Volop mogelijkheden voor doorstroom mbo-hbo - Nhtv

6
Bij de Les
Volop mogelijkheden voor
doorstroom mbo-hbo
door Sylvia Hermans en Ankie van Gisbergen
Nederland heeft zich tot doel gesteld 50% meer hoger opgeleiden ‘af te leveren’ aan de arbeidsmarkt.
De doorstroom van mbo naar hbo is door de politiek wederom op de kaart gezet en het ministerie heeft
in de vorm van ‘beroepskolomgelden’ investeringen gedaan om de doorstroom naar het hbo extra
te bevorderen. Werd het mbo-onderwijs voorheen als eindonderwijs gezien, tegenwoordig studeert
bijna 60% van de mbo-leerlingen na niveau 4 door. De mbo’er die daarbij de rechte oversteek maakt,
dus doorstudeert in het vakgebied waarin hij begonnen is, heeft daarbij de beste kans van slagen.
Voor deze leerlingen zijn verkorte trajecten zeer aantrekkelijk. Elk hbo kent tegenwoordig verkorte
trajecten, maar hogeschool NHTV in Breda is een school waarop docenten voortdurend nieuwe routes
ontwikkelen. Dat is begonnen met toeristische opleidingen en inmiddels uitgebreid naar de andere
afdelingen van de school.
Oorsprong
Binnen NHTV is men van oudsher erg enthousiast over de doorstroom
van mbo naar hbo. De toeristische opleidingen kennen al
doorstroomtrajecten sinds eind jaren tachtig. In die tijd bestond
er in Nederland slechts één hogeschool voor toerisme en waren
er slechts vier mbo-opleidingen op dit gebied. De directeuren van
de diverse scholen kenden elkaar persoonlijk en zagen al snel in
dat de mtro’ers (middelbaar toeristisch recreatief onderwijs) op
diverse terreinen zoveel bagage meebrachten dat zij binnen het
htro (hoger toeristisch recreatief onderwijs) zeer succesvol konden
doorstuderen. Zowel op gebied van talen als op toeristisch vakinhoudelijk
en bedrijfseconomisch gebied, hadden de mtro’ers een
voorsprong op de havisten. Doordat de lijnen kort waren, konden
de directeuren snel goede afspraken maken over de doorstroom
en werden begin jaren negentig de eerste verkorte trajecten voor
mtro’ers gerealiseerd.

Bij de Les | mei 2008
7
Regulier of verkort
NHTV liep daarmee vooruit op de regeling
die enkele jaren later door het ministerie in
het leven werd geroepen, de zogenoemde
‘verwantschapsregeling’. Deze regeling hield
in dat alle hbo-opleidingen in Nederland
driejarige trajecten moesten aanbieden aan
mbo’ers, die in hun beroepenveld wilden
doorstuderen. Een regeling die voor de mbo’er
inhield dat hij ook slechts drie jaar studiefinanciering
kreeg, terwijl de havist vier jaar
over de studie mocht doen. Deze verplichte
verkorting van studietijd werd noch binnen
het hbo, noch binnen het mbo goed ontvangen
en is eind jaren negentig afgeschaft.
Inmiddels had men binnen NHTV al zoveel
expertise opgebouwd met het mtro-htro-traject,
dat dit traject altijd is blijven bestaan. De
mbo’er kan, voordat hij bij het htro-onderwijs
instroomt, nu zelf de keuze maken of hij het
reguliere traject (vier jaar) of het verkorte traject
(drie jaar) wil doen.
Erik Feld is coördinator van het verkorte traject voor de opleiding Management
Toerisme. Dat hij hierbij betrokken is geraakt, volgt uit twaalf jaar ervaring op mtro
Utrecht voorafgaand aan zijn werk bij NHTV. “Wat mij opvalt als ik de mtro-groepen, die
het verkorte traject volgen, vergelijk met de reguliere groepen is het feit dat de mtro’ers
hardwerkende studenten met een duidelijke keuze voor toerisme zijn. Ze hebben de
interesse en voorkennis, die het ook voor docenten erg leuk maakt met ze te werken.
