handleiding - SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy
handleiding - SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy
handleiding - SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Herhaalmedicatie in de apotheek<br />
- een <strong>h<strong>and</strong>leiding</strong> -<br />
Oktober 2004<br />
K.C. Cheung, <strong>SIR</strong>, Instituut voor Farmaceutisch Praktijkonderzoek, Leiden<br />
N. van Horssen, KNMP/WINAp, Onderzoek & Ontwikkeling, Den Haag
Inhoudsopgave<br />
VOORAF 3<br />
I HERHAALMEDICATIE IN DE APOTHEEK: WAAROM? 4<br />
Knelpunten rond herhaalmedicatie 4<br />
Voor- en nadelen van “Herhaalmedicatie in de apotheek” 5<br />
Hoe verder? 6<br />
Literatuur 6<br />
II HERHAALMEDICATIE IN DE APOTHEEK: WAT? 7<br />
Definitie van herhaalmedicatie 7<br />
Probleemstelling 8<br />
Doelstelling 8<br />
Te verwachten resultaten 8<br />
Knelpunten 9<br />
Autorisatie van herhaalrecepten 9<br />
ICT, computersysteem 9<br />
Financiën 10<br />
Betrokkenen 10<br />
Patiënten 11<br />
Huisartsenpraktijk 11<br />
Apotheken 12<br />
Implementatie en tijdschema 12<br />
Pilot 13<br />
Evaluatie 13<br />
Literatuur 13<br />
III HERHAALMEDICATIE IN DE APOTHEEK: HOE? 14<br />
Ontwerp van het project 14<br />
Verzoek voor een herhaalrecept 14<br />
Aanmaken van een voorstel voor een herhaalrecept 17<br />
Uitvoering farmaceutische zorg 19<br />
Autorisatie en overleg 22<br />
Verwerking herhaalrecept 24<br />
Aflevering 25<br />
Vastlegging 25<br />
Implementatie van het project 26<br />
Communicatieplan 26<br />
BIJLAGEN<br />
Bijlage I.<br />
Bijlage II.<br />
Bijlage III.<br />
Bijlage IV.<br />
Bijlage V.<br />
Bijlage VI.<br />
Voorbeeld lijst om de aanvragen te noteren<br />
ATC-groepen<br />
Uitvoering farmaceutische zorg: specifieke zorg<br />
Voorbeeld overleg<strong>for</strong>mulier<br />
Voorbeeld brief aan de patiënt<br />
Voorbeeld tijdschema publiciteitscampagne
Vooraf<br />
Herhaalmedicatie staat volop in de belangstelling.<br />
Het Wetenschappelijk Instituut Nederl<strong>and</strong>se Apothekers (WINAp) heeft in 2003 een enquête<br />
gehouden onder openbare apothekers over herhaalmedicatie. De respons was hoog (bijna<br />
50%). Een groot deel (> 50%) van de apothekers die geen of een beperkte regeling hadden<br />
met de huisartsen rond herhaalmedicatie, gaf aan op korte termijn (binnen 3 jaar) deze<br />
regeling te willen opzetten respectievelijk uitbreiden.<br />
In het kader van de MeerJarenAfspraken Farmacie heeft het Stevenshof <strong>Institute</strong> of Research<br />
(<strong>SIR</strong>, Instituut voor Farmaceutisch Praktijkonderzoek) in opdracht van en in samenwerking<br />
met WINAp deze <strong>h<strong>and</strong>leiding</strong> opgesteld.<br />
De <strong>SIR</strong> heeft hiervoor gebruik gemaakt van:<br />
de ervaringen en documenten van Apotheek Stevenshof te Leiden (met dank aan<br />
collegae H.F. Kwint en J.M. Krijger);<br />
de gegevens uit bovengenoemde WINAp-enquête van 2003.<br />
Heeft u vragen of opmerkingen naar aanleiding van dit document, neemt u dan contact op via<br />
e-mail: n.van.horssen@winap.nl
I<br />
Herhaalmedicatie in de apotheek: waarom?<br />
De apotheek heeft dagelijks te maken met herhaalmedicatie. Steeds vaker gebruiken patiënten<br />
medicatie voor een langere periode. In de Nederl<strong>and</strong>se huisartsenpraktijken is 55% van de<br />
uitgeschreven recepten een herhaalrecept waarbij er géén contact is geweest tussen huisarts en<br />
patiënt [1]. Volgens onderzoek van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) levert de<br />
apotheek 68% van de receptgeneesmiddelen af via herhaalrecepten, waarbij er al dan niet<br />
contact is geweest met de huisarts [2]. Naar verwachting zal de omvang van de<br />
herhaalmedicatie in de toekomst verder toenemen door vergrijzing en door ontwikkelingen in<br />
de preventieve zorg.<br />
Knelpunten rond herhaalmedicatie<br />
De huidige vorm van herhaalmedicatie (aanvraag via doktersassistente) kan zowel voor de<br />
huisartsenpraktijk als in de apotheek een probleem vormen:<br />
In de huisartsenpraktijk is sprake van een toenemende werkdruk. Dientengevolge is er<br />
nauwelijks tijd om iedere aanvraag voor een herhaalrecept goed te beoordelen, waardoor<br />
de kwaliteit van zorg rond de herhaalmedicatie in het gedrang kan komen. Uit onderzoek<br />
van het Nederl<strong>and</strong>s Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) blijkt dat<br />
de arts en de assistente alleen mondelinge afspraken maken over herhaalmedicatie [3]. Het<br />
is voor de assistente niet altijd duidelijk hoe zij de herhaalrecepten moet afh<strong>and</strong>elen. Een<br />
gezamenlijk onderzoek van huisartsen en apothekers in een gezondheidscentrum laat zien<br />
dat bij ongeveer één op de vijf herhaalrecepten potentiële problemen worden<br />
geconstateerd [4].<br />
In de apotheek kan het huidige proces rond herhaalmedicatie een logistiek probleem<br />
veroorzaken. De apotheek werkt bij herhaalmedicatie in het verlengde van de<br />
huisartsenpraktijk; de apotheek komt in actie als de huisartsenpraktijk de herhaalrecepten<br />
heeft vrijgegeven en naar de apotheek heeft doorgestuurd. Dit kan een piekbelasting<br />
veroorzaken, waarbij de tijdspanne tussen het ontvangen van de herhaalrecepten en het<br />
afleveren van de geneesmiddelen soms erg klein is.<br />
Om bovensta<strong>and</strong>e knelpunten op te lossen zou het proces rond herhaalmedicatie opnieuw<br />
gestructureerd moeten worden. In deze nieuwe opzet zou de apotheek een centrale rol kunnen<br />
spelen in herhaalmedicatie.<br />
Deze herstructurering sluit aan op:
Het CVZ-rapport Polyfarmacie en herhaalreceptuur (2001), waarin het versterken van de<br />
rol van de apotheker als medicatiebewaker genoemd wordt als één van de interventies om<br />
de kwaliteit van de herhaalreceptuur (waaronder terugdringen van ongewenste<br />
herhaalreceptuur) te verbeteren [5].<br />
Het RVZ-advies Taakherschikking in de gezondheidszorg (2003), waarin aanbevelingen<br />
worden gedaan om de problemen die taakherschikking in de weg staan, op te lossen [6].<br />
De recent opgestarte samenwerking tussen het Nederl<strong>and</strong>s Huisartsen Genootschap<br />
(NHG) en KNMP/WINAp voor het ontwikkelen van L<strong>and</strong>elijke Eerstelijns<br />
Samenwerkings Afspraken (LESA’s). In 2005 zal een LESA worden opgesteld voor<br />
“Instructie en herhaalmedicatie astma/COPD” en een LESA voor “Instructie en<br />
herhaalmedicatie diabetes”. Het streven is door het ontwikkelen van deze LESA’s<br />
overeenstemming te bereiken over de verdeling van de verantwoordelijkheden en taken en<br />
de onderlinge afstemming tussen huisarts en apotheker. De aanbevelingen in de LESA<br />
dienen als uitgangspunt voor besprekingen in de regio van huisartsen en apothekers om<br />
werkafspraken te maken.<br />
In de lijn van deze ontwikkelingen heeft KNMP/WINAp een <strong>h<strong>and</strong>leiding</strong> opgesteld ter<br />
ondersteuning van herhaalmedicatie in de apotheek.<br />
Voor- en nadelen van “Herhaalmedicatie in de apotheek”<br />
Een herstructurering van herhaalmedicatie kan voor- en nadelen hebben. Het<br />
Wetenschappelijk Instituut Nederl<strong>and</strong>se Apothekers (WINAp) heeft in 2003 een enquête<br />
gehouden onder openbare apothekers over herhaalmedicatie. Hierin is onder <strong>and</strong>ere gevraagd<br />
naar de voor- en nadelen voor de apotheek.<br />
Uit deze enquête blijkt dat apothekers als belangrijkste voordelen voor de apotheek zien:<br />
Verbetering van de relatie met de patiënt en/of arts: de samenwerking met huisartsen<br />
wordt intensiever, meer solide; imagoverbetering; verhoging van de klantvriendelijkheid.<br />
Verbetering van de therapie.<br />
Verbetering van het logistieke proces en tijdwinst. De apotheek heeft de regie in het<br />
logistieke proces en is hierdoor minder afhankelijk van de huisartsen. Er is een betere<br />
planning van de personeelsbezetting (werkdruk) in de apotheek mogelijk. Door een<br />
verbeterd logistiek proces komt meer tijd beschikbaar voor <strong>and</strong>ere zorgactiviteiten in de<br />
apotheek.<br />
Een toename in werk/tijd/kosten werd als belangrijkste nadeel voor de apotheek genoemd in<br />
de enquête.
