DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

ooreenstemming met die aktivisme na 1953, en wat ’n hoogtepunt met die 1976-opstande
bereik het, aktivisme uit georganiseerde bewegings uit die Afrikataalsprekende
gemeenskappe steeds op die toegang tot onderwys deur middel van Engels gerig word.
Waar klagtes wel bestaan word dit teen die behoud van Afrikaans as medium van
onderrig gerig. Hierdie georganiseerde bewegings se primêre fokus is politieke
verandering en nie veranderinge wat spesifiek op taalverandering gerig is nie.
Hoewel verskeie voorbeelde van positiewe benaderings tot moedertaalonderrig uit
regeringskringe waargeneem kan word, kan geen direkte verband met spesifieke
aktivistiese aksies gevind word nie. Die sukses van taalaktivisme vir moedertaalonderrig
kan egter opgesluit lê in wat Martel (1999) die “boomerang effect” van aktivisme noem.
Sy wys daarop dat hoewel direkte oorwinnings nie altyd realiseer nie, hulle sukses eerder
in hul uitwerking op ander taalbewegings in ander minderheidstaalgroepe lê.
Verhoudings tussen taalbewegings neig ook om gekonstitusionaliseerd te raak. Die
bewustheid van ’n minderheidsgroep van hulle taalregte word deel van die identiteit
van ’n groep.
As egter in aanmerking geneem word dat daar reeds aan die begin van 1996 ’n
beduidende aantal Afrikaanse skole na dubbel- of parallelmedium omgeskakel het en die
druk wat vanuit die swart gemeenskappe toegeneem het om die taalbeleide van
Afrikaanse skole so te verander dat dit toeganklik sou wees vir hierdie leerders, kan dit as
ʼn oorwinning vir moedertaalaktivisme beskou word dat Afrikaanse moedertaalonderrig
steeds relatief sterk staan (alhoewel nie in die vorm van enkelmediumskole nie). Die
magsverhoudinge tydens die grondwetlike onderhandelingsproses het reeds beslissend
ten gunste van die ANC geswaai en opposisiegroepe het op daardie tydstip oor weinig
onderhandelingsmag beskik. Aktivisme vanuit die Afrikaanse taal- en kultuurgeledere om
die onderwysbepaling in die finale grondwet te verbeter het ook misluk. Die besef het dus
gaandeweg posgevat dat die stryd om moedertaalskole nie suksesvol was nie. Veral
vanuit die Afrikaanse politieke kringe is oproepe vir wyer agitasie gemaak, en om op
moedertaalonderrig te fokus en nie spesifiek op die behoud van Afrikaanse
moedertaalskole nie. Dit is dus betekenisvol dat gesprekke binne Afrikanerkringe begin is
266