Het feit dat studenten na het afronden van een mbo nog drie jaren studie willen doen
voor het verkrijgen van een hbo-niveau, pleit voor ze. Ook het feit dat deze studenten
het moeten hebben van hard werken en hun motivatie, siert ze en daarom houd ik van
ze. Natuurlijk gaat niet alles ze makkelijk af, maar ze knokken. Als ze echt willen, is het
zeker te doen om een hbo-diploma te halen. Vooral financiële vakken blijken moeilijk.
Ook het feit dat ze op de mtro de ‘beste’ studenten waren en op NHTV ineens ‘hard’
dienen te werken, valt ze wel eens tegen. Om knelpunten verder weg te nemen, hebben
we sinds vorig jaar een mtro-panel waarin mtro-studenten mee kunnen denken over
het verbeteren van het mtro-traject. Dit is erg leerzaam voor mij als mtro-coördinator
alsmede voor de studenten zelf.”
Gezonde drempel
De overheid wil nu dat scholen nog duidelijker
mogelijkheden creëren voor mbo’ers.
Het hbo heeft tegenwoordig de verplichting
mede te zorgen voor een groter aantal hoger
opgeleiden. Er zullen niet meer leerlingen
van het havo komen met een diploma en
dus richt het hbo zich meer en meer op de
studenten van het mbo.
Naadloos doorstromen valt echter niet mee.
Derdejaarsstudent Maurice zit in de specialisatiefase
van Management toerisme.
Volgens het mtro-traject is dit het tweede
jaar. Vooraf heeft hij de mtro-opleiding in
Venlo gevolgd. Hij heeft voor het verkorte
traject gekozen, omdat Management Toerisme
een goede vervolgopleiding is op de
mtro. Zijn ervaring tot nu toe: “Het eerste
jaar is veelal theorie- en onderzoeksgericht.
Dit vond ik meestal saai. Maar nu in de specialisatiefase
de focus meer op de praktijk
wordt gelegd, wordt het wat boeiender.
Het is een goed opgebouwd traject.” Ook
Maurice adviseert mbo’ers voor deze route
te gaan. “Mensen die denken dat ze het
hbo kunnen volgen, moeten dit zeer zeker
gaan proberen. Als je jezelf voor 100% gaat
inzetten, lukt het uiteindelijk allemaal wel.
Het verkorte traject is aan te bevelen, omdat
er heel veel elementen al op het mbo
worden behandeld. Het risico is dan dat er
dingen dubbel gedaan worden. Over het
algemeen heeft de studie meer positieve,
dan negatieve kanten. Wat mij tegenvalt, is
de hoeveelheid ‘saaie’ theorie die je krijgt.
De focus ligt vooral op onderzoekstechnieken
en theorieën. Dit is het grootste minpunt.
Maar de kennis die je opdoet, is weer
te gebruiken in projecten verder in de opleiding.
Als mbo’er heb je het voordeel dat je
deze theorieën makkelijker kunt vertalen in
praktijkvoorbeelden. Door je ervaring leg je
sneller de link met het werkveld.”

8
Bij de Les
Idealiter zou het betekenen dat de aansluiting zowel vakinhoudelijk
als pedagogisch-didactisch perfect zou moeten verlopen. De
werkelijkheid is echter weerbarstiger. Het onderwijs is voortdurend
in beweging. De kleinschaligheid van de jaren negentig is voorbij.
Er bestaan inmiddels meer dan vijfendertig mtro-opleidingen en
het hbo kent inmiddels vijf htro-opleidingen. Al deze opleidingen
bevinden zich in verschillende ontwikkelingsfasen. Sommige geven
nog enigszins traditioneel onderwijs, anderen kiezen voor het
langzaam invoeren van competentiegericht onderwijs. Zowel binnen
het mbo als het hbo zien we bij sommige opleidingen de ontwikkeling
naar vraaggestuurd onderwijs. Naadloos doorstromen is
misschien ook niet het juiste ideaal. Een gezonde drempel, waarbij
de overstap van mbo naar hbo door de student wordt gezien als
een positieve uitdaging, hoeft niet verkeerd te zijn.
Eerstejaarsstudent Melissa vond het verkorte traject aan de
Academie voor toerisme in het begin best lastig. “Met bepaalde
vakken had ik niet veel ervaring. Ik heb me vergist in het niveau.