Hoe verder?<br />
Dit document begeleidt de apotheek bij het uitwerken van “Herhaalmedicatie in de apotheek”.<br />
Deel II “Herhaalmedicatie in de apotheek: wat?” geeft in<strong>for</strong>matie over de verkenning,<br />
voorbereiding en documentatie van “Herhaalmedicatie in de apotheek”.<br />
Deel III “Herhaalmedicatie in de apotheek: hoe?” is het praktische document om<br />
herhaalmedicatie in de praktijk te kunnen brengen. Stapsgewijs wordt uitgelegd welke punten<br />
besproken en vastgelegd moeten worden.<br />
Literatuur<br />
1. Coffie D, Dijk L van, Dijkers FW, Bakker DH de. Mag blijvend herhaald worden. Een<br />
voorstudie naar herhaalreceptuur in Nederl<strong>and</strong>. Nivel – Nederl<strong>and</strong>s Instituut voor<br />
onderzoek van de gezondheidszorg. Utrecht, 2000, p63.<br />
2. Stichting Farmaceutische Kengetallen. Recept vaak op herhaling. Pharm Weekbl<br />
2002;137(15):535.<br />
3. Dijk L van, Dijkers F, Schellevis F. Gecontroleerd voorschrijven. Monitoring<br />
herhaalreceptuur verdient meer a<strong>and</strong>acht. Medisch Contact 2003;58(35):1306-9.<br />
4. Kwint HF, Luchtman T, Krijger-Dijkema JM, Eekhof J, De Kanter J. Arts en apotheker<br />
houden samen toezicht. Controle van herhaalreceptuur op geneesmiddelgerelateerde<br />
problemen. Pharm Weekbl 2003;138(49):1732-7.<br />
5. College voor zorgverzekeringen. Polyfarmacie en herhaalreceptuur. Amstelveen 2001.<br />
6. Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ). Taakherschikking in de gezondheidszorg.<br />
Zoetermeer. 2003.
II<br />
Herhaalmedicatie in de apotheek: wat?<br />
Wat verstaan we precies onder “Herhaalmedicatie in de apotheek” en wat willen/moeten we<br />
daarvoor regelen? Dit deel geeft in<strong>for</strong>matie over de verkenning, voorbereiding en<br />
documentatie van “Herhaalmedicatie in de apotheek”. Het is belangrijk om het totale project<br />
goed te documenteren. Dit is zowel van belang als <strong>h<strong>and</strong>leiding</strong> voor de eigen medewerkers,<br />
als voor een evaluatie door externe partijen. Dit laatste is met name belangrijk wanneer de<br />
apotheek in de toekomst mogelijk een vergoeding ontvangt voor de centrale rol bij het<br />
afh<strong>and</strong>elen van herhaalmedicatie. Het proces kan verankerd worden door het op te nemen in<br />
het kwaliteitszorgsysteem in de apotheek. De documentatie is gebaseerd op de DEMINGcirkel<br />
en het AGREE-instrument. De DEMING-cirkel wordt in de openbare apotheek<br />
gebruikt om zorgprojecten op een gestructureerde wijze op te zetten. Het AGREE-instrument<br />
wordt gebruikt om het consensus niveau en de bruikbaarheid van medische richtlijnen te<br />
beoordelen. Voor de documentatie dienen de volgende onderwerpen beschreven te worden:<br />
Definitie van herhaalmedicatie<br />
Probleemstelling<br />
Doelstelling<br />
Te verwachten resultaten<br />
Knelpunten<br />
Betrokkenen<br />
Implementatie en tijdschema<br />
Pilot<br />
Evaluatie<br />
In dit deel worden de fundamenten gelegd voor deel III.<br />
Definitie van herhaalmedicatie<br />
Herhaalmedicatie is een voortzetting van de medicamenteuze therapie bij een patiënt met een<br />
chronische a<strong>and</strong>oening. Kortweg:<br />
Herhaalmedicatie = chronische medicatie<br />
Een probleem bij de definiëring is dat huisartsen en apothekers voorheen verschillende<br />
definities hanteerden voor het begrip herhaalreceptuur:
- Huisartsen definieerden herhaalreceptuur als recepten die worden verstrekt als<br />
voortzetting van een medicamenteuze therapie zonder dat daarbij een direct arts-patiënt<br />
contact tot st<strong>and</strong> komt [1].<br />
- In de apotheek werd gesteld dat alle tweede en volgende recepten als een herhaling<br />
worden gezien ongeacht of er al dan niet contact is geweest met de huisarts. Een<br />
beduidend deel (ongeveer 65%) van de recepten in de apotheek betreft herhaalmedicatie<br />
volgens deze laatste definitie: een herhaalde verstrekking van hetzelfde geneesmiddel via<br />
dezelfde apotheek aan dezelfde patiënt [2].<br />
Als in dit document gesproken wordt over herhaalmedicatie worden bedoeld de recepten die<br />
uitgeschreven worden als de therapie gecontinueerd wordt bij een chronische a<strong>and</strong>oening. In<br />
dit document wordt beschreven hoe deze vorm van herhaalmedicatie geregeld kan worden<br />
voor de apotheek en huisarts.<br />
Probleemstelling<br />
Er moet duidelijk gemaakt worden waarom de huidige gang van zaken rondom<br />
herhaalmedicatie kan worden verbeterd. Beschrijving van de problematiek geeft een<br />
aanleiding om de situatie te ver<strong>and</strong>eren. Wanneer het probleem omschreven is, is het tevens<br />
voor de interne en externe partijen duidelijk waarom actie nodig is.<br />
Doelstelling<br />
De volgende stap is het <strong>for</strong>muleren van een doelstelling. De huidige situatie is al beschreven<br />
en er is aangegeven wat het probleem is (onder probleemstelling). Nu wordt beschreven<br />
welke aspecten van de herhaalmedicatie verbeterd moeten worden. Voor de verschillende<br />
partijen (patiënt, huisarts, apotheek) kunnen <strong>and</strong>ere ‘subdoelen’ vooropstaan. Doelstellingen<br />
moeten ‘SMART’ zijn ge<strong>for</strong>muleerd, om haalbaar te zijn:<br />
Specifiek<br />
Meetbaar<br />
Acceptabel<br />
Realistisch<br />
Tijdsgebonden<br />
Te verwachten resultaten<br />
Het <strong>for</strong>muleren van de te verwachten resultaten is nodig om te beoordelen of de doelstelling<br />
gehaald wordt.
