze alsnog via de oude situatie een herhaalrecept aanvragen.<br />

Ook de tijdsduur van de publiciteitscampagne is belangrijk. De tijdsduur is afhankelijk van de<br />

start van de publiciteitscampagne. Om zoveel mogelijk patiënten in te kunnen lichten is het<br />

beter om de publiciteitscampagne voort te zetten na de start van “Herhaalmedicatie in de<br />

apotheek”. Niet alle patiënten maken gelijk gebruik van “Herhaalmedicatie in de apotheek” en<br />

met de publiciteitscampagne wordt de ver<strong>and</strong>ering continu onder de a<strong>and</strong>acht gebracht.<br />

De publiciteitscampagne is op te delen in drie perioden:<br />

startfase<br />

a<strong>and</strong>achtsfase<br />

continufase<br />

In de startfase wordt een zo groot mogelijke a<strong>and</strong>acht gecreëerd voor “Herhaalmedicatie in<br />

de apotheek”. Hiermee worden veel patiënten bereikt. In deze fase worden verschillende<br />

manieren van publiciteit gebruikt. Vervolgens komt een fase waarin de a<strong>and</strong>acht minder<br />

wordt. In deze a<strong>and</strong>achtsfase wacht u op het moment om “Herhaalmedicatie in de apotheek”<br />

uit te voeren. De publiciteitscampagne hoeft niet zo intensief te zijn als in de startfase. De<br />

publiciteit is nog wel nodig omdat er patiënten zijn die nog niet bereikt zijn in de startfase.


Verder herinnert u de patiënten in deze fase dat “Herhaalmedicatie in de apotheek” er bijna<br />

aankomt. De laatste fase is de continufase. Deze fase is vooral bedoeld voor patiënten die een<br />

nieuwe huisarts of een nieuwe apotheek krijgen. In deze fase is de publiciteitscampagne<br />

minder intensief dan in de startfase en de a<strong>and</strong>achtsfase.<br />

Er zijn verschillende manieren om “Herhaalmedicatie in de apotheek” onder de a<strong>and</strong>acht te<br />

brengen. Over het algemeen heeft u twee vormen van publiciteit:<br />

tijdelijke publiciteitsactiviteiten<br />

continue publiciteitsactiviteiten<br />

In de startfase en a<strong>and</strong>achtsfase gebruikt u vooral tijdelijke publiciteitsactiviteiten zoals:<br />

interview in de regionale krant (persbericht)<br />

interview in een huis-aan-huis blad (persbericht)<br />

advertentie in de regionale krant<br />

advertentie in een huis-aan-huis blad<br />

advertentie op de regionale televisie<br />

advertentie op de regionale radio<br />

flyers in de huisartsenpraktijk<br />

flyers in de apotheek<br />

poster in de apotheek<br />

bij aflevering van medicijnen wordt “Herhaalmedicatie in de apotheek”<br />

extra benadrukt (actief promoten in de apotheek)<br />

brief aan bepaalde patiëntgroepen<br />

in<strong>for</strong>matie op de website van de apotheek<br />

lichtkrant<br />

attentieregel op iter-recepten van de apotheek<br />

folder en/of flyer toevoegen bij de medicijnen (actief promoten in de<br />

apotheek)<br />

De continue publiciteitsactiviteiten kunnen in alle fasen van de publiciteitscampagne worden<br />

gebruikt:<br />

folder in de huisartsenpraktijk<br />

folder in de apotheek<br />

poster in de apotheek<br />

lichtkrant<br />

in<strong>for</strong>matie op de website


In een publiciteitscampagne behoren de volgende onderwerpen zeker te worden benadrukt in<br />

de advertentie, folder, enzovoort:<br />

samenwerking tussen de huisartsen en apothekers<br />

voordelen voor de patiënt<br />

welke huisartsenpraktijken<br />

welke apotheken<br />

gang van zaken in de nieuwe situatie<br />

ingangsdatum<br />

wie is bereikbaar voor vragen<br />

Tijdschema<br />

In bijlage VI wordt een voorbeeld gegeven van een tijdschema voor het communicatieplan.


Bijlagen


Bijlage I.<br />

Voorbeeld lijst om de aanvragen te noteren<br />

Datum:<br />

Huisarts<br />

Apotheker:<br />

No.: Naam patiënt,<br />

Geneesmiddel: (naam,<br />

Aantal: Opmerking:<br />

Akkoord:<br />

geboortedatum:<br />

sterkte, toedieningsvorm)<br />

Gebruik eventueel een<br />

etiket.


Bijlage II.<br />

ATC-groepen<br />

ATC-groep<br />

A Maagdarmkanaal en<br />

metabolisme<br />

B Bloed en bloedvormende<br />

organen<br />

C Hartvaatstelsel<br />

D Dermatologie<br />

G Urogenitale stelsel en<br />

geslachtshormomen<br />

H Systemische<br />

hormoonpreparaten, excl.<br />

geslachtshormonen<br />

J Antimicrobiële middelen<br />

voor systemisch gebruik<br />

L Oncolytica en<br />

immunomodulantia<br />

M Skeletspierstelsel<br />

N Zenuwstelsel<br />

P Antiparasitica, insecticiden<br />

en insectenwerende<br />

middelen<br />

R Ademhalingsstelsel<br />

S Zintuigelijke organen<br />

Mag worden herhaald Mag zeker niet worden herhaald


Bijlage III. Uitvoering farmaceutische zorg: specifieke zorg<br />

Dit is een voorbeeld voor een afspraak met de huisarts(en), gebaseerd op de procedure<br />

in apotheek Stevenshof.<br />

Inhalatiemedicatie<br />

Geneesmiddelgroep indicatie Medicatie gerelateerd Mogelijke acties/interventies<br />