Ik dacht dat ik het hier wel even zou doen, maar naast de projecten
moet je echt je huiswerk en leerweg bijhouden. Ik had
het in het begin ontzettend druk. Soms was ik pas om half acht
thuis. Dit komt ook door het rooster. De ene keer is dat goed,
de andere keer minder. Toch zou ik mtro’ers het verkorte traject
aanbevelen. Na twee periodes raak je gewend en is het minder
zwaar. Als ik de opleiding kort moet omschrijven, vind ik het
goed georganiseerd, professioneel, goede sfeer, professionele
docenten uit de praktijk en een goede opleiding om uiteindelijk
een mooie baan te krijgen.”
Draagvlak
Voor een goede doorstroming is het wel van groot belang dat zowel
het mbo als het hbo elkaar op de voet volgen. Het is belangrijk
goed van elkaars ontwikkelingen op de hoogte zijn en dat er van
beide kanten draagvlak is om niet het eigen onderwijs, maar de
Als mbo’er heb je het voordeel
dat je de theorie makkelijk kunt
vertalen in praktijkvoorbeelden
loopbaan van de student centraal te stellen. Daarbij willen we de
student alle mogelijkheden aanreiken, die binnen zijn capaciteiten
en ambities liggen. Op dit terrein zijn decanen sleutelfiguren in de
doorstroom. Zij zijn de functionarissen die de interne en externe
ontwikkelingen op onderwijsgebied bestuderen, aan elkaar koppelen
en ventileren binnen hun eigen organisatie en aan hun eigen
studenten.
Maatwerktrajecten
Naast de reguliere driejarige maatwerktrajecten voor mbo’ers, worden
binnen NHTV op dit moment twee nieuwe maatwerktrajecten
gerealiseerd. Deze zijn afgestemd op de criteria zoals hiervoor omschreven:
de capaciteiten, de ambities en de mogelijkheden van de
student staan centraal.
In het eerste model krijgen de mbo’ers in hun derde studiejaar op
het mbo een inleiding op het hbo-onderwijs van de Academie voor
stedenbouw, logistiek en mobiliteit (SLM). Aan het einde van het
derde jaar kan de student kiezen voor het hbo-traject. Dit houdt in
dat hij in het vierde jaar een semester lang een dagdeel per week
de hbo-module volgt bij NHTV. In februari 2006 is de eerste groep
vierdejaars mbo’ers hiermee gestart. Het aantal inschrijvingen,
vierendertig, heeft de verwachtingen overtroffen. Achtentwintig
mbo’ers hebben de module afgerond, waarvan er in september
2006 veertien in het tweede studiejaar en zeven in het eerste jaar
van hun opleiding aan SLM zijn ingestroomd. Zeven studenten
hebben er zelf voor gekozen niet door te studeren. De eerste ervaringen
zijn zeer positief. Studenten weten precies waar ze aan beginnen,
stromen op het juiste niveau in en ervaren geen drempels.
Door het volgen van dit project voelt de mbo’er ‘aan den lijve’ wat
het betekent om op hbo-niveau te gaan functioneren. Dit traject
is ontwikkeld en al ingevoerd door SLM in samenwerking met een
aantal mbo-opleidingen.
Bram, student Logistiek en economie aan het woord:
“Ik zit nu in het tweede jaar van mijn verkorte hbo-opleiding.
Hiervoor heb ik op het mbo de opleiding Manager Opslag en
Vervoer gedaan. Ik merk vooral op het gebied van logistieke
kennis dat het een voordeel is dat ik via het mbo gekomen ben.
Aankomende studenten zou ik ook het verkorte traject aanraden.
Als ze tenminste een goede inzet hebben en echt voor het
hbo willen gaan. Vooral het begin van het traject is namelijk
zwaar. Je begint in het vierde jaar van het mbo en moet dan
voor die opleiding van alles afronden en tegelijkertijd naar het
hbo om opdrachten te maken. Eigenlijk volg je dan even twee
opleidingen tegelijk.”

Bij de Les | mei 2008 9
Een verkort traject of niet, NHTV trekt jaarlijks
veel mbo’ers. De doorstroom in de beroepskolom
is hier al jaren een speerpunt
en werkgroepen blijven actief de aansluiting
tussen mbo en hbo te optimaliseren.
Mooi om het streefdoel van de overheid te
halen en meer hoger opgeleiden te krijgen
in ons land. Belangrijker dan deze getallen:
mooi voor ambitieuze en talentvolle mbostudenten,
die zichzelf verder willen ontwikkelen
en na het mbo nog maar aan het
begin van hun carrière staan. Studenten
die zoveel bruikbare bagage meebrengen,
hoeven niet met hun koffer achteraan te
staan, maar mogen doorlopen naar de volgende
klasse(n)!
Sylvia Hermans is instroommanager bij de
NHTV en Ankie van Gisbergen is redactrice
voor Bij de Les en decaan op Walewyc VMBO
te Waalwijk.
Zowel het mbo als het hbo moeten
elkaars ontwikkelingen op de voet volgen
Een tweede model is als pilot van start gegaan
bij de International Hotel Management
School Breda. Deze route is speciaal
ontwikkeld voor havisten, die eerst een
mbo-opleiding volgen. De havisten starten
bij de middelbare hotelschool direct
in hun eerste jaar met kennis maken met
en bezoeken brengen aan NHTV. Een aantal
vakken en de stage worden op het mbo
afgesloten op hbo-propedeuse niveau
(o.a. Engels, Spaans en een internationale
stage). De studenten behalen hun mbodiploma
na 2,5 jaar en stromen vervolgens
direct door in het tweede semester van het
tweede jaar op de afdeling International
Hotel Management. Dit traject is ontwikkeld
in samenwerking met de middelbare
hotelschool De Rooi Pannen in Tilburg.
Voorlichting
Een goede doorstroom vraagt om goede
voorlichting. NHTV heeft speciaal een
mbo-accountmanager aangesteld, die de
verwante mbo-opleidingen bezoekt en gericht
voorlichting geeft over de trajecten
aan de leerlingen van het derde en vierde
jaar. Na deze klassikale voorlichting worden
de mbo’ers uitgenodigd om deel te nemen
aan speciale mbo-kennismakingsdagen.
Tijdens deze dagen kunnen de leerlingen
NHTV-studenten en docenten ontmoeten
en hierdoor bewuster de keuze maken wel
of niet voor het verkorte traject te kiezen.
NHTV internationale hogeschool Breda
profileert zich als een zelfstandige, unieke,
internationale themahogeschool
met specialistische managementopleidingen
op het gebied van games en
media, hotel en facility, stedenbouw,
logistiek en mobiliteit en toerisme en
vrije tijd.
Meer weten over de verkorte trajecten
voor mbo’ers: hermans.s@nhtv.
nl of dingemans.s@nhtv.nl van Dienst
marketing en communicatie of via
076-530 22 03.
In een gesprek over hun opleiding aan de Academy of Hotel Management vertellen vier
nieuwe studenten enthousiast dat ze de sfeer op NHTV erg prettig vinden. “Andere studenten
zijn behulpzaam en de docenten beschouwen je hier meer als gelijken.” De vier
zijn in februari 2008 ingestroomd en komen van De Rooi Pannen. Daar hebben ze na
2,5 jaar het traject voor havisten goed afgerond. Ze zijn via het mbo gekomen, omdat
ze afgewezen waren op de hogere hotelschool of omdat ze de overstap naar het hbo
te groot vonden. “Het is fijn dat we hier nu in projecten samenwerken met reguliere
hbo’ers. Zij weten meer van projectmatig werken en de theorie. Wij kunnen dat aanvullen
met praktijkervaring. Door contacten met andere studenten leren we ook sneller de
weg hier op school. Dat is toch anders als je midden in het jaar instroomt. Het grootste
verschil met De Rooi Pannen is toch wel dat hier veel minder discipline is. Wel prettig:
hier ben je zelf verantwoordelijk voor je manier van handelen.” Als verbeterpunt aan
het voortraject op het mbo geven de studenten aan, dat daar weinig in het Engels gebeurt.“
De opleidingen zouden beter van elkaar moeten weten op welk niveau we zitten
met de talen. Nu lopen we best wel tegen de Engelse literatuur aan.” Als dit artikel
gepubliceerd wordt, hebben de studenten hun eerste tentamenweek erop zitten… ”Erg
spannend, want het is zó veel.”