Knelpunten<br />
Ieder project leidt tot ver<strong>and</strong>eringen die weerst<strong>and</strong> kunnen oproepen bij patiënten, huisartsen,<br />
doktersassistenten en apotheekmedewerkers. Tevoren moet in kaart gebracht worden welke<br />
knelpunten het project kunnen belemmeren. Deze knelpunten zijn afhankelijk van interne<br />
en/of externe factoren. Deze knelpunten worden uitgewerkt en er wordt geanalyseerd wat de<br />
achterliggende oorzaak is. Indien mogelijk wordt aangegeven hoe de knelpunten het beste<br />
worden opgelost.<br />
Autorisatie van herhaalrecepten<br />
Ongeacht van wie een voorstel voor herhaalmedicatie komt (arts, doktersassistent of<br />
apotheek), de arts is eindverantwoordelijk voor het recept.<br />
Bij een herstructurering van de herhaalmedicatie is de verantwoordelijkheid van de arts<br />
onver<strong>and</strong>erd; de apotheek verzorgt de continuïteit. Dit kan op een aantal manieren ingevuld<br />
worden:<br />
1. Autorisatie van het herhaalrecept vóór aflevering van de geneesmiddelen.<br />
2. Autorisatie van het herhaalrecept ná aflevering van de geneesmiddelen, bij voortzetting<br />
van de besta<strong>and</strong>e medicatie én volgens een vooraf gemaakte afspraak met de arts. De<br />
autorisatie dient plaats te vinden binnen een “redelijke termijn”; doorgaans wordt binnen<br />
1 week na aflevering geautoriseerd.<br />
3. Autorisatie vooraf: voor een bepaalde tijdsperiode mag door de apotheek herhaald<br />
worden, daarna terug naar de arts (“iter-recept”). De arts geeft aan hoe vaak de patiënt het<br />
recept zonder zijn tussenkomst mag herhalen (de start- en stopmomenten). Zorgvuldigheid<br />
is nodig met betrekking tot periodieke controles, bijvoorbeeld bij hypertensie, diabetes,<br />
schildkliera<strong>and</strong>oeningen. In overleg met de arts kan de apotheek afspreken hoe de patiënt<br />
wordt ingelicht over de periodieke controles.<br />
ICT, computersysteem<br />
Er moet bekeken worden welke computersystemen de huisartsenpraktijken en de apotheken<br />
gebruiken. Indien mogelijk wordt aangegeven in hoeverre de computersystemen gebruikt<br />
kunnen worden in een samenwerkingsverb<strong>and</strong>. Zo nodig wordt de systeembeheerder en/of<br />
softwareleverancier geraadpleegd voor mogelijkheden en advies.<br />
Op dit moment hebben de besta<strong>and</strong>e apotheek-in<strong>for</strong>matie-systemen geen aparte module c.q.<br />
functie om herhaalrecepten aan te maken. Het is wel mogelijk om receptregels te herhalen.<br />
Het systeem gaat ervan uit dat een receptregel wordt herhaald naar aanleiding van een
herhaalrecept. De nadelen zijn dat de apotheek niet kan controleren of bepaalde medicatie<br />
moet worden doorgebruikt. Verder heeft de apotheek geen in<strong>for</strong>matie over de indicatie en de<br />
noodzaak tot continuering van de medicatie.<br />
De huisarts-in<strong>for</strong>matie-systemen hebben wel een module om herhaalrecepten aan te maken.<br />
Door in te loggen met bepaalde codes kunnen medewerkers worden geautoriseerd voor<br />
bepaalde h<strong>and</strong>elingen. Een voorbeeld is dat de doktersassistente bij een herhaalrecept niet de<br />
dosering kan wijzigen. Een nadeel is dat de apotheek normaliter geen toegang heeft tot het<br />
huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem. Er zijn enkele voorbeelden van apothekers die wel met beperkte<br />
toegang gebruik maken van het huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem om herhaalrecepten te genereren.<br />
Welk computersysteem gebruikt wordt voor het aanmaken van de herhaalrecepten is<br />
afhankelijk van de samenwerking. Bij een intensieve samenwerking zou de apotheek gebruik<br />
kunnen maken van het huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem. Een voorwaarde is dat privacy van de<br />
patiënt blijft gewaarborgd. Een tweede voorwaarde is dat de huisartsen hetzelfde huisartsin<strong>for</strong>matie-systeem<br />
gebruiken. Verder is er een netwerk nodig zodat vanuit één werkplek de<br />
medicatiehistories van patiënten van verschillende huisartsen kunnen worden geraadpleegd.<br />
Wanneer de huisartsenpraktijken verschillende huisarts-in<strong>for</strong>matie-systemen gebruiken dan is<br />
het niet mogelijk om vanuit één computersysteem de aanvragen voor herhaalrecepten te<br />
verwerken. De apotheek maakt dan gebruik van het apotheek-in<strong>for</strong>matie-systeem. De<br />
apotheek kan zelf een lijst voor de huisarts samenstellen door bijvoorbeeld de afleveretiketten<br />
te verzamelen.<br />
Financiën<br />
“Herhaalmedicatie in de apotheek” brengt kosten met zich mee, die vooralsnog niet<br />
gedeclareerd kunnen worden. Een begroting maakt deze kosten inzichtelijk.<br />
Betrokkenen<br />
In het proces van herhaalmedicatie komen drie partijen voor: de patiënt, de voorschrijvende<br />
arts en de apotheker. In de meeste gevallen initieert de patiënt het proces van<br />
herhaalmedicatie en de <strong>and</strong>ere twee partijen spelen een rol in de afh<strong>and</strong>eling tot de aflevering<br />
van het geneesmiddel. De apotheek kan ook een actieve rol spelen bij de aanvraag: hij kan het<br />
bijna op-zijn van geneesmiddelen signaleren en actie ondernemen richting patiënt/huisarts.
In de huisartsenpraktijken bestaat herhaalmedicatie uit twee delen. In eerste instantie verwerkt<br />
de doktersassistente de aanvragen van patiënten. De patiënten bellen hiervoor de<br />
huisartsenpraktijken op - steeds vaker gaat dit via een inspreeklijn -, ze leveren een leeg<br />
medicijndoosje in bij de huisarts, ze mailen of vragen aan via de balie. Na het aanmaken van<br />
deze herhaalrecepten komen de recepten bij de huisarts voor autorisatie. Vervolgens komen<br />
de recepten in de apotheek terecht via de patiënt of rechtstreeks (verzameld en verstuurd via<br />
fax, netwerk, bezorger). In de bovensta<strong>and</strong>e situatie komt de apotheker pas in beeld bij het<br />
verwerken van de herhaalrecepten in de apotheek. De huisarts en apotheker werken in elkaars<br />
verlengde.<br />
Voor herhaalmedicatie in de apotheek is een samenwerking tussen huisartsen en apothekers<br />
belangrijk. Beide partijen moeten bereid zijn om samen te werken.<br />
Vastgesteld wordt wie exact betrokken zijn bij “Herhaalmedicatie in de apotheek”:<br />
Wie zijn de ontwerpers of samenstellers van het project?<br />
Wie zijn de uitvoerders of gebruikers van het project?<br />
Welke patiënten maken gebruik van dit project?<br />
Eventueel worden de mening en de voorkeuren van de betrokkenen onderzocht. De resultaten<br />
worden meegenomen in het ontwerp van het project (deel III). De afspraken die met de<br />
huisarts worden gemaakt worden bij voorkeur vastgelegd in een contract; de in deel III<br />
vastgelegde afspraken vormen hiervan de kern.<br />
Patiënten<br />
Voor welke patiënten is dit project bedoeld?<br />
De groep patiënten is afhankelijk van de huisartsenpraktijken die samenwerken met de<br />
apotheek. In eerste instantie is het beter om een niet al te grote groep patiënten te nemen.<br />
Wat verwacht de patiënt van dit project?<br />
Wat zijn de voorkeuren van de patiënt?<br />
De mening van de patiënt kan worden gepeild aan de h<strong>and</strong> van interviews of enquêtes.<br />
(Bijvoorbeeld: Hoe wil de patiënt het liefst een herhaalrecept aanvragen?)<br />
Huisartsenpraktijk<br />
Voor welke huisartsen is dit project bedoeld?<br />
Het aantal huisartsen en apotheken dat kan deelnemen is afhankelijk van het aantal<br />
patiënten, samenwerkingsniveau, en bereidheid tot samenwerken.<br />
Wat verwachten de huisartsen van dit project?
Wat zijn de voorkeuren van de huisartsen?<br />
Wat verwachten de doktersassistenten van dit project?<br />
Wat zijn de voorkeuren van de doktersassistenten?<br />
Apotheken<br />
Voor welke apotheken is dit project bedoeld?<br />
Het aantal huisartsen en apotheken dat kan deelnemen is afhankelijk van het aantal<br />
patiënten, samenwerkingsniveau, en bereidheid tot samenwerken.<br />
Wat verwachten de apothekers van dit project?<br />
Wat zijn de voorkeuren van de apothekers?<br />
Wat verwachten de apothekersassistenten van dit project?<br />
Wat zijn de voorkeuren van de apothekersassistenten?<br />
Implementatie en tijdschema<br />
Van tevoren wordt aangegeven hoeveel tijd nodig is voor de voorbereiding, het ontwerp, de<br />
implementatie en de uitvoering van “Herhaalmedicatie in de apotheek”. Dit is een eenmalige<br />
investering in de ontwikkeling. Daarnaast moet duidelijk zijn wie verantwoordelijk is voor<br />
bepaalde taken. In het ontwikkelen van het tijdschema wordt hier rekening mee gehouden<br />
door het toekennen van verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Na de implementatie<br />
ontstaan nieuwe taken voor de huisartsenpraktijk en de apotheek. Dit betekent dat huisartsen<br />
en apothekers hun tijdindeling structureel zullen moeten herzien. Om een indruk te krijgen<br />
hoeveel tijd “Herhaalmedicatie in de apotheek” in beslag gaat nemen, kan een inventarisatie<br />
worden uitgevoerd. Geïnventariseerd wordt hoeveel herhaalrecepten per dag verwerkt worden<br />
en hoe vaak contact opgenomen moet worden met de huisarts naar aanleiding van zo’n recept.<br />
Het resultaat kunnen apothekers en huisartsen gebruiken voor het opstellen van de nieuwe<br />
tijdindeling. De totale tijdbelasting bestaat uit de noodzakelijke geïnvesteerde tijd en de<br />
tijdwinst voortvloeiend uit het structureren van herhaalmedicatie.<br />
Een tijdschema is een belangrijk onderdeel in het opzetten en uitvoeren van een project en<br />
wordt al in het begin van het project ontwikkeld. Een tijdschema geeft voor iedereen een<br />
duidelijk beeld over planning en uitvoering. Het tijdschema moet realistisch en uitvoerbaar<br />
zijn.
Pilot<br />
Voordat het project daadwerkelijk uitgevoerd wordt, is een pilot aan te bevelen. In deze<br />
proefperiode kunnen mogelijke startproblemen ontdekt worden. Daarnaast kunnen uitvoerders<br />
van het project kennismaken met het project. De pilot kan bijvoorbeeld worden beperkt tot<br />
één huisarts. In de documentatie wordt beschreven hoe de pilot is uitgevoerd en tot welke<br />
aanpassingen van het project de pilot heeft geleid.<br />
Evaluatie<br />
Evaluaties zijn nodig om de kwaliteit van het project op de lange termijn te waarborgen. Het<br />
is dan ook aan te bevelen het project periodiek te evalueren, eventueel door een externe partij.<br />
De resultaten kunnen gebruikt worden om het ontwerp en de uitvoering aan te passen. In de<br />
documentatie wordt beschreven op welke manier de evaluatie wordt uitgevoerd, wie<br />
verantwoordelijk is voor de evaluatie en wanneer de evaluatie wordt uitgevoerd.<br />
Literatuur<br />
1. Dijkers FW. Repeat prescriptions. A study in general practice in the Netherl<strong>and</strong>s<br />
(Herhalingsvoorschriften. Een studie in de huisartsenpraktijk in Nederl<strong>and</strong>). Proefschrift.<br />
Groningen: Rijksuniversiteit Groningen, 1997.<br />
2. Stichting Farmaceutische Kengetallen. Recept vaak op herhaling. Pharm Weekbl<br />
2002;137(15):535.
III<br />
Herhaalmedicatie in de apotheek: hoe?<br />
Hoe wordt invulling gegeven aan de praktische zaken van “Herhaalmedicatie in de<br />
apotheek”? Dit deel begeleidt stapsgewijs het ontwerpen van “Herhaalmedicatie in de<br />
apotheek”. Bij ieder punt wordt een keuze gemaakt zodat uiteindelijk voor iedereen duidelijk<br />
is hoe herhaalmedicatie in de apotheek uitgevoerd gaat worden. Het is mogelijk per<br />
onderwerp meer dan één keuze te maken. In sommige gevallen zijn a<strong>and</strong>achtspunten<br />
opgenomen, waarin staat wat er eventueel nog geregeld moet worden. De relevantie van het<br />
a<strong>and</strong>achtspunt is afhankelijk van de gemaakte keuze. De onderwerpen kunnen ook een<br />
toelichting bevatten.<br />
De punten zijn op chronologische volgorde gerangschikt (van verzoek voor een herhaalrecept<br />
tot het afleveren van het geneesmiddel).<br />
Als volgorde wordt gehanteerd:<br />
• Verzoek voor een herhaalrecept<br />
• Aanmaken van een voorstel voor een herhaalrecept<br />
• Uitvoering farmaceutische zorg<br />
• Autorisatie en overleg<br />
• Verwerking herhaalrecept<br />
• Aflevering<br />
• Vastlegging<br />
Deel III eindigt met in<strong>for</strong>matie over het communicatieplan als onderdeel van de<br />
implementatie.<br />
Ontwerp van het project<br />
Verzoek voor een herhaalrecept<br />
Bepaal wie het initiatief neemt voor de aanvraag van een herhaalrecept:<br />
de apotheek<br />
de patiënt<br />
Toelichting: in de meeste gevallen initieert de patiënt het proces van<br />
herhaalmedicatie en de apotheek en huisarts spelen een rol in de afh<strong>and</strong>eling<br />
tot de aflevering van het geneesmiddel. De apotheek kan ook een actieve rol<br />
spelen bij de aanvraag: hij kan het bijna op-zijn van geneesmiddelen signaleren<br />
en actie ondernemen richting patiënt/huisarts. Desgewenst kunnen de<br />
geneesmiddelen ook thuisbezorgd worden.
Bij initiatief apotheek<br />
Bepaal wanneer contact wordt opgenomen met de patiënt om navraag te doen naar de wens<br />
voor een herhaalrecept:<br />
14 dagen voor de theoretische einddatum<br />
7 dagen voor de theoretische einddatum<br />
……………………………………………<br />
……………………………………………<br />
Bepaal hoe contact wordt opgenomen met de patiënt om navraag te doen naar de wens voor<br />
een herhaalrecept:<br />
telefonisch<br />
schriftelijk<br />
via e-mail<br />
……………………………………………<br />
Bij initiatief patiënt<br />
Bepaal wanneer de patiënt een herhaalrecept kan aanvragen:<br />
7 dagen van de week<br />
alleen op werkdagen<br />
de gehele dag<br />
van………… uur tot en met………. uur<br />
…………………………………………………<br />
Toelichting: voor de patiënt heeft een ruime mogelijkheid tot aanvragen<br />
waarschijnlijk de voorkeur. Voor huisarts en apotheker is dit echter moeilijker<br />
te realiseren.<br />
Bepaal wie het verzoek voor een herhaalrecept aanneemt:<br />
apotheker<br />
apothekerassistente<br />
…………………………………………………<br />
Toelichting: de apotheker heeft een grotere kennis van geneesmiddelen. Deze<br />
zou hij/zij direct kunnen toepassen bij vragen van de patiënt.
Bepaal hoe de patiënt een aanvraag voor een herhaalrecept gaat indienen:<br />
via de telefoon<br />
o telefoonlijn van de huisartspraktijk<br />
o telefoonlijn van de apotheek<br />
o speciale telefoonlijn<br />
direct contact met zorgverlener<br />
via het antwoordapparaat<br />
via de balie<br />
via de balie met een (etiket van) leeg medicijndoosje<br />
via de postbus met een (etiket van) leeg medicijndoosje<br />
via e-mail<br />
via sms<br />
…………………………………………………<br />
Toelichting: de telefoonlijn en e-mail hebben als voordeel dat de patiënt vanuit<br />
iedere plaats een herhaalrecept kan aanvragen.<br />
Bij direct contact kunnen onduidelijkheden direct worden nagevraagd. Via een<br />
antwoordapparaat en e-mail bestaat deze mogelijkheid niet. Patiënten kunnen<br />
een onduidelijke boodschap achterlaten waardoor de apotheek geen<br />
herhaalrecept kan aanmaken.<br />
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
regel een aparte telefoonaansluiting<br />
schaf een telefoontoestel aan<br />
schaf een antwoordapparaat met voldoende opnamecapaciteit aan<br />
schaf een afluisterapparaat aan<br />
creëer een werkplek om het antwoordapparaat af te luisteren<br />
schaf een brievenbus aan<br />
creëer een e-mailadres<br />
De overige punten gelden zowel als het initiatief bij de apotheek ligt, als wanneer het initiatief<br />
van de patiënt uitgaat.
Bepaal hoe het verzoek voor een herhaalrecept wordt genoteerd:<br />
notitie op lijst (zie bijlage I)<br />
verzameling van ingeleverde lege medicijndoosjes<br />
verzameling van ingeleverde etiketten<br />
via huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem (HIS)<br />
via apotheek-in<strong>for</strong>matie-systeem (AIS)<br />
…………………………………………………<br />
Toelichting: voordat u de herhaalrecepten aanmaakt kunt u het verzoek<br />
noteren. Later kunt u de verzoeken verwerken en de herhaalrecepten<br />
aanmaken. U kunt natuurlijk ook de verzoeken meteen verwerken en de<br />
herhaalrecepten aanmaken.<br />
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
neem contact op met uw systeembeheerder en/of systeemleverancier voor<br />
de technische mogelijkheden<br />
ontwikkel een lijst voor de notities of de afleveretiketten. In bijlage I is een<br />
voorbeeld opgenomen<br />
Aanmaken van een voorstel voor een herhaalrecept<br />
Bepaal hoe u de herhaalrecepten gaat aanmaken (produceren):<br />
vanuit huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem (HIS)<br />
vanuit apotheek-in<strong>for</strong>matie-systeem (AIS)<br />
h<strong>and</strong>matig noteren op een lijst<br />
afleveretiketten op een lijst<br />
…………………………………………………<br />
Toelichting: op dit moment bieden alleen de huisarts-in<strong>for</strong>matie-systemen een<br />
module om herhaalrecepten aan te maken. Vanuit de apotheek-in<strong>for</strong>matiesystemen<br />
kunt u wel herhalen maar het systeem kan geen herhaalrecepten<br />
printen. U kunt alleen gebruik maken van het huisarts-in<strong>for</strong>matie-systeem<br />
wanneer de samenwerking met de huisartsen dit toelaat. Andere factoren zijn<br />
het netwerk en de verschillende huisarts-in<strong>for</strong>matie-systemen die de diverse<br />
huisartsen gebruiken.<br />
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
neem contact op met uw systeembeheerder en/of systeemleverancier voor
de technische mogelijkheden<br />
ontwikkel een lijst voor de notities of de afleveretiketten<br />
Bepaal wie het voorstel voor een herhaalrecept aanmaakt:<br />
apotheker<br />
apothekerassistente<br />
…………………………………………………<br />
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
spreek af als de assistente het voorstel aanmaakt, in welke gevallen met de<br />
apotheker overlegd moet worden<br />
Bepaal welke geneesmiddelen herhaald mogen worden via de apotheek:<br />
opiumwetgeneesmiddelen<br />
recepten van specialisten/ziekenhuis of <strong>and</strong>ere artsen<br />
geneesmiddelen die meer dan één jaar geleden zijn afgeleverd<br />
tweede uitgifte geneesmiddelen<br />
alle medicatie wanneer de huisarts afwezig is (vakantie)<br />
zie bijlage II, ATC-groepen<br />
…………………………………………………<br />
…………………………………………………<br />
…………………………………………………<br />
Toelichting: u kunt per groep bespreken of het mag worden herhaald. De<br />
voorwaarden van herhaling zijn afhankelijk van het medicijn, het effect en de<br />
patiënt. Bij het herhalen van opiumwetgeneesmiddelen heeft u een recept nodig<br />
dat voldoet aan de opiumweteisen. Het komt veelvuldig voor dat<br />
geneesmiddelen die geïnitieerd zijn door specialisten via de huisarts worden<br />
herhaald. De huisarts is vanaf dat moment verantwoordelijk. In de toekomst<br />
kunt u mogelijk ook met specialisten afspraken maken over herhaalmedicatie.<br />
Voor de patiënt moet de regeling duidelijk zijn: wat mag wel (chronische<br />
medicatie), wat mag niet (incidentele medicatie). De patiënt moet<br />
doorverwezen worden naar het spreekuur van de arts als niet (meer) herhaald<br />
mag worden.
Bepaal welke geneesmiddelen zeker niet herhaald mogen worden via de apotheek:<br />
opiumwetgeneesmiddelen<br />
recepten van specialisten/ziekenhuis of <strong>and</strong>ere artsen<br />
geneesmiddelen die meer dan één jaar geleden zijn afgeleverd<br />
tweede uitgifte geneesmiddelen<br />
alle medicatie wanneer de huisarts afwezig is (vakantie)<br />
zie bijlage II, ATC-groepen<br />
…………………………………………………<br />
…………………………………………………<br />
…………………………………………………<br />
Uitvoering farmaceutische zorg<br />
Geef aan welke farmaceutische zorg u uitvoert:<br />
algemene controles<br />
(deze zijn toepasbaar op alle geneesmiddelen.)<br />
specifieke zorg die gerelateerd is aan geneesmiddelengroepen<br />
…………………………………………………<br />
Algemene controles<br />
De uitwerking (toelichting) van de algemene controles is afkomstig van Gezondheidscentrum<br />
Stevenshof te Leiden. Beschouw het als een voorbeeld.<br />
Bespreek in detail welke algemene controles u uitvoert:<br />
naam van het geneesmiddel<br />
Toelichting: de naam van het geneesmiddel wordt gecontroleerd en de patiënt<br />
bevestigt dit.<br />
hoeveelheid geneesmiddel<br />
………………………………………………………………<br />
………………………………………………………………<br />
Toelichting: de hoeveelheid voor herhaling is afgeleid van het<br />
ziekenfondsbesluit.<br />
Chronische medicatie wordt voor drie ma<strong>and</strong>en herhaald.<br />
Hypnotica en anxiolytica worden voor één ma<strong>and</strong> herhaald.<br />
Eventueel zou u nog afspraken kunnen maken voor bepaalde
geneesmiddelengroepen.<br />
Psychiatrische medicatie wordt herhaald voor een hoeveelheid volgens het<br />
laatste recept.<br />
Medicatie met een smalle therapeutische breedte, voorgeschreven door een<br />
specialist, wordt herhaald voor een hoeveelheid tot het volgende<br />
controleconsult.<br />
therapietrouw, te laat of te vroeg<br />
…………………………………………..<br />
…………………………………………..<br />
Toelichting: vraag naar het gebruik wanneer de patiënt de afgesproken termijn<br />
overschrijdt of wanneer de patiënt te vroeg komt. De patiënt kan namelijk een<br />
<strong>and</strong>er gebruiksvoorschrift hebben in overleg met de voorschrijver of zonder dat<br />
de voorschrijver op de hoogte is.<br />
Afgesproken termijnen (als indicatie voor therapie(on)trouw):<br />
- 30 dagen voor medicijnen die voor 3 ma<strong>and</strong>en worden afgeleverd;<br />
- 10 dagen voor medicijnen die voor minder dan 1 ma<strong>and</strong> worden afgeleverd.<br />
toestemming voor herhaling<br />
……………………………………………<br />
……………………………………………<br />
Toelichting: van de aangevraagde geneesmiddelen wordt beoordeeld of het mag<br />
worden herhaald: valt de aanvraag onder deze regeling of onder een <strong>and</strong>ere<br />
afspraak?<br />
status van het geneesmiddelengebruik<br />
………………………………………………<br />
Toelichting: de patiënt kan alleen een herhaling aanvragen voor geneesmiddelen<br />
die de status chronisch of periodiek gebruik hebben.<br />
aantal keren voor herhaling<br />
……………………………………………<br />
..…………………………………………..<br />
Toelichting: de arts geeft van tevoren aan hoeveel keer een geneesmiddel<br />
herhaald mag worden, alvorens hij de patiënt weer wil zien.
……………………………………………………<br />
……………………………………………………<br />
<br />
……………………………………………………<br />
……………………………………………………<br />
Specifieke zorg<br />
In 2005 zal gestart worden met het opstellen van LESA’s (L<strong>and</strong>elijke Eerstelijns<br />
Samenwerkings Afspraken) (zie deel I “Herhaalmedicatie in de apotheek: waarom?”).<br />
Op basis van een LESA kunnen regionaal per a<strong>and</strong>oening en per onderwerp afspraken worden<br />
gemaakt tussen zorgverleners.<br />
Een voorbeeld van een dergelijke uitwerking is de invulling van de specifieke zorg, afkomstig<br />
van Gezondheidscentrum Stevenshof te Leiden. De geneesmiddelgroepen waar specifieke<br />
a<strong>and</strong>acht aan besteed kan worden staan hieronder aangegeven; een voorbeeld voor de<br />
uitwerking is opgenomen in bijlage III. Beschouw het als een voorbeeld. Tezijnertijd wordt<br />
dit voorbeeld vervangen door een LESA.<br />
Bespreek in detail welke specifieke zorg u uitvoert:<br />
Inhalatiemedicatie<br />
Benzodiazepinen<br />
Antidepressiva<br />
Anticonceptie<br />
Maagmedicatie<br />
Triptanen/ergotamine<br />
NSAID’s/paracetamol<br />
Antihypertensiva<br />
Cholesterol-syntheseremmers<br />
Anti-diabetica<br />
Thyreomimetica/-statica<br />
Hormoonsubstitutiepreparaten<br />
Dermatica<br />
……………………………..<br />
……………………………..<br />
……………………………..
Autorisatie en overleg<br />
In deel II “Herhaalmedicatie in de apotheek: wat?” vindt u in<strong>for</strong>matie over autorisatie van<br />
herhaalrecepten.<br />
Overleg met de huisartsen over de mogelijkheden van autoriseren en kies voor:<br />
autoriseren vóór aflevering van het geneesmiddel<br />
autoriseren ná aflevering van het geneesmiddel, binnen .. dagen na<br />
aflevering<br />
autorisatie vooraf (“iter-recept”).<br />
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
overleg met de arts hoe de patiënt met een iter-recept wordt ingelicht over<br />
eventuele periodieke controles.<br />
Bepaal bij autoriseren voor/na afleveren het tijdstip waarop de huisartsen de herhaalrecepten<br />
autoriseren:<br />
Voor aflevering van het geneesmiddel:<br />
om ………… uur<br />
voor ……….. uur<br />
tussen ……… uur en ……….. uur<br />
…………………………………………<br />
Na aflevering van het geneesmiddel:<br />
binnen .. uur<br />
binnen .. dagen<br />
…………………………………………<br />
Toelichting: indien is afgesproken te autoriseren voor afleveren, bepaalt het<br />
tijdstip van autorisatie wanneer de geneesmiddelen kunnen worden afgeleverd.<br />
Bepaal hoe/waar de huisartsen de herhaalrecepten autoriseren:<br />
de arts autoriseert in de apotheek<br />
de arts autoriseert in de huisartsenpraktijk<br />
via de fax<br />
…………………………………………………<br />
Toelichting: wanneer de artsen in de apotheek autoriseren dan heeft de<br />
apotheker tevens gelegenheid om te overleggen.
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
creëer een plaats waar de artsen de herhaalrecepten autoriseren<br />
ontwikkel een fax<strong>for</strong>mulier<br />
noteer op het fax<strong>for</strong>mulier hoe laat de artsen het <strong>for</strong>mulier uiterlijk moeten<br />
terugfaxen<br />
Bepaal wanneer de huisartsen en apotheker overleg hebben over de herhaalrecepten:<br />
alleen bij problemen en direct<br />
alleen bij problemen om ……….. uur<br />
altijd om ………… uur<br />
……………………………………………<br />
Toelichting: indien is afgesproken te autoriseren voor afleveren, kan het<br />
overleg plaatsvinden tijdens het autoriseren van de herhaalrecepten.<br />
Bepaal hoe het overleg wordt uitgevoerd:<br />
mondeling via de telefoon<br />
mondeling in de apotheek<br />
mondeling in de huisartsenpraktijk<br />
schriftelijk via de fax<br />
schriftelijk via e-mail<br />
…………………………………………………<br />
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
ontwikkel een fax<strong>for</strong>mulier<br />
Kies de documenten die nodig zijn voor overleg tussen huisartsen en apothekers:<br />
print van het herhaalrecept<br />
print van een lijst met alle herhaalregels<br />
een verzamellijst met afleveretiketten<br />
apart <strong>for</strong>mulier met notities over problemen en interventies (gesorteerd<br />
per recept)<br />
…………………………………………………<br />
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
ontwikkel een lijst voor de afleveretiketten
ontwikkel een <strong>for</strong>mulier voor de notities van problemen en interventies<br />
(zie voorbeeld van gezondheidscentrum Stevenshof te Leiden, bijlage IV)<br />
Kies een manier van afh<strong>and</strong>eling bij afgekeurde herhaalrecepten:<br />
de arts neemt contact op met de patiënt<br />
de arts vult een brief in. De patiënt krijgt deze brief in de apotheek (i.p.v.<br />
het aangevraagde geneesmiddel).<br />
de apotheker neemt contact op met de patiënt<br />
de afh<strong>and</strong>eling is afhankelijk van het recept<br />
…………………………………………………<br />
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
ontwikkel een brief waarin de afh<strong>and</strong>eling schriftelijk aan de patiënt kan<br />
worden meegedeeld (zie voorbeeld van gezondheidscentrum Stevenshof te<br />
Leiden, bijlage V)<br />
Bepaal wie de waarneming van de artsen m.b.t. herhaalmedicatie doet:<br />
de arts regelt zelf van tevoren een waarnemend arts<br />
…………………………………………………<br />
Verwerking herhaalrecept<br />
Bepaal het moment waarop de herhaalrecepten in de apotheek worden verwerkt:<br />
direct na aanmaken<br />
na …………. uur<br />
na autorisatie van de huisartsen<br />
…………………………………………………<br />
Bepaal hoe de apotheek de herhaalrecepten verwerkt:<br />
zoals alle <strong>and</strong>ere recepten<br />
gescheiden van balierecepten<br />
…………………………………………………
Aflevering<br />
Bepaal het tijdstip waarop de patiënt het geneesmiddel kan ophalen:<br />
……… uur na de aanvraag<br />
na het autoriseren van de herhaalrecepten om…….... uur<br />
de volgende dag na ……….. uur<br />
…………………………………………………<br />
Vastlegging<br />
Bewaar de volgende documenten:<br />
print van een lijst met alle herhaalregels<br />
een verzamellijst met afleveretiketten<br />
apart <strong>for</strong>mulier met notities over problemen en interventies (gesorteerd<br />
per recept)<br />
geautoriseerde herhaalrecepten<br />
…………………………………………………<br />
A<strong>and</strong>achtspunten:<br />
creëer ruimte om recepten en <strong>for</strong>mulieren te bewaren<br />
houd rekening met de bewaartermijn
Implementatie van het project<br />
Na het ontwerpen van “Herhaalmedicatie in de apotheek” wordt het project in de praktijk<br />
geïmplementeerd. Dit is een belangrijke fase van het project. In deel II is al rekening<br />
gehouden met de implementatie in het opstellen van het tijdschema. In dit deel wordt het<br />
communicatieplan beh<strong>and</strong>eld. In het communicatieplan staat hoe de patiënten op de hoogte<br />
gebracht/gehouden worden van “Herhaalmedicatie in de apotheek”. In bijlage VI is een<br />
voorbeeld van een tijdschema opgenomen voor het communicatieplan. Een tijdschema geeft<br />
voor iedereen een duidelijk beeld van planning en uitvoering.<br />
Communicatieplan<br />
“Herhaalmedicatie in de apotheek” geeft een ver<strong>and</strong>ering in de huidige situatie. Het is<br />
belangrijk om patiënten en <strong>and</strong>ere zorgverleners vooraf in te lichten wat er gaat ver<strong>and</strong>eren.<br />
Er zijn verschillende manieren om patiënten en <strong>and</strong>ere zorgverleners in te lichten. In het<br />
communicatieplan geeft u ook aan wie verantwoordelijk is voor bepaalde activiteiten. Het is<br />
aan te bevelen om de taken te verdelen en één communicatieplan voor de huisartsenpraktijk<br />
en apotheek te gebruiken.<br />
U kunt zelf bepalen wanneer u wilt beginnen met de publiciteitscampagne. Wanneer te vroeg<br />
gestart wordt kunnen patiënten vergeten wanneer “Herhaalmedicatie in de apotheek” wordt<br />
ingevoerd. Bij een te korte periode is het mogelijk dat niet alle patiënten op de hoogte zijn van<br />
de ver<strong>and</strong>ering. Hierdoor gaan ze alsnog via de oude situatie een herhaalrecept aanvragen.<br />
Ook de tijdsduur van de publiciteitscampagne is belangrijk. De tijdsduur is afhankelijk van de<br />
start van de publiciteitscampagne. Om zoveel mogelijk patiënten in te kunnen lichten is het<br />
beter om de publiciteitscampagne voort te zetten na de start van “Herhaalmedicatie in de<br />
apotheek”. Niet alle patiënten maken gelijk gebruik van “Herhaalmedicatie in de apotheek” en<br />
met de publiciteitscampagne wordt de ver<strong>and</strong>ering continu onder de a<strong>and</strong>acht gebracht.<br />
De publiciteitscampagne is op te delen in drie perioden:<br />
startfase<br />
a<strong>and</strong>achtsfase<br />
continufase<br />
In de startfase wordt een zo groot mogelijke a<strong>and</strong>acht gecreëerd voor “Herhaalmedicatie in<br />
de apotheek”. Hiermee worden veel patiënten bereikt. In deze fase worden verschillende<br />
manieren van publiciteit gebruikt. Vervolgens komt een fase waarin de a<strong>and</strong>acht minder<br />
wordt. In deze a<strong>and</strong>achtsfase wacht u op het moment om “Herhaalmedicatie in de apotheek”<br />
uit te voeren. De publiciteitscampagne hoeft niet zo intensief te zijn als in de startfase. De<br />
publiciteit is nog wel nodig omdat er patiënten zijn die nog niet bereikt zijn in de startfase.
Verder herinnert u de patiënten in deze fase dat “Herhaalmedicatie in de apotheek” er bijna<br />
aankomt. De laatste fase is de continufase. Deze fase is vooral bedoeld voor patiënten die een<br />
nieuwe huisarts of een nieuwe apotheek krijgen. In deze fase is de publiciteitscampagne<br />
minder intensief dan in de startfase en de a<strong>and</strong>achtsfase.<br />
Er zijn verschillende manieren om “Herhaalmedicatie in de apotheek” onder de a<strong>and</strong>acht te<br />
brengen. Over het algemeen heeft u twee vormen van publiciteit:<br />
tijdelijke publiciteitsactiviteiten<br />
continue publiciteitsactiviteiten<br />
In de startfase en a<strong>and</strong>achtsfase gebruikt u vooral tijdelijke publiciteitsactiviteiten zoals:<br />
interview in de regionale krant (persbericht)<br />
interview in een huis-aan-huis blad (persbericht)<br />
advertentie in de regionale krant<br />
advertentie in een huis-aan-huis blad<br />
advertentie op de regionale televisie<br />
advertentie op de regionale radio<br />
flyers in de huisartsenpraktijk<br />
flyers in de apotheek<br />
poster in de apotheek<br />
bij aflevering van medicijnen wordt “Herhaalmedicatie in de apotheek”<br />
extra benadrukt (actief promoten in de apotheek)<br />
brief aan bepaalde patiëntgroepen<br />
in<strong>for</strong>matie op de website van de apotheek<br />
lichtkrant<br />
attentieregel op iter-recepten van de apotheek<br />
folder en/of flyer toevoegen bij de medicijnen (actief promoten in de<br />
apotheek)<br />
De continue publiciteitsactiviteiten kunnen in alle fasen van de publiciteitscampagne worden<br />
gebruikt:<br />
folder in de huisartsenpraktijk<br />
folder in de apotheek<br />
poster in de apotheek<br />
lichtkrant<br />
in<strong>for</strong>matie op de website
In een publiciteitscampagne behoren de volgende onderwerpen zeker te worden benadrukt in<br />
de advertentie, folder, enzovoort:<br />
samenwerking tussen de huisartsen en apothekers<br />
voordelen voor de patiënt<br />
welke huisartsenpraktijken<br />
welke apotheken<br />
gang van zaken in de nieuwe situatie<br />
ingangsdatum<br />
wie is bereikbaar voor vragen<br />
Tijdschema<br />
In bijlage VI wordt een voorbeeld gegeven van een tijdschema voor het communicatieplan.
Bijlagen
Bijlage I.<br />
Voorbeeld lijst om de aanvragen te noteren<br />
Datum:<br />
Huisarts<br />
Apotheker:<br />
No.: Naam patiënt,<br />
Geneesmiddel: (naam,<br />
Aantal: Opmerking:<br />
Akkoord:<br />
geboortedatum:<br />
sterkte, toedieningsvorm)<br />
Gebruik eventueel een<br />
etiket.
Bijlage II.<br />
ATC-groepen<br />
ATC-groep<br />
A Maagdarmkanaal en<br />
metabolisme<br />
B Bloed en bloedvormende<br />
organen<br />
C Hartvaatstelsel<br />
D Dermatologie<br />
G Urogenitale stelsel en<br />
geslachtshormomen<br />
H Systemische<br />
hormoonpreparaten, excl.<br />
geslachtshormonen<br />
J Antimicrobiële middelen<br />
voor systemisch gebruik<br />
L Oncolytica en<br />
immunomodulantia<br />
M Skeletspierstelsel<br />
N Zenuwstelsel<br />
P Antiparasitica, insecticiden<br />
en insectenwerende<br />
middelen<br />
R Ademhalingsstelsel<br />
S Zintuigelijke organen<br />
Mag worden herhaald Mag zeker niet worden herhaald
Bijlage III. Uitvoering farmaceutische zorg: specifieke zorg<br />
Dit is een voorbeeld voor een afspraak met de huisarts(en), gebaseerd op de procedure<br />
in apotheek Stevenshof.<br />
Inhalatiemedicatie<br />
Geneesmiddelgroep indicatie Medicatie gerelateerd Mogelijke acties/interventies<br />
a<strong>and</strong>achtspunt<br />
Inhalatiemedicatie:<br />
Verschillende inhalatortype’s Synchroniseer<br />
Inhalatortype minder geschikt Pas type aan i.o.m. patiënt/arts<br />
Kortwerkende<br />
Bronchusverwijders<br />
(KWV)<br />
[monotherapie]<br />
Astma<br />
COPD<br />
Bij > 2 inhalaties per week<br />
gedurende langere periode<br />
> 4 inhalaties per dag van<br />
KWV<br />
Overleg arts over ICS<br />
Overweeg LWV<br />
KWV + ICS<br />
(inhalatiecortico-steroïd)<br />
[combinatietherapie]<br />
KWV /ICS + LWV<br />
[combinatietherapie]<br />
ICS [monotherapie]<br />
KWV = kortwerkende bronchusverwijders<br />
LWV = langwerkende brochusverwijders<br />
ICS = inhalatiecorticosteroïd<br />
Astma Dubbelmedicatie van KWV<br />
(> 4 inhalaties/dag):<br />
overgebruik en/of<br />
ondergebruik (< 2<br />
inhalaties/dag) van ICS<br />
Naar spreekuur verwijzen (evt.<br />
kleine hoeveelheid<br />
voorschrijven):<br />
Benadruk werking medicijnen<br />
Overweeg LWV<br />
gemiddeld<br />
COPD > 4 inhalaties per dag van<br />
KWV<br />
Overweeg LWV<br />
Ondergebruik ICS Overweeg staken ICS bij < 3<br />
exacerbaties/jaar<br />
Astma /<br />
COPD<br />
ICS-ondergebruik<br />
Overweeg combinatie-<br />
Preparaat ICS/LWV<br />
Hyper- Therapie is niet volgens NHGst<strong>and</strong>aard<br />
Bespreek gebruiksduur/<br />
Reactiviteit<br />
wanneer terug op<br />
spreekuur<br />
Anti-diabetica<br />
Geneesmiddelgroep Indicatie Medicatie gerelateerd<br />
Mogelijke acties/interventies<br />
a<strong>and</strong>achtspunt<br />
Anti-diabetica (oraal) Diabetes 3-ma<strong>and</strong>elijkse controle suiker Vraag na<br />
Mellitus Therapietrouw Vraag gebruik na en benadruk<br />
belang dagelijks gebruik<br />
Bron: Apotheek Stevenshof; niet onder verantwoordelijkheid KNMP/WINAp.
Bijlage IV.<br />
Datum:<br />
Voorbeeld overleg<strong>for</strong>mulier<br />
AANTAL RECEPTEN:<br />
AANTAL RECEPTREGELS:<br />
Apotheker: Huisarts, die tekent:<br />
Naam patiënt + geslacht<br />
Aanvraag geneesmiddel<br />
(Medicatie-gerelateerd)<br />
Actie/interventie voorstel of vraag<br />
Commentaar/(re)aktie<br />
+ geboortedatum<br />
A<strong>and</strong>achtspunt<br />
apotheker<br />
huisarts
Bijlage V.<br />
Voorbeeld brief aan de patiënt<br />
Datum:<br />
Betreft:<br />
Geachte heer/mevrouw,<br />
In overleg met de huisarts is<br />
uw medicatie gewijzigd.<br />
In overleg met de huisarts is<br />
de dosering gewijzigd.<br />
De huisarts wil graag dat u bij<br />
de volgende aanvraag voor een<br />
recept naar het spreekuur komt.<br />
De huisarts wil graag telefonisch<br />
met u overleggen op ………..dag<br />
tussen …………. en ………….. uur.<br />
Anders:<br />
Met vriendelijke groet,
Bijlage VI.<br />
Voorbeeld tijdschema publiciteitscampagne<br />
STARTFASE AANDACHTSFASE CONTINUFASE<br />
Start<br />
"Herhaalmedicatie<br />
in de apotheek"<br />
Uitvoerder week 1 week 2 Week 3 week 4 week 5 week 6 week 7 week 8 week 9 week 10 week 11<br />
interview in de regionale<br />
krant (persbericht) voorbereiden voorbereiden Uitvoeren plaatsen<br />
interview in een huis-aanhuis<br />
blad (persbericht)<br />
advertentie in de regionale<br />
krant voorbereiden voorbereiden voorbereiden plaatsen plaatsen plaatsen plaatsen plaatsen<br />
advertentie in een huis-aanhuis<br />
blad<br />
advertentie op de regionale<br />
televisie<br />
advertentie op de regionale<br />
radio<br />
flyers in de<br />
huisartsenpraktijk<br />
flyers in de apotheek voorbereiden voorbereiden pilot Laatste versie gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar<br />
bij aflevering van medicijnen<br />
wordt “herhaalmedicatie in<br />
de apotheek” extra benadrukt<br />
(actief promoten in de<br />
apotheek) promoten promoten promoten<br />
brief aan bepaalde<br />
patiëntgroepen voorbereiden voorbereiden pilot Laatste versie versturen<br />
attentieregel op recepten van<br />
de apotheek regelen<br />
folder en/of flyer toevoegen<br />
bij de medicijnen (actief<br />
promoten in de apotheek)<br />
folder in de<br />
huisartsenpraktijk<br />
folder in de apotheek ontwerpen ontwerpen pilot Laatste versie gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar<br />
poster in de apotheek ontwerpen ontwerpen pilot Laatste versie gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar gebruiksklaar<br />
lichtkrant Tekst opstellen gebruiksklaar<br />
in<strong>for</strong>matie op de website Tekst opstellen tekst plaatsen tekst plaatsen<br />
doorverwijzing van de<br />
huisartsenpraktijk uitvoeren