a<strong>and</strong>achtspunt<br />

Inhalatiemedicatie:<br />

Verschillende inhalatortype’s Synchroniseer<br />

Inhalatortype minder geschikt Pas type aan i.o.m. patiënt/arts<br />

Kortwerkende<br />

Bronchusverwijders<br />

(KWV)<br />

[monotherapie]<br />

Astma<br />

COPD<br />

Bij > 2 inhalaties per week<br />

gedurende langere periode<br />

> 4 inhalaties per dag van<br />

KWV<br />

Overleg arts over ICS<br />

Overweeg LWV<br />

KWV + ICS<br />

(inhalatiecortico-steroïd)<br />

[combinatietherapie]<br />

KWV /ICS + LWV<br />

[combinatietherapie]<br />

ICS [monotherapie]<br />

KWV = kortwerkende bronchusverwijders<br />

LWV = langwerkende brochusverwijders<br />

ICS = inhalatiecorticosteroïd<br />

Astma Dubbelmedicatie van KWV<br />

(> 4 inhalaties/dag):<br />

overgebruik en/of<br />

ondergebruik (< 2<br />

inhalaties/dag) van ICS<br />

Naar spreekuur verwijzen (evt.<br />

kleine hoeveelheid<br />

voorschrijven):<br />

Benadruk werking medicijnen<br />

Overweeg LWV<br />

gemiddeld<br />

COPD > 4 inhalaties per dag van<br />

KWV<br />

Overweeg LWV<br />

Ondergebruik ICS Overweeg staken ICS bij < 3<br />

exacerbaties/jaar<br />

Astma /<br />

COPD<br />

ICS-ondergebruik<br />

Overweeg combinatie-<br />

Preparaat ICS/LWV<br />

Hyper- Therapie is niet volgens NHGst<strong>and</strong>aard<br />

Bespreek gebruiksduur/<br />

Reactiviteit<br />

wanneer terug op<br />

spreekuur<br />

Anti-diabetica<br />

Geneesmiddelgroep Indicatie Medicatie gerelateerd<br />

Mogelijke acties/interventies<br />

a<strong>and</strong>achtspunt<br />

Anti-diabetica (oraal) Diabetes 3-ma<strong>and</strong>elijkse controle suiker Vraag na<br />

Mellitus Therapietrouw Vraag gebruik na en benadruk<br />

belang dagelijks gebruik<br />

Bron: Apotheek Stevenshof; niet onder verantwoordelijkheid KNMP/WINAp.


Bijlage IV.<br />

Datum:<br />

Voorbeeld overleg<strong>for</strong>mulier<br />

AANTAL RECEPTEN:<br />

AANTAL RECEPTREGELS:<br />

Apotheker: Huisarts, die tekent:<br />

Naam patiënt + geslacht<br />

Aanvraag geneesmiddel<br />

(Medicatie-gerelateerd)<br />

Actie/interventie voorstel of vraag<br />

Commentaar/(re)aktie<br />

+ geboortedatum<br />

A<strong>and</strong>achtspunt<br />

apotheker<br />

huisarts


Bijlage V.<br />

Voorbeeld brief aan de patiënt<br />

Datum:<br />

Betreft:<br />

Geachte heer/mevrouw,<br />

In overleg met de huisarts is<br />

uw medicatie gewijzigd.<br />

In overleg met de huisarts is<br />

de dosering gewijzigd.<br />

De huisarts wil graag dat u bij<br />

de volgende aanvraag voor een<br />

recept naar het spreekuur komt.<br />

De huisarts wil graag telefonisch<br />

met u overleggen op ………..dag<br />

tussen …………. en ………….. uur.<br />

Anders:<br />

Met vriendelijke groet,


Bijlage VI.<br />

Voorbeeld tijdschema publiciteitscampagne<br />

STARTFASE AANDACHTSFASE CONTINUFASE<br />

Start<br />

"Herhaalmedicatie<br />

in de apotheek"<br />

Uitvoerder week 1 week 2 Week 3 week 4 week 5 week 6 week 7 week 8 week 9 week 10 week 11<br />

interview in de regionale<br />

krant (persbericht) voorbereiden voorbereiden Uitvoeren plaatsen<br />

interview in een huis-aanhuis<br />

blad (persbericht)<br />

advertentie in de regionale<br />

krant voorbereiden voorbereiden voorbereiden plaatsen plaatsen plaatsen plaatsen plaatsen<br />

advertentie in een huis-aanhuis<br />

blad<br />

advertentie op de regionale<br />

televisie<br />

advertentie op de regionale<br />

radio<br />

flyers in de<br />

huisartsenpraktijk<br />

flyers in de apotheek voorbereiden voorbereiden pilot Laatste versie gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar<br />

bij aflevering van medicijnen<br />

wordt “herhaalmedicatie in<br />

de apotheek” extra benadrukt<br />

(actief promoten in de<br />

apotheek) promoten promoten promoten<br />

brief aan bepaalde<br />

patiëntgroepen voorbereiden voorbereiden pilot Laatste versie versturen<br />

attentieregel op recepten van<br />

de apotheek regelen<br />

folder en/of flyer toevoegen<br />

bij de medicijnen (actief<br />

promoten in de apotheek)<br />

folder in de<br />

huisartsenpraktijk<br />

folder in de apotheek ontwerpen ontwerpen pilot Laatste versie gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar<br />

poster in de apotheek ontwerpen ontwerpen pilot Laatste versie gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar<br />

lichtkrant Tekst opstellen gebruiksklaar<br />

in<strong>for</strong>matie op de website Tekst opstellen tekst plaatsen tekst plaatsen<br />

doorverwijzing van de<br />

huisartsenpraktijk uitvoeren